سفارشها برای اعتکاف دهه آخر رمضان
تاریخ انتشار: ۵ خرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۳۸۹۵۳۱۴
در مفاتیحالجنان، درباره اعمال شب بیست و یکم ماه رمضان مطرح شده است که «بدان در هر شب از شبهای این دهه (دهه آخر رمضان) غسل مستحب است و روایتشده که حضرت رسول صلى الله علیه و آله در هر شب این دهه غسل میکرد و اعتکاف در این دهه مستحب است و فضیلت بسیار دارد و افضل اوقات اعتکاف است و روایتشده که مقابل دو حج و دو عمره است».
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
همچنین روایتی از پیامبر(ص) مطرح شده است که میگوید: «وَکانَ رَسُولُ اللّهِ صَلَّى اللّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ اِذا کانَ الْعَشْرُ الاْواخِرَ اعْتَکَفَ فِى الْمَسْجِدِ وَضُرِبَتْ لَهُ قُبَّهٌ مِنْ شَعْرٍ وَشَمَّرَ الْمیزَرَ وَطَوى فِراشَهُ؛ رسم رسول خدا صلى اللّه علیه و آله چنان بود که چون دهه آخر ماه رمضان میشد در مسجد معتکف میشد و چادرى مومنین برایش میزدند و کمر را محکم میبست و بستر خواب را جمع میکرد»
بنابراین دهه پایانی ماه رمضان جزء ایام سفارش شده دین اسلام برای اعتکاف است که الحمدلله چند سالی این سنت حسنه در جایجای کشور رواج پیدا کرده است. این کار از سوی مقام معظم رهبری نیز در سال ۹۶ مورد تقدیر قرار گرفت.
برای آشنایی بیشتر درباره این امر با حجتالاسلام ابوالفضل شاکری، دبیر اجرایی ستاد اعتکاف سپاه تهران و مشاور گروه فرهنگی خانواده آسمانی که از متولیان برگزاری اعتکاف ده روزه رمضانیه در تهران است، گفتوگویی داشتهایم که در ادامه میخوانید:
اعتکاف به چه معناست؟
معنای اعتکاف از لحاظ شرعی آن است که انسان حداقل سه روز در مسجد حاضر شود و فارغ از تمام امور دنیایی با خدای خود خلوت کند که حکم شرعی آن است، انسان هر دو روزی که معتکف شد، روز سوم بر آن واجب است. بنابراین اگر فرد دو روز معتکف شد، باید روز سوم نیز معتکف بماند و اگر این اعتکاف به پنج روز رسید، حتماً باید روز ششم نیز در اعتکاف باقی بماند.
اعتکاف در دین اسلام رواج پیدا کرد و یا پیش از آن نیز صورت میگرفت؟
پیامبران الهی قبل از اسلام نیز اعتکاف داشتند. تنها مدل آنها متفاوت بود که در آیه ۱۲۵ سوره بقره در قرآن کریم نیز داریم «وَ عَهِدْنَا إِلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ أَنْ طَهِّرَا بَیْتِیَ لِلطَّائِفِینَ وَالْعَاکِفِینَ وَالرُّکَّعِ السُّجُودِ؛ و به ابراهیم و اسماعیل سفارش کردیم که حرم مرا (از بت) پاکیزه دارید برای اهل ایمانکه به طواف و اعتکاف حرم آیند و در آن نماز و طاعت خدا بجای آرند.» یعنی خداوند دو پیامبر را برای نظافت خانه خود جهت حضور معتکفین، طواف کنندهها و نمازگزاران مأمور میکند.
قبل از آن نیز پیامبران برای اعتکاف به کوهها میرفتند. بهطور مثال پیامبر اسلام ۴۰ روز برای اعتکاف به غار حرا رفت یا در خصوص دیگر پیامبران، اعتکافهای چندین سال مطرح شده است. بهطور مثال حضرت سلیمان چند سال در کوه معتکف شد، اما با آغاز اسلام، اعتکاف در خانه خدا یعنی مسجد انجام شد.
اعتکاف صرفاً در روزهای خاصی از ماه قمری باید انجام شود یا میتوان در طول ایام مختلف معتکف شد؟
بر اساس تحقیقاتی که انجام دادم، اصلاً در خصوص اعتکاف در ایام البیض، سند روایی جدی وجود ندارد و این روالی است که میان مردم ما مرسوم شده است؛ بلکه در ایام البیض، تنها روزه گرفتن مستحب است، اما اعتکاف در آن تأکید نشده است.
سؤال من این است که آیا در سراسر سال میتوان روزه گرفت؟ جواب آن است که بهغیراز دو روز یعنی عید فطر و عید قربان در سرتاسر سال، انسان میتواند روزه بگیرد که در برخی از این ایام سال، روزه گرفتن سفارش هم شده است. البته این روزها فارغ از روزه واجب ماه رمضان است؛ بهطور مثال روزه گرفتن مستحبی در روز عید غدیر، روز عرفه، ۱۷ ربیعالاول و ... سفارش شده است.
شرط معتکف شدن آن است که انسان روزه بگیرد، مانند نماز که شرط، آن است که انسان باید حتماً وضو بگیرد برای اعتکاف نیز انسان حتماً باید روزه بگیرد. بنابراین هر زمانی که انسان میتواند روزه بگیرد، میتواند معتکف نیز بشود.
بر اساس روایات، سفارش دین بر آن است که انسان در ۱۰ روز پایانی ماه رمضان معتکف شود که در کشور از سال ۹۰ اعتکاف رمضانی آغاز شد و در ابتدا افرادی از ما ایراد میگرفتند که چرا اعتکاف رمضانیه را تبلیغ میکنید و در حال بدعتگذاری هستید.
