سید محمود دعایی: حضور حاج احمدآقا در کنار امام، خیلی تأثیرگذار بود
تاریخ انتشار: ۲۶ اسفند ۱۳۹۷ | کد خبر: ۲۳۱۳۹۰۸۵
پایگاه خبری جماران، سیداحمد خمینی نسبتی با حاشیه نداشت و همان بود که نشان میداد: «دلسوز، آرام و متین» شخصیتی که آیتا... هاشمی در توصیف او نوشته بود: «عصر به احمدآقا تلفن کردم و احوالپرسی نمودم. سپس به منزلمان آمد. از علت انزوا و خانهنشینیاش پرسیدم. اظهار خستگی و افسردگی و کسالت جسمی نمود. قرار شد به تدریج در جلسات و شوراهایی که عضویت دارد، شرکت کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
اولین بار چه وقت و کجا مرحوم حاج احمدآقا خمینی را دیدید؟
اولین باری که مرحوم حاج احمدآقا خمینی را زیارت کردم در مدرسه آیتا... بروجردی در قم بود. در آنجا، جشنی به مناسبت آزادی حضرت امام گرفته بودیم. همانطور که میدانید پس از واقعه 15 خرداد، امام را بازداشت کردند و ایشان مدتی در تهران در حصر بودند. پس از چندی، وقتی آزاد شدند، طلاب حوزه علمیه قم و مدارس مختلف تصمیم گرفتند که به این مناسبت جشنِ مختصری بگیرند. حاج احمدآقا را در کنار مرحوم آقای اشراقی دیدم. هر دو از طرف بیت امام آمده بودند تا در جشن مدرسه خان (مدرسه آیتا... بروجردی) شرکت کنند. ایشان در آن زمان، محصل دبیرستانی بود. ظاهری آرام و موقری داشت و علاقهمندان به امام سعی میکردند که رابطه عاطفی و صمیمی با ایشان برقرار کنند. این آغاز آشنایی و در واقع اولین دیدار بنده با مرحوم حاج احمدآقا بود.
مرحوم حاج احمدآقا از چه دورهای مبارزات سیاسی خود را آغاز کرد و فعالیتهایش به چه نحو بود؟
به دلیل اینکه حاج احمدآقا، فرد شناخته شده و فرزند امام بود، ساواک ایشان را تحت مراقبت قرار میداد تا هستههای مرتبط با امام و تشکیلات مبارزاتی نهضت را شناسایی کند. حاج احمدآقا به همین دلیل سعی میکرد با احتیاط کامل و با رعایت نکات حساس، طوری رابطه برقرار کند که کسی از طرف او شناخته نشود. از طرفی به خاطر تعهدی که به راه مبارزاتی امام داشت، خودش را متعهد و مسئول میدانست که در این مسیر فعالیتهایی داشته باشد. مهمترین و مؤثرترین فعالیتی که آغاز کرد، ایجاد تشکُل زیرزمینی و حساس بود که برای این منظور نیروهای وفادار، رازدار، معتقد، اهل بینش و دارای دانش مبارزاتی را انتخاب کرد. هستههایی در قم و تهران تشکیل شده بود که تکثیر اعلامیهها و فعالیتهای انتشاراتی مفیدی را بر عهده داشتند؛ همچنین با تشکُلها، گروهها و سازمانهای مختلف ارتباط داشتند. حاج احمدآقا هم با روشنفکرانی که نسبت به آرمانهای حضرت امام وفادار بودند، ارتباط برقرار میکرد. نمونه آن، ارتباط با مرحوم جلال آل احمد بود. در واقع کتابِ «در خدمت و خیانت روشنفکران» را حاج احمدآقا برای امام فرستاد و باعث تکثیر و انتشار آن شد. ایشان یاران خوبی را انتخاب کرد که به ظاهر شناخته نمیشدند و کسی باور نمیکرد که آنها از فعالان جریان روحانیت مبارز آن ایام در قم یا از سازمان دهندگان فعالیتهای زیرزمینی طیف جوانِ روشنفکر حوزه باشند. در یکی از سفرها که به نجف آمد و البته بنای بر بازگشت هم داشت، حادثه شهادت برادرش، مرحوم حاجآقا مصطفی، اتفاق افتاد و اینجا بود که احساس تکلیف کرد تا جای خالی برادر شهیدش را پُر کند و در کنار امام به عنوان یک بازو و یار صمیمی قرار بگیرد. از آن مقطع به بعد نقش تعیین کننده، حساس و تأثیرگذار مرحوم حاج احمدآقا در کنار امام و در جریان نهضت، عیان شد. ایشان به دلیل ارتباطش با جریانهای روشنفکرِ داخلِ کشور، از بینشی باز و آگاهی وسیع برخوردار بود. بعد از اینکه حاج احمدآقا جانشین برادرش شد و در کنار امام به عنوان نزدیکترین، صمیمیترین و امینترین نماینده امام ظاهر شد، مبارزات و فعالیتهای تبلیغاتی خارج از کشور، جهت تکاملی به خود گرفت و سیر شکوفایی و سیر بالنده خودش را آغاز کرد.
