به نقل از «ایرنا»

کاهش فرزندآوری زیر سایه تحولات فهم زنان و چالش‌های باروری

تاریخ انتشار: ۱۷ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۳۲۹۸۲۷

کاهش میزان باروری از مباحثی است که در سال‌های اخیر باعث کوچک شدن بعد خانوارهای ایرانی شده که بخشی از این موضوع اگرچه مستقیماً تحت تأثیر عوامل اقتصادی بوده اما تحولات و تغییرات در نگرش زنان به موضوع باروری نیز در کاهش این شاخص تأثیر مستقیم داشته است.

هر چند که براساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ١٣٩٥ میزان باروری کل استان یزد، با رقمی برابر با ۲.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

۴۸ فرزند نسبت رقم ۲.۰۱ فرزند در کل کشور و همچنین میزان باروری کل استان یزد در سال ۱۳۹۰ با رقم ۲.۱ فرزند نسبت به ۱.۸ فرزند باروری کل کشور وضعیت مناسب‌تری را نشان می‌دهد، ولی نباید از تأثیر نیروی محرکه رشد جمعیت و گشتاور جمعیتی متولدان دهه ۱۳۶۰ در ایجاد چنین وضعیتی غافل بود.

با توجه به تغییرات جمعیت‌شناختی دهه‌های گذشته و استمرار باروری پایین، بازنگری درسیاست‌های جمعیتی کشور و تدوین و اجرای موفق هرگونه سیاست جمعیتی جهت بهبود و افزایش سطح باروری مستلزم انجام مطالعات زمینه‌ای در بسترهای گوناگون اجتماعی و فرهنگی به منظور آگاهی از نیات و رفتارها و تمایلات باروری زنان و زوجین و عوامل مؤثر بر نیات باروری آنهاست.

دکتر ملیحه علی‌مندگاری جمعیت شناس و عضو هیأت علمی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه یزد اخیراً در تحقیقی با عنوان "فهم زنان از چالش فرزندآوری: مطالعه‌ای کیفی در شهر یزد" که با همکاری دانشگاه یزد و صدا و سیمای این استان انجام شده، مطالعه رفتار باروری جمعی از زنان یزدی برای فهم تحولات این عرصه در سال‌های اخیر را مورد مطالعه انجام داده که اتمام این تحقیق بهانه‌ی گفت و گوی گزارشگر ایرنا با این محقق حوزه علوم اجتماعی شد.

وی کاهش قابل توجه باروری طی دهه‌های اخیر در ایران و تأثیر آن بر میزان رشد، ترکیب و ساختار جمعیت کشور را موضوع مهمی دانست که در سال‌های اخیر باعث تغییر سیاست‌های جمعتی کشور شده و ادامه داد: تغییرات مختلف ارزشی و نگرشی در زمینه مسائل باروری، ازدواج و خانواده در مسیر گذر اجتماعی طی دهه‌های اخیر در ایران باعث شده تا شاهد تحولات گسترده‌ای در این حوزه باشیم.

علی‌مندگاری ادامه داد: مطالعات انجام شده مبین آن است که نسل جدید، فرزند را مخل آسایش، گران قیمت و پرهزینه می‌دانند و با توجه به اینکه والدین جوان کمتر خواسته‌های خود را از لحاظ عواطف در فرزندان می‌جویند، تمایل آنان برای فرزندآوری کاهش یافته است.

این استادیار جمعیت شناسی دانشگاه یزد اظهار داشت: باروری به طور مستقیم تحت تأثیر تصمیم‌گیری‌های فردی و خانوادگی و به طور غیرمستقیم از عوامل اقتصادی و اجتماعی، جمعیتی و فرهنگی تأثیر می‌پذیرد، لذا شناخت کامل و همه جانبه درک و فهم زنان از چالش‌های فرزندآوری در میان زیرگروه‌های مختلف جمعیتی و بسترهای زمینه‌ساز آن، می‌تواند کمک مؤثری در اتخاذ سیاست‌های جمعیتی متناسب با زمینه‌های مختلف اجتماعی - فرهنگی جامعه داشته باشد.

علی‌مندگاری یادآور شد: فقدان پژوهش‌های کیفی در زمینه فهم زنان از چالش‌های فرزندآوری و باروری در شهر یزد ضرورت انجام یک مطالعه همه جانبه را در این زمینه ایجاد کرده بود که این تحقیق با همکاری دانشگاه یزد و صدا و سیمای این استان انجام شد که هدف اصلی این مطالعه بررسی فهم زنان متأهل یزدی از چالش‌های فرزندآوری بود.

وی اضافه کرد در این مطالعه نظام فکری موجود در کُنش‌های باروری مادران یزدی، کشف رویکردهای معنایی موجود نسبت به فرزندآوری در بین آنان، شناسایی بستر اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی زمینه ساز برساخت‌های ذهنی مادران در رابطه با فرزندآوری، شناسایی چالش‌ها و مشکلات تغییردهنده تمایلات باروری مادران و مطالعه راهبردهای کنش مادران یزدی در رویارویی با موقعیت‌های فرزندآوری، تربیت، نگهداری و آینده فرزندان مورد توجه قرار گرفته است.

مدیرگروه مردم شناسی دانشگاه یزد در خصوص مشخصات جامعه مورد بررسی در این پژوهش به ایرنا گفت: در این تحقیق ۱۵ زن متأهل یزدی که حداقل سه سال از مدت ازدواجشان گذشته، ساکن شهر یزد باشند و به لحاظ مشخصه‌های جمعیتی، اقتصادی، اجتماعی متفاوت باشند با به کارگیری روش‌های کیفی مورد مطالعه قرار گرفتند.

علی‌مندگاری افزود: نتایج این بررسی در خصوص چالش‌هایی که زنان برای فرزندآوری با آن مواجه بودند در سه سطح قابل دسته بندی است، ۱- بسترهای اقتصادی، ۲- شرایط اجتماعی و باورهای فرهنگی و ۳- باورهای مذهبی و عرفی

این مدرس جمعیت شناسی تصریح کرد: بر اساس یافته‌های این پژوهش نوعی همگرایی در رفتار باروری، ایده‌آل‌ها و تمایلات فرزندآوری در میان زنان واقع در سنین تولیدمثل در بسترهای مختلف اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی ایجاد شده است به گونه‌ای که با افزایش تحصیلات طرز تفکر و نگرش خاصی نسبت به کیفیت و امکانات زندگی در افراد به‌وجود می‌آید که بر اساس آن از یک سو فراهم آوردن امکانات بهتر برای ارتقای سطح زندگی فرزند مطرح می‌شود که با افزایش هزینه‌های اقتصادی همراه است.

علی‌مندگاری ادامه داد: از سوی دیگر فرزند با ایجاد محدودیت‌هایی که جهت ارتقا علایق فردی به‌وجود می‌آورد، موجب کاهش کیفیت زندگی شخص می‌شود و به همین دلایل با افزایش تحصیلات، محدودیت‌ها و فرصت‌های از دست رفته و هزینه‌های ناشی از فرزند افزایش می‌یابد و از سوی دیگر امروزه به دلیل تغییر ساختار خانوادگی از سنتی به صنعتی، نوع فعالیت اقتصادی و حوزه فعالیت برای کودکان تغییر کرده و نقش فرزندان و مخصوصاً فرزندان پسر در استمرار دودمان، کمک اقتصادی به خانواده و مراقبت از والدین در سال‌های پیری تضعیف شده که نتیجه‌ی آن کمرنگ شدن شدت ارجحیت فرزندان پسر بر دختر است.

وی افزود: مخاطره اقتصادی در عمل، مجموعه وسیعی از ملاحظات اقتصادی و مالی درباره فرزندآوری اعم از هزینه‌های مستقیم و نیز هزینه فرصت‌های مربوط به فرزندآوری را در زمان حال و آینده شامل می‌شود و تغییرات کارکردی نهاد خانواده و جایگزینی نقش‌های حرفه‌ای و اجتماعی به جای نقش مادری و همچنین کمرنگ شدن تأثیرات خویشاوندی در تجربه فرزندآوری زمینه را برای کم فرزندی زنان فراهم کرده است.

