مروري بر ادبيات داستاني قبل و پس از پيروزي انقلاب در «ترنم قلم»

خبرگزاري آريا- محمد حنيف در نشست «ترنم قلم» در فرهنگسراي گلستان گفت: ادبيات داستاني کشورمان بعد از پيروزي انقلاب، از نظر کميت داستان‌نويسان زن و مرد رشد داشته است. هم‌چنين از نظر پرداختن به تکنيک‌هاي نو و فضاهاي تازه، رشد بسيار خوبي داشته است.
به گزارش خبرگزاري آريا ، هفتادمين نشست «ترنم قلم»، همراه با جلسه نقد و بررسي کتاب «سايه‌هاي باغ ملي» نوشته محسن هجري در فرهنگسراي گلستان برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در اين نشست که به مناسبت چهلمين سالگرد پيروزي انقلاب اسلامي برگزار شد، محمد حنيف مهمان ويژه اين نشست بود.
در ابتداي اين نشست، محمد حنيف با موضوع «داستان انقلاب» صحبت کرد و گفت: در اين جلسه مي‌خواهم به مقايسه موضوعي بين داستان نويسي قبل و بعد از انقلاب بپردازم. بايد اشاره کنم که داستان‌نويسي ما بعد از انقلاب و در اين 40 سال، از نظر کميت داستان‌نويسان زن و مرد رشد داشته است. هم‌چنين از نظر پرداختن به تکنيک‌هاي نو و فضاهاي تازه، رشد بسيار خوبي داشته است. البته اين رشد علت‌هاي مختلفي دارد که علاوه بر انقلاب اسلامي‌، مي‌توان به موضوع انديشه ترقي نيز اشاره نمود. از نظر موضوعي بايد بگويم که داستان‌نويسي قبل از انقلاب و بعد از آن، تفاوت‌هاي بسياري دارد. در ابتدا با داستان‌هاي اجتماعي و سياسي مواجه هستيم که به آرمان‌خواهي مي‌پردازد اما از سال 1374 به بعد، يک اتفاق بسيار مهم رخ مي‌دهد. در اين مقطع، با نشر رمان «بامداد خمار»،‌ افکار جامعه ايراني دچار تحولات زيادي مي‌شود و فضاي داستان‌نويسي عوض مي‌شود. در اين داستان، يک دختر خانواده اشرافي عاشق يک پسر نجار از طبقه متوسط مي‌شود. در نهايت، اين دو جوان با هم ازدواج مي‌کنند اما با گذر زمان متوجه مي‌شوند که سطح فرهنگي خانواده‌هايشان تفاوت‌هاي زيادي دارد و کم‌کم متوجه اشتباه خود مي‌شوند.
وي ادامه داد: از سال 1376 به بعد، تحولات بسيار وسيعي در داستان‌نويسي ايران ايجاد مي‌شود و مفاهيم مطرح شده در آن به سمت مطالبه‌گري، حق‌طلبي، نقد گذشته و ستيز با حاکميت مي‌رود. علاوه بر اين، در اين مقطع، داستان‌نويسي ما تابع تحولات اجتماعي جامعه‌مان مي‌شود. بايد دقت داشت که وقوع انقلاب اسلامي در ايران، باعث ايجاد تحول سياسي در کشور مي‌شود و آزادي وسيعي را ايجاد مي‌کند. اين مقطع، در جريان داستان‌نويسي ما به شدت تاثير مي‌گذارد. البته بايد بگويم که داستان‌نويسي، فقط مربوط به تحولات سياسي نيست و ابعاد ديگري نيز دارد. همان‌طور که اشاره کردم، ادبيات ما پس از انقلاب رشد چشمگيري داشته است البته بايد اشاره کرد که آهنگ رشد، در مقاطع مختلف متفاوت بوده است.
