جندی شاپور؛ کانون دانش ورزی ایرانی در جهان باستان
تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۸۱۹۲۳۵
تهران- ایرنا- جندی شاپور از مهمترین کانون دانش ورزی، پزشکی و فلسفه در جهان باستان بود که به علت پیوند دانش پزشکی ایرانی با کشورهای دیگر و تربیت دانشجویان متعدد به عنوان نخستین دانشگاه بین المللی از آن یاد می شد و اینگونه تاثیر فراوانی بر علم و دانش اندیشمندان و بزرگان نامی آن روزگار گذاشت.
به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ شکل گیری تمدن های مهم در فلات ایران در دوره های مختلف تاریخی، باعث شده تا در گزارش های مورخان، سیاحان و جغرافیدانان همواره از شکوه و عظمت شهرهای ایرانی با نقش های متفاوت سیاسی، فرهنگی، اقتصادی در عصر خود یاد شود اما در این میان جندی شاپور ویژگی خاصی دارد که نه تنها در تاریخ ایران بلکه در جهان منحصر به فرد است و آن جایگاه علمی این شهر به خصوص از بُعد پزشکی به شمار می رود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
**نام جندی شاپور
جندی شاپور در متون تاریخی با نام های «به از اندیوشاپور، به آن اندیو شاپور، وندو شاور، جندی سابور، نیلاط و نیلاب و شاپورگرد» به کار می رود. مورخان درباره نامگذاری این شهر دلیل های مختلفی به کار می برند. برخی «جُند» را به معنای «صاحب قریه، جستن و ارتش» در نظر گرفته و بعضی عنوان هایی چون بیل، بت لاپت، نیلاط یا نیلاب را در ذیل جندی شاپور مطرح کرده اند.
بر پایه روایت های تاریخی آنچه از انگیزه ساخت این شهر به وسیله شاپور بر می آید این است که شاپور اول ساسانی برای اسکان اسیران رومی این شهر را ایجاد کرد و از همین رو نام آن را «وه انتیوک شاپور یا وه اندوه شاه پوهر» یعنی شهر شاپور که بهتر از انطاکیه است، گذاشت. بعدها این واژه به وندی شاپور و گندی شاپور و در دوره اسلامی به جندی شاپور معروف شد.
با توجه به منابع تاریخی و جغرافیایی شهر جندی شاپور در خوزیان یا خوزستان واقع بود و آن را در ردیف یکی از ولایت های مهم خوزستان به شمار آورده اند. «ابن واضح» جغرافیدان در ارتباط با شهرهای ایالت های مختلف ایران، جندی شاپور را از شهرهای مهم اهواز می داند.
یاقوت حموی جغرافیدان در این باره می نویسد: «جُندی شاهپور یکی از شهرهای خوزستان است.» همچنین مجمل التواریخ و القصص تنها به واقع شدن جندی شاپور در خوزستان اشاره می کند و می نویسد: «اندیوشاپور، جندیوشاپور است از خوزستان».
**جندی شاپور و مراکز علمی جهان در دوره باستان
جندی شاپور به دستور «شاپور اول» ساسانی به مناسبت پیروزی او بر «والریانوس» امپراطوز روم ساخته شد. نیم سده بعد، «شاپور دوم» آنجا را پایتخت خود قرار داد و بر توسعه همه جانبه آن همت گماشت. او هنگامی که «زنو» امپراطور روم مرکز علمی بزرگ شهر «رها» را تعطیل کرد، دانشمندان نسطوری(شاخهای از مسیحیت) آنجا را با آغوش باز پذیرفت و پزشکان آن را به جندی شاپور فرستاد. این مهاجرت در انتقال میراث فرهنگی یونان به این شهر اهمیت به سزایی داشت.
«خسرو انوشیروان» نیز علاقه زیادی به علوم و دانشمندان داشت. بنابراین اهتمامی در توسعه مدرسه پزشکی و بیمارستان جندی شاپور به خرج داد. او پزشکان یونانی و رومی را برای آموزش و پژوهش به جندی شاپور دعوت کرد و «بروزیه» پزشک نامدار ایران را برای آموختن طب سنتی هند به آن دیار فرستاد. همچنین زمانی که دانشگاه آتن در دوره «ژوستیتین» امپراتور روم تعطیل شد، دانشمندان آن را پذیرفت. در حقیقت میراث فرهنگی خاور و باختر را در جندی شاپور در کنار هم قرار داد. همچنین در همین زمان تشکیلات منظمی برای امور پزشکی و پزشکان تدوین و درجات علمی پزشکان طبقه بندی شد.