فرصت بهدستآمده در اعتکاف چه بستری را برای انسان جهت ارتباط با خدا ایجاد میکند؟ عمدتاً معتکفین در ایام حاضر در مسجد چه اعمال و کارهایی را انجام میدهند؟
اعتکاف در گام اول فرصتی برای انجام اعمال جامانده قبلی است. بهطور مثال فردی که نماز یا روزه بدهکار است، میتواند نماز و روزههای قرضی خود را انجام دهد. در گام دوم اعتکاف فرصتی برای تفکر در امور دنیایی و آخرتی است که این بهترین اعمال محسوب میشود؛ زیرا این تفکر در خلوت بسیار تأثیرگذار است. در روایت مطرح شده است که یک ساعت تفکر برتر از ۷۰ سال عبادت است؛ یعنی فرد میتواند با یک ساعت تفکر، مانع از آن شود که ۳۰ سال عمر خود را در یک مسیر اشتباه صرف کند. بهطور مثال گاهی انسان وارد یکرشته تحصیلی میشود و عمرش را صرف آن میکند، اما فایدهای ندارد؛ در حالی که اگر یک ساعت تفکر دقیق روی آینده خود، انجام میداد میتوانست با ورود نکردن به آن، عمر خود را گونه دیگری صرف کند.
تفکر به انسان آموزش میدهد که میتواند عمر خود را خوب مورد استفاده قرار دهد و اعتکاف، خلوتی را در این دنیای پرمشغله در اختیار انسان قرار میدهد تا تفکر کند و بازنگری در زندگی خود داشته باشد و به اصلاح ارتباطش با خود بپردازد.
اعتکاف فرصتی برای اصلاح ارتباط انسان با خود است؛ زیرا انسان در نوع خوابیدن، غذا خوردن، استفاده از وسایل الکترونیکی در حال ظلم کردن به خود است که فرصت اعتکاف بستر را برای اصلاح این ارتباطات ایجاد میکند. از سوی دیگر اعتکاف فرصتی برای اصلاح ارتباط با همسر و فرزندان است. این روزها افراد با جسم خود کنار همسر و فرزندان خود هستند، اما فکرشان درگیریهای دیگری دارد و اعتکاف میتواند این ارتباطات با همسر، فرزند و یا پدر و مادر را اصلاح کند. در نهایت اعتکاف میتواند ارتباط انسان با آخرت را سروسامان دهد؛ بهطوریکه انسان دریابد که مفید است در چه زمینهای وقت بگذارد و عمر خود را صرف کند تا در آخرت سود و فایده آن را ببرد.
بنابراین ثمره اعتکاف در اصلاح گذشته، تفکر و در نهایت عبادت کردن است که فرصتی برای انس، راز و نیاز و عاشقی خداوند است. همچنین اعتکاف فرصت مناسبی برای پیدا کردن دوستانی خوب در زندگی است. باید بدانیم اعتکاف شیرینی و حلاوتی دارد که اگر انسان مزهاش را یکمرتبه بچشد، دیگر نمیتواند از آن جدا شود.
شخصا همان زمانی که بنا داشتم برای اولین بار در سال ۸۱ اعتکاف کنم، ترس داشتم. تصورم این بود که سه روز در مسجد چه خواهد گذشت و عبادتهای فراوان انسان را خسته میکند، اما این خلوت و انس در اعتکاف شیرینی را به من بخشید که نتوانستم آن را ترک کنم. البته باید بدانیم اعتکاف تماماً عبادت نیست. استراحت، تغذیه و حتی ارتباط و صحبت با دیگران نیز در آن وجود دارد.
شیرینی اعتکاف اینقدر برایم زیاد بود که از سال ۹۰ اعتکاف دهروزه رمضان را آغاز کردیم و سال ۹۴ اعتکاف عرفه و سال ۹۵ اعتکاف نیمه شعبان و در نهایت از سال ۹۶ اعتکاف هفدهم ربیعالاول را آغاز کردیم؛ بهطوریکه امروز در طول سال ۵ مرتبه مراسم اعتکاف برگزار میکنیم. همچنین از سال ۹۴ اعتکاف کودکانه را آغاز کردیم؛ بهطوریکه در آن مهد کودکی برای کودکان مادرانی که در مساجد معتکف میشوند برپا کردیم تا امکان و بستر لازم برای این قشر را هم فراهم کنیم.
براساس روایات و سفارشهای اهلبیت (ع) اعتکاف در چه بازه زمانی مورد سفارش قرار گرفته است؟
اهلبیت علیهالسلام سفارش کردند که انسان در ۱۰ روز پایانی ماه رمضان به اعتکاف بپردازد که روایت آن در مفاتیحالجنان شیخ عباس قمی نیز مطرح شده است. بر این اساس پیامبر (ص) ۱۰ روز آخر ماه رمضان بستر خواب و استراحت خود را جمع میکردند تا بتوانند از فرصت باقیمانده در این ماه بیشترین استفاده را کنند. امروزه افراد در دهه سوم ماه رمضان عمدتاً در عبادات کمرمقتر میشوند؛ بهطور مثال مساجد و یا برنامههای جزءخوانی قرآن کمرونقتر میشود و انسانها گویی خسته شدهاند، اما پیامبر (ص) در این ایام بساط استراحت خود را جمع میکرد و در مسجد معتکف میشد تا بتواند عبادت بیشتری داشته باشد. رویکرد پیامبر (ص) اینگونه بود که ماه رحمت الهی در حال جمع شدن است و این سفره رو به پایان است، لذا تلاش بیشتری برای عبادت انجام میدادند و در مسجد معتکف میشدند. بر اساس روایات، یک سال جنگ در ماه رمضان واقع شد و ایشان به دلیل حضور در میدان جنگ، امکان معتکف شدن در مسجد را پیدا نکردند. لذا ایشان ماه رمضان سال بعد به جبران این عدم حضور، ۲۰ روز را در مسجد معتکف شدند.