حنيف به دلايل رشد داستان‌نويسي پس از پيروزي انقلاب اشاره کرد و گفت: در مورد دليل اين رشد بايد به نکته بسيار مهمي اشاره کنم و آن هم اين است که رمان معلول جامعه شهري است. بعد از انقلاب، از نظر شهرنشيني پيشرفت کرديم، جمعيت طبقه متوسط افزايش يافت، تعداد دانشگاه‌ها و با سوادها بيش‌تر شد و ... در سال 1320، تنها 22 درصد شهرنشين داشتيم و در سال 1355، 33 درصد شهرنشين داريم و امروز 74 درصد مردم ما شهرنشين هستند. علاوه بر در دهه 20 و 30، تنها دو داستان‌نويس خانم داشتيم در حالي که اين روزها، تعداد بسيار زيادي داستان‌نويس زن داريم. در سال‌هاي قبل از انقلاب، نسبت زنان به مردان داستان‌نويس 1 به 7 بوده است در حالي که پس از انقلاب، اين رقم به 1 به 3 رسيده است.
او به نظريه‌هاي مختلف پيرامون ادبيات سال‌هاي پس از انقلاب اشاره کرد و گفت: در مورد ادبيات ايران، يک نظريه کلي وجود دارد. عده‌اي اعتقاد دارند که داستان‌نويسي ما در بازه زماني 1357 تا 1368، دوران آرمان‌گرايي و بيان حرف‌هاي نگفته است. در دوره بعد يعني از سال 1368 تا 1376، حرف‌هاي تازه را مي‌شنويم و در دوران سوم، نقد به گذشته و فردگرايي دنبال مي‌شود. در اين نظريه گفته مي‌شود که قبل از انقلاب، 3 جريان قوي داستان‌نويسي داشتيم، مارکسيسم، ملي و ديني. البته جريان داستان‌نويسي ديني در اين مقطع، بسيار کم‌رنگ‌تر از دو جريان ديگر بوده است. با اين حال، بعد از وقوع انقلاب اسلامي، شاهد تحول در عرصه داستان‌نويسي در زمينه موضوع‌گزيني هستيم. براي مثال، شاهد رشد ادبيات ديني، اجتماعي و سياسي در سال‌هاي بعد از انقلاب هستيم و نويسندگان متعددي در اين زمينه ورود پيدا کردند. بيان مفاهيم جديدي نظير شهادت، ايثار، دفاع مقدس و ... از جمله دستاوردهاي اين بخش است. در مجموع بايد بگويم که در سال‌هاي پس از انقلاب، ادبيات عامه‌پسند گسترش بسيار خوبي داشته است و نويسندگان زيادي در اين زمينه قلم زدند.
در بخش دوم اين جلسه، محسن هجري، نويسنده رمان «سايه‌هاي باغ ملي» صحبت کرد و در مورد نوع نگاه خود براي نوشتن اين رمان گفت: بايد بگويم که در نوشتن رمان تاريخي از لوکاچ الهام گرفتم. او در مورد رمان تاريخي مي‌گويد: نوشتن يک رمان تاريخي، براي انتقال تاريخ نيست بلکه انتقال يک نگاه از نويسنده است. نويسنده به تاريخ برش مي‌زند و آن بخش را بر مبناي حس خود بيان مي‌کند. گزارش به معناي انتقال تاريخ نيست و من هميشه در تمام کارهايم به اين موضوع توجه داشته‌ام. علاوه بر اين، نويسندگان ديگر نيز مي‌گويند که يک رمان، زماني خوب است که کشف کند و نکته‌اي را اضافه کند. در نوشتن اين رمان تاريخي تلاش کردم تا حلقه‌هاي مفقود تاريخي را به وسيله روايت کشف کنم.
