پژوهشی درباره ولایت؛ از فیاض تا صدر و شریعتی
تاریخ انتشار: ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۶۳۱۸۲۰
این اثر بهرغم حجم اندک، در نوع خود بینظیر است و افزون بر محتوای غنی، نمونهای زیبا از همافزایی فکری و الگویی خردپسند و دلپذیر از پاسداری مرزهای مذهب را به نمایش میگذارد.
به گزارش مشرق؛ استاد شهید آیتالله سید محمدباقر صدر در روند فکری و علمی خود، با واقعنگری و توجه به جریانها و رویکردهای کلان و مکاتب بزرگ در جهان فعالیت میکرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
شهید صدر ابتدا این کتاب را به عنوان دیباچهای بر کتاب «تاریخ الشیعة الامامیة و اسلافهم؛ منذ نشأة التشیع حتی مطلع القرن الرابع الهجری» تألیف دکتر عبدالله فیاض نگاشته است. دکتر فیاض در سال ١٩٧٠م (١٣۴٨ ش) این کتاب را تألیف کرد و در آن به موضوع پیدایش شیعه و مراحل حیات آن در طول تاریخ پرداخت. به نظر میرسد استاد شهید ضمن آنکه این اثر را کتابی ارزشمند یافت، در آن اشکالاتی اساسی دید و برای رفع این اشکالات، تصمیم گرفت با نوشتن مقدمهای بر کتاب، نگاهی دیگر را جز آنچه مؤلف در تحلیل شکلگیری شیعه گفته است به خوانندگان ارائه کند.
این دیباچه با استقبال مؤلف روبهرو شد و او آن را پیش از مقدمه خود در کتاب به چاپ رساند و خود در مقدمهاش نوشت: «به حکم وفا باید از علامه گرانقدر سید محمدباقر صدر که لطف کرد و بر این کتاب مقدمه نوشت و نظرات ارزشمندش را درباره شیعه و تشیع شرح داد، تشکر کنم. ایشان اشاره کرده است که برخی از نظراتش با نظرات من در این کتاب اختلاف دارد. من بسیار خوشحال شدم که دیدم برخی، نظراتی متفاوت با شماری از دیدگاههای من در این کتاب دارند؛ زیرا اختلاف سازنده است و…».
سه سال بعد این مقدمه بهشکل مستقل و با نام «التشیع و الاسلام» به چاپ رسید و بدینسان فصلی جدید را در پژوهش درباره مسئله ولایت در اسلام گشود.
پس از انتشار التشیع و الاسلام حجتالاسلاموالمسلمین شیخ علی حجتی کرمانی این کتاب را _ در سال ١٣۵٢ ش _ ابتدا با نام «تشیع و اسلام» و سپس با نام «تشیع مولود طبیعی اسلام» به فارسی ترجمه کرد. با انتشار کتاب، دکتر علی شریعتی آن را مطالعه کرد و نقدهایی را درباره آن برای مترجم فرستاد؛ نقدهایی که به دو بخش تقسیم میشد؛ ستایش نیمه اول کتاب (تشیع چگونه پدید آمد) و اشکالاتی درباره بخش دوم آن (شیعه چگونه پدید آمد) که در واقع نگرانیهای دکتر شریعتی از برداشتهای احتمالی از برخی عبارات آن بود. خود او در این باره مینویسد: «بیشک این مسائل نه بر استاد صدر پوشیده است و نه بر شما. در عین حال فکر میکنم بهعنوان یادآوری و نیز توجه دادن شما به اینکه یک خواننده روشنفکر بیطرف یا تاریکفکر باطرف و باغرض، چگونه تلقیهایی از نوع برداشتها یا تعبیرهای کتاب ممکن است داشته باشد، لازم بود».
دکتر شریعتی نوشته خود درباره کتاب را با ستایشی بلیغ از نویسنده و کتاب او آغاز میکند: «در باب کتاب تشیع مولود طبیعی اسلام نوشته استاد متفکر و نویسنده آگاه زمان ما، سید محمدباقر صدر که خوشبختانه با آثار نو و گرانقدر وی چون فلسفتنا و اقتصادنا آشنایی یافتهایم و نشان داده است که علاوه بر فرهنگ اسلامی، هم فهم زمان ما را دارد و هم درد زمانه ما را حس میکند و هم با زبان مردم این زمان حرف میزند و با شیوه کار علمی عصر حاضر نیز آشناست.
