احمدشاه، پولدوست یا وطنفروش؟
تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۲۹۴۹۱۳۱
۸۹ سال پیش روزنامۀ اطلاعات در شمارۀ ۱۰ اسفند ۱۳۰۸ خورشیدی خبر مرگ آخرین پادشاه قاجار را در صفحه نخست با عنوان «فوت احمدمیرزا پادشاه سابق ایران» منتشر کرد.
به گزارش ایسنا، مهرداد خدیر در عصر ایران نوشت: «۸۹ سال پیش روزنامۀ اطلاعات در شمارۀ ۱۰ اسفند ۱۳۰۸ خورشیدی از مرگ آخرین پادشاه قاجار خبر داد و در خبری زیر عنوان «فوت احمد میرزا پادشاه سابق ایران» نوشت: «احمد میرزا پادشاه مخلوع سابق ایران که در پاریس اقامت داشت، چندی بود مریض و مشغول معالجه بود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
مطابق خبری که امروز بوسیلۀ بیسیم برلن واصل گردید مشارالیه در مریضخانۀ آمریکایی پاریس فوت نموده است.
اینک عین خبر ذیلاً درج میشود: فوت شاه سابق ایران. پاریس- احمد میرزا شاه سابق ایران که از سال ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۶ سلطنت نمود در مریضخانۀ آمریکایی پاریس فوت نمود.»
جالب این که نام کامل او «سلطان احمد میرزا» بود و ربطی به این نداشت که شاه شد و وقتی هم به سلطنت رسید «سلطان احمد شاه» شد اما در خبر بالا به «احمد میرزا» بسنده شده است.
قضاوتها دربارۀ کارنامۀ احمد شاه متفاوت و گاه متضاد است. حسین مکی در «مختصری از زندگی سیاسی سلطان احمد شاه قاجار» تصویر مثبتی از او ترسیم میکند به این خاطر که «سلطنت کرد نه حکومت» و یادآور میشود: مگر آرمان مشروطه جز این بود؟
در مقابل، جواد شیخالاسلامی در کتاب «سیمای احمد شاه قاجار» میکوشد به قول خود به «افسانۀ مظلومیت و دموکراتمَنِشی او پایان دهد.»
با این که اسنادی منتشر شده که از روابط محرمانۀ احمد شاه با سفارت شوروی حکایت میکند اما انصاف این است که او وطنفروش نبود. پولدوست البته آری.
مهمترین فراز زندگی احمد شاه البته امتناع از تأیید قرارداد ۱۹۱۹ در ضیافت شام جرج پنجم پادشاه بریتانیاست که در کتاب «سیمای احمد شاه قاجار» هم به آن پرداخته شده و حتی در آثار مربوط به کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ برخی ادعا میکنند سید ضیاالدین طباطبایی با استناد به همین رفتار سفارت انگلستان در تهران را مجاب کرد که دولت مورد قبول بریتانیا را بر سر کار آورند.
گفته میشود نطق تأیید قرار داد ۱۹۱۹ در حضور جرج ششم را نصرتالدوله آماده کرده بود اما پادشاه جوان به وزیر خارجهاش میگوید: «مکرر به تو و وثوقالدوله گفتهام هر گ… که میخواهید بخورید، بخورید ولی پای مرا وسط نکشید.»
در مقابل اما منتقدان میگویند درست است که در حضور پادشاه بریتانیا قرارداد ۱۹۱۹ میان ایران و انگلستان را تأیید نکرد ولی در ضیافت شام وزیر خارجۀ انگلستان همان موضع را تکرار نمیکند و گفته میشود این بار حتی تأیید میکند.
با این حال در نظر داشته باشیم اگر وطنفروش بود و شخصیتی مانند وثوقالدوله داشت، رجالی چون ناصرالملک و مستوفیالممالک و مشیرالدوله صدر اعظم او نمیشدند و مهمتر این که اگر باب میل انگلستان بود چرا سفارتخانه و بعد وزارت خارجه شأن از کودتای سوم حوت (اسفند) ۱۲۹۹ حمایت کردند؟ (در آن زمان کودتا به شکل تغییر دولت بود و نمیتوانستند پادشاه را کنار بزنند.)
مهمترین استناد کسانی که احمد شاه را وطن فروش یا مزدور انگلیس میدانند این است که از انگلستان حقوق میگرفته است. در پاسخ اما گفته میشود ایران چنان به انگلستان مقروض بوده که کل بودجه در اختیار یک بانک انگلیسی قرار داشته و با این منطق نه فقط شاه که هر که از بانک انگلیسی حقوق میگرفته را باید مزدور انگلستان بدانیم حال آن که میدانیم چنین اتهامی نسبت به شماری از رجال وارد نیست و نوع مواجهه با قرارداد ۱۹۱۹ هم گویاست.