این محقق جمعیت شناس مدعی شد: نقش‌های حرفه‌ای و شغلی اگر نه به عنوان نقش‌های بدیل، دست کم می‌توانند به عنوان نقش‌های جدیِ رقیب، برای نقش مادری مطرح باشند، همچنین تجارب بین نسلی مربوط به فرزندآوری و انعکاس تصویر نامناسب از دوران پرفرزندی گذشته در ذهن بسیاری از زنان جوان امروزی، آنها را بر عمل خلاف تجارب گذشته زندگی خانوادگی خود، ترغیب کرده است.

علی‌مندگاری گفت: علقه‌های نهادی حول مفهوم کم فرزندی در بین زنان مصاحبه شده را می‌توان ناشی از سیاست کنترل جمعیتی فعال گذشته در کشور نیز دانست، مخاطرات مختلفی که از آنها بحث شد، دست در دست سیاست‌های کنترل جمعیتی، هنوز هم شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» را به صورت مستقیم یا تلویحی بازتولید می‌کنند.

وی همچنین تصاویر رسانه‌ای حامل پیام‌های موافق کم فرزندی در کنار کاهش تأثیرگذاری دین (عرفی شدن) در تصمیمات مربوط به فرزندآوری را عامل مؤثری در شکل گیری متن اجتماعی ترغیبی برای کم فرزندی ارزیابی و اضافه کرد: در کنار تأثیر رسانه‌ها (داخلی و خارجی، خواسته و ناخواسته) در بازنمایی خانواده ایرانی، الگوهای خانواده هسته‌ای غربی نیز در این زمینه بی‌تأثیر نیستند، رویکرد اشاعه فرهنگی نیز با تأکید بر نقش رسانه‌ها در فراگیرشدن الگوهای جدید فرزندآوری (کم فرزندی)، شواهدی برای تأیید در متن مطالعه شده، ارائه می‌کند.

علی‌مندگاری مواردی مانند اتخاذ تدابیری برای تسهیل ازدواج و تشکیل خانواده، تشویق زوج‌های جوان برای فرزندآوری، توجه به واقعیت‌های جمعیت‌شناختی جامعه و آسیب‌شناسی برنامه تنظیم خانواده و آثار و پیامدهای آن، استفاده از رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی با توجه به گسترش قلمرو فعالیت‌های رسانه‌ای در زمینه سبک زندگی و تغییر ارزش‌های اجتماعی نسبت به تقویت ارزش‌های خانواده و فرزندآوری و تدوین سیاست‌های جمعیتی با رویکرد افزایش موالید در قالب پیام‌های جذاب و ایجاد پنداره‌های مطلوب در افراد را در سیاستگذاری جمعیتی از عواملی مؤثری دانست که باعث می‌شود زنان تصمیم‌گیری واقع بینانه‌ای در مورد ترجیحات، ایده‌آل و تمایلات فرزندآوری خود داشته باشند.

وی در خاتمه یادآور شد: با وجود همه نگرانی‌هایی که طی سال‌های اخیر در مورد تمایل اندک نسل جوان به فرزندآوری مطرح شده، بررسی‌ها نشان می‌دهد، فرزندآوری همچنان برای نسل جوان و نسل‌های پیش از آن دارای ارزش است، جوانان اگرچه فرزندآوری را در بسیاری مواقع باعث افزایش بار مالی و فشار روحی و روانی بر والدین می‌داند، اما همچنان به ارزش عاطفی فرزند و فرزندآوری اذعان و تمایل به داشتن فرزند دارند.