۱۰ روز پایانی ماه رمضان از سحر روز بیست و یکم این ماه آغاز میشود که اگر ماه ۳۰ روزه باشد، اعتکاف ۱۰ روزه خواهد بود و اگر ماه ۲۹ روزه باشد، اعتکاف ۹ روزه خواهد بود. البته در برنامه پیشبینیشده برای اعتکاف این امکان نیز به افراد ارائه شده است تا سه روز به انتخاب خود معتکف شوند.
مقام معظم رهبری نیز در سخنرانی خود در عید فطر سال ۹۶ فرمودند این سنت اعتکاف ۱۰ روزه رمضان نیز که در حال رواج پیدا کردن است، سنت خوب و حسنهای است.
امسال برای اعتکاف ۱۰ روزه رمضان چه برنامهای دارید؟
امسال اعتکاف ۱۰ روزه رمضانیه بهصورت متمرکز و محوری در مسجد شفاء تهران در خیابان مجاهدین اسلام روبروی مجلس شورای اسلامی برگزار میشود که برنامههای آن از سحر روز بیست و یکم ماه رمضان آغاز میشود و علاقهمندان برای ثبتنام میتوانند با شماره ۰۲۱۶۶۴۵۲۶۲۴ میتوانند تماس حاصل کنند. در سطح استان تهران اعتکاف ۱۰ روزه رمضانی تنها در این مسجد برگزار میشود، اما در دیگر مساجد تهران و کشور اعتکافهای سهروزه دیگری برگزار خواهد شد.
متأسفانه فرهنگ اعتکاف رمضانیه هنوز در کشور آنچنانکه باید و شاید تبیین نشده است و مردم غالباً اعتکاف را اختصاص به ماه رجب میدانند.
برنامههای این اعتکاف ۱۰ روزه به چه صورت خواهد بود؟
حدود دو ساعت قبل از اذان صبح برنامه مناجاتخوانی سحر برگزار میشود، سپس نماز جماعت صبح، دعای عهد و تلاوت یک صفحه قرآن را خواهیم داشت. قبل از اذان ظهر نیز تلاوت یک جزء قرآن کریم انجام میشود. زیرا بنا داریم انس بیشتر با قرآن در ماه رمضان برای معتکفین فراهم شود و بعد از اقامه نماز جماعت ظهر و عصر نیز بیان احکام صورت میگیرد. سپس معتکفین استراحت خواهند داشت تا حدود دو ساعت مانده به نماز مغرب و عشا که یک جزء دیگر قرآن تلاوت خواهد شد. سپس حدود ۴۵ دقیقه مانده به اذان مغرب برنامه دعاخوانی روز مانند قرائت زیارت عاشورا، دعای توسل، زیارت امینالله و ... انجام میشود. در نهایت اقامه نماز مغرب و عشا و افطار انجام میشود و حدود دو ساعت پسازآن، حلقه معرفت برپا میشود که در آن مباحثه علمی میان معتکفین صورت میگیرد.
اعتکافهای ۵ گانهای که در طول در مساجد برگزار میشود، برچه اساسی برنامهریزی شده است؟
در طول سال پنجم مرتبه اعتکاف در استان تهران برگزار میشود، اعتکاف اول در ماه رجب است که در کشور نیز متداول است، اعتکاف دوم مربوط به نیمه شعبان است، اعتکاف سوم همین اعتکاف ۱۰ روزه پایانی ماه رمضان است که از حیث روایتی و سفارش اهلبیت(ع)، مهمترین اعتکاف محسوب میشود البته یکی از رسوم زیبای آن نیز بیتوته در شب عید فطر است که در روایات و آداب عید فطر و عید قربان نیز مطرح شده است که خوب است انسان در شب عید فطر در مسجد بیتوته کند و به عبادت بپردازد. اعتکاف چهارم عرفه است که سه روز قبل از عید قربان افراد به اعتکاف در مسجد میپردازند. برخی این سؤال را مطرح میکنند که چرا در ایام عرفه به اعتکاف میپردازید، اول آنکه روزه گرفتن در این ایام، بسیار سفارش شده است و دوم آنک ه احکام اعتکاف بسیار شبیه به حج است بهطور مثال در حج مطرح میشود که نگاه کردن انسان به آینه مکروه است همچنین از جدل و معامله اقتصادی باید پرهیز کنند که در اعتکاف نیز همین اعمال سفارش شده است بنابراین در ایام عرفه که افرادی توفیق زیارت خانهخدا و یا زیارت امام حسین علیهالسلام در کربلا را دارند، ما جاماندهها در مساجد به اعتکاف میپردازیم. پنجمین اعتکاف نیز هفدهم ربیعالاول است.
اعتکافهای کودکانه که اشاره شد، به چه صورت است؟
اولین مرتبه نیاز به اعتکاف کودکانه در شخص خودم حاصل شد، سال ۹۴ که فرزند بنده چهارساله شده بود و در اوج بازیگوشیهای خود قرار داشت که به زمان اعتکاف رسیدیم و مشاهده کردم این بچه مانع حضور بنده در اعتکاف و همچنین مانع حضور همسرم در مراسم میشود. این نیاز به حضور همسرم در مراسم اعتکاف دغدغهای در ذهنم شد که شاید زنان دیگری نیز وجود داشته باشند که به دلیل فرزند داری ممکن است سالها امکان حضور در اعتکاف را نداشته باشند. لذا نیاز بود در کنار بچهداری که در دین بسیار سفارش شده است امکان اعتکاف را نیز برای آنان فراهم کنیم بنابراین تصمیم گرفتم در ماه رجب، خادم مهدکودک برای نگهداری از فرزندان مادران معتکف شود.
