ربا در «عملیات بازار باز» چگونه اتفاق می‌افتد/ معضلات افزایش نقدینگی سرگردان
تاریخ انتشار: ۳ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۵۲۲۶۸۴
شورای پول و اعتبار در روزهای گذشته در یک هزار و دویست و شصت و هشتمین جلسه خود و در راستای اجرای سياست پولی و مديريت نرخ‌های سود، کنترل تورم، ساماندهی اضافه برداشت بانک‌ها و تعيين چارچوب مشخص برای اعطای اعتبار به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری به بانک مرکزی اجازه داد که به انجام عمليات بازار باز (خريد و فروش اوراق مالی اسلامی منتشرشده از سوی دولت و وثيقه‌گيری در ازای اضافه برداشت يا اعطای خطوط اعتباری به بانک‌ها و مؤسسات اعتباری) اقدام کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد محقق‌نیا، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه، در گفت‌وگو با ایکنا، به بیان نکاتی درباره عملیات بازار باز، مزایا و موانع آن و همچنین ضرورت رعایت مسائل شرعی در اجرای این عملیات پرداخت و اظهار کرد: عملیات بازار باز به معنای خرید و فروش اوراق دولتی، اوراق قرضه یا اسناد مالی بانک‌ها است. فرض کنید بانک مرکزی اوراق قرضه یا اوراق مالی و امثالهم را خریداری کرده است و اکنون بنا دارد به دلیلی کمبود منابع، مشکلات مالی خود را از این طریق جبران کند.
مفهوم عملیات بازار باز
وی ادامه داد: در واقع عملیات بازار باز، ابزاری برای سیاست‌های انقباضی و انبساطی بانک مرکزی است. اگر بانک مرکزی قصد اجرای سیاست پولی انقباضی و جمع کردن پول از بازار داشته باشد، اقدام به فروش اوراق می‌کند و برعکس آن اگر بانک مرکزی قصد داشته باشد سیاست انبساطی در پیش بگیرد، اوراق را می‌خرد و به جای آن، پول در اقتصاد تزریق می‌کند. این در واقع همان عملیات بازار باز به عنوان یکی از ابزارهای سیاست پولی است.
محقق‌نیا به تعریف دیگر اشاره کرد و گفت: تعریف دیگر و دقیق‌تر عملیات بازار باز این است که این عملیات به خرید و فروش اوراق قرضه و اوراق بهادار دولتی توسط بانک مرکزی اطلاق می‌شود و یکی از فعال‌ترین و مؤثرترین مکانیزم‌های کنترل حجم پول توسط بانک مرکزی است. به عبارتی دیگر، عملیات بازار باز به معنای دخالت مقامات پولی در بازار اوراق قرضه و بهادار دولتی به منظور تنظیم حجم پول در گردش، متناسب با فعالیت‌های اقتصادی است.
جای خالی عملیات بازار باز در اقتصاد ایران
این کارشناس اقتصاد اسلامی اظهار کرد: در واقع در چنین شرایطی، بانک مرکزی این اوراق را در بازار خرید و فروش می‌کند تا حجم پول در گردش را تنظیم کند. تا الان این عملیات را در کشورمان نداشته‌ایم به این جهت که قدری از لحاظ فقهی دارای مشکل بوده است اما واقعیت این است که جای این عملیات در اقتصاد ایران خالی بوده است.
وی افزود: یکی از ویژگی‌های خوب آقای همتی، رئیس کل بانک مرکزی این است که بازار را به خوبی رصد، کنترل و مدیریت می‌کنند و استفاده خوبی از فرصتی که در جلسه اقتصادی سران سه قوه در اختیارشان است می‌برند. معتقدم جا دارد که بقیه مقامات اقتصادی هم از این فرصت استفاده کنند و بازار و اقتصاد را به حال خود را رها نکنند.
ضرورت توجه به مسائل شرعی در اجرای عملیات بازار باز
رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه با اشاره به اهمیت توجه به مسائل شرعی در عملیات بازار باز تصریح کرد: در شرایط کنونی بنده در اخبار فقط مشاهده می‌کنم که این بانک مرکزی است که از فرصت به خوبی استفاده می‌کند. البته درباره عملیات بازار باز باید به این نکته اشاره کنم که حتماً باید مباحث فقهی آن را نیز مورد توجه قرار دهند و اگر هم چنین اقدامی را تاکنون انجام داده‌اند قطعاً جای تقدیر دارد.
محقق‌نیا به ضرورت استفاده بهینه از عملیات بازار باز اشاره کرد و یادآور شد: تاکنون جای این ابزار در کشور ما خالی بوده اما امکان اینکه استفاده خوب و بهینه از آن صورت بگیرد برای بانک مرکزی وجود دارد چراکه با این ابزار می‌توان بازار پولی را کنترل کرد اما نکته‌ای که باید مورد توجه قرار داد این است که باید مدیریت لازم صورت گیرد تا دچار ربا و مشکلات شرعی نشویم.
معضلات افزایش نقدینگی سرگردان در کشور
این کارشناس اقتصاد اسلامی با اشاره به معضلات افزایش نقدینگی سرگردان در کشور افزود: یکی از مشکلاتی که کشور ما با آن مواجه است، موضوع نقدینگی‌های سرگردان است و شاید از طریق عملیات بازار باز بتوان قدری این نقدینگی را کنترل کرد و کمی از ارتفاع این موج خروشان نقدینگی کاست و آن را مدیریت کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که مشکلات فقهی در عملیات بازار باز تاکنون چه بوده و چگونه اتفاق می‌افتد؟ اظهار کرد: باید انجام این عملیات براساس عقد شرعی باشد چراکه ما در کشورمان اوراق قرضه نداریم بنابراین باید اوراق مشارکت و اوراق صکوک را براساس عقود اسلامی مورد خرید و فروش قرار دهیم. مسئله دیگر این است که در این عملیات، جای داین و مدیون عوض می‌شود بنابراین باید حتماً عقود اولیه آن منطبق با شریعت باشد و این مسئله بسیار مهم است.
لزوم مبادله اوراق بهادار اسلامی
وی ادامه داد: کارکرد اصلی عملیات بازار باز، مدیریت نرخ سود یا نرخ بهره در بازار بین‌بانکی است. در حقیقت، هدف بانک مرکزی از خرید و فروش اوراق، هدایت کردن نرخ‌های موجود در بازار به سمت نرخ بهره مورد نظر است. بنابراین اگر این اقدام مبتنی بر نرخ بهره باشد، اشکال شرعی پیدا می‌کند اما اگر مبتنی بر نرخ سود باشد اشکالی ندارد.
محقق‌نیا با اشاره به مزایای استفاده از عقود مبادله‌ای در اجرای عملیات بازار باز گفت: حتماً باید الگویی در اجرای عملیات بازار باز داشته باشیم و در واقع باید اوراق بهادار خاصی را تعریف کنیم که عملیات را براساس آن انجام دهیم و حتماً خرید و فروش اوراق باید براساس عقد اسلامی باشد و نقدشوندگی آن را فقط بانک مرکزی تضمین کند. معمولاً در این شرایط از عقود مبادله‌ای استفاده بیشتری می‌شود چراکه هم ریسک کمتری دارد و هم اینکه واقعی‌تر است و صوری‌سازی در آن انجام نمی‌شود. لذا حتماً باید توجه داشته باشیم که اوراقی که در بازار باز مبادله می‌شود اوراق بهادار اسلامی باشید.
شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز
این کارشناس اقتصاد اسلامی اظهار کرد: این اوراق می‌توانند اسناد خزانه اسلامی، صکوک اجاره دولتی، صکوک مرابحه دولتی و صکوک استصناع دولتی باشند. البته خود بانک مرکزی هم می‌تواند صکوک اجاره و صکوک بیع دِین منتشر کند. به هر حال شرط اصلی اجرای عملیات بازار باز در کشور این است که اوراقی که می‌خواهیم مورد استفاده قرار دهیم، اوراق اسلامی بوده و براساس عقد قرض نباشند.
وی افزود: بنده آمار اینکه چقدر اوراق اسلامی براساس عقود مبادله‌ای داریم یا امکان فروش آن وجود دارد را در اختیار ندارم اما معتقدم اگر این اتفاق رخ دهد، ابزار مناسبی است که بانک مرکزی می‌تواند از آن برای مدیریت بازار استفاده کند.
تنظیم حجم پول در گردش و هدفگذاری معین در نرخ سود
رئیس انجمن اقتصاد اسلامی حوزه علمیه درباره مزایای اجرای عملیات بازار باز تصریح کرد: اولاً این عملیات، حجم پول در گردش را تنظیم می‌کند. ثانیاً نرخ سود یا به تعبیر اسلامی آن نرخ نسیه و اعتبار را مشخص می‌کند و بانک مرکزی، سود در بازار و تأمین مالی را به همان نرخی می‌رساند که خودش هدفگذاری کرده است. پس هم حجم پول در گردش و هم نرخ سود را می‌توان براساس این ابزار تنظیم کرد.
محقق‌نیا به برخی موانع اجرای عملیات بازار باز در کشور اشاره و یادآور شد: الان در ایران بازارهای غیررسمی زیادی وجود دارند و قاعدتاً نرخ این عملیات بازار باز که براساس تنزیل یا خرید و فروش مجدد انجام می‌شود بسیار مهم است تا بتواند بازار غیررسمی اعتباری در ایران را محدود کرده و یا حتی از دور خارج کند. اجرای این عملیات باید به خوبی مدیریت شود و اینگونه نباشد که ما تابع بازار غیر رسمی باشیم.
