مدل معنایی رفتار انتخاباتی در نظام مردم‌سالاری دینی
تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۰۱۶۳۲۲
روزنامه ایران در یادداشتی به قلم محمدرضا غلامی استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه گیلان و جمال عرف استادیار جامعه شناسی سیاسی دانشگاه امام باقر (ع)، آورده است: مردم و نخبگان سیاسی در کشورهای مختلف نسبت به رأی دادن دیدگاه‌های متفاوتی دارند. فراتر از این، در قانون اساسی این کشورها نیز رویه‌ها و ترتیبات قانونی متفاوتی نسبت به رأی دادن در نظر گرفته شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
کشورهایی نظیر بلژیک، ترکیه، آرژانتین و… به این اصل معتقدند که شرکت در انتخابات تکلیف است و شهروندان با رأی دادن، وظیفه اجتماعی خود را انجام می‌دهند. برخی کشورها نیز هم به اصول آزادی انسان‌ها در دادن رأی و هم به نظریه مسئولیت اجتماعی معتقدند. بر این اساس، شهروندان به منظور جلوگیری از تمرکز قدرت و تسهیل در امر انتقال قدرت و گردش نخبگان در انتخابات شرکت می‌کنند. این امور یکی از مؤلفه‌های اصلی توسعه سیاسی را تشکیل می‌دهد.
در این میان، نظام‌هایی وجود دارند که در آنها نخبگان نظام سیاسی و نیز شهروندان در عین مختار بودن، نگاه دیگری نسبت به مقوله رأی دادن دارند و به عبارتی رأی دادن را به نحو دیگری توجیه می‌کنند. در این مقاله، بر آنیم تا رأی دادن به مثابه کنش سیاسی را در نظام‌های سیاسی مختلف مورد بررسی قرار دهیم و در آخر به ارائه مدلی در جهت توجیه معنای رأی دادن در نظام مردم سالاری دینی بپردازیم.
مقوله رأی دادن را از چند منظر می‌توان بررسی کرد: یک بار از منظر کسانی که رأی می‌دهند و یک بار هم از منظر کسانی که در مسندهای سیاسی و اجتماعی قرار دارند. در همه نظام‌های سیاسی توسعه یافته، رأی دادن ابزاری است برای انتقال قدرت، جلوگیری از تمرکز قدرت، نهادینه ساختن فرآیند انتقال قدرت و در عین حال، نشانه‌ای است از وجود مشارکت سیاسی در جامعه. در واقع، در جامعه‌ای که رأی دادن اقشار مختلف در قالب قانون اساسی به رسمیت شناخته نشده، اولاً مشارکت سیاسی وجود ندارد؛ ثانیاً زمینه‌های انتقال قدرت در آن جامعه فراهم نمی‌شود؛ ثالثاً این امر خود نشانه‌ای از نوعی انباشت و تمرکز قدرت و فساد است.
از این منظر، بین نظام‌های سیاسی تفاوتی وجود ندارد. آنچه باعث تفاوت نظام‌های مزبور می‌شود، نوع نگاه نخبگان سیاسی حاکم نسبت به رأی مردم است. در واقع، بر این اساس در نوع نگاه موجود در لیبرال دموکراسی، نظام‌های استبدادی و نظام مردم‌سالاری دینی نسبت به مقوله رأی دادن، تفاوت‌های اساسی وجود دارد. شناخت این تفاوت تا حدود زیادی، امری گفتمانی است، به عبارتی این گفتمان حاکم بر نظام‌های مردم‌سالاری دینی، لیبرال دموکراسی و نظام‌های استبدادی است که باعث ایجاد تمایز در رویکرد به رأی دادن می‌شود.