آغاز این طرح در زمان اعتکاف عرفه سال ۹۴ بهصورت آزمایشی بود که در آن تنها ۵ فرزند در این مهدکودک حاضر شدند زیرا ترسم آن بود که این بچهها از مسجد و اعتکاف زده شوند لذا در گام اول به تمام افراد مرتبط با این کودکان سفارش کرده بودیم که هیچ تندی و بدرفتاری با کودکان نباید داشته باشند و حتی از این فرصت استفاده کردیم تا در عین احترام، آداب مسجد داری را نیز به کودکان آموزش دهیم.
در مرحله دوم که بنا داشتیم مجدداً اعتکاف کودکانه برگزار کنیم، بسیاری از مادران در زمان مراجعه به این نکته اشاره کردند که کودکان زمانی که از اعتکاف باخبر شده بودند، این جمله را فریاد زدند که «آخ جون اعتکاف» زیرا در فضای مهدکودک مسجد این بستر را برای کودکان فراهم میکردیم تا آزادانه به بازی و شادی و بپردازند که مورد استقبال آن قرارگرفته بود.
از ماه رجب سال ۹۵ تاکنون هرساله اعتکاف این ماه بهصورت کودکانه برگزارشده است که در سال اول، اعتکاف مسجدی در شهرک والفجر بهصورت کودکانه برگزار شد و حدود ۳۰ کودک حاضر شدند، در سال دوم، سه مسجد بهصورت کودکانه اعتکاف برگزار کردند که درمجموع بیش از ۷۰ کودک حضور پیدا کرد و درنهایت سال گذشته پنج مسجد استان تهران، اعتکاف کودکانه برگزار کرد که درمجموع بیش از ۱۱۰ کودک حضور پیدا کردند. جالب است بدانید این استقبال مادران از اعتکاف در حالی رخ داد که اعتکاف سال ۹۷ همزمان با ایام تعطیلات نوروز و روز سیزدهم فروردینماه بود.
برنامهریزی برای کودکان در این ایام به اینگونه است که حتماً یک روز را بهعنوان اردو برگزار میکنیم تا بچهها این خاطره در ذهن خود داشته باشند که به همراه مسجد یک روز اردو رفتند. یک سال بعد بچهها را برای بازی به یک زمین چمن بردیم و در آن فضا بنده بهعنوان یک روحانی همراه کودکان به بازی و شادی پرداختم. در اعتکاف رجب امسال نیز علیرغم آنکه ایام اعتکاف در تعطیلات نوروز بود، بالغبر ۱۲۰ کودک حضور پیدا کرد.
هدف ما از اجرای این طرحها ایجاد یک مثلث میان مسجد، کودک و روحانیت است که علاقه داریم با اجرای این طرحها، ارتباطی میان کودک با مسجد و روحانیون برقرار شود که در این زمینه برنامههای دیگری نیز در حال طراحی هستیم.
تفاوت اعتکاف با مدیتیشنها، عزلتنشینی و گوشهنشینیهای مکاتب غربی در چیست؟
غربیها امروز دورههای آرامش و ... خود را با صرف هزینههای میلیاردی در کوهها برگزار میکنند تا افراد درجایی فارغ از موبایل و روزمرگیهای دنیایی حضورداشته باشند و کسب آرامش کنند. بهطور مثال آنها را سحرها بیدار میکنند تا به تفکر و خلوت کردن بپردازند تا بتوانند بهرهای را که مسلمانان از اعتکاف میبرند به دست بیاورند.
اصل و مهمترین تفاوت در خلأ موجود در مکاتب آنهاست، آنها تنها به دنیای مادی و اثر ماده بر ماده توجه دارند و از اثر ماورای ماده و معنوی بیخبر هستند. آنها قدرت برتری مانند خدا را که تمام دنیا در وجود خود احساس میکند، نادیده میگیرند که این نوعی فرار از خود است. آنها متأسفانه امروز حرفهای اسلام را در تمامی زمینهها میزنند، بهطور مثال در یوگا، حرکتهای نماز مسلمانان را تقلید میکنند اما بعد خدایی آن را حذف کردهاند. ضعف ما مسلمانان در این است که نتوانستیم خدا و حرفهای الهی را خوب تبیین کنیم تا راه را برای سوءاستفادههای آنان سد کنیم.
البته باید بدانیم اگر آنها امروز حرکات مسلمانان را بدون توجه به بعد خدایی آن تقلید میکنند، نتیجه لازم را نمیگیرند زیرا بعد خدایی آن، آرامشبخش است. آنها به دنبال انرژی مثبت، حس ششم و ... میروند، درحالیکه عنصر آرامشبخش برای ما انسانها، خداست.
دومین تفاوت در بعد محتوایی این گوشهنشینیهاست، بهطور مثال غربیها فاقد اذکار و ادعیه مسلمانان هستند، مقام معظم رهبری توصیه بسیاری بر این دارند که در ایام اعتکاف به صحیفه سجادیه توجه ویژهای داشته باشیم. قرآن، نهجالبلاغه، مفاتیح، صحیفه سجادیه همگی محتوا و منابعیاند که مسلمانان دارا هستند و غربیها فاقد آن هستند البته باید ترسید که روزی غربیها همین منابع اسلامی ما را با کتابهایی تحت عناوین دیگر در اختیار ما قرار دهند. کما اینکه امروز در کتابهای راز موفقیت خود روایات و احادیث اهلبیت(ع) را وارد کردهاند البته باید بدانیم این کتابها دارای نکات مثبت و منفی بسیاری است که نباید نکات اشتباه آن را صرفنظر کنیم.