اینهاست آنچه یک عالم اسلامی در عصر ما بدان نیازمند است و این است آن عالم اسلامی که عصر ما به او محتاج. طرح مسئله (چگونگی تولد شیعه در قلب اسلام و متن دعوت پیامبر (ص) و نیز ضرورت منطقی و فوریت حیاتی وصایت که هم سرنوشت انقلاب اسلامی و هم سرگذشت امت انقلابی بدان پیوسته است) در افقی بسیار وسیع، با نگرشی دقیق و بسیار علمی و روشی تحلیلی آغاز شده است و نویسنده آگاه و پژوهنده و حاکم بر زمینه کار و مطمئن از سرانجام بحث، همه عناصر را بیرون ریخته و در صحنهای بسیار وسیع گسترش داده و تمامی احتمالات و فرضیات موجود و ممکن را با جرأت مطرح کرده و همه جوانب مختلف واقعیت را بررسی نموده و به هر راهی رفته و به هر جایی سر زده و این منشور را از همه سو دیده و هر پرتویی را بر آن تابانده و در پایان، هوشیارانه و با مهارت بسیار، همه را سر بههم آورده و خوب تمام کرده و در نهایت موفق بیرون آمده است. تا اینجا که فصل اول کتاب است و سخن از چگونگی ظهور تشیع و بهویژه مسئله وصایت _ در برابر «بلاتکلیفی» و یا «شورا» _ دیدگاه، وسیع؛ طرح مطلب، استادانه؛ شیوه بررسی، علمی و تحلیلی؛ زبان، پخته و استدلال نیرومند است و گذشته از این همه، فشردگی مطلب است که غالب نوشتههای فضلای مذهبی ما _ بهویژه در این زمینه _ آن را فاقد است. خواننده احساس میکند که بحری را در کوزهای ریخته و همچون مرغی دورپرواز با اینکه تمامی این شهر عظیم را دیده است، بشتاب از آن گذشته است».
مترجم کتاب نقدها و نکات دکتر شریعتی را برای نویسنده فرستاد و در چاپ بعدی ترجمه کتاب نیز آن نقدها را به کتاب افزود و خود، برخی از اشکالات دکتر شریعتی را پاسخ داد.
همچنین پس از آنکه نقدهای دکتر شریعتی به استاد شهید رسید، ایشان نقدهای وی را به تفصیل پاسخ داد و بهشکل کتابچهای به ایران فرستاد تا به چاپ برسد. ازآنجاکه شهید صدر بهشکلی واقعی به کار جمعی و مشورتپذیری باور داشت و بهطور خاص همه امور مربوط به ایران را با جمعی از شاگردان و یاران موثق خود در ایران هماهنگ میکرد از آنان خواست که نظر خود را درباره این کتابچه بیان کنند. آنان نیز با توجه به شرایط خاص آن دوران اعلام کردند که با چاپ این جوابیه موافق نیستند و پاسخهای مترجم را در این زمینه بسنده میدانند. هرچند شهید صدر نظر آنان را درست نمیدانست و در نامههایی به تفصیل به ایشان توضیح داد که اشتباه میکنند، نظرشان را پذیرفت و از چاپ پاسخ در ایران خودداری کرد. اما در چاپهای بعد، بخشهایی را که در واقع پاسخ به آن نقدها بود، به متن نخست کتاب افزود.
از آن پس این کتاب بههمراه افزودههای شهید صدر بارها و با نامهای گوناگون به چاپ رسید. البته خود نویسنده در نامههای گوناگون از این اثر با نام «بحث حول الولایة» یاد کرده و تمایل داشته این کتاب همنام و در تراز پژوهش دیگرش یعنی «بحث حول المهدی (ع)» به چاپ برسد؛ کتابی که آن هم دیباچهای از این دست بوده است.
این اثر بهرغم حجم اندک، در نوع خود بینظیر است و افزون بر محتوای غنی، نمونهای زیبا از همافزایی فکری و الگویی خردپسند و دلپذیر از پاسداری مرزهای مذهب را به نمایش میگذارد.
صدر در این کتاب با روشی نو و با تکیه بر مسلمّات تاریخی به اثبات این مطلب میپردازد که تشیع رهاورد طبیعی اسلام است، نه اینکه در گذر زمان و بر اثر حوادث سیاسی و یا اجتماعی پدید آمده باشد. او در سه فصل که درواقع هریک احتمالات ممکن برای ادامه حیات سیاسی اسلام پس از پیامبر (ص) است، بهگونهای روشن و خدشهناپذیر این موضوع را بررسی میکند که تنها از دروازه عناد میتوان به مقابله با آن پرداخت.