در این مقاله بر آنیم تا رأی دادن را به مثابه کنش سیاسی در بطن نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان امر گفتمانی مشخص سازیم و بگوییم این امور تا چه اندازه به مفصل‌بندی گفتمانی وابسته است؟ به عبارت دیگر، معنای رأی دادن در گفتمان حاکم بر انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران به امر تثبیت یافته بدل می‌شود و از این رو در تقابل با معنای همین کنش در سایر نظام‌های سیاسی قرار می‌گیرد. این مقاله سعی می‌کند زمینه طرح دیدگاه نظری جدید را در باب معنای رأی در گفتمان حاکم بر فضای انتخابات در جمهوری اسلامی ایران فراهم کند.
به منظور مشخص ساختن عناصر و دال‌های مرکزی و شناور موجود در گفتمان فوق، از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی استفاده خواهد شد. در واقع، به بیان فوکو، برای کنترل هر گفتمانی، رویه‌هایی بیرونی و درونی وجود دارد. در هر گفتمانی، مفسران گفتمانی باعث کنترل آن می‌شوند (فوک و،۱۳۸۰) در گفتمان مردم‌سالاری دینی، آنچه سبب مفصل بندی عناصر گفتمانی در چارچوب منظم و معنادار شدن دال‌های مرکزی و شناور می‌شود، تفسیر رهبر معظم انقلاب در باب مسائل گوناگون است.
بر این اساس، از گفته‌های ایشان برای مشخص ساختن دال‌های مرکزی و شناور در گفتمان حاکم بر انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران استفاده خواهد شد. در این تحقیق، در پی یافتن سوالات اصلی و فرعی زیر هستیم: ۱. رأی دادن در گفتمان حاکم بر نظام مردم سالاری دینی از چه بار معنایی برخوردار است ؟۲. گفتمان حاکم بر انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران در تقابل با چه گفتمانی (گفتمان‌هایی) در عرصه سیاسی مطرح می‌شود ؟۳. مهم‌ترین عناصر گفتمان حاکم بر انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران کدامند ؟۴. دال‌های مرکزی و شناور در گفتمان حاکم بر انتخابات در نظام جمهوری اسلامی ایران کدامند؟
چارچوب نظری
رأی دادن به عنوان یکی از مظاهر مشارکت سیاسی همواره یکی از دغدغه‌های عمده نخبگان سیاسی و حاکم و نیز جامعه‌شناسان سیاسی بوده است. در حوزه جامعه شناسی سیاسی دیدگاه‌های مختلفی در باب رأی دادن وجود دارد. طرح الگوی نظری برای تبیین رأی دادن در نظام مردم‌سالاری دینی، مستلزم طرح و نقد هر کدام از این دیدگاه‌هاست. بر پایه رویکرد جامعه‌شناسانه که از سوی پل لازارسفلد ارائه شد، میان شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی افراد و رأی‌دهی آنان رابطه مستقیم وجود دارد. رأی دهنده‌ای که متعلق به گروه اجتماعی خاص است، می‌تواند بر مبنای اصول کلی نظیر تأیید حزب یا احزاب مورد نظر، اتحادیه‌های کارگری، انجمن‌های تجاری، گروه‌های مذهبی و نظایر آنها دست به انتخاب بزند. این اصول راهنما، راه میانبر برای انتخاب عقلانی رأی دهندگان است (عبدالله، ۱۳۸۸) در این الگو، بیش از اینکه عوامل سطح خُرد و فردی مد نظر قرار گیرد، کنشی نظیر رأی دادن به مدد مؤلفه‌های کلان و اجتماعی تبیین می‌شود.