منبع: اکوفارس
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ecofars.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «اکوفارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۳۸۹۵۳۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
با سفارش نمیتوان مأموریت مبارزه با فساد را دنبال کرد
به گزارش خبرگزاری مهر، میرهاشم موسوی در نشست تخصصی «حکمرانی اسلامی، فسادستیزی و اقتصاد مردمی» که از سوی شورای امر به معروف و نهی از منکر این سازمان بهمناسبت سالروز صدور فرمان تاریخی مقام معظم رهبری در زمینه مبارزه با فساد و با حضور و سخنرانی حسن رحیمپور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، حجتالاسلام محمدحسین طاهری آکردی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور، حسین علیمحمدی بارزس کل امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی و نیز حضور جمعی از معاونان، مدیران، کارکنان سازمان تأمین اجتماعی و همچنین اعضای هیاتمدیره و مدیران عامل شرکتهای زیرمجموعه این سازمان برگزار شد، فسادستیزی را مقدمه تحقق عدالت در حکمرانی اسلامی و اولویت راهبردی این سازمان برشمرد و گفت: با توجه به گستردگی و تنوع خدمات سازمان و تأثیر آن بر اقتصاد کلان نمیتوانیم صرفاً بهصورت شعاری با مقوله مبارزه با فساد برخورد کنیم.
وی افزود: باید در این زمینه عزم جدی وجود داشته باشد و از همه ظرفیتهای موجود استفاده کرد. طراحی و ایجاد سه سامانه نظارتی در این سازمان در جهت استفاده از ظرفیت نظارت مردمی بوده است. ظرفیتی که میتواند به صورت سیستمی ضمن ایجاد بازدارندگی، درامر مبارزه با فساد نقش جدی داشته باشد. علاوه بر این، تلاش برای شفاف کردن اطلاعات و همچنین حرکت به سوی ارائه برخط خدمات در مصادیقی نظیر لیست هوشمند، تحلیل دادههای خدمات غیرحضوری بیمهای، نسخ الکترونیک و اسناد پزشکی در واقع در مسیر ایجاد الگویی از نظارت سیستماتیک در امر مبارزه با فساد است که در این سازمان به صورت جدی پیگیری میشود.
موسوی در این نشست ضمن گرامیداشت سالگرد صدور فرمان هشتمادهای رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: رهبر انقلاب در یکی از جلسات درس خارج فقه خود، از معصوم علیهالسلام روایت میکنند که همه مسئولان با دست بسته وارد صحرای محشر میشوند. کسی که مسئولیت و کارش را درست انجام داده باشد دستهایش گشوده و آنکه گناهکار باشد به زنجیر کشیده میشود. با این اوصاف مایه تعجب است که در چنین مکتبی و با چنین باوری، چطور برخی به دنبال مسوولیت هستند.
در حکمرانی اسلامی کسی از نظارت مستثنی نیست
وی با اشاره به بخشهایی از فرمان هشتمادهای مقام معظم رهبری گفت: یکی از اهداف حاکمیت اسلامی تحقق عدالت است و مبارزه با فساد مقدمه تحقق این هدف متعالی است. از این منظر در حکمرانی اسلامی داشتن روحیه مبارزه با فساد از ویژگیهای مهم همه کسانی است که پا در این عرصه میگذارند. علاوه بر این مقبولت یا پذیرش مردم، مشروعیت، اقتدار و کارآمدی چهار مؤلفه اصلی در حکمرانی اسلامی است. البته رهبر انقلاب در تبیین اندیشه سیاسی حاکمیت اسلامی تذکر دادهاند که مردم علاوه بر مقبولیت؛ رکن تحقق مشروعیت هم هستند.
مدیرعامل سازمان تأمیناجتماعی با تأکید بر اهمیت جایگاه و نقش مردم در حکمرانی اسلامی گفت: ما امروز در سرمایه اجتماعی، چالشهایی داریم و اگر بخواهیم یک مأموریت مهم برای سازمان تأمیناجتماعی تعریف کنیم، آن ماموریت ایجاد ارزش افزوده در سرمایه اجتماعی نظام است که حتی با یک ابهام یا شائبه کوچک در حوزه فساد نیز میتواند آسیب ببیند. پدیده شوم فساد و همچنین ضعفهای مدیریتی در مشروعیت و مقبولیت و کارآمدی نظام مؤثر است و جایی که فساد وجود داشته باشد، ناکارآمدی هم وجود خواهد داشت. رویدادها و تحولاتی چون عملیات "وعده صادق" مردم را خوشحال کرده و روی مؤلفه اقتدار، تأثیر مثبت دارد و در مقابل فساد احتمالی ولو کوچک روی اقتدار اثر منفی میگذارد و از همین باب است که پرداختن به این موضوع یکی از اولویتهای سازمان تأمیناجتماعی است.
موسوی با تاکید بر نقش و جایگاه مردم در فسادستیزی گفت: در سختترین شرایط کشور وقتی مردم در صحنه حضور پیدا میکنند بر چالشها غلبه میکنیم؛ چنانکه در فتنههای مختلف وقتی ملت شریف ایران به صحنه آمدند آب سردی بر پیکر دشمن ریخته شد. در بحث فسادستیزی نیز نقش مردم به عنوان مهمترین مولفه حکمرانی اسلامی، بسیار مهم است و به همین مناسبت رهبر انقلاب در ابتدای دولت سیزدهم بحث مشارکت مردم در مبارزه با فساد را مطرح کردند.