۶۰۱۴/‏‬

منبع: ایرنا

کلیدواژه: اجتماعی یزد دانشگاه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۳۲۹۸۲۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کمرنگ شدن محافظه کاری و شتاب تحولات اجتماعی در استانبول

کلانشهر استانبول که ۱۸ درصد از کل جمعیت ترکیه را در خود جای داده؛ در چند سال گذشته تحولات ارزشی و اجتماعی مهمی را از سر گذرانده است. - اخبار بین الملل -

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رصد و پیگیری مداوم تحولات فکری، ارزشی و اجتماعی، یکی از برنامه‌های همیشگی پژوهشکده‌ها و مراکز نظرسنجی میدانی در ترکیه است. یکی از این موسسات، به تازگی تحقیقی انجام داده که حاکی از شتاب گرفتن برخی تحولات فکری – دینی و اجتماعی مهم در استانبول است. بر اساس این تحقیق، کلانشهر استانبول که 18 درصد از کل جمعیت ترکیه را در خود جای داده، در چند سال گذشته تحولات ارزشی و اجتماعی مهمی را از سر گذرانده است.

مرکز تحقیقاتی مطالعاتی کُندا (KONDA) به منظور بررسی منظم و زمانمند رصد تحولات اجتماعی در 15 سال گذشته، برنامه‌ای به نام مدارتور یا دماسنج دارد و تازه‌ترین گزارش این برنامه، به بررسی این مساله پرداخته که نگاه شهروندان مقیم استانبول به رویکردهای دینی، سنتی و مدرنیستی چگونه است و خود را تابع کدامیک از این سبک‌های فکری می‌دانند.

استانبول، پذیرای تغییرات سریع

سلطان محمد عثمانی در سال 1453 میلادی، مهمترین شهر حکومت بیزانس یعنی قسطنطنیه را فتح کرد و به خاطر این پیروزی، سلطان محمد فاتح، لقب گرفت. خود قسطنطنیه نیز استانبول نام گرفت و به مهمترین کانون تصمیمات سیاسی امپراتوری عثمانی تبدیل شد. از آن تاریخ به بعد، استانبول همواره مهمترین شهر ترکیه بوده و حالا هم 18 درصد از مجموع 85 میلیون نفر جمعیت ترکیه، ساکن این شهر هستند و البته مشخص نیست در بیغوله‌ها و محلات حاشیه شهر، چند صد هزار مهاجر و پناهجوی قاچاق و غیرقانونی سکنی گزیده‌اند.

استانبول به عنوان مهمترین مرکز تجاری ترکیه، در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی، تحولات شتابانی را از سر گذرانده و موسسه کُندا در یک تحقیق رو در روی میدانی در محلات و مناطق مختلف این شهر، درباره باورها و سبک زندگی با مردم گفتگو کرده است.

نتایج تحقیق مزبور از این قرار است:

 الف) مدرنیسم به جای محافظه کاری:

حالا دیگر نمی‌توان شهر استانبول را به عنوان یکی از مهمترین کانون‌های محافظه کاران ترکیه توصیف کرد. نتایج تحقیق میدانی نشان داده که در این شهر، رفته رفته محافظه کاری جای خود را به مدرنیته در کلان شهر می‌دهد.

در تحقیق کُندا از مردم پرسیده شده که از بین سه گزینه محافظه کار سنتی، محافظه کار دین باور و مدرن یا متجدد، خود را به کدام گروه متعلق می‌دانند؟ پاسخ‌ها از این قرار است:

سبک زندگی خود را محافظه کار دین باور و مذهبی می‌دانم: 25 درصد.

به گروه محافظه کار سنتی تعلق دارم: 37 درصد.

خود را یک شهروند معتقد به مدرنیسم و تجدد می‌دانم: 38 درصد.

نکته جالب توجه اینجاست که در گزارش سال 2013 میلادی همین موسسه، نرخ افرادی که خود را مدرن و تجددخواه می‌دانستند، در سطح 32 درصد بود و در عرض 10 سال، این میزان به 38 درصد رسیده است. نرخ محافظه کار دین مدار و مذهبی از 30 درصد سال 2013 میلادی در سال 2023 میلادی به 25 درصد رسیده است.