رویکرد دیگری که به منظور تبیین کنش سیاسی نظیر رأی دادن از آن استفاده می‌شود، رویکرد سیاسی - روانی است. در این رویکرد، رأی دادن پیش از اینکه پدیده‌ای اجتماعی باشد، تابع درک افراد از مسائل مهم سیاسی جامعه است. (عبدالله، ۱۳۸۸)
از مهم‌ترین نظریه‌ها برای تبیین رفتار رأی دهی مردم، رویکرد انتخاب عاقلانه است. بر پایه این دیدگاه، شهروندان در جریان مبارزات انتخاباتی به ارزیابی دولت و عملکردهای آن می‌پردازند و ادعاها و برنامه‌های افراد یا احزاب مخالف را با آن مقایسه می‌کنند و سپس دست به گزینش از میان گزینه‌های موجود می‌زنند (سید امامی ،۱۳۸۶)
دو رویکرد دیگر در چارچوب دیدگاه انتخاب عاقلانه وجود دارد: رویکرد اول، رویکرد نئوکلاسیک انتخاب عامه و مهم‌ترین سخنگوی این رویکرد آنتونی داونز است. در این رویکرد فرض می‌شود که انگیزه افراد برای شرکت در انتخابات و رأی دادن اساساً بر پایه منافع اقتصادی آنها شکل می‌گیرد. آنها انتظار دارند از سیاست‌های دولت منتفع شوند و در مجموع کاندیداها یا احزابی را برمی گزینند که منافع مطلوب مشخصی را برایشان تأمین کنند.
رویکرد نظری دیگر در چارچوب دیدگاه انتخاب عاقلانه برای تبیین رفتار رأی دهی شهروندان، رویکرد ساختارگراست. این رویکرد را در تحلیل‌های جرج هومنز، مایکل هکتر و دانیل لیتل می‌یابیم و بر این فرض استوار است که ارزش‌ها و هنجارهای موجود در محیط اجتماعی فرد و ساختارهای اجتماعی- سیاسی بر مقاصد رأی دهی تأثیر می‌گذارند. افراد به جای آنکه صرفاً به دنبال منافع شخصی یا خصوصی خود باشند، مسائل کلی‌تر و منافع افراد یا گروه‌های دیگر را نیز در نظر می‌گیرند.
نظریات فوق الذکر با توجه به همه تفاوت‌هایی که دارند در یک مورد مشترک هستند. همه آنها در پی تبیین عوامل اثرگذار بر رأی دهی افراد هستند؛ اما در هیچکدام، نوع نگاه مستتر در گفتمان و نیز نخبگان حاکم بر نظام سیاسی نسبت به مقوله رأی و رأی دهی تشریح نشده است. در واقع، در بین همه نظام‌های سیاسی، متأثر از گفتمان حاکم بر آنها رویکرد خاصی نسبت به رأی دادن افراد وجود دارد. به عبارتی، در همه نظام‌های سیاسی از لیبرال دموکراسی و نظام‌های اقتداری گرفته تا نظام مردم سالاری دینی، رأی دادن از بار معنایی خاصی برخوردار است. در ادامه سعی می‌شود بر پایه بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی، معنای رأی دادن در نظام جمهوری اسلامی ایران واکاوی شود. (ادامه دارد)
منبع: روزنامه ایران، ۱۳۹۸،۰۳،۲۱
گروه اطلاع رسانی **۱۸۹۳**۹۱۳۱
منبع: ایرنا
کلیدواژه: انتخابات مجلس شورای اسلامی ایران روزنامه ایران جمهوری اسلامی ایران ترکیه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۰۱۶۳۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بصیرت و رفتار سیاسی تقویت شود
ایسنا/زنجان مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در سپاه انصارالمهدی (عج) استان زنجان گفت: بصریت سیاسی و حکیمانه شدن رفتار سیاسی باید تقویت شود.
حجت‌الاسلام حسن بیگدلی امروز (پنج‌شنبه ۶ اردیبهشت ماه) در نشست خبری به مناسبت هفته عقیدتی - سیاسی، ضمن گرامیداشت هفته معلم، هفته بسیج کارگری و فرهنگیان و هفته عقیدتی - سیاسی، اظهار کرد: شهید مرتضی مطهری تاثیرگذاری بسیاری در انقلاب داشت و پس از گذشت سال‌ها آثار این شهید هنوز قابل استفاده و بهره‌برداری است. یاد و خاطره چنین اشخاصی همیشه می‌درخشد، نگهداشت چنین سرمایه‌هایی درواقع نگهداشت جامعه است.