مدیرعامل سازمان تأمیناجتماعی ضمن تقدیر از تلاشهای همکاران این سازمان در جهت تأسیس سامانههای مختلف نظارت مردمی در حوزههای حراست، بازرسی و تخلفات اداری، اظهار کرد: طراحی و ایجاد سه سامانه نظارتی در این سازمان در جهت استفاده از ظرفیت نظارت مردمی بوده است. ظرفیتی که میتواند به صورت سیستمی ضمن ایجاد بازدارندگی، درامر مبارزه با فساد نقش جدی داشته باشد. علاوه بر این تلاش برای شفاف کردن اطلاعات و همچنین حرکت کردن به سوی ارائه برخط خدمات در مصادیقی نظیر لیست هوشمند، تحلیل دادههای خدمات غیرحضوری بیمهای، نسخ الکترونیک و اسناد پزشکی در واقع در مسیر ایجاد الگویی از نظارت سیستماتیک در امر مبارزه با فساد است که در این سازمان به صورت جدی پیگیری میشود. البته باید توجه کنیم که پس از انجام نظارتهای سیستمی پاسخ و اقدامات انجام شده میبایست به گزارشگران نیز انتقال پیدا کند تا انگیزه نظارت مردمی تقویت شود و این مسئله با رویکرد سیستمی نسبت به موضوع قابل حل است.
برخورد با فساد باید متناسب با ابعاد آن باشد
موسوی با تأکید بر اینکه مبارزه با فساد را باید در ابعاد و اندازه واقعی آن ببینیم، اظهار کرد: رسانههای معاند که بهدنبال القای ناکارآمدی نظام هستند، دست به بزرگنمایی برخی حوادث میزنند. درست است که وقتی صحبت از فسادستیزی میشود باید عمدتاً روی دانه درشتها تمرکز کنیم، با اینحال اگر این اندازهسازیها باعث چشمپوشی از موارد کوچکتر شود رویه ما رویه درستی نخواهد بود؛ چه اگر به موارد کوچک فساد توجه نکنیم ظرفیت تبدیل شدن به موارد بزرگ را دارند. در واقع در برخورد با اصل فساد نباید مماشات کنیم، اگر چه نحوه برخوردها باید متناسب با ابعاد تخلف باشد. گاهی ممکن است با امر به معروف و نهی از منکر بتوان با فسادی مقابله یا از آن پیشگیری کرد و گاهی هم لازم است با برخورد جدیتر به مسائل ورود کنیم، چه اگر با فسادهای کوچک به نحو مقتضی برخورد نکنیم تبدیل به فسادهای بزرگتر میشوند.
وی با اشاره به اینکه با سفارش و سفارشپذیری نمیتوان مأموریت مبارزه با فساد را دنبال کرد، اظهارکرد: هم تخصص بدون تعهد و هم تعهد بدون تخصص؛ زمینههای فساد را ایجاد میکند و در این رابطه وظیفه ما برخورد مدیریتی است و از این حیث از بالاترین مقام سازمان تا پایینترین سطوح سازمانی هیچ استثنایی در مبارزه با فساد وجود ندارد؛ چراکه تأمیناجتماعی یک سازمان با ۴۶ میلیون مخاطب مستقیم است که بهصورت غیرمستقیم هم با همه آحاد مردم در ارتباط است و تعهدات بینالنسلی و وظایفی مهم و سنگین بر دوش این سازمان است. با توجه به گستردگی و تنوع خدمات سازمان و تأثیر آن بر اقتصاد کلان نمیتوانیم صرفاً بهصورت شعاری با مقوله مبارزه با فساد برخورد کنیم و باید در این زمینه عزم جدی وجود داشته باشد و از همه ظرفیتهای موجود استفاده کرد.
وی با اشاره به اینکه دولت مردمی سیزدهم با شعار مبارزه با فساد روی کار آمد و مردم به این واسطه به این دولت اعتماد کردند، گفت: صحت و دقت انتصابات از همان روز اول مسئله ما در سازمان تامین اجتماعی بود. از همان ابتدا به دنبال افراد متعهد و متخصص بودیم و همچنان هم قاعده در مجموعه ما همین است. به خصوص در موضوعات اقتصادی، واحدهای نظارتی سازمان تأمیناجتماعی باید نظارت دقیق داشته باشند و در مجموعههایی مثل بانک رفاه و شستا؛ فضا را بهخوبی رصد کنند.
موسوی با اشاره به اینکه یکی از رویکردهای سازمان تأمیناجتماعی در بحث انتصابات، توجه به جوانگرایی است، افزود: به هر حال مجموعهای که مأموریت بینالنسلی دارد باید به کادرسازی توجه کند؛ چه بدون تجدید قوا و احیای درونی نمیتوان به درستی در مسیر توسعه خدمات حرکت کرد و مأموریتها را به خوبی انجام داد؛ یعنی در مبارزه با فساد در کنار برخوردهای سلبی؛ باید به موارد ایجابی و افزایش کارآمدی مانند کادرسازی نیز توجه کرد.
مدیرعامل سازمان تأمیناجتماعی با اشاره به تشکیل کمیته صیانت در این سازمان در همان ماههای ابتدایی مدیریت جدید، اظهار داشت: با تشکیل این کمیته پروندههایی که چندین سال مسکوت مانده بود با همکاری قوه محترم قضاییه به نتیجه رسید و دستاوردهای چشمگیر مالی برای سازمان تأمیناجتماعی داشت و در ادامه مسیر نیز ما همچنان به کمک سایر قوا برای حرکت در این مسیر نیازمندیم.