سپس، عزت‌الله الوندي، منتقد اين جلسه صحبت کرد و درباره اين رمان گفت: در ابتداي صحبت‌هايم مي‌خواهم از جلد اين رمان آغاز کنم. 2-3 ماه پيش بود که کتاب لم يزرع آقاي بايرامي را خواندم. در صفحات ابتدايي اين کتاب، ‌يک بيت از فردوسي وجود داشت که به داستان رستم و سهراب اشاره داشت. وقتي اين بيت را خواندم، با خود گفتم که احتمالا اين کتاب راجع به پسرکشي خواهد بود. در جلسه نقد و بررسي اين کتاب گفتم که اي کاش اين بيت را حذف مي‌کرديد چرا که به مخاطب پيش آگاهي مي‌داد. وقتي رمان سايه‌هاي باغ ملي به دستم رسيد، ديدم که تصوير اصلي جلد کتاب، عکس رستم و سهراب در باغ ملي است. با ديدن اين تصوير دوباره با خود گفتم که احتمالا يک پسر کشي يا پدرکشي در اين کتاب رخ خواهد داد اما وقتي که کم‌کم پيش رفتم، متوجه شدم که اين عکس جلد، به سبزوار اشاره مي‌کند. اين رمان، يک داستان رئاليستي دارد و بر مبناي واقعيت نوشته شده است. شخصيت‌هاي اين رمان، شخصيت‌هاي واقعي و رئال هستند. اتفاقي که در رمان‌هاي واقعي رخ مي‌دهد اين است که اين شخصيت‌ها ملموس هستند و مي توانيم آنان را در اطراف خود ببنيم بنابراين در چنين رماني، کار نويسنده بسيار سخت‌تر است چرا که بايد بخشي از واقعيت را در رمان خود بازتاب بدهد.
وي بيان داشت: اين رمان، رمان خوب و شريفي است چرا که تکليفش با مخاطب روشن است و بسيار خوش‌خوان و روان است. وقتي خواندن کتاب را آغاز کردم، در ابتدا کمي کند بود اما در ادامه ريتم آن تند شد و پس از دو روز، خواندن آن را تمام کردم. دقت داشته باشيد که بسياري از رمان‌هاي تاريخي دنيا به اين دليل مشهور شده است که بين بستر تاريخي آن و داستان رمان، موازنه بسيار خوبي ايجاد شده است. بنابراين اگر قرار است که رمان تاريخي بنويسيم، بايد به اصالت رمان توجه داشته باشيم. بدين معني که اثرمان يک رمان با تمام فاکتورهايش نظير شخصيت‌پردازي، گره‌ها و ... باشد. به اعتقاد من، اين رمان، در اين زمينه دست به عصا عمل کرده است و تلاش نکرده است که اصالت رمان را در کنار تاريخ حفظ کند. شايد بتوان گفت که اين کتاب، بخش کوچکي از تاريخ را در نظر گرفته است. در سرتاسر اين رمان، بخش‌هاي زيادي از انديشه شريعتي را مي‌بينيم و از اين جهت، اين رمان، اداي ديني به شريعتي است. کساني که پيرو انديشه شريعتي بودند، دو دسته هستند. دسته اول روشنفکراني هستند که مي‌خواستند به دين نزديک شوند و دسته دوم کساني هستند که بسيار افراطي بودند. شخصيت اصلي اين رمان، سامان است. او به شدت تحت تاثير انديشه‌هاي شريعتي قرار دارد و نوشته‌هاي او را دنبال مي‌کند. به نظرم، اگر اين رمان قائم به ذات خود مي‌بود و کمتر وارد فضاهاي تاريخي مربوط به شريعتي مي‌شد، بسيار بهتر مي‌بود و با رمان بهتري مواجه مي‌شديم. البته بايد به اين نکته هم اشاره کنم که در اين رمان، شعار داده نمي‌شود، تظاهرات نيست و ... تمام اين فاکتورها به خوب‌تر شدن آن کمک کرده است.
