به نقل از «ایرنا»

چارچوب سیاسی اجتماعی نظریه قبض و بسط

تاریخ انتشار: ۱۷ بهمن ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۶۵۳۷۷۹

تهران - ایرنا - استاد دانشگاه ادیان و مذاهب گفت: نظریه قبض و بسط را باید در چارچوب سیاسی اجتماعی آن فهمید.

به گزارش خبرنگار ایرنا، فاطمه توفیفی استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب در نشست «سی سالگی یک نظریه» در باشگاه اندیشه با عنوان «قبض و بسط و الاهیات لیبرال» به ایراد سخن پرداخت.
توفیقی در ابتدای سخن ضمن ارائه توضیحی درباره الهیات لیبرال مسیحی گفت: «الاهیات لیبرال مسیحی پروتستان در قرن نوزدهم توسط افرادی چون شلایرماخر بنیان نهاده می شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ویژگی های این الهیات از جمله اولویت اخلاق بر عقاید، اهتمام فراوان بر تجربه دینی، توجه به نقد تاریخی و پرداخت جدی به دستاوردها و یافته های علوم تجربی است. مثلا اگر در علم تجربی تکامل به عنوان یک دستاورد تجربی مطرح می شود یا آموزه تثلیث با نقدها و پرسش های عقلی جدی مواجه می شود اولویت به این مباحث انتقادی عقلی و تجربی داده می شود و در صورت تعارض رای تجربه یا عقل مبنای تفسیر الهیاتی است. به این معنا که منابع دینی به موجب این تعارض مورد بازاندیشی قرار می گیرد. نهایت این روند این است که اخلاق گوهری ترین بخش دین معرفی می شود.»
توفیقی در ادامه به تبیین کلیات نظریه قبض و بسط پرداخت و گفت: «من برخلاف مدعای برخی ها نظریه تجربه نبوی و رویای رسولانه عبدالکریم سروش را در ادامه نظریه قبض و بسط و نه نقطه مقابل آن می دانم. مهمترین اصول قبض و بسط بدین شرح است که، معرفت دینی امری بشری است و الهیات یکی از علوم بشری دیگر و در ردیف آنها است. همچنین در این نظریه عبدالکریم سروش اشاره می کند که علم کلام از دوره ای به بعد با فلسفه ممزوج می شود. علمی که از سنخ علوم مصرف کننده است و از دستاوردهای علوم دیگر خوراک می گیرد.»
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب در ادامه افزود: «اگر قرار بر تطبیق اشارات الاهیات لیبرال با این قبیل مباحث الهیاتی در ایران باشد باید اشاره کنیم که در قبض و بسط و نظریه بسط تجربه نبوی و اصناف دینداری نیز همانند الاهیات لیبرالی به بعد، هسته اصلی نظریات تجربه و تجربه دینی است.»
توفیقی در بیان بسترهای ایراد نظریه قبض و بسط اشاره کرد: «می توان این الاهیات لیبرال را در چارچوب سیاسی و اجتماعی ایران پس از جنگ دید. از این منظر الاهیات لیبرال با تلقی لیبرالیستی از دین همراه می شود. در ایران پس از جنگ عناصری فرهنگی مانند تأکید بر موفقیت های فردی و تأکید بر تجربیات معنوی و رابطه شخصی با خدا مورد تآکید بود. بنابراین جای تعجبی ندارد که نظریه قبض و بسط هم به نوعی مدافع تجربه دینی و به رسمیت شناختن برداشت های متفاوت از دین است. سروش در جایی در یادبود علی شریعتی می گوید که گرچه کارش در ادامه مسیر روشنفکران دینی مانند شریعتی است، ولی بر خلاف شریعتی – که می خواست دین را دنیوی کند – سروش در پی اخروی کردن و نگاهی معنوی به دین است.»
این محقق دین پژوه اضافه کرد: «البته الاهیات لیبرال و برداشت لیبرالیستی از دین در غرب مورد انتقاد قرار گرفتند. از جمله تأکید همزمان بر علم تجربی و تجربه دینی – که در علوم شناختی قابل مناقشه است – کمی ناسازوار نمود، به گونه ای که پاره ای از الاهیدانان به الاهیات اگزیستانسیال روی آوردند تا تأکید کنند اهمیت دین دقیقا در این است که در فراچنگ علم و عقل نمی آید. یکی دیگر از انتقادات به الاهیات لیبرال برداشت پروتستانی و معطوف به باور (و نه عمل یا چیزهای دیگر) از دین بوده است. همچنین الاهیدانان لیبرال مسلمان و مسیحی به این متهم می شوند که از پیش مفروضاتی مدرنیستی را بر تفسیر خود از دین تحمیل می کنند. همچنین الاهیات لیبرال اسلامی و مسیحی در شرایط مختلف جهانی ظهور یافتند. الاهیات لیبرال مسیحی در اروپا و امریکای دوران فتح و پیشرفت و خوش بینی پدید آمد، در حالی که الاهیات لیبرال اسلامی در چارچوب جهانی سرشار از ستم و شرایط سخت سیاسی و اجتماعی ظهور یافته است. این چارچوب های متفاوت باید در تحلیل ها لحاظ شود.»
استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب در پایان ارائه خلاصه مدعاها و پرسش های خود را این گونه شرح داد که: «پرسش این بود که آیا قبض و بسط و آثار بعدی شبیه الاهیات لیبرالیستی مسیحی اند. ثانیا آیا الاهیات لیبرال در خدمت تلقی لیبرالیستی از دین- توجه به فردیت، مسئولیت شخصی، رابطه شخصی با خدا، اولویت اخلاق، اختصاص دین به حوزه خصوصی- قرار گرفته است؟ ثالثا نظریه قبض و بسط را باید در چارچوب خاص سیاسی اجتماعی دوران خود دید و فهم کرد.»
**9222** 1200