ایشان در نجف چه فعالیتهایی داشت؟
در کنار دوستان مبارز روحانی مقیم نجف، به سازماندهی جدید دست زد؛ همچنین ارتباطات خیلی خوبی را با تشکلهای اسلامی خارج از کشور، عمدتاً در اروپا و آمریکا برقرار کرد. اتحادیه انجمنهای اسلامیاز آن به بعد بهعنوان تشکلهای قابل اعتماد اسلامی مطمح نظر بودند و از حضور حاج احمدآقا در عراق شادمان شدند. در ایامی که حاجآقا مصطفی در قید حیات بود، حاج احمدآقا با هماهنگی برادرش گاهی به لبنان و سوریه سفر میکرد. در آن سفرها در کنار برادرش موفق شد برخی کانونهای تأثیرگذار در خاورمیانه، بهخصوص لبنان را همراه و همسو با نهضت امام کند. قبل از ورود ایشان، مرکز اسلامی به رهبری امام موسی صدر در لبنان، نوعی فاصله و شاید به تعبیر بعضیها، زاویهای با حرکت و تشکیلات حضرت امام داشت. با ارتباطی که مرحوم حاج احمدآقا برقرار کرده و توضیحاتی که شنیده و توضیحاتی که ارائه کرده بود، زمینه تفاهم و نزدیکی تأثیرگذاری میان دو طیف ایجاد شد. طبیعتاً مرحوم حاجآقا مصطفی هم به یک نتیجه جدیدی رسید و با مرکز شیعیان، در لبنان ارتباطی برقرار کرد.
وقتی فشارها در نجف بر امام بیشتر شد، ایشان تصمیم گرفتند که به کویت بروند که به خاطر ممانعت دولت کویت سرانجام به پاریس هجرت کردند. این پیشنهاد را چه کسی داد و نظر مرحوم حاج احمدآقا چقدر در این تصمیم نقش داشت؟
برای تصمیم نهایی حضرت امام برای هجرت به پاریس، مشورتهای زیادی صورت گرفت. حضور حاج احمدآقا در کنار امام و آمادگی دقیق از فرامین ایشان در امر نهضت، خیلی تأثیرگذار بود. سرانجام آن تصمیم نهایی را که بنا شد امام از نجف به پاریس هجرت کنند، مرحوم حاج احمدآقا و حضرت امام گرفتند. البته دوستان پیشنهادهای مختلفی داده بودند و پیشنهادها بررسی و تحلیل میشد و سرانجام تصمیم نهایی را امام گرفت که در نهایت به هجرت ایشان به پاریس منتهی شد.