دکتر الأسعد بن علی التونسی که تشیع خود را مدیون این کتاب میداند در کتاب «التَّجدید الکلامی عند الشَّهید محمد باقر الصَّدر قراءة فی المعالم المنهجیَّة؛ نوآوری کلامی شهید صدر؛ بررسی شاخصههای روششناختی»، ص٧٧، مینویسد: «محمدباقر صدر با درنظرگرفتن ریشههای تاریخی به تکامل زمانی نبوت پرداخته و کتاب «بحث حول الولایة» نمونهای دیگر از این تعامل تاریخی با نبوت است که البته در این کتاب نه به پیشینه، بلکه به آینده نبوت و تکامل و استمرار پسینی آن پرداخته است و با روشی نو، بینظیر و مبتنیبر حساب احتمالات، ضرورت ولایت را بهعنوان استمرار خط نبوت در تاریخ اثبات کرده است.»
این کتاب اخیراً به همت پژوهشگاه تخصصی شهید صدر و با ترجمه استاد سید ابوالقاسم حسینی ژرفا به چاپ رسیده و با قیمت ١۴۵٠٠٠ ریال در بازار کتاب عرضه شده است.
منبع: مشرق
کلیدواژه: رونق تولید گام دوم انقلاب وعده های روحانی اخبار سیل شهید صدر علی شریعتی ولایت فقیه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۶۳۱۸۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علم الهدی: دشمنان اسلام از مسائل سیاسی عبور کرده و چشم به ولایت معصوم دارند
نماینده، ولی فقیه در خراسان رضوی گفت: جامعه المصطفی بازوی صادرکننده گفتمان انقلاب اسلامی است، از این جهت تلاش مسوولان و طلاب این مجموعه آموزشی در تقابل مستقیم با اراده شیطانی استکبار قرار دارد و مورد عنایت خاص امام زمان (عج) خواهد بود.
به گزارش ایرنا، سید احمد علم الهدی روز چهارشنبه در دیدار با هیات علما و رؤسای مدارس علمیه هندوستان با جمعی از طلاب جامعة المصطفی خراسان افزود: جامعة المصطفی العالمیه یکی از شجرههای طیبهای است که به برکت انقلاب اسلامی شکل گرفت تا همراه با مبانی دینی و ارزشهای تشیع، گفتمان انقلاب اسلامی نیز به کشورهای عالم تسری پیدا کند، بنابراین نباید این مولود مبارک را صرفاً یک نمایندگی آموزشی و یک جریان تعلیمی دانست.
وی بیان کرد: امروزه نه فقط دوستان و دلسوزان بلکه حتی دشمنان اسلام نیز از مسائل سیاسی عبور کرده و چشم به ولایت معصوم دارند، این منطقی است که به برکت انقلاب اسلامی جهانی شد تا هرکس در هر گوشه از این عالم، چشم به ظهور داشته باشد و امام زمان (عج) را در کانون توجه و تحلیل خود قرار دهد.
نماینده، ولی فقیه در خراسان رضوی با بیان اینکه فرصت مدیریت مدارس و حوزههای علمیه در خطهای همچون سرزمین هندوستان با گستره جمعیتی و فرصتهای تبلیغی را غنیمت بدانید، افزود: همه این تلاشهایی که در عرصه تبلیغ دین در سرزمین هندوستان دارید، باید در استخدام پیروی از خط ولایت مداری امام زمان (عج) باشد.
وی گفت: اقتضای نوکری کردن در این آستان نیز به میدانداری در عرصهای است که پرچم ولایت اهلبیت (ع) و معارف دینی را در عصر حاضر بلند کرده و اینجاست که اهمیت صیانت از انقلاب اسلامی موضوعیت پیدا میکند.
آیت الله علمالهدی اظهار کرد: بر طبق توصیف و تحلیل استادان برجسته، شیعه همچون پرندهای با ۲ بال نهضت حسینی و قیام مهدوی است، بنابراین هرکس در جهت ترویج ارزشهایی مبتنی بر این اصول بکوشد، بیش از سایرین سربازی کرده و مورد عنایت امام زمان (عج) خواهد بود.
وی اظهار کرد: در موقعیتی که شما قرار دارید، هر مدرسه علمیه به مثابه اردوگاه بقیة الله (عج) است، بنابراین طوری عمل کنید که گویا از طرف امام زمان (عج) به این مسئولیت منصوب شدهاید.
امام جمعه مشهد گفت: اگر امروز طلبه از فقه و اصول و کلام بهرهمند باشد و سطوح عالی حوزه را یکی پس از دیگری پشت سر بگذارد، اما از بینش سیاسی و تقید به انقلاب اسلامی بیبهره باشد، تلاش و مجاهدت او برای کسب علوم حوزوی راه به جایی نخواهد برد.
جامعة المصطفی العالمیة، نهاد علمی و بینالمللی با هویت حوزوی است که با هدف گسترش علوم اسلامی و تربیت طلاب غیر ایرانی تشکیل شده است.