برخی از کسانی که انگ وطنفروش میزنند نیز به گفتههایی استناد میکنند که آکنده از انتقاد از جامعۀ ایران است اما در واقع او از فضای آلوده سیاسی انتقاد میکند و از آن همه دروغ و خیانت و این به معنی بیعلاقگی به ایران نیست و اساساً نمیتوان مثل نقل و نبات به همه اتهام وطنفروشی و خیانت زد.
در قضاوت و مقایسه این را هم باید در نظر داشت دوران سلطنت او اگر بدترین سالهای تاریخ معاصر شد، به خاطر تقارن با جنگ اول جهانی و تهدید تمامیت ارضی ایران و تنشهای ناشی از عملکرد پدرش بود و او را باید با پدرش مقایسه کنیم و این که راه محمدعلی شاه را ادامه نداد و البته مشروطهخواهان هم اجازه نمیدادند.
پدر و مادرش به سفارت روسیه پناهنده شده بودند و سلطان احمد میرزای ۱۲ ساله با گریه و زاری به قصر سلطنتی آورده شد و به نوشتۀ سید حسن تقیزاده چندان بیقرار بود که حتی «شبی میخواست الاغ سوار شود و پنهانی به زرگنده برود پیش پدر و مادرش اما موفق نشد!»
در دوران نوجوانی او البته پدربزرگش کامرانمیرزا و نایبالسلطنهها و اطرافیان تا توانستند سو استفاده کردند و ارزیابی دربارۀ او باید با توجه به سن و سال و بعد از سن قانونی و نیز اوضاع و احوال مملکت باشد و این که قرار نبود حکومت کند و قرار بود فقط سلطنت کند.
دربارۀ ثروت او نیز از اموال عمومی برنداشت بلکه سود همان پولهایی بود که قبلاً در بورسهای خارجی سرمایهگذاری کرده بود وگرنه اگر دنبال پول به هر قیمت بود پیشنهاد رشوه برای کنارهگیری به نفع رضاخان را میپذیرفت تا مسیر سلطنت را آسانتر طی کند.
واقعیت این است که بخشی از تبلیغات منفی علیه احمد شاه که سلطنت نمادین مطلوب مشروطه را اعمال میکرد در توجیه خلع او بعدها شکل گرفت و آن قدر از سفرهای طولانیمدت او انتقاد شد که رضاشاه به جز ترکیه و در دوره سلطنت سفر خارجی نرفت.
کافی است پدر و پسر را مقایسه کنیم. محمدعلیشاه درصدد بازگرداندن استبداد بود و با آزادیخواهان و مجلس آن رفتارها را داشت و خود سرانجام در ایتالیا جان سپرد و احمد شاه میکوشید پادشاهی مطابق مشروطه باشد.
هر چند بحرانهایی اساسی توان او را گرفت: پیشروی روسها و عثمانیها و ناگهان ظهور رضا خان و او که نه میتوانست اعمال قدرت کند و نه کنار برود چون ایران قطعهقطعه میشد تصمیم گرفت همان پادشاه نمادین مشروطه باشد و راهی فرنگ شد.
به این سفرهای طولانی هم دو گونه نگریسته میشود. نگاهی که به منزلۀ فرار او از مشکلات و ترجیح لذتهای پاریس بر مشقتهای ایران است ولو پادشاه آن باشی و نگاهی که از خروج و سفر به مثابه احترام به تفاوت پادشاه مشروطه با شاهان مستبد یاد میکند.
موافق و مخالف اما بر این قول متفقاند که احمد شاه به سوگند خود در وفاداری به قانون اساسی مشروطه پایبند ماند و این بر هر بحث فرعی دیگر مقدم است.
چندان که رضا شاه و محمدرضا شاه نیز بیش از کارنامۀ خود در عرصههای عمرانی با میزان رعایت اصول قانون اساسی مشروطه داوری شدند و تاوان پرداختند و بیشتر این اصل که حکومت میکنند یا سلطنت. کما این که خواست دکتر مصدق از شاه هم جز این نبود که سلطنت کند نه حکومت و گویا همین دکتر مصدق در نامهای موارد مطروحه در کتاب حسین مکی را دربارۀ احمد شاه تأیید میکند.»