از فعالیتها و نقش تعیین کننده حاج احمدآقا در دوره اقامت امام در پاریس تا هنگام بازگشت ایشان به ایران، بفرمایید. در طول این مدت حاج احمدآقا چه مسئولیتی را بر عهده داشت و چگونه نهضت را امام را مدیریت میکرد؟
مرحوم حاج احمدآقا در پاریس یکی از دقتها و حساسیتهایی که به حق ابراز میکرد، این بود که امام وارد مسائل جریانها و گروههای مختلف متفاوتی که در خارج از کشور بودند، نشود. سعی داشت استقلال و شخصیت فراجناحی حضرت امام و شخصیتی که هیچکس نتواند مدعی بشود ایشان تحت تأثیر القا او قرار گرفته باشد، حفظ بشود. در نتیجه در انتخاب کسانی که آنجا خدمت میکردند، نهایت دقت را به عمل میآورد. کسانی بهعنوان مترجم یا پیامرسان حضرت امام انتخاب میشدند و عدهای اداره مرکز اقامت امام را بر عهده داشتند؛ همه اینها را حاج احمدآقا مشخص میکرد. ایشان تلاش جدی، توأم با وسواس و دقت داشت تا کسی مدعی نشود که سخنگوی حضرت امام و القاکننده دیدگاهها و نظریات خودش به امام است. این نکته دقیق و حساسی بود که ایشان به آن تکیه داشت. در جریان بازگشت از پاریس به ایران و شبی که قرار بود، یاران حضرت امام انتخاب شوند، لیستی تعیین شده بود که کارت پرواز در اختیار آنها قرار گیرد. مسئول اصلی آن کار، مرحوم شهید عراقی بود. وی بازوی توانایی بود که در کنار حاج احمدآقا قرار داشت. امام در تمام دورانی که در پاریس بود، به دو نفر اعتماد کامل و صددرصدی داشت که یکی از آنها حاج احمدآقا و دیگری مرحوم شهید عراقی بود. این دو بزرگوار سازماندهی جریانی را که قرار بود در کنار حضرت امام و به اتفاق ایشان وارد ایران شوند، بر عهده داشتند. آن پرواز حساس بود و افرادش نیز با دقت انتخاب شده بودند و جایگاه هر فرد در داخل هواپیما با دقت انتخاب شده بود تا هرکسی مدعی نشود و سوءاستفادهای در این زمینه صورت نگیرد. لحظهای که ما قاطعیت حاج احمدآقا را از نزدیک دیدیم، هنگامی بود که هواپیما در فرودگاه مهرآباد نشست و در هواپیما باز شد و مرحوم آیتا... مطهری و آیتا... پسندیده به عنوان دو شخصیت ارجمندی که رسالت تشریفاتی را انجام میدهند، وارد هواپیما شدند. مرحوم حاج احمدآقا، لیستی را در دست گرفت و با قاطعیت و جدیت گفت: «غیر از افرادی که نام میبرم، هیچکس حق ندارد از جایش تکان بخورد. تنها این افراد میتوانند حرکت کنند».اولین نفر، مرحوم مهدی عراقی بود که امام را در آغوش گرفت و به مثابه یک یار صمیمی و عزیزی که در کنار مرادش قرار میگیرد، ایشان را به همراه حاج احمدآقا همراهی کرد. در مرحله بعدی که امام از پلکان هواپیما پایین میآیند و به پلکان نهایی میرسند، حاج احمدآقا باز هم لیستی را در دست داشت و یادآوری میکرد که تنها آن افراد میتوانند در کنار در هواپیما که نزدیک پلکان هست، قرار بگیرند. بعد از آنکه امام از پلکان پایین آمد، مرحوم دکتر لاهوتی، صادق طباطبایی و چند نفر دیگر، در کنار ایشان بودند. مرحوم عراقی و حاج احمدآقا، بازوان توانا و یاران فداکار و نیرومندی بودند که هیچگاه امام را تنها نگذاشتند و در تمامی صحنهها، حضور این دو بزرگوار دیده میشد. البته مرحوم عراقی در بهشت زهرا نبود و به صف سازمان دهندگان جریان استقبال و حضور امام در مدرسه رفاه پیوسته بود و رسالت دیگری داشت. اگر قرار بود همه افراد با امام پایین بیایند، بلبشوی عجیبی اتفاق میافتاد. این سازماندهی معقولی بود که اول مهمان پایین بیاید و بعد همراهان. بعد از آنکه به امام پیشنهاد دادند که پایین برود، ایشان فرمود که اول آقای پسندیده برود؛ چون برادر بزرگتر ایشان بود. هر چه آیتا... مطهری اصرار کرد که شما اول بفرمایید؛ ایشان فرمود که جلوتر از اخویشان راه نمیرود. از این رو، ابتدا آیتا... پسندیده پایین آمد و بعد از آن، امام به اتفاق آقای عراقی و آیتا... مطهری به سمت در خروجی هواپیما حرکت کرد.
