به نقل از «ایرنا»

نقد افکار میرزامهدی اصفهانی برای احیای فکر فلسفی در تشیع لازم است

تاریخ انتشار: ۲۶ خرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۰۸۰۲۹۹

حسن انصاری پژوهشگر مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی در یادداشتی با عنوان معارف القرآن میرزامهدی اصفهانی و یک پیشنهاد به اصحاب مکتب تفکیک به کتاب معارف القرآن میرزامهدی اصفهانی پرداخته است:

دو یا سه نسخه از معارف القرآن مرحوم میرزا مهدی اصفهانی را از سال‌ها پیش داشتم و بخش‌های زیادی از آن را خوانده بودم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دیروز در کتابخانه دانشگاه پرینستون دیدم چاپ چهار جلدی و پاکیزه آن به کتابخانه رسیده. بنابراین آن را امانت گرفتم و الآن مشغول خواندن آن هستم. محققان کتاب زحمت زیادی کشیده و طبعی خوب و قابل قبول از متن کتاب به دست داده‌اند. ناشر آثار دیگر میرزا را هم در چارچوب همین پروژه منتشر کرده که برخی از آنها را دیده‌ام.

کتاب معارف القرآن با وجود اینکه کتابی پر برگ است اما در واقع بیشتر به دفتری از یادداشت‌های میرزا مهدی می‌ماند برای مراجعه به احادیث و آیات مرتبط با موضوعات اعتقادی. شاید بیشتر از هشتاد درصد کتاب تنها نقل احادیث و آیات است و مابقی توضیحاتی که در بسیاری موارد هم حرف تازه ای نیست و تکرار و توضیح است. اصولاً کل منظومه فکری میرزا را می‌توان در یک کتاب حدوداً صد صفحه‌ای کامل توضیح داد. احادیثی که در این کتاب مورد استناد قرار گرفته عموماً از منابع واسطه اخذ شده و متأسفانه در بسیاری مواقع سند احادیث و منبع اصلی نقل روشن نیست (محققان کتاب به درستی این نقص را استدراک کرده‌اند).

بسیاری از احادیث ریشه‌اش به تفسیر منسوب به امام حسن عسکری (ع) می‌رسد که در مجعول بودن آن میان علما و محققین تردیدی نیست. قسمتی دیگر از احادیث کتاب معارف القرآن هم به متن‌هایی باز می‌گردد که ریشه در مذهب نصیری دارد (درباره این بعداً خواهم نوشت). در یک مورد دیدم حدیثی را به واسطه یک منبع شیعی نقل می‌کند که آن منبع حدیث را از یک نویسنده کرامی مذهب نقل کرده. بخش وسیعی از احادیث کتاب معارف القرآن درباره عالم ذر است که قبلاً درباره میزان اعتبار آنها نوشته‌ام. میرزا مهدی اصفهانی به سند احادیث توجه ندارد. هر حدیثی که با مبانی او سازگاری و لو به تأویل داشته باشد در این کتاب آورده.

اخباری گری میرزا از همین کتاب آشکارا پیداست. او نه تنها به مقوله عدم حجیت اخبار آحاد در اعتقادیات (به ویژه امهات مسائل اعتقادی) که از مسلمات مذهب است توجه نکرده بلکه حتی اهمیتی به علم رجال نمی‌دهد و هر حدیثی و لو با سندی غیر شیعی را صرفاً چون به طور نمونه شیخ صدوق نقل کرده محل استناد قرار می‌دهد. در حالی که روشن است که شیخ صدوق از منابع سنی احادیث زیادی نقل می‌کند و صحت این احادیث مطلقاً حتی توسط خود او گواهی نشده است. میرزا مهدی در واقع به نوعی تنها به تواتر معنوی و استناد جمعی احادیث اهمیت می‌دهد به این شرط که با کلیت منظومه او سازگار افتد.

هر چه هست چاپ معارف القرآن قدم مثبتی است. الآن ما مهمترین اثر میرزا مهدی اصفهانی را جلوی چشم داریم. سال‌ها بود که شاگردان میرزا مهدی و آقای حلبی انتشار آثار میرزا مهدی اصفهانی را به صلاح نمی‌دانستند. همینک فکر و دانش او جلوی چشم ماست. آقای حلبی معتقد بود که این معارف را باید از چشم نا اهلان دور داشت. از دیدگاه او نا اهل کسی بود که این معارف را به تتلمذ نزد استادی مهذب دریافت نکرده باشد. بنابراین در سلسله دروس فارسی معارف به صراحت می‌گفت دریافت این معارف از سوی شاگردان ایشان عنایت خاص امام عصر (عج) به آنان در برابر خدماتی است ارزشمند که انجمن حجتیه مهدویه به تشیع و ساحت مقدس حضرت ارائه داده است.