منبع: ایرنا

کلیدواژه: سياسي چارچوب سياسي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۶۵۳۷۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خیزش دانشگاه‌های آمریکا علیه محور شرارت آمریکایی-اسرائیلی

خیزش سراسری در دانشگاه‌های مختلف آمریکا و دیگر نقاط جهان بخصوص در کشورهای غربی علاوه بر محور اصلی آن یعنی اعتراض به جنایات اسرائیل در غزه و مخالفت با همراهی غرب در جنایات صهیونیست‌ها، ابعاد گسترده‌تری یعنی حاکمیت آمریکا را شامل می‌شود. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، اعتراضات و خیزش سراسری دانشگاهیان و نخبگان آمریکایی در دانشگاه‌های مختلف آمریکا و دیگر نقاط جهان بخصوص در کشورهای غربی علاوه بر محور اصلی آن یعنی اعتراض به جنایات اسرائیل در و مخالفت با همراهی غرب در جنایات صهیونیست‌ها، ابعاد گسترده‌تری را شامل می‌شود که مهمترین آن ظهور جنبه‌های جدیدی از ناکارآمدی نظام حاکمیتی غرب است.

اعتراضات و خیزش دانشگاهی از دانشگاه کلمبیا در نیویورک و 17 آوریل آغاز شد و دانشجویان معترض خواستار قطع رابطه این دانشگاه با نهادهای اسرائیل که در جنگ غزه نقش دارند شدند. معترضان در دانشگاه های دیگر نیز خواسته‌های مشابهی دارند.

با وجود سرکوب شدید پلیس در داخل دانشگاه‌ها که دانشجو و استاد نمی‌شناسد، فهرست دانشگاه‌های آمریکایی که شاهد تحصن و تظاهرات دانشجویی در حمایت از مردم فلسطین و مخالفت با ادامه نسل‌کشی صهیونیست‌ها در غزه بوده‌اند، همچنان رو به فزونی است.نزدیک به 40 دانشگاه‌ آمریکا اکنون در این تقابل با سیاست‌ها فعال هستند.

اکنون با تشدید اوضاع و انتشار وسیع برخورد حاکمان آمریکا با این جنبش امواج این حرکت اکنون به دیگر کشورهای دنیا مانند فرانسه، آلمان، یونان، ژاپن، استرالیا و ... رسیده‌است.

 

.