رابطه امام با مرحوم حاج احمدآقا، فارغ از رابطه پدر فرزندی، به چه شکل بود؟ با توجه به اینکه شما در آن ایام زیاد به بیت امام رفت و آمد میکردید، کمی از مشاهدات خود برای ما بگویید؟
حاج احمدآقا نزدیکترین فرد به امام بود و در علاقه وی به حضرت امام و دلسوزی نسبت به ایشان، سرآمد همه بستگان و یاران حضرت امام بود. امام به ایشان اعتماد داشت و او را در مراحل مختلف آزموده بود و خود حاج احمدآقا به دلیل رشد طبیعی و سالمی که در تمام دوران زندگیاش داشت، به نتیجهای منطقی و قطعی رسیده بود که امام، ارجمندترین و والاترین الگویی است که میتواند بعد از ائمه معصومین داشته باشد. این اعتقاد جدی حاج احمدآقا بود که مرید پدر باشد و ایشان را درک کند. در مسیر آموزش دروس حوزوی، عرفان و مسائل اخلاقی که مورد توجه حضرت امام بود، به شدت روی حاج احمدآقا تأثیر میگذاشت. از این رو، دانش آموخته بااستعداد و موفق در زمینه مسائل علوم اسلامی و عرفانی و اخلاقی بود که در کنار یکی از وارسته ترین شخصیتهای ارجمند و صاحبِ نبوغ در همه مسائل قرار گرفت. از سوی دیگر، به دلیل توفیقاتی که حاج احمدآقا داشت، در بستری پاک ساخته شده بود و بعد از آن نیز در کوران حوادث انقلاب، به اصطلاح آب دیده شده و به عنوان یک رازدار در کنار پدر بود. یادگار ایشان حاج سید حسن آقا، تعبیر زیبایی در هنگام درگذشت ایشان عنوان کرد. ایشان گفت: «امروز جعبه سیاه انقلاب را به خاک میسپاریم.» یعنی تنها کانونی که تمامی اطلاعات ریز و دقیق جریان نهضت امام و شکوفایی انقلاب و چگونگی به ثمر رساندن آن را در سینه داشت، مرحوم حاج احمدآقا بود. اگر امام اراده کرده بود که در مسیر رهبری، فراجناحی باشد و به هیچ تشکل و گروهی وابستگی نداشته باشد، دقیقاً مشابه همین نقش و رسالت را حاج احمدآقا بر عهده داشت. هم خودش خوب درک کرده بود و هم امام او را آزموده بود که عنصر قابل اعتمادی و توانایی در دامان خودش دارد که میتواند به او در امور نهضت تکیه کند. در نامههایی که امام گاهبهگاه برای فرزند خودش مینوشت، این قضیه روشن میشود که ایشان پیشبینیهایی کرده بود. امام خطاب به حاج احمدآقا فرمود: «بعد از من، ممکن است انتقام مرا از تو بگیرند و بدخواهان به تو نسبتهایی بدهند». همه این مسائل نشاندهنده آن است که حاج احمدآقا در کنار امام، عنصری لایق و شایسته بود و در تمام مراحل حیات پدر، هم در اوج موفقیتها و هم در مراحل پایان عمر که شمع فروزان زندگی حضرت امام رو به افول بود، این عنصر در کنار امام شیدا و همراه ایشان بود. وقتی حضرت امام در بستری بیماری قرار میگیرد، به امید آنکه، درمان و جراحی که صورت میگیرد، به بهبودی ایشان منجر خواهد شد، هم امام و هم حاج احمدآقا رضایت میدهند تا مراحل درمان طی بشود. پزشکان نیز تلاش میکنند تا عمل مربوطه را با دقت کامل انجام بدهند. آن لحظاتی که از ادامه حیات حضرت امام ناامید شدند و باید برای لحظات پایانی آماده میشدند، لحظات تعیین کنندهای بود؛ لحظاتی بود که باید دقیقترین نصایح و وصایا را شنید. حاج احمدآقا در ایفای این نقش که زمینههای انجام هر چه شکوهمندتر و دقیقتر دقایق پایانی عمر حضرت امام را فراهم کند، از هیچ کوششی فروگذار نکرد.