در زمان خسروانوشیروان با ایجاد نهضت علمی و فرهنگی و برقراری ارتباط فرهنگی میان ایران و دیگر کشورها، متون پزشکی زیادی به فارسی میانه ترجمه شد. در همین زمان هفت پزشک یونانی به جندی شاپور آمدند و به تحقیق و تفحص پرداختند. همچنین مجالس و مناظره های علمی با حضور اندیشمندان به ویژه پزشکان این مرکز علمی برگزار شد که افزایش روزافزون توان علمی این مرکز و جذب اندیشمندان آن روز جهان را به همراه داشت.
آوازه جندی شاپور به جایی رسید که دانش پژوهان از سرزمین های مختلف به آنجا روی آوردند و علم فراسوی مرزهای سیاسی و قومی در این دانشگاه روز به روز شکوفاتر شد. بدین ترتیب دانشگاه پزشکی جندی شاپور با پیوند دانش پزشکی ایرانی، هندی، یونانی، سریانی و پذیرش و تربیت دانشجویان متعدد از چهار گوشه جهان به نوعی نخستین دانشگاه بین المللی محسوب می شد که میراث آن تا مدت ها بر دانش پزشکی و تربیت پزشکان نامی همچون ابن سینا و... مشهود بود.
**جندی شاپور در دوره اسلامی
همزمان با طلوع اسلام، جندی شاپور در اوج شکوه و شهرت بود و به عنوان بزرگترین مرکز پزشکی جهان باستان به فعالیت علمی خود ادامه می داد. در این دوره مدرسه و بیمارستان آن آسیبی ندید و هیچ فردی متعرض آن نشد اما از این پس مرکز علمی و درمانی جندی شاپور که از کمک و حمایت دولت ایران محروم مانده بود، میبایست به تنهایی و تنها با کوشش پزشکان، استادان، کارکنان و مردم فعالیت خود می پرداخت.
بنابراین بیمارستان و مدرسه جندی شاپور در دوره اسلامی نیز به حیات خود ادامه داد و به عنوان موثرترین عامل پیدایش و شکوفایی دانش در قلمرو اسلام قلمداد شد به گونهای که طب عصر اسلامی را برخاسته از سنت طبی جندی شاپور و ساخته پزشکان برجسته و شاگردان این مرکز طبی می دانند.
از طریق همین پزشکان و شاگردان بود که انواع اصطلاحات دارویی، طب ایرانی، سریانی و هندی در طب اسلامی رواج پیدا کرد و به جهان اسلام راه یافت.
جندی شاپور در انتقال دانش به حوزه فرهنگ اسلامی بسیار موثر بود که سده ها از مراکز واقعی علمی و عملی و جایگاه مواجهه و آمیزش اندیشه های دانشمندان شرق و غرب جهان به شمار می رفت چنانکه اعراب پس از ظهور اسلام با ایدئولوژی پذیری از این مکتب، بیمارستان هایی در دیگر قلمروها تاسیس کردند.
پس از ظهور خلافت عباسی وضع علمی جندی شاپور براثر هجرت پزشکان این دانشگاه به بغداد دگرگون شد. آنها به خواست خلفای عباسی برای برآوردن نیازهای درمانی پایتخت به آنجا می رفتند و همین هجرت ها، سکونت ها و دیگر عوامل باعث افول جندی شاپور شد.
با وجود رکود جندیشاپور و از میان رفتن آثار ظاهری آن، نفوذ معنوی این مرکز علمی در تمام دورههای اسلامی به خوبی مشهود است زیرا دانشکده پزشکی و بیمارستان آن به منزله پایه و اساسی برای مؤسسه های مشابه اسلامی آن قرار گرفت.
**آموزش پزشکی در جندی شاپور
از ویژگی های بیمارستان های اسلامی که به پیروی از جندی شاپور رواج یافت و شاید بتوان گفت روش آموزش پزشکی امروزی نیز است، آموزش های طبی در بیمارستان بود. در جندی شاپور هنگامی که پزشک بیماران را معاینه می کرد، شاگردان نیز اطراف او به معاینه می پرداختند تا به اصول معاینه و تشخیص علایم، آثار و عوارض بیماری آشنا شوند و کیفیت تجویز دارو، مقدار و طریق به کار بردن آن را بیاموزند. پس از سرکشی به بیماران، پزشک در محل ویژه ای مینشست و به بحث درباره مسایل پزشکی می پرداخت. گاهی نیز از روی کتاب بحث می شد؛ یعنی قسمتی از یک کتاب طبی را می خواندند و درباره یکی از موضوع های پزشکی به بحث آزاد می پرداختند.