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: احمدشاه قاجار حسین مکی دكتر مصدق روزنامه اطلاعات قانون اساسی مشروطه کودتای سوم اسفند محمدرضا شاه مشروطه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۲۹۴۹۱۳۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
احمد خاتمی : به زور کسی را به بهشت نمیبریم، اما جلوی ناهنجاری خواهیم ایستاد
خطبههای نمازجمعه پایتخت به امامت حجت الاسلام خاتمی امام جمعه موقت تهران برگزار شد. به گزارش ایلنا، حجت الاسلام و المسلمین سید احمد خاتمی در خطبههای امروز نماز جمعه تهران گفت: انتقام خداوند غیر انتقام بشر است، انتقام بشر برای این است که دل خنک شود. خطیب این هفته نماز جمعه تهران ادامه داد: بعضیها زیر بار حق برو نیستند، چندین چراغ دارند و به بیراه میروند. وی افزود: قرآن میگوید تردید نکنید ما به حساب مجرمین میرسیم و نابودشان میکنیم. آنچه را که ایران اسلامی در برابر اسرائیل انجام داد یک کار الهی بود. انتفام الهی را ایران از رژیم صهیونیستی گرفت خاتمی گفت: این عملیات وعده بود که بخشی از آن مربوط به گذشته و بخشی مربوط به آینده بود اگر بخواهند غلط مجدد کنند سیلی محکم تری خواهند خورد. وی افزود:در هفته گذشته مناسب نیروهای مسلح را داشتیم. این مناسبتها میطلبد بگویم نیروهای مسلح بازوهای پر توان ملت هستند. نیروهای مسلح دژ مستحکم ملت هستند، اینها مایه عزت دین و نظام اسلامی هستند. اینها اگر نبودند باید با دشمن در خیایانهای تهران میجنگیدیم. مردم نیاز به این عزیزان دارند. خاتمی بیان کرد: ۴ شنبه ۵ اردیبهشت سالگرد شهادت حضرت حمزه و عبدالعظیم حسنی بود یک روایت دیدم که زنده زنده دفنش کردند و به شهادت رساندند. وی ادامه داد: سالروز شکست حمله نظامی آمریکا در طبس در سال ۱۳۵۹ است. خود کارتر میگوید برای نجات گروگانهایشان کارتر میگوید ۶ ماه برنامه ریزی کردیم، عملیات شروع شد، طوفان شن به راه افتاد و عملیات اینها را به فضل خدا ناکام گذاشت. وی تاکید کرد: روز یازده اردیبهشت روز جهانی کارگر است، مقام معظم رهبری فرمود طبق آمار نیمی از جمعیت ما کارگران و خانوادهشان هستند و اگر حالی از این جمعیت خوب شود، حال نیمی از جمعیت ایران خوب نمیشود. کلمات حضرت آقا منشور است و بایدهای آقا را از جمله امنیت شغلی که آقا فرمود اجرایی و عملیاتی کنید. خطیب این هفته نماز جمعه تهران افزود: حق مطلب در مورد شهید مطهری زیاد است، اما من فقط یک مطلب میگویم، علمای شیعه مرزبان بودند و انصافا شهید مطهری مرزبان بود. با تمام وجودش شهید مطهری وارد میدان شد. وی اظهار کرد: حرفهای زیادی زده شده است، اما یک پدیده جدید اتفاق افتاده است، در آمریکا دانشجویان به حمایت از غزه پرداختند. این مدعیان حقوق بشر ۱۰۰ نفر از دانشجویان را بازداشت کردند، انصافا مرگ بر آمریکا حقش است. استاد روابط بین الملل در آمریکا میگوید، آمریکا باید بپذیرد نسل جدیدش تغییر کرده است. وی با اشاره به حمله وعده صادق گفت: آنچه را که به فضل خدا ایران اسلامی انجام داد، مستند قرآنی داشت. این عملیات نمایش قدرت نظامی ایران اسلامی بود و کسانی که نفهمیدن بفهمند، آقا فرموند مذاکره موشکی نمیکنیم. خاتمی خاطرنشان کرد: برجام ۲ و برجام ۳ رفت هوا، مذاکره موشکی نکردیم و نخواهیم کرد و بر سر دشمنان میکوبیم. دشمن صهیونیستی در این عملیات فهمید اگر میگویم میزنیم، میزنیم. ما اول عمل میکنیم بعد میگویم و تا نباریم سیلاب جاری نمیکنیم. ما بیمارستان، مدرسه، مراکز اقتصادی نزدیم و فقط آن پادگان هوایی را زدیم که کنسولگری ما را زدند. این عملیات نشان داد دوره موشک نگذشته است. خاتمی بیان کرد: یک جا را زدیم، اما جاهای زیادی را هشدار دادیم و به فضل خدا همه دشمنان را جای خودشان نشاندیم. بازی با ایران بازی با دم شیر است. وی افزود: کشورهای عرب از ارتباط با رژیم صهیونیستی قطع کنید. خطیب این هفته نماز جمعه تهران گفت: اگر کسانی هم ایران میخواهند بدانند ۸ سال متدینن از ایران دفاع کردند. حجاب از ضروریات دین است بی حجابی خلاف شرع و قانون است و به فضل خدا نظام اسلامی خواهد ایستاد. به زور کسی را به بهشت نمیبریم، اما جلوی ناهنجاری خواهیم ایستاد. در مسئله عفاف و حجاب دو قطبی نکنید. منطقی و استدلالی بحث کنید و انگ نزنید. انگ زدن به یکدیگر مشکل بیحجابی را حل نمیکند. کانال عصر ایران در تلگرام