پس از رحلت حضرت امام، مهمترین نقشی که مرحوم حاج احمدآقا برای انقلاب و نظام ایفا کرد چه بود؟
بعد از رحلت حضرت امام، آنچه برای حاج احمدآقا اهمیت داشت، میراث گرانسنگ امام «مساله ولایت امر یا ولایتفقیه» بود. وقتی که خبرگان رهبری، تصمیم بحق خود را گرفتند و رهبری انقلاب را تعیین کردند، حاج احمدآقا هم، به همان نسبتی که به پدر خودش در امر ولایت ایمان داشت، به رهبری جدید نیز وفادار شد. زیباترین حمایتها را از رهبری جدید کرد. این زیباترین نقشی بود که حاج احمدآقا در مسیر هدف واقعی پدرش ایفا کرد که همان تداوم آرمان پدر و امر ولایت فقیه و رهبری این نهضت بود که به دست فقیهای عادل، توانا و مقتدر افتاد. بعد از آن بود که رسالت تربیت فرزندانش را مدنظر قرار داد. هر سه فرزندش را در مسیر روحانیت قرار داد. به سید حسن امید وافری داشت. وی راه پدرش را به نحو احسن ادامه داد. در واقع یادگار ارجمندش، شایسته نام پدرش است. وقتی که ایشان از دنیا رفت، یاران امام و مردم حقش را به خوبی ادا کردند. جمعیت باشکوهی در مراسم تشیع جنازه ایشان شرکت کردند. امیدواریم همین حقشناسی، باعث شود که یادگار او را نیز گرامی بدارند و بپذیرند که یادگار ایشان نیز، میراثدار همان اخلاق، عرفان، معرفت و کمال خاندان خمینی است.
انتهای پیام
منبع: جماران
کلیدواژه: 40 سالگی انقلاب بودجه 98 جماران پیروزی انقلاب حضرت امام قم جلال آل احمد عراق لبنان بهشت زهرا اخلاق امام خمینی امام موسی صدر انقلاب و نظام سوریه سید احمد خمینی لبنان محمود دعایی 40 سالگی انقلاب بودجه 98 امام خمینی س سید مصطفی خمینی سید احمد خمینی سید حسن خمینی انقلاب اسلامی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۱۳۹۰۸۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حضرت عبدالعظیم (ع) پرچمدار جهاد تبیین بود
به گزارش خبرنگار گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، پانزدهم شوال مصادف با سالروز وفات و یا به روایتی شهادت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) سفیر و راوی حدیث ائمه معصومین (ع) است. این محدث والامقام از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) است که از محضر امام جواد (ع) و امام هادی (ع) بهره برده و به عنوان نماینده معتمد حضرت امام هادی (ع) به شهرری مهاجرت کرد.
حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) سالها در شهرری که در آن زمان به قطب حضور شیعیان تبدیل شده بود به ترویج معارف اهل بیت پرداخت و سرانجام در پانزدهم شوال سال ۲۵۲ ه. ق در ۷۹ سالگی درگذشت. مرقد این امامزاده واجبالتعظیم در طول قرون متمادی به محلی برای تجمع دلدادگان اهل بیت (ع) و بزرگان عالم تشیع تبدیل شد و امروز نیز به عنوان قبله تهران شناخته میشود.
به همین بهانه، حجتالاسلام محسن عرفاتی معاون امور علمی و فرهنگی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در گفتوگو با آنا عنوان کرد: در برخی اسناد از جمله کتاب «تاریخ طریحی» آمده است که حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به مرگ طبیعی از دنیا نرفته و بلکه به شهادت رسیده است. تعبیری هم که به کاربرده شده این است که کسی که از فرزندان حضرت علی بن ابیطالب (ع) زنده به گور شد حضور حضرت عبدالعظیم (ع) بود.
