به نقل از «الف»

فرجام نقش آفرينان در قیام گوهر شاد

تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۳۷۲۸۷۶

به گزارش الف،افراد موثری در این قیام و سرکوب قیام نقش داشتند که در ادامه به سرگذشت آنان می پردازیم:

1. رضاخان پهلوی :
بدون شک مقصر اصلی قتل عام گوهرشاد، خود شخص رضاخان بود. طراح اصلی قانون کشف حجاب و لباس متحد الشکل، هیچ گاه نصیحت اطرافیان را مبنی بر تعدیل یا لغو این قانون نپذیرفت . او حتی علما و مراجعی را که برای گفتگو به طهران می آمدند را با بی محلی رد می کرد و حتی یکی از معروفترین آنها (سید حسین طباطبایی قمی) را در باغی در شهر ری حصر کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی روز قبل قتل عام به حکام وقت خراسان حکمی با متن زیر داد : همه متحصنین محکوم به اعدامند و مسجد و شبستان باید امشب فتح شود حتی اگر ده هزار نفر کشته شوند. رضا خان شب واقعه هم خود شخصا پای تلگراف امد تا از نزدیک در جریان حوادث باشد.

رضاخان بعد از قتل عام گوهرشاد با جدیت تمام قانون کشف حجاب را پیگیری کرد اما عمر این قانون تنها شش سال بود. در سال 1320 و با حمله متفقین به ایران و فتح چند ساعته ایران رضاشاه پهلوی از سلطنت خلع شد و به شکلی تحقیر آمیز به هند سفر کرد و قصد سکونت در شهر بمبئی را داشت که دولت هند (که تحت استعمار انگلستان بود) اجازه سکونت را به شاه سابق ایران نداد و وی مجبور شد در جزیره ای در هند (جزیره موریس) ساکن شود که البته این پایان سردرگمی وی نبود و او بعد از مدتی مجبور شد تا به ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی سفر کند. رضا خان سرانجام 9 سال بعد از قتل عام گوهرشاد در ژوهانسبورگ مُرد.

2. آیت الله سید حسین طباطبایی قمی :
وی از علمای بزرگ تشیع بود که چند سالی در مشهد زندگی می کرد. با وجود اینکه در آن زمان شیخ ابوالحسن اصفهانی مرجع عامه شیعیان بود اما برخی از مردم مشهد از وی تقلید می کردند. بعد از قانون لباس متحدالشکل او به حکام وقت خراسان خبر می دهد : به شاه بگویید لباس متحدالشکل طرح خوبی است اما این لباسی که به عنوان لباس متحدالشکل انتخاب شده همان لباس مسیحیان است و در دین اسلام تشبه به کفار حرام است . لباس دیگری را به عنوان لباس متحدالشکل انتخاب کنید تا هم خودم بپوشم و هم خانواده و مردم را به پوشیدن این لباس تشویق کنم. حکام خراسان که می دانستند رضاخان هیچ پیشنهادی را قبول نمی کند از رساندن پیشنهاد سید به شاه امتناع کردند؛ بنابراین خود آیت الله قمی با فرزندانش راهی طهران شد تا با شاه گفتگو کند اما رضاخان او و فرزندش را در شهرری حصر کرد. این اهانت به مرجع تقلید شیعیان را می توان یکی از دلایل شکل گیری تحصن مسجد گوهرشاد دانست. بعد از قتل عام گوهرشاد رضاشاه سید حسین را به عراق تبعید کرد. او یازده سال در عتبات بود و سر انجام در سال 1325 در شهر نجف درگذشت

3. شیخ محمدتقی بهلول گنابادی :
خطیب توانایی بود که به دلیل سخنرانی هایش علیه رضا خان تحت تعثیب بود .او دو روز قبل از قیام گوهرشاد وارد مشهد شد و با توانایی در سخنرانی ها، جمعیت زیادی را پای منبر خود کشاند که نهایتا ختم به تحصن در مشجد گوهرشاد شد. شیخ بهلول زمان قتل عام توانست به طور مخفیانه از مسجد گوهرشاد خارج شود. او به سمت افغانستان رفت که در آن کشور هم توسط مامورین بازداشت و تبعید شد . او در زمان تبعید به تدریس و کارهای عام المنفعه پرداخت و محبوب مردم منطقه شد . او بعد از سی سال به مصر رفت و در دانشگاه الازهر به تدریس پرداخت. وی با توجه به طول عمر زیادی که داشت، انقلاب اسلامی را هم دید و از این انقلاب حمایت کرد و با آغاز جنگ های تحمیلی به جبهه سفر کرد. وی هم چنین از حامیان سرسخت رهبری ایران بود . وی سر انجام در 7 مرداد 1384 در گذشت و جنازه اش در تهران و مشهد تشییع شد.

4. محمد ولی اسدی :
اسدی نماینده مردم بیرجند در مجلس شورای ملی دوره چهارم بود. او در سال 1305 با حکم رضا شاه و وساطت تیمورتاش تولیت آستان قدس رضوی را برعهده گرفت. به مرور زمان در مشهد قدرت پیدا کرد و حتی استانداران منصوب رضاشاه هم نمی توانستند با او مخالفتی داشته باشند و به دلیل قدرت و نفوذش در دربار، حکام وقت خراسان گوش به فرمان او بودند. او از مخالفان قانون لباس متحدالشکل و ممنوعیت حجاب برای زنان بود. در زمان تحصن مردم به فریمان رفته بود و وقتی برگشت تلاش کرد تا به شکلی مسالمت آمیز غائله را ختم کند که البته دیر رسید و موفق نشد. بعد از واقعه مسجد گوهرشاد با گزارشات غلطی که به رضا شاه دادند او را مقصر اصلی معرفی کردند و رضاشاه هم برای او حکم اعدام صادر کرد. محمد ولی اسدی در 29 آذر 1314 در مشهد تیرباران شد .

5. محمدعلی فروغی :
از اشراف و نزدیکان رضