به نقل از «ایرنا»

نظامی؛ تصویرگر جامعه آرمانی در شعر و ادب فارسی

تاریخ انتشار: ۲۱ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۰۷۸۷۴۸

تهران- ایرنا- نظامی گنجوی، شاعری پارسی گو و متفکّری آرمان‌گرا است که به عنوان سرآمد داستان سرایی منظوم فارسی شناخته می شود. او شعر را در خدمت رشد و بالندگی انسان قرار می دهد و با دیدی آرمانگرایانه در پی آن است تا تصویری از یک دنیای خالی از دروغ و ریا و عاری از جهل و فریب را در قلمرو شعر و افسانه و در پهنه آفاق خیالش بسازد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش گروه اطلاع رسانی ایرنا؛ جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف نظامی گنجه‌ای از استادان بزرگ سخن و از ارکان شعر فارسی محسوب می شود که در گنجه دیده به جهان گشود. شاعری که تمام عمر خود را در گنجه سپری کرد و تنها یک بار سفر کوتاهی به یکی از بلاد نزدیک گنجه انجام داد. اگرچه تاریخ دقیق ولادت او مشخص نیست اما با دقت در اشعارش باید آن را نزدیک به 530 هجری قمری دانست زیرا به هنگام نظم منظومه مخزن‌الاسرار در 570 هجری قمری، نظامی شاعری جوان بوده و هنوز به 40 سالگی نرسیده است. چنان که می گوید: «طبع که با عقل بدلالگیست، منتظر نقد چهل سالگیست»
نظامی دارای روش و سبکی جداگانه است که تأثیرش بر شعر پارسی از روزگار خود تا به امروز گسترده است. سبک اشعارش بسیار ساده و روان بوده به نحوی که عامه مردم به خوبی با اشعار او ارتباط برقرار می کنند. گفتگو و دیالوگ ها میان افراد یکی از محور های مهم و جذاب مثنوی لیلی و مجنون است.

اثرِ معروف و شاهکار بی‌مانند نظامی، خمسه یا پنج‌گنج است که در قلمرو داستان‌های غنایی مقام والایی دارد. مخزن الاسرار کتابی است اخلاقی با داستان های موعظه آمیز که انسان محور و مدار آن قرار دارد.

شیوه نظامی پس از مخزن الاسرار، تغییر کرد. با نگاهی به منظومه های خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت پیکر و اسکندر نامه، به تفاوت اساسی زبان و شکل این منظومه ها، با مخزن الاسرار می توان پی برد و به این نتیجه رسید که او تعلیم غیرمستقیم را بر تعلیم مستقیم ترجیح داده است. این شاعر با سرودن هر یک از منظومه هایش، به هدفش یعنی ترسیم جامعه آرمانی نزدیکتر می شود.

وی پس از این 2 منظومه لیلی و مجنون و خسرو وشیرین برای نیل به هدف خود پای به عالم رؤیا می گذارد و مدتی در قالب منظومه هفت پیکر به بیان امید و آرزوهای خود می پردازد؛ دنیایی زنده که انسان در آن فعالیت و جنب و جوش دارد اما همین انسان فعال برای رسیدن به کمال هیچ نقشه و آینده ای ندارد تا اینکه برای جستجوی ردپای کمال و یافتن کمال انسانی منظومه اسکندرنامه را می سراید تا انسان را به کمال و دنیای آرمانی اش نزدیک کند.

این شاعر پارسی گو در فاصله سال های 602 تا 612 هجری قمری در گنجه چشم از جهان فروبست و آرامگاهی برای او ساخته شده است.

به سبب تاثیر نظامی گنجوی در فرهنگ ادب فارسی، بنا به تصویب اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی، 21 اسفند به عنوان روز «بزرگداشت نظامی گنجوی» نامگذاری شده است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز بزرگداشت نظامی گنجوی با «حسن چراغلو» نویسنده و پژوهشگر حوزه ادبیات و شعر به گفت وگو پرداخته است.

**هویت فردی، اجتماعی و آرمانی انسان در خمسه نظامی
چراغلو در خصوص شکل گیری هویت‌ گفت: هویت از طریق نظام‌های فرهنگی، خصوصاً ادبیّات، شکل می‌گیرد. هویّت ساخته‌ عدّه‌ای خاص نیست بلکه محصول مشارکت آحاد مردم است و در طول زمان شکل می‌گیرد و از طریق نظام‌های فرهنگی به ویژه ادبیات قوام پیدا می کند. از این رو بزرگان ادبیات ما که میراث فرهنگی کشور نیز هستند در ایجاد آن تأثیر زیادی دارند که یکی از این شاعران و داستان‌سرایان بزرگ جمال‌الدین ابومحمد الیاس بن یوسف بن زکی بن مویّد متخلص به نظامی است که در دیدگاه های وی درباره به هویت فردی، اجتماعی و آرمانی انسان در «خمسه یا پنج گنج» نمود پیدا کرده است.

این اثر نظامی در قلمرو داستان‌های غنایی است که شاعر به عنوان پیشوای این‌گونه شعر در ادب فارسی برجسته می کند. کتابی که شامل پنج مثنوی با عنوان های «مخزن‌الاسرار، خسرو و شیرین، لیلی و مجنون، هفت‌پیکر و اسکندرنامه» است. درخمسه نظامی انسان کامل گاه هویّت دینی دارد، گاه حکیم و گاه انسان عاشقی است که عشق زمینی در او شکلی متعالی‌تری پیدا می‌کند به نحوی هویت عارفانه به او می‌بخشد.

**نظریه های مختلف حکمی در شعر نظامی
این نویسنده حوزه ادبیات اظهار داشت: نظامی را نباید تنها از جنبه فنون شعر و هنر داستانسرایی مورد ارزیابی قرار داد زیرا او توانست در قالب داستان و با زبان خاص خود تمام آرا و نظریه های مختلف حکمی را بیان کند و در واقع با بیان این آرا به ارایه و تعلیم افکار و اعتقادهای خود در میان خاص و عام بپردازد. او در پی آن بود که انسان از جهالت و نادانی به کمال و دانایی برسد که این ویژگی نیز در خمسه تبلور پیدا کرد به نحوی که این اثر شاعر در واقع آینه‌ تمام‌نمای شخصیّت، تفکر و دید او نسبت به انسان است که شاعر در آن غیر از عشق و زهد، متوجّه جلوه‌های گوناگون حیثیت و عظمت گوهر انسانی بود. شاعر در این اثر به نوعی دنبال شناساندن جایگاه واقعی انسان است.

**هویّت انسان آرمانی در قصه های نظامی
وی درباره سیمای قهرمانان در قصّه‌های نظامی تصریح کرد: نظامی در قصه هایش هویّت انسان آرمانی را به تصویر می کشید. شخصیت های قصه های او ویژگی خاصی داشتند؛ ویژگی که با برجسته‌سازی آرمانی، هر لحظه کمالی به کمالات قبلی‌ آنان افزود می شد. او در قصه هایش هر قهرمانی که به خلق می کند الگو روشی جدید نیز برای او دارد تا بتواند به کمال انسانی نزدیک شود. هنر نظامی این است که محدوده واقعیت تاریخ را به آن طرف قلمرو قصه ها امتداد می دهد و به جای آنکه قصه را در قلمرو تاریخ نگه دارد، تاریخ را به دنیای قصه ها کشانده است. با این حال هر چند قصه در آنطرف واقعیت جریان دارد اشخاص قصه به طور بارزی واقعی و انسانی جلوه می‌کنند. قصه های او روی هم رفته نمایشگاه خلق و خوی انواع انسان های واقعی؛ یعنی انسان هایی که اندیشه و آرمان نظامی بر زبان آنها جاری و در رفتار و کردار آنها منعکس می‌شود، هستند.

**جایگاه والای زن در شعر نظامی
چراغلو در خصوص جایگاه زن در شعر نظامی توضیح می دهد: این شاعر بزرگ برخلاف دیدگاه های که در عصر و زمانه او وجود داشت نگاه ویژه ای به زن و هویت زنان دارد. این شاعر برای زن هویت والا در نظر گرفته است. این شاعر در قصه هایش یک سیر صعودی و متعالی برای زنان در نظر می گیرد که تأثیر آن در کل داستان، غیر قابل انکار است. او زنان را تکمیل‌کننده مردان می‌داند. به همین دلیل در کنار هر قهرمانی که در قصه هایش آورده یک زن که مظهر زیبایی است را نیز قرار داده است تا نقش تربیتی و انسان سازی خود را در مورد مردان ایفا کند تا انسان به آن حد عالی برسد. او زنان را شایسته پذیرفتن مسوولیت های اجتماعی می داند و آنها را کمتر از مردان نمی دانست.

**دیدگاه نظامی درباره رفتار انسان در اجتماع
این پژوهشگر یادآور شد: نظامی توجه ویژه ای نیز به هویت اجتماعی انسان ها دارد. او بر این اعتقاد است از آنجا که انسان موجود اجتماعی و برای بقا به دیگران نیاز دارد پس بیشتر رفتار، اعمال و کردارش نیز خواسته یا ناخواسته در حیات اجتماعی او تاثیر گذار است. بنابراین اگر یک انسان سخاوتند یا فروتن نباشد به خودش زیان می رساند و اگر از چنین خصلت های خوب انسانی برخوردار باشد، فایده آن به خودش می رسد یا اینکه اگر یک انسان عادل یا ستمگر باشد سود و یا زیان آن به خود آن فرد می رسد. از این رو انسان چاره ای ندارد که زندگی اجتماعی داشته باشد نوعی از زندگی که خلق و خوی فردی او نیز در اجتماعی که حاضر است، تاثیر می گذارد.

پژوهشم9370**9131

منبع: ایرنا

کلیدواژه: فرهنگي مناسبت ها نظامي گنجوي شعر فارسي

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۰۷۸۷۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ترویج فرهنگ ایثار وشهادت بهترین ضربه به دشمن است

به گزارش خبرنگار مهر، آیت الله محمدباقر محمدی لائینی ظهر پنجشنبه در جلسه شورای ترویج و توسعه فرهنگ ایثار و شهادت استان مازندران در استانداری، ضمن گرامیداشت یاد و خاطره شهدای مازندران، اظهار کرد: مهم‌تر از شهادت، فرهنگ شهادت است و دشمن از این فرهنگ می‌ترسد، بنابراین بهترین انتقام از دشمن و بهترین ضربه این است که فرهنگ ایثار و شهادت را در جامعه زنده و تقویت کنیم.

آیت الله محمدی لائینی تاکید کرد: جامعه باید شهید خیز شود و استان و کشور ما همیشه باید شهید خیز باشد و فرهنگ ایثار و شهادت باید اینجا پررنگ باشد.

نماینده ولی فقیه در مازندران تاکید کرد: حضرت فاطمه زهرا (س) هفته‌ای دو بار سر خاک شهدای جنگ احد می‌رفتند و باید این فرهنگ ترویج و احیا شود و همه ما وظیفه داریم که این فرهنگ را ترویج کنیم.

عضو خبرگان رهبری تاکید کرد: اولین و بهترین جایی که باید رنگ و بوی شهادت در آن به چشم انسان بخورد دستگاه‌های دولتی هستند اینها باید از این خون و فرهنگ دفاع کنند و به‌گونه‌ای باشد که انسان وقتی وارد هر اداره‌ای می‌شود فرهنگ شهادت را به وضوح دیده می‌شود.

این مسئول خاطرنشان کرد: جامعه ایثارگری باید در جامعه بزرگ داشته شوند و باید دستگاه‌های ما از فرهنگ ایثار و شهادت برخوردار باشند تا شهدا و رهبر عزیزمان که یک ایثارگر، جانباز و مدافع فرهنگ ایثار و شهادت هستند، راضی باشند.

کد خبر 6095036