در بخش بعدي اين جلسه، محمدرضا گودرزي صحبت کرد و گفت: نوع اين رمان از نظر تجربه زيستي رئاليستي است و از نظر نوع داستان، سياسي، تاريخي عاشقانه است. اين رمان هم به يک مقطع از تاريخ پرداخته است و هم به روان‌شناسي شخصيت اصلي توجه داشته است. دقت کنيد که ما با يک رمان کلاسيک روبه‌رو نيستيم بلکه يک رمان سياسي است که به گسست‌هاي تاريخي توجه کرده است. در اين کتاب، سوالاتي از ديدگاه دکتر شريعتي مطرح مي‌شود که ده‌ها سال است که ذهن روشنفکران جوان را به خود مشغول کرده است. براي مثال، به جايگاه روشنفکري ديني زن اشاره کرده است يا اين سوال را مطرح کرده است که چرا مردم نسبت به استبداد پهلوي واکنش نشان نمي‌دادند و ... به نظرم، مهم ترين نکته اين رمان اين است که ملت‌ها نبايد متکي به قهرمانان باشند و تعدادي محدود نمي‌توانند وضعيت را عوض کنند. در حقيقت، ملت بايد بر خود متکي باشد و به صورت گروهي وارد عمل بشود. از وجوه مثبت اين رمان، مي توان به چند صدايي بودن آن اشاره کرد. صداي اول، صداي روشنفکر غيرديني است. صداي دوم، صداي روشنفکر ديني است، صداي سوم، صداي سعيد است. او هيچ گرايش سياسي ندارد و صرفا مي‌خواهد زندگي خوبي داشته باشد. به نظرم، اين صداها به صورت منصفانه بيان شده است و هيچ جهت‌گيري نسبت به ههچ‌کدام وجود ندارد.
او اضافه کرد: رمان از بخش‌هايي متفاوتي تشکيل شده است که هر کدام راوي خاص خود را دارد. بنابراين با راوي مرکب روبه‌رو هستيم. ذهنيت مرکزي در هر فصل، به صداهاي اصلي برمي‌گردد و آن صدا است که تعيين مي‌کند ذهنيت مرکزي فصل چگونه باشد. يکي از دلايل موفقيت اين رمان، وجود آميزه‌هاي عشقي سياسي در آن است. اصولا گفته مي‌شود که در رمان‌هاي تاريخي و سياسي، بايد يک چاشني عشقي قرار داده شود. جذابيت اين موضوع باعث مي‌شود که مسائل سياسي لذت‌بخش‌تر شود. نثر اين رمان شيوا و به دور از احساسي‌گري است. بايد بگويم که عليرغم سياسي و تاريخي بودن رمان، تعليق بسيار خوبي در اين رمان وجود داشت.
محمدرضا گودرزي در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود گفت: يکي از اشکالات کتاب، مربوط به وجود ادبيات محاوره‌اي در آن است. متاسفانه عده‌اي فکر مي‌کنند که اگر ادبيات محاوره‌اي بنويسند، داستان براي خواننده ملموس‌تر است در حالي که واقعا اين‌گونه نيست. ناقص کردن کلمات يکي از بزگ‌ترين اشتباهات است که متاسفانه عده زيادي از نويسندگان آن را انجام مي‌دهند. بايد اشاره کرد که ادبيات محاوره داستان با ادبيات محاوره عاميانه متفاوت است و نويسنده نبايد کوچه و خياباني بنويسد.
در انتهاي اين جلسه، نشست پرسش و پاسخ از نويسنده و منتقدين برگزار شد.