بانک مرکزی باید بتواند بازار غیر رسمی را تابع خود کند
این کارشناس اقتصاد اسلامی افزود: الان خودروسازان می‌گویند که ما خودرو را 10 درصد زیر قیمت بازار می‌فروشیم بنابراین شرایط غیر طبیعیی، بازار فعلی را رقم می‌زند و ما هم از آن تبعیت می‌کنیم. این اتفاق نباید در بازار پولی رخ دهد چراکه بازار پولی، بُرد و تأثیر بیشتری نسبت به بازار خودرو یا امثالهم دارد و این می‌تواند کل اقتصاد را دچار چالش کند بنابراین مهم این است که در این کاری که بانک مرکزی می‌خواهد انجام دهد، به جای پیرو بودن، رهبر باشد و در واقع بانک مرکزی باید بتواند بازار غیر رسمی را به دنبال خود بکشد چراکه در صورت چنین اقدامی، اجرای عملیات بازار باز موفق خواهد بود
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در پاسخ به این پرسش که آیا بستر عملیات بازار باز به خوبی فراهم شده است؟ اظهار کرد: ابتدا باید ببینیم که حجم اوراق به اندازه کافی هست یا باید برای اجرای این عملیات اوراق جدید منتشر شود؟ نکته بعدی این است که الان اضافه برداشت سیستم بانکی ما از بانک مرکزی بسیار زیاد است و اگر قرار باشد باز هم بانک مرکزی به صورت انبساطی عمل کند و این اضافه برداشت هم سر جای خود باشد قطعا خطرناک می‌شود اما اگر به نحوی عمل کند که باعث شود مسئله اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی حل شود، می‌توان به اجرای موفقیت‌آمیز آن امیدوار بود. بنابراین باید به سمت کنترل اضافه برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی برویم که رقمی بسیار نگران‌کننده است.
گفت‌وگو از اکبر ابراهیمی
انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: خبرگزاری ایکنا سیاست و اقتصاد عملیات بازار باز بانک مرکزی ربا مسائل شرعی اضافه برداشت
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۵۲۲۶۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
قیمت طلا افزایش یافت
آفتاب‌‌نیوز :
قیمت طلا در روز دوشنبه به دنبال انتشار اطلاعات اقتصادی آمریکا و افزایش خوشبینی نسبت به آسان شدن سیاست‌های پولی فدرال رزرو آمریکا افزایش یافته است.
به گزارش رویترز، قیمت هر اونس طلا امروز با ۰.۴۵ درصد افزایش به ۲۳۱۲ دلار و ۱۹ سنت رسید. قیمت معاملات آتی طلا در بازار کامکس نیویورک هم با یک افزایش ۰.۵۱ درصدی به ۲۳۲۰ دلار و ۳۰ سنت رسیده است.
قیمت طلا در اولین ساعات تجارت در روز دوشنبه ۰.۴ درصد کاهش یافت. سرمایه‌گذاران در حال بررسی اطلاعات اشتغال آمریکا هستند که حاکی از آرام شدن رشد اقتصاد این کشور است.
آستان گولسبی، رئیس فدرال رزرو شیکاگو در روز جمعه گفت سیاست‌های پولی بانک مرکزی در سال جاری میلادی آسان‌تر خواهد شد. نرخ بالای بهره به ضرر فلزات گرانبها از جمله طلاست، چون هزینه نگهداری آن به عنوان یک سرمایه غیرسودده را افزایش داده و تمایل برای خرید آن را پایین می‌آورد.
از طرف دیگر، آرام شدن تنش‌ها در خاورمیانه و امید به جلوگیری از یک جنگ تمام عیار تمایل به خرید طلا به عنوان یک پشتوانه ایمن پایین آورده است.
قیمت طلا از ابتدای سال جاری میلادی علی رغم تورم بالا و بی‌ثباتی نسبت به زمان کاهش نرخ بهره بانک مرکزی آمریکا، ۱۲ درصد افزایش یافته است. قیمت طلا در ماه آوریل به یک رکورد جدید رسید که از دلایل اصلی آن می‌توان خرید بالای بانک‌های مرکزی، تقاضای بالا از سوی بازارهای آسیا و درگیری‌های ژئوپلیتیکی در اوکراین و خاورمیانه دانست.
در میان سایر فلزات گرانبه، قیمت نقره با ۱.۷۶ درصد افزایش به ۲۷ دلار و ۱۶ سنت رسید. پلاتین هم با یک کاهش ۰.۷ درصدی ۹۵۵ دلار و ۸۰ سنت معامله می‌شود.
منبع: خبرگزاری تسنیم
امیدواری ژینولا به کامبک پاری سن ژرمن مقابل دورتموند: آنها از نظر جسمانی، تکنیکی و تاکتیکی آماده هستند