میرزا هم در مقدمه معارف القرآن می‌نویسد که آنچه در این کتاب آمده علوم قرآن است که به او موهبت شده و بعد با نقل احادیثی آن علوم را علومی خاص برای عده‌ای محدود که توانایی دریافت و حفظ سرّ آل محمد دارند می‌داند. هر چه هست الآن این کتاب و این معارف نشر عمومی یافته است. باید به ناشر و محققان این کتاب دست مریزاد گفت و توفیقشان را در انتشار مابقی آثار میرزا مهدی اصفهانی از خداوند خواست. در سال‌های اخیر آثار میرزا و شاگردانش منتشر شد. بی اغراق صدها کتاب و مقاله تاکنون درباره مکتب معارفی خراسان منتشر شده و حتی در غرب هم در دوائر اسلام شناسی مورد توجه قرار گرفته است.

آنچه مسلم است این است که مکتب معارفی مشهد نماینده کلیت تفکر شیعی در طول تاریخ مکتب تشیع نیست. مکتب معارفی مشهد حتی نماینده اصلی اخبارگرایان و مخالفان فلسفه هم نیست. بنابراین نمی‌توان و نباید آن را به عنوان دیدگاه واقعی بزرگان مکتب درباره فلسفه و نظر ورزی فکری و فلسفی دانست. بنابراین باید به آن در حد اندازه و ابعاد واقعی اش پرداخت. بی تردید در طی دهه‌های اخیر تأثیر اندیشه‌های مرحومان علامه طباطبایی و شهید مرتضی مطهری (قدس سرّهما) در بسط تفکر فلسفی بسی فراتر از دامنه مخالفت گرایی با فلسفه از سوی مکتب معارفی مشهد بوده است. آینده را نمی دانم. بستگی دارد که چقدر فضای بحث علمی و نقد در این باره گسترده شود.

پیشنهاد من به اهالی مکتب تفکیک این است که حال که آثار این مکتب و شارحانش منتشر شده اجازه دهند و از این امر استقبال کنند که ناقدان هم به بررسی دقیق این آثار بپردازند. این امر فقط در فضایی دوستانه و با روحیه‌ای روادارانه ممکن است. باید اجازه داد که سخنان میرزا به شکلی علمی مورد نقد و بررسی قرار گیرد. اولین قدم این است که اندیشه مذهبی میرزا مهدی را در ابعاد واقعی آن دید. میرزا نماینده خودش هست و بس. تفکر او هیچ ارتباطی با دیگر مخالفان فلسفه در طول تاریخ ندارد. باید تفکر او را بر اساس همین آثاری که از او باقی مانده نقد کرد. نقد افکار او برای احیای مجدد فکر فلسفی در تشیع لازم است.

منبع: تارنمای فرهنگ امروز، ۲۲ خرداد ۱۳۹۸

*ایرنامقاله **۱۱۹۷**

منبع: ایرنا

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۰۸۰۲۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اتخاذ تدابیر امنیتی و انتظامی جهت برگزاری نمایشگاه بین المللی کتاب تهران

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی استانداری تهران، سید کمال سادات در خصوص نشست فوق العاده کمیته امنیتی برگزاری سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که با حضور علی رمضانی مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران و قائم مقام سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، اعضای کمیته امنیتی و متولیان برگزاری نمایشگاه برگزار شد، از اتخاذ تدابیر و تمهیدات امنیتی لازم پیرامون برگزاری این نمایشگاه خبر داد.

سادات با اشاره به اینکه سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران از ۱۹ اردیبهشت ماه در محل مصلای امام خمینی (ره) و با حضور مقامات مختلف از ۴۰ کشور دنیا آغاز و تا ۲۹ اردیبهشت ماه سال جاری ادامه خواهد داشت، گفت: میهمان ویژه این دوره از نمایشگاه کشور هند است.

مدیرکل امنیتی و انتظامی استانداری تهران عنوان کرد: هماهنگی‌های لازم بین مجموعه فرهنگی مصلا، کمیته اجرایی نمایشگاه و نمایندگان دستگاه‌های امنیتی و انتظامی برای برگزاری این رویداد بزرگ فرهنگی انجام شده است.

وی با اشاره به اینکه ساعت کاری این دوره از نمایشگاه همانند سال‌های گذشته از ۱۰ صبح تا ۲۰ است و در روز‌های پنج‌شنبه و جمعه به مدت یک ساعت تمدید می‌شود، افزود: تاریخ این رویداد فرهنگی با دهه کرامت و برگزاری دور دوم انتخابات همزمان و بر این اساس تمهیدات لازم امنیتی در خصوص برنامه‌های جشن کتاب و آئین‌های مذهبی و فرهنگی تدارک دیده شده است.

مدیرکل امنیتی و انتظامی استانداری تهران با تاکید بر ضرورت اتخاذ تمهیدات ترافیکی، انتظامی و استقرار خودرو‌ها گفت: مقرر شد که طرح ترافیکی پیرامون محل برگزاری نمایشگاه توسط مجموعه «فاتب» به مرحله اجرا گذاشته شود.

باشگاه خبرنگاران جوان اجتماعی شهری