وی افزود: سپاه در عین حال که یک مجموعه نظامی است یک مجموعه عقیدتی و اسلامی است. حوزه نمایندگی در بعد اندیشه و بصیرت موارد بسیاری را رصد می‌کند. یکی از اهداف کلان ترویج معارف و روحیه انقلابی است. سپاه بدون تفکر جهادی نمی‌تواند به مأموریت‌های خود جامه عمل بپوشاند.
بیگدلی با بیان اینکه بصریت سیاسی و حکیمانه شدن رفتار سیاسی باید تقویت شود، ادامه داد: سپاه یک مجموعه آگاه به مسائل سیاسی داخلی و خارجی است.
وی با بیان اینکه یکی از ویژگی اصلی نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه پاسداری از پاسداران است، متذکر شد: سپاه به نهادهای دیگر در پیش‌برنده اهداف انقلاب هم‌افزایی دارد. سپاه همواره تلاش می‌کند که مردم خود را جدا از سپاه نبینند و خود را متعلق به مردم و جامعه می‌داند و به همین دلیل در حوزه‌های گوناگون حضور دارد.
بیگدلی با اشاره به اینکه سال گذشته در مجموعه نمایندگی برنامه‌های گوناگونی اجرا شد، تشریح کرد: در راستا مسائل تربیتی، آموزشی، بسیج جلسات متعددی برگزار شد. ۲۳۲۰ جلسه بصیرتی و روشنگری اتفاق افتاد و در همین زمینه یک میلیون و 120 هزار نفر در این جمع حضور داشتند.
وی افزود: برای ارکان و توده بسیج برنامه‌های متعدد همراه با ۵۶ دوره در این خصوص برپا شد که حدود ۷۰۳۰ نفر در آنها حضور داشتند. در محافل قرآنی بیش از ۴۰ هزار نفر حضور داشتند و ۸۰۰ محفل قرآنی ویژه بسیج در مساجد و مراکز اسلامی برگزار شد. همچنین در دوره‌های ویژه کادر و سرباز با حضور بیش از ۱۵۰۰ نفر برگزار شد و در راستای همین برنامه ها ۳۰۰ خانواده به مشهد و قم اعزام شده و دوره‌های آموزش را گذراندند.
بیگدلی اضافه کرد: در راستای اعزام راهیان نور پیشرفت، دانش آموزی و ... بیش از 11 هزار جلسه برگزار و طی سال گذشته قریب به هزار جلد کتاب چاپ شده است.
بیگدلی با بیان اینکه روزشمار هفته عقیدتی از هشتم تا چهاردهم اردیبهشت ماه است، اظهار کرد: در طول هفته عقیدتی - سیاسی، ۴۰۰ برنامه پیش‌بینی شده است. گلباران مزار شهدا، سخنرانی در نماز جمعه، سرکشی از خانواده شهدا و معلمان، همایش‌هایی در قالب حکمت مطهر، مسابقات قرانی و آثار شهید مطهری، مسابقات ورزشی و کوهپیمایی، فراخوان مقاله در راستا تربیتی، نواختن زنگ سپاس در همه مدارس و شست‌های معرفتی، بصیرتی و علمی به طور حضوری و مجازی، برخی از برنامه‌های این ایام هستند.
مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در سپاه انصارالمهدی (عج) متذکر شد: یکی از اقدامات مهمی که انجام می‌شود رصد و ارزیابی مستمر پیامد و تاثیرگذاری برنامه‌های اجرا شده است که خوشبختانه وضعیت خوب و مطلوبی را شاهد هستیم.
وی با اشاره به برنامه‌های تبیینی حجاب، خاطرنشان کرد: سپاه سال گذشته در سه مرحله برنامه تبیین حجاب داشت و امسال نیز با قوت بیشتری ادامه خواهد داشت. سپاه در راستای طرح نور در کنار نیروهای انتظامی حضور خواهد داشت و برنامه‌های تبیینی نیز برگزار می‌شود.
انتهای پیام
دانشجویان سال سوم دانشگاهها، بورسیه دانشگاه فرهنگیان می‌شوند