منبع: خبرگزاری آریا

کلیدواژه: ادبيات داستاني پيروزي انقلاب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۶۵۷۴۹۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انتشارات بین‌الملل با ۶۰ عنوان کتاب جدید در نمایشگاه کتاب

به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، انتشارات بین‌الملل با ۶۰ عنوان کتاب جدید و متفاوت به سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌آید.

از عناوین کتاب‌های جدید می‌توان اشاره کرد به:

«از سلاخ‌خانه تا مهدیه»

زندگی و زمانه غلام محمدی که پس از آشنایی با شیخ احمد کافی توسط ایشان شاه غلام لقب گرفت و مسیر زندگی‌اش تغییر کرد. در این کتاب بخش‌هایی از زندگی شیخ احمد کافی از زبان شاه‌غلام با زبانی صریح، کوچه بازاری و آمیخته با حکمت لوتی‌گری روایت شده است.

«بازنویسی ‌منتهی‌الآمال»

بازنویسی و تحریر تازه‌ای از منتهی‌الآمال تألیف شیخ عباس قمی با موضوع زندگانی چهارده معصوم علیهم‌السلام که مطالب کتاب با حفظ امانت‌داری، طبق ویرایشی اساسی به صورت قابل فهم طبقه‌بندی شده است.

«خون‌هایش»

روایتی در قالب اول شخص مفرد که وقایع پایانی عاشورا و مصائب حضرت حسین علیه السلام از زبان حضرت زینب سلام الله علیها با نثری ادبی و با تأمل در منابع عاشورایی بازگو می‌شود.

«علمدار پاراچنار»

سرگذشت فکری، سیاسی سیدعارف حسین حسینی رهبر سابق شیعیان پاکستان. روایت‌هایی از فعالیت‌های فرهنگی و دینی سیدعارف در دهه‌ی پنجاه در پاراچنار منطقه‌ای در شبه قاره هند و تأثیرات او در این منطقه.

«ارض موعود»

داستانی پر جنب‌و‌جوش بر اساس ماجراهای واقعی از چهار رفیق صمیمی با درونمایه‌ی یهود و توهم نژاد برتر. هر بخش از داستان با عناوین مختلف، همچون پازل در کنارهم مسیر داستان را مشخص می‌کند.

«سیره‌نامه امیرالمونین، جلد۴»

سیری در سرگذشت و سیره‌ی حضرت امیر علیه‌السلام در مقطعی از دوران خلافت حضرت، به همراه گزارشی از جغرافیای کوفه با دور اندیشی در جنگ صفین و رویدادها و حوادث پیرامون آن.

«خاک‌نشین»

داستانی تاریخی از دوره‌ی زندگی حاج شیخ عباس قمی و حکومت رضاشاه و کشف حجاب است. زمانه‌ای که کتاب مفاتیح ‌الجنان حاج شیخ عباس قمی متولد شد و دست به دست و شهر به شهر چرخید.

«فرار ماردوش»

فرار ماردوش روایت زندگی نوجوانی است که در پی یافتن راه نجات است و در بحبوحه انقلاب، مسیر نجات حقیقی را پیدا می‌کند.

«پرونده مختارنامه»

پرونده مختارنامه روایتی خواندنی دربارۀ سریالی تماشایی است! این کتاب قرار است به این سؤال پاسخ بدهد که در شرایطی که برخی آثار هنری با دریافت بودجه‌های کلان به آثاری کم‌ارزش تبدیل می‌شوند، چگونه یک اثر هنری ماندگار می‌شود و طراوت خود را حتی پس از گذشت سال‌ها حفظ می‌کند.

«دنیایی که آدم ساخت»

داستانی جذاب و پرکشش درباره آفرینش آدم(ع) که آیات و روایات موجود در این حوزه را با زبانی ادبی و روایی برای مخاطب جوان و نوجوان امروز بازگو کرده است.

علاوه بر کتاب‌هایی با موضوع تاریخ اسلام و تشیع، عناوین بسیاری با موضوع خانواده، تاریخ معاصر ایران، شعر و ادبیات داستانی در نمایشگاه کتاب عرضه خواهد شد.

لازم به ذکر است که در نمایشگاه امسال، انتشارات بین‌الملل در کنار عرضه کتاب، فعالیت‌های فرهنگی متعددی همچون رونمایی، جلسات نقد و بررسی کتاب، جشن امضا با حضور نویسندگان نام‌آشنا و چهره‌های فرهنگی و هنری و برنامه‌های ویژه باشگاه مخاطبان را تدارک دیده است.

در ضمن سی و پنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب با شعار «بخوانیم و بسازیم» از تاریخ ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت در مصلی تهران در شبستان امام خمینی (ره) برگزار خواهد شد.

انتهای پیام/