 

از فریاد علیه ظلم تا مخالفت با سیاست حاکمیت

بعد از عملیات موسوم به «طوفان‌الاقصی» در روز 7 اکتبر و آغاز جنگ غزه که به بروز فاجعه‌های انسانی مختلف علیه فلسطینی‌ها منجر شده است، حمایت از آرمان فلسطین در بسیاری از دانشگاه‌های آمریکا بالا گرفته است. بروز این اتفاق در کشوری که دولت او اصلی‌ترین حامی جنایت‌های اسرائیل در غزه بوده است، مسئله‌ای به‌شدت قابل توجه و نیازمند تحلیل است. از منظر مختلف می‌توان به این پدیده نگاه کرد.

از یک منظر، این تظاهرات‌ها را می‌توان نشانه‌ای از این دانست که مقاومت در برابر ظلم یک امر فطری است و نداهای فطری حتی در جوامعی که در معرض پروپاگانداهای گسترده برای «ابتذال شر» (کوچک شمردن بدی) قرار گرفته‌اند به‌طور کامل خاموش نمی‌شود و حتی اگر در برهه‌ای کمرنگ شود سرانجام زمانی فرا می‌رسد که این مقاومت خود را به منصه ظهور خواهد رساند.

هنگامی که حساسیت به ظلم به خود از بین رفت، حساسیت در برابر ظلم در برابر دیگری نیز ناگزیر از میان خواهد رفت، این برنامه‌ای است که دولت‌های متمادی آمریکا سال‌ها با سیاست‌های مختلف از جمله در قالب برنامه‌های مختلف دیپلماسی عمومی در تلاش بودند در قبال مسئله اسرائیل ـ فلسطین در ذهن جامعه نهادینه کنند.

اما جنگ  غزه و جنایات آشکار صهیونیست‌ها به‌اندازه‌ای این مظالم را در معرض چشم همگان قرار داده است که تمامی آن تلاش‌ها برای «ابتذال شر» و «درونی‌سازی ظلم» را نقش‌برآب کرده است.

علاوه بر این، منظر دیگری که می‌توان در ریشه‌یابی این اعتراضات نگریست این است که مسئله تنها به اسرائیل و جنایات در غزه  ختم نمی‌شود بلکه این اعتراضات همگی به همان اندازه که بر مخالفت با جنایات رژیم صهیونیستی متمرکز هستند، سیاست‌های حاکمیتی آمریکا و رویکرد نظام‌های مختلف این کشور را در قبال مسئله فلسطین به چالش می‌کشند.

دیگر مسئله حزب یا فرد خاصی در میان نیست بلکه مردم این وادادگی به اسرائیل و حمایت بی‌چون و چرا از جنایات آن را حاصل حمایت هر دو حزب دموکرات و جمهوریخواه می‌دانند. این امر بخصوص در دولت دموکرات  بیشتر صدق می‌کند چرا که این حزب دفاع از آنچه که حقوق بشر توصیف می‌کند را در اولویت کار خود عنوان کرده است.  اما جنایات غزه و همراهی واشنگتن در جلوگیری از قطعنامه‌های سازمان ملل برای اتمام جنگ در کنار فرماندهی و کمک نظامی، تسلیحاتی و اطلاعاتی از صهیونیست‌ها خط بطلانی بر ادعای اولویت دموکرات‌ها در دفاع از حقوق بشر بود.

«امان عبدالهادی»، جامعه‌شناس در دانشگاه شیکاگو در این باره می‌گوید: جوانان به‌طور فزاینده‌ای از وضعیت موجود در مسائل سیاست داخلی و خارجی ناامید می‌شوند.

این جامعه‌شناس اعتقاد دارد که این فعالیت‌ها در محوطه دانشگاه می‌تواند سرآغاز تغییرات سیاسی باشد.

بار دیگر ناکارآمدی نظام لیبرال دموکراسی

پراتاپ بهانو مهتا، نایب رئیس دانشگاه آشوکا و رئیس مرکز تحقیق سیاستی هند، در این باره اعتقاد دارد که این اعتراضات و سرکوب شدید آنها نشان دهنده سه بحران در نظام لیبرال دموکراسی است.