هرگاه دانشجو، موضوعی نظری و عملی را به تشخیص استاد فرا می گرفت و مهارت می یافت، از او امتحان گرفته می شد و در نهایت از پزشکان و رییس بیمارستان اجازه طبابت می گرفت.
**سخن پایانی
بیمارستان و مدرسه جندی شاپور در تاریخ فرهنگی ایران زمین اهمیت بسیار دارد. به گونه ای که این مرکز علمی در انتقال دانش پزشکی یونانی، ایرانی و هندی به عالم اسلام سهم فراوانی داشته است. این نهاد دارای ویژگی هایی همچون تولید و ترویج علم در شاخههای پزشکی، داروشناسی، ریاضیات، نجوم، فلسفه و ... است که با حضور عالمان با عقاید فکری و عقیدتی متفاوت از تمام نقاط جهان به فعالیت پرداخت. جندی شاپور دارای کتابخانهای بزرگ و مملو از آثار گوناگون در حوزههای دانشی به زبانهای چندگانه پهلوی، سریانی، یونانی و سانسکریت بود که اکنون نیز دانشگاههای پیشرفته و سازمانهای فرهنگی همچون یونسکو به آن توجه دارند که این مهم نشان دهنده خردمداری، صلحاندیشی، اصالت و پرهیز ایرانیان از جزماندیشی است.
اگرچه پزشکی در دانشگاه جندی شاپور نقش محوری را داشته است اما در احیای این مرکز بزرگ علمی و با سابقه نباید از علوم دیگر نیز غافل شد. با چنین پیشینه تاریخی؛ مسوولیت، رسالت و مأموریت امروز جامعه علمی کشور این است که در تحقق اهدافی چون تولید و ترویج علم، حرکت در مرزهای دانش و نیل به توسعه علمی و پایدار در عرصههای فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و زیستمحیطی تلاش کنند. از این رو لزوم احیای دوباره این سنت فرهنگی بالنده با هدف گفت وگوی فرهنگی میان شرق و غرب امری ضروری و اجتناب ناپذیر به شمار می رود.
پژوهشم9370**2002**9131
منبع: ایرنا
کلیدواژه: فرهنگی جندی شاپور جهان باستان
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۸۱۹۲۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
وضعیت بحرانی رزیدنتها و پزشکان طرحی/ شرایط را سختتر کرده ایم
به گزارش خبرگزاری مهر، محمد رئیس زاده، در برنامه کشیک سلامت در پاسخ به سوال مجری برنامه مبنی بر اینکه مساله رزیدنتها تا چه حد در اولویت است، گفت: من هیچ اولویتی را برای سیاست گذاران و مسئولین اصلی نمی بی نم که وضعیت نیروهای طرحی و رزیدنت ها را در اولویت قرار بدهند. حداقل در این دو سال که درگیر مسائل رزیدنتها و پزشکان طرحی هستم، برای حل مشکلات رزیدنتها و پزشکان طرحی به شکل کلان فکری نشده است، برعکس اقدامات سلبی هم تشدید شد.
وی افزود: در حوزه تأمین نیروی تخصصی در منطقه محروم با درخواست بیشتری مواجه هستیم، چون نیازها روز به روز بیشتر هم میشود با این وجود سیستم نظام ارجاع و برنامه پزشکی خانواده را هم نتوانستیم خوب پیاده کنیم. از طرفی جمعیت هم در حال افزایش است بنابراین نیاز به نیروی تخصصی و دسترسی به پزشک متخصص هم در حال افزایش است.
رئیس زاده در پاسخ به سوال مجری برنامه درباره چرایی صفر خواندن اولویت مسئله رزیدنتها و پزشکان طرحی از نگاه مسئولین و سیاست گذاران، گفت: اقدامات ایجابی برای تأمین این نیاز انجام نمیشود. برای مثال وقتی ما در شهرستانی نیاز به پزشک متخصص زنان و زایمان داریم باید هزینه کنیم اما هزینه نمیکنیم و با نیروی طرحی ارزان قیمت با ماهیانه ۱۲ تا ۱۳ میلیون تومان جبران میکنیم برای اینکه جبران نیرو از این مسیر انجام شود با اقدامات سلبی مسیر را برای هرگونه اقدام به ترک محل طرح تنگ کردیم. به شدت شرایط را سختتر کردیم نیرو با همه مصیبتها در آنجا بسازد اما از طرفی حاضر نیستیم منابع حوزه سلامت را در این مسیر قدری بیشتر هزینه کنیم که نیرو با اشتیاق در این مناطق بماند.