وی اظهار کرد: این حدیث معروف از امام هادی (ع) که فرمودهاند: «مَن زارَ عَبدالعَظیمِ الحَسَنی (ع) بِرِی، کَمَن زارَ الحُسَین (ع) بِکَربَلا» (هر کس قبر عبدالعظیم در شهر ری را زیارت کند چنان است که گویی امام حسین (ع) را در کربلا زیارت کرده) میتواند این گمان را تقویت کند که حضرت عبدالعظیم هم به شهادت رسیده است، چراکه ثواب زیارت مرقد ایشان را همسنگ حضرت سیدالشهدا درنظر گرفتهاند. این یک بحث تاریخی است که محققان باید درباره آن پژوهش کنند. اما به هر حال هر دو نقل قول، یعنی رحلت و شهادت در این زمینه وجود دارد.
عرفاتی عنوان کرد: حضرت عبدالعظیم (ع) در کنار مبازره سیاسی با خلفای جور عباسی، یک محدث و عالم بود. مرحوم آیتالله ریشهری در کتاب «شناختنامه حدیث» عنوان کردهاند که حضرت سیدالکریم ۱۲۰ روایت معتبر و مستند را بدون واسطه از سه امام معصوم امام رضا (ع)، امام جواد (ع) و امام هادی (ع) نقل کردهاند. حضرت عبدالعظیم سالها پیش از سید رضی که نهجالبلاغه را تدوین کند، کتاب خطبههای حضرت امیرالمومنین علی (ع) را جمعآوری کردند. بنابر این ایشان در کنار سیره سیاسی حقطلبانه و نسب خانوادگی والای و الهی، از حیث علمی و فقهی هم مقام والایی داشتهاند.
وی افزود: در منابع معتبر شیعه، به نقل از «ابوحماد رازی» آمده که در سامرا بر امام هادی (ع) وارد شدم و از بعضی مسائل حلال و حرام پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنانچه در امور دینی در تشخیص حلال و حرام، مسئلهای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام مرا به او برسان.
عرفاتی اظهار کرد: در زمانی که حضرت عبدالعظیم (ع) به ری میآیند این منطقه به محل تجمع و فعالیت شیعیان تبدیل شده بود، از سویدیگر پیروان و مروجان سایر فرق اسلامی و غیر اسلامی هم در این منطقه و فلات مرکزی ایران فعالیت داشتند.
معاون امور فرهنگی آستان مقدس حضرت عبدالعظیم گفت: ایشان به عنوان یک فقیه متبحر ابهامات و پرسشهای که از سوی بزرگان این فرق مطرح میشد پاسخ میداد و از کیان مکتب شیعه دفاع میکرد. حضرت امام هادی (ع) مدال اجتهاد و فقاهت را به حضرت عبدالعظیم داده بود و به همین خاطر روایتهایی که از ایشان نقل شده از اعتبار بالایی برخوردار است. حضرت عبدالعظیم (ع) در زمانه خودشان پرچمدار جهاد تبیین بودند و نقش ویژهای در ترویج فرهنگ تشیع در ایران ایفا کردند.
وی افزود: در سالها و قرنهای بعدی هم امامزادگان دیگری که به ایران آمدند این معارف را سینه به سینه نقل کردند. این تلاشها باعث شد خطه ری به یکی از مراکز مهم تشیع تبدیل شود. بعد از آن هم با ایجاد حوزههای علمیه عالمان و فقیهان برجستهای از این منطقه به جهان اسلام معرفی شدند که این روند تا به امروز هم ادامه دارد. بسیاری از علمای معاصر تهران مثل آیتالله مجتهدی و آقا مجتبی تهرانی از چهرههایی بودند که در مدارس و حوزههای علمیه مجاور حرم حضرت عبدالعظیم (ع) درس خواندند و به اساتید بزرگ اخلاق و معارف اسلامی تبدیل شدند. امروز هم حرم حضرت عبدالعظیم (ع) به یک قطب فرهنگی تبدیل شده و امسال هم برنامههای ویژهای را در سالگرد رحلت حضرت سیدالکریم در آستان مقدس شاهد خواهیم بود.
انتهای پیام/