وی در مقاله‌ای تاکید می‌کند که این بحران لیبرال دموکراسی از سه منظر قابل تحلیل است: بحران اول این که آمریکا که بیشترین نفوذ و اهرم فشار را بر اسرائیل دارد در کنار جامعه بین‌الملل نسبت به مسئولیت‌ها اخلافی ناشی از مسایل وحشتناکی که در غزه رخ داد، عدول کرده و شانه خالی کردند. این اعتراضات محصول ناکامی نظام لیبرال دموکراسی است که اجازه داد خصومت‌ها در غزه به این شکل در معرض دید افکار عمومی قرار گیرد.  این اقدام دانشجویان تلاشی برای رفع این نقیصه اخلاقی بوده است.

به عقیده مهتا، دومین بحران لیبرال دموکراسی در این بود که همه دنیا به این واقعیت پی‌بردند که حتی در کشور مدعی آزادی بیان و به رغم داشتن قانون موسوم به متمم اول قانون اساسی حمایت از آزادی بیان، مقوله آزادی به سادگی در آن جامعه در معرض ملاحظات سیاسی و حزبی قرار می‌گیرد. تحقیر دانشگاهیان بخصوص روسای دانشگاه و دستگیری استادید پیام ناامید کننده‌ای حتی نسبت به آینده این آزادی بیان ارسال کرده است.

سومین ناکارآمدی لیبرال دموکراسی از نظر این کارشناس، عمیق‌تر شدن فضای دوقطبی در جامعه آمریکا است و نوع واکنش‌ها به این اعتراضات و استفاده سیاسی از آن‌ها به این فضای دوقطبی بیشتر کمک خواهد کرد.

نوع برخورد سیاستمداران به این خیزش نیز تاییدی است بر  چرایی اعتراضات به نظام حاکمیتی آمریکا. جالب این که هر دو حزب اصلی ایالات متحده و همچنین کاخ سفید و گروه‌های طرفدار رژیم اسرائیل در کنار سران رژیم صهیونیستی از جمله بنیامین نتانیاهو، دانشجویان معترض را به دامن زدن به یهودستیزی متهم کرده‌اند؛ اتهاماتی که معترضان به‌شدت آن را رد می‌کنند.

 

 

.

 

در کنار این اتهامات، استفاده از خشن‌ترین برخوردها علیه دانشجویان و اساتید، ورود قوای امنیتی در کلاس درس و یا محوطه دانشگاه‌ها برای دستگیری معترضین و فاش شدن تصاویر حضور تک‌تیراندازها بر بام دانشگاه‌ها برای مقابله با خیزش دانشجویی نشان از اصرار این حاکمان بر ادامه رویکرد ناکارآمد خود است.

دانشمندان زیادی در سال‌های گذشته البته با توجه به تناقض‌های درونی ارزش‌های لیبرالیسم چنین شرایطی را پیش‌بینی کرده و استدلال‌هایی را درباره اینکه چرا نظم جهانی لیبرال به رهبری آمریکا ناگزیر به چنین نقطه‌ای خواهد رسید مطرح کرده‌اند.

«پاتریک دنین» نظریه‌پرداز علوم سیاسی در دانشگاه نوتر دام، یکی از نظریه‌پردازانی است که با توجه به شکست‌های لیبرالیسم نظریاتی را درباره افول این ایدئولوژی مطرح کرده است.

او در کتاب «چرا لیبرالیسم شکست خورد؟» استدلال می‌کند که نابرابری، بی اعتمادی مردم به مقامات دولتی، ضعف خانواده، بحران محیط زیست و … در جامعه آمریکا نشانه این هستند که لیبرالیسم امروز وارد بحران مشروعیت شده است، اما برخلاف تصور مدافعان آن، این بحران یک امر عارضی بیرونی نیست بلکه توسط خود لیبرالیسم ایجاد شده است.

دنین در سراسر کتاب درباره این بحث می‌کند که نظریه لیبرالیسم از ابتدا دارای تناقضات درونی است که لاجرم به وضع امروزین منتهی می‌شود. «چرا لیبرالیسم شکست خورد؟» شورشی نظری در برابر این ادعاست که هر مشکلی در نظام لیبرالیسم ناشی از دور شدن از اصل نظریه لیبرالیسم است و با اصلاحاتی «لیبرال‌تر» قابل جبران است.

چرا خیزش دانشجویی آمریکا صهیونیست‌ها را به وحشت انداخت؟خیزش دانشگاه‌های آمریکا؛ حرف حساب دانشجویان چیست؟

 

 

انتهای پیام/