وی افزود: در حوزه رزیدنتها نیز وضعیت همین گونه است قبلاً رزیدنتها فقط یک تعهد محضری میدادند الان رزیدنتها را بر خلاف رأی دیوان موظف میکنیم ضامن بیاورند این هم نوعی اقدام سلبی است. از طرفی شرایط انصراف را هم به قدری سخت کرده ایم همه اینها منجر به این شد که در حال حاضر در برخی رشتههای تخصصی با کمبود شدید ورودی مواجه هستیم. اگر اولویت بود که مسئولین کشور از ما سوال میکردند که یعنی چه ظرفیت رشته بیهوشی زیر ۲۰ درصد پر میشود.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران گفت: امسال ورودی رشته طب اورژانس زیر ۵ درصد و اطفال ۳۶ درصد پر شد و ظاهراً هیچ کسی این حرف را جدی نمیگیرد البته ما آمار میدهیم اما اتفاق خاصی رخ نداده است ربطی هم به این دولت و آن دولت ندارد.
وی در پاسخ به سوال دیگری مبنی بر علت روند افزایشی خودکشی در بین جامعه فرهیخته پزشکی، گفت: علت کاملاً مشخص است. قوانین، برخورد و انتظارات از نیروهای در حال تحصیل، انترن ها، پزشکان عمومی در حال طرح و رزیدنتها مربوط به چهاردهه قبل است در حالی که شرایط چهار دهه است که عوض شده است یعنی ما رزیدنت را با شرایط ۲۰ سال قبل مدیریت کنیم و همان انتظارات را داریم از طرفی قوانین را سختتر و پرداختیها را هم کم کردیم.
رئیس زاده افزود: در اواخر سال گذشته به رئیس مجلس شورای اسلامی عرض کردم، بنده اواخر سال ۸۲ که رزیدنت جراحی بودم کمک هزینهای که دریافت میکردم معادل ۳۰ میلیون تومان الان بود. الان با این افزایش که ارزشمند هم است دریافتی رزیدنتها را که دوستان وزارتخانه هم پیگیری کردند به ۱۵ میلیون تومان رسید. پرداختی را حداقل یک دوم کردیم، فشار کار قطعاً بیشتر است چون ظرفیت رزیدنتی ما خیلی گسترش پیدا نکرده است از طرفی تمایل هم کمتر شده ولی بار مراجعات که کمتر نشده است، کار زیادتر شده، انتظارات بیشتر، پرداختیها کمتر و قوانین را سختتر کردیم.
وی گفت: ما میخواهیم رزیدنت سال ۱۴۰۳ را همانند رزیدنت سال ۷۰ و ۸۰ داشته باشیم در حالی که شرایط کار را هم سختتر کرده و قوانین را هم سختتر کرده ایم و انتظاراتمان بالاتر رفته و در عوض پرداختیها را هم کم کرده ایم.
رئیس زاده افزود: در حال حاضر عزم ملی از سوی مجلس، دولت و نهادهای تصمیم گیر کلان برای حل معضل رزیدنتها و پزشکان طرحی نمیبینیم. دلیلش هم این است صحبتهای دلسوزان و کارشناسان این حوزه نه در وزارت بهداشت، فرهنگستان علوم پزشکی و سازمان نظام پزشکی و انجمنهای علمی به خوبی شنیده نمیشود.همین چند روز پیش بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار با کارگران فرمودند ما در پزشکی و سلامت جزو پیشتازان هستیم پزشکی ما در منطقه نظیر ندارد و در دنیا جزو کشورهای پیشرفته هستیم.