موسسه کُندا، علاوه بر استانبول، در دیگر استان‌های ترکیه نیز تحقیق کرده و نتایج نشان داده که میانگین سه گروه فوق الذکر در مناطق دیگر از این قرار است:

سبک مدرن و تجددخواه 34 درصد.

سنتی محافظه کار 42 درصد.

نرخ محافظه کار مذهبی 24 درصد.

یکی دیگر از ابعاد شایان توجه نتایج گزارش کُندا، این است که در 10 سال اخیر، شمار افرادی که آشکارا اعلام کرده‌اند خداباور نیستند، از 5 درصد سال 2018 در استانبول، در سال 2023 میلادی به 6 درصد رسیده و این در حالی است که میانگین این درصد از افراد در دیگر استان‌های ترکیه، در سطح 2 درصد است.

تحلیل نهایی گزارش موسسه کُندا در ترکیه، نشان دهنده این است که مهمترین گروه جامعه ترکیه که تحولات داخلی آن در حال جوش و خروش است، همانا گروه محافظه کار سنتی است.

از ظرف این گروه اجتماعی ترکیه، دو نوع سرریز داریم: گروهی از آنان به طور کلی با محافظه کاری وداع گفته و وارد گروه مدرن می‌شوند. گروه دوم نیز در جرگه محافظه کاران دین مدار و دارای نظم عبادی درآمده و وارد محافظه کار دینی می‌شوند.

در گزارش 150 فشارسنج، گرایش به نوسازی در ترکیه حاکم است. در سال 2023، نرخ مدرن در سراسر ترکیه 34 درصد، نرخ سنتی محافظه کار 42 درصد و نرخ محافظه کار مذهبی 24 درصد تعیین شد. با نگاهی به این داده‌ها، می‌توان دریافت که در حالی که نرخ محافظه کاران مذهبی در استانبول در همان سطح میانگین ترکیه باقی می‌ماند، مدرنیته شروع به جایگزینی محافظه کاری سنتی کرده است.

ب) جمعیت و سرعت مهاجرت

تا پایان سال 2023 میلادی، جمعیت ساکن استانبول به 15 میلیون و 655 هزار و 924 نفر رسید. این عدد معادل 18.34 درصد از جمعیت ترکیه است. در حالی که رشد سالانه جمعیت ترکیه در سال گذشته 1.1 در هزار بود، این نرخ در استانبول منهای 16 در هزار بود. به این ترتیب، استانبول برای اولین بار، کاهش جمعیت داشت.

بر اساس گزارش KONDA، سرعت مهاجرت در استانبول یک موضوع مهم و شایان توجه است. به نحوی که در سال 2022، استانبول پذیرای 385 هزار و 294 مهاجر بود و در عین حال 419 هزار نفر از این شهر مهاجرت کردند.

ج) استانبول، خزانه عظیم ترکیه

شواهد نشان می‌دهد که استانبول همچنان لوکوموتیو اقتصاد ترکیه است. چرا که نیمی از کل صادرات ترکیه و درعین حال، بیش از نیمی از کل واردات، در بندر این شهر انجام می‌شود.

برج‌سازی و انبوه‌سازی در استانبول در سال 2023 میلادی نیز سرعت بیشتری گرفته و تورم مسکن در استانبول در مقایسه با دیگر استان‌های دیگر، بیش از 20 درصد بوده است.

در پایان باید گفت، استانبول به عنوان یکی از زیباترین شهرهای ترکیه و منطقه، در سال 2023 میلادی نیز پذیرای گردشگران زیادی از کشورهای مختلف جهان بود. اما این شهر، با مشکلات بزرگی همچون ترافیک، آلودگی هوا، فقدان پارکینگ، گرانی و مشکلات بزرگ در بخش مسکن و آموزش روبروست و زندگی در این شهر، هم شهروندان ترکیه و هم برای اتباع خارجی، سال به سال دشوارتر می‌شود.

انتهای پیام/