بر اساس این گزارش، حسن رحیمپور ازغدی عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی در این نشست، ضمن گرامیداشت سالگرد صدور فرمان هشتمادهای رهبر انقلاب اظهار داشت: سه عنوان حکمرانی اسلامی، فسادستیزی و اقتصاد اسلامی از سرفصلهایی است که عمده کارگزاران و دستاندرکاران نظام با کلیات آن موافقند، اما کمتر کسی به جزئیات آن وارد میشود.
وی با اشاره به اینکه از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی که بزرگترین انقلاب مردمی جهان است، گامهای مهمی در رابطه با مبارزه با فساد برداشته شده است، اظهار داشت: اینکه همچنان فاصله طبقاتی در ایران وجود دارد که البته در کل جهان هم هست، نشان میدهد که با وجود توجه به جدی به مقوله مبارزه با فساد، ساختارهای فسادساز فرصت بازسازی خود را پیدا کردهاند. به همین جهت مسئله تأمین و عدالت اجتماعی بهرغم پیشرفتهایی که داشت، تحت الشعاع اتفاقات پیشبینینشده اما واقعی قرار گرفت.
وی افزود: متأسفانه شکاف فقیر و غنی همچنان به نحوی در جامعه ما وجود دارد و حتی سادهزیستی که خط قرمز پذیرش مسئولیت در کشور ما و از مسلمات حکمرانی اسلامی است، توسط بخشی از افراد دور زده شده است؛ یعنی امروز بعضاً کسانی در جمهوری اسلامی مسئولیت دارند اما کاخ نشین هستند؛ کسانی که خوب حرف میزنند اما بد عمل میکنند، در حالی که «جامعه با چشمان خود گوش میکند.»
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه ما در عقل عملی ضعیف عمل کردهایم، اظهار داشت: ما در عقل نظری که جنبه نرمافزاری دارد حرفهای خوبی زدیم و بسیار قدرتمند بودیم و صدور انقلاب را بیش از آن مقداری که انتظار میرفت، تحقق بخشیدیم. امروز در قلب آمریکا و اروپا همان شعارهایی در حمایت از مردم غزه و علیه رژیم صهیونیستی سر داده میشود که ما از نیم قرن پیش مطرح کردیم و این یک معجزه است. در واقع معادلات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در سراسر دنیا بههم ریخته و این اعتراف خود آنها است. اما بهرغم این موفقیت؛ در حوزه عقل عملی که ابزار نظامسازی است عملکرد ضعیفی داشتیم و برای حل مشکلات از جمله در امر مبارزه با فساد باید این وجه را تقویت کنیم.
رحیمپور با تأکید بر اینکه مبارزه با فساد در معارف اسلامی از دو طریق صورت میگیرد، افزود: یکی از راههای مبارزه با فساد در سنت دینی ما نظارت درونی یعنی تربیت انسان است. از ابتدای انقلاب قرار بود کسانی برای بهکارگیری در نظام اداری و استخدامی کشور تربیت کنیم اما این اتفاق نیفتاد و ما در کادرسازی و تربیت و آموزش ضعیف عمل کردیم. از این مهمتر نظارت بیرونی اعم از اصلاح ساختارها و اصلاح قوانین است که با تجدیدنظر در نظام بوروکراسی میسر میشود. فسادستیزی و حکمرانی اسلامی نیاز به توجه به جزییات دارد درحالی که قوانین ما در این حوزه دارای کلیگویی است.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به اینکه حکومت اسلامی یعنی حکومت عقلانی اخلاقی و همراه با عدالت، گفت: در قرآن و سنت داریم که هیچکس در جامعه اسلامی نباید بدون مسکن بماند و امکان ازدواج و اشتغال باید برای همه فراهم شود؛ این یعنی تأمیناجتماعی حق مسلم همه حتی غیرمسلمانان است. این حق را خداوند برای ما قرار داده که اصلی ثابت است اما شیوههای آن در زمان و مکانهای مختلف تغییر میکند.
وی با اشاره به اینکه فرق «فسادِ سیستم» یا «فساد در سیستم» این است که در اولی اراده مبارزه با فساد نیست؛ اما در دومی شیوه مبارزه با فساد ضعیف است، گفت: برای مبارزه با فساد و تحقق کامل نظام اسلامی بایدکتاب راهنمایی برای شیوههای عملی اصلاح ساختاری داشته باشیم. همچنین باید فساد را به صورت عملی و نظری تعریف و پیامدهای آن را به خوبی تبیین و از تجربههای سایر کشورها در مبارزه با فساد استفاده کنیم.
سازمان بازرسی کل کشور به دنبال اتاق شیشهای در ساختار اداری و اقتصادی کشور
حسین علیمحمدی بازرس کل امور تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز در این نشست، اظهارکرد: رهبر انقلاب سال ۱۳۸۰ یعنی همان سالی که فرمان هشتمادهای صادر شد را سال «رفتار علوی» نامیدند و رفتار علوی در واقع همان اجرای عدالت است که بارزترین خصوصیت حکومت امیرالمومنین علی علیهالسلام بود؛ چه ایشان به خاطر اجرای عدالت به شهادت رسیدند. بنابراین فرمان رهبر انقلاب هم با موضوع تحقق عدالت مناسبت دارد و لازم است که به آن توجه ویژه داشته باشیم.