وی با طرح این پرسش که این پیشتازی و برجستگی را در طی چهار دهه چه کسی ایجاد کرد، عنوان کرد: مگر غیر از این است که همین اساتید و رزیدنتها و پزشکان و وزرای سابق و پزشکان ما ایجاد کردند؟ برای تداوم این رشد افتخارآمیز مگر راهی به غیر از ارجاع به نظرات همین متخصصین و کارشناسان داریم؟ وقتی به کرات میبینیم هشدارهای ما نه تنها جدی گرفته نمیشود بلکه نظرات افراد غیر تخصصی بر نظرات ما غالب میشود. وقتی مطالب را با استدلال و منطق بیان میکنیم شنیده نمیشود حق داریم مشکوک شویم؟
رئیس زاده با بیان اینکه نظرات خلاف بر نظرات و بیانات ما غالب میشود، گفت: گاهی این نظرات خلاف از موضع دلسوزی غیر عالمانه است مقداری را هم حق بدهید شک کنیم که نکند جریانی میخواهد بازوی توانمند کشور را در حوزه حیات بخش سلامت زمین بزند.
وی در ادامه به بیان مثال ساده ای در همین زمینه اشاره کرد و گفت: ما بالای صد هزار پزشک عمومی در کشور داریم درصد ورود به برخی رشتهها را هم قبلاً گفتم در حالی که ۱۰ سال قبل که نصف این تعداد پزشک عمومی داشتیم همین رشتهها با همین طرفیت با رقابت شدید صد درصد پُر میشد. آیا واقعاً راه حل تأمین نیروی تخصصی که مورد مطالبه درست مردم و مسئولین است تسهیل ورود این صد هزارتا به رشته تخصصی است یا افزایش ظرفیت پزشکی؟ که آن هم در خوش بینانه ترین حالت ۱۲ سال بعد در حوزه سلامت نتیجه خواهد داد.
رئیس زاده با تاکید بر اینکه عزم جدی برای حل این مساله وجود ندارد، عنوان کرد: وضعیت نیروهای طرحی و رزیدنتها تغییری در طی این سالها نکرده است. عزمی هم اگر وجود دارد از مسیر نادرست و غیر کارشناسی است. دو تا بحث وجود دارد؛ ساده سازی پزشکی که به شدت مطرح و به شدت اشتباه راهبردی و غیر قابل جبران است. برخیها معتقدند پزشکی هم همانند بقیه رشتهها است مگر چقدر به فلان رشته حقوق میدهیم؟ این یعنی ساده انگاری پزشکی. نکته دوم فکر میکنیم که با سادهترین راه حلها اگر روی کاغذ قلم ما را بالا و پایین کنیم مشکل حل میشود. در یکی از پیچیدهترین رشتهها سادهترین کار بی زحمت را انتخاب میکنیم معلوم است که مشکلات حل نمیشود. کتمان کردن مشکلات، کاری را هم حل نمیکند با صدای رسا و شفاف اعلام میکنم در چهار سال آینده هزار نفر کمبود متخصص بیهوشی در کشور خواهیم داشت. ۵ سال دیگر چگونه مریض را جراحی میکنیم؟ اگر عزم جدی وجود داشت که از سال ۹۲ تا الان ورودی رشته بیهوشی باید تغییر میکرد اما نکرده است.
وی گفت: بحث من کلان و فراتر از وزارت بهداشت است و مربوط به سلامت مردم است. نیروی طرحی ما در منطقه محروم تا ۱۴ ماه ۱۲ میلیون تومان حقوق میگیرد. فوق تخصص گوارش در منطقه طرحی حقوق ۱۲ میلیون تومانی میگیرد کارانه هم که نمیدهند در سال ۱۴۰۳ این حرف را از فوق تخصص گوارش می شنوم.
رئیس زاده در پایان افزود: نکته اول آنکه اگر حوزه سلامت کشور ما به جایگاه رفیع رسیده است با کمک همه بخشهای کشور بوده است. نکته دوم و بسیار مهم این است، قطعاً بن بست برای جامعه پزشکی وجود ندارد و راهکار وجود دارد. در دهه ۶۰ با شرایط آن زمان کارهایی انجام شد که نتیجه اش را میبینیم معلوم است بن بستی وجود ندارد، ما میتوانیم در حوزه پزشکی همچنان پیشتاز باشیم آن هم با این شرط که گروهی از مجلس و دولت مشکلات حوزه سلامت را با روش علمی و حقیقی و واقعی و درست، تحلیل و درک کنند. و دیگر اینکه وضعیت نیروهای طرحی و رزیدنتها را از نزدیک ببینند و با استفاده از نظرات صاحبنظران راهکارها را جمع بندی و اجرا کنند.
رئیس کل سازمان نظام پزشکی ایران تاکید کرد: باید امید به آینده رزیدنتها و پزشکان طرحی را تقویت کنیم، تا شاهد مهاجرت و اقدامات خطرناک پزشکان نباشیم.
کد خبر 6095485 حبیب احسنی پور