وی افزود: همانطور که رهبر انقلاب در سند فرمان هشتمادهای فرمودند کسی در کشور از نظارت مستثنی نیست و سازمان بازرسی کل کشور درصدد است که کل نظام اداری کشور را در اتاق شیشهای قرار دهد. به عقیده ما قوانینی که پیرامون نظارت بر نظام اداری و اقتصادی کشور وجود دارد در نهایت پتانسیل تحققبخشیدن به فرمان هشت مادهای رهبر انقلاب را دارد. آمارها نیز نشان میدهد که حضور یک بارزس ما در یک مجموعه تا چه اندازه مؤثر بوده و نسبت به فساد بازدارندگی ایجاد میکند و این یعنی حرکت کشور در مسیر فسادستیزی مثبت بوده است.
بحجتالاسلام طاهری آکردی دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور نیز ضمن تبریک سالروز آغاز عملیات بیتالمقدس و روز خلیج فارس در این نشست اظهار داشت: به طور کلی دو مدل حکمرانی در طول تاریخ متصور بوده است: یکی حکمرانی خدا بر بنده و دومی حکمرانی بنده بر بنده. در تاریخ جهان، طیفی از انسانها تحت قیمومیت خداوند زندگی کردند و قبول کردند که عبد هستند و پذیرفتند که از خدا هستند، به خدا بازمیگردند و باید خدایی زندگی کنند. عدهای هم بودند که کوس انالحق میزدند و خود را خدا میدانستند و از آنجا حکومت بنده بر بنده آغاز شد. این مدل حکمرانی یک زمانی در قالب فرعون و نمرود بود و امروز کمونیسم و کاپیتالیسم است که همه چیز را در اختیار انسان میداند.
وی افزود: در حکمرانی دینی و الهی اساساً عدالت اجتماعی و ایثار و دیگرگرایی به جای فردگرایی و سودگرایی؛ اصل قرار میگیرد. در این نگاه همه انسانها عبد هستند و باید و نباید را پروردگار متعال تعریف میکند و به همین خاطر انفاق و زکات و شهادت معنا پیدا میکند. اگر بنای حرکت به سمت عدالت علوی و حکمرانی اسلامی را داریم، باید به مبارزه با فساد که مقدمه تحقق عدالت الهی و حکومت الهی است توجه داشته باشیم.
حجتالاسلام طاهری آکردی با اشاره به متن فرمان هشت مادهای رهبر انقلاب اظهار داشت: رهبر انقلاب در فرمان هشت مادهای بر اقتصاد سالم و هماهنگی قوا تأکید کردهاند. همچنین در آنجا تذکر دادهاند که در مبارزه با فساد کسانی صدایشان بلند میشود اما باید در این مسیر با جدیت حرکت و از نیروهای متعهد و متخصص استفاده کرد. در حکمرانی متعالیه همه این موارد مبانی دینی دارد که توجه به آن میتواند چراغ راه ما در مسیر مبارزه با فساد باشد و در مقابل عدم توجه به این مبانی منتج به خصوصیسازیهای غیر اصولی میشود که بعضاً با مبانی دینی ما فاصله دارد.
وی در ادامه گفت: ما باید بتوانیم امور را سامانهای کنیم و این سامانهای شدن به عقیده من مهمترین بخش مبارزه با فساد در نظام حکمرانی است. علاوه بر این شفافیت هم امر مهمی است که بدون توجه به آن مبارزه با فساد ممکن نیست. ارائه گزارشهای دقیق از عملکرد سازمانها و نهادها و قرار دادن خود در معرض دید مردم میتواند مقدمات عرصه مبارزه با فساد باشد. الحمدلله این کار در سازمان تأمیناجتماعی آغاز شده و این مصداق مجاهدت فیسبیلالله است؛ چه این سازمان بواسطه رابطه مستقیمی که با نیمی از جمعیت کشور دارد، میتواند کارآمدی مجموعه نظام را به میزان قابل توجهی افزایش دهد.
بر اساس این گزارش، احمد اسفندیاری معاون فرهنگی، اجتماعی و امور استانهای سازمان تأمیناجتماعی ضمن قرائت بخشهایی از فرمان هشتمادهای رهبر انقلاب در سال ۱۳۸۰، گفت: فلسفه برگزاری این نشست این است که مشخص شود وظیفه شورای امر به معروف و نهی از منکر سازمان تأمیناجتماعی تنها در کمیته عفاف و حجاب خلاصه نمیشود، بلکه معروفات و منکرات بزرگتری هست که باید به آن بپردازیم.
وی افزود: یکی از بزرگترین منکرات در جامعه ما القای ناامیدی و مأیوس کردن مردم نسبت به آینده کشور است. از مهمترین اقداماتی که باید در حوزه فرهنگی بیشتر مورد توجه باشد، این است که معروفات را دائماً تکرار و از تکرار منکرات جلوگیری کنیم. از این جهت تصمیم بر آن شد که به مناسبت سالروز صدور فرمان هشتمادهای، یک نشست تخصصی برگزار کنیم تا در سال جدید در زمینه توسعه معروفات و مبارزه با منکرات بیش از پیش فعالیت داشته باشیم.
معاون فرهنگی، اجتماعی و امور استانهای سازمان تأمیناجتماعی در ادامه تصریح کرد: آشکار کردن فساد، بازگو کردن عواقب فساد و بازپسگیری اموال؛ اقداماتی بود که پیامبر اکرم (ص) در حکومت خود انجام میدادند. در رابطه با مردمیسازی هم از زمان صدر اسلام، مردم در امر حکمرانی مداخله داشتند و ما نیز باید کاری کنیم که بیتفاوتی نسبت به امور حکومتی از بین برود. ما در این حوزه کمکاری کردیم و باید تلاش کنیم در این زمینه با جدیت بیشتری فعالیت کنیم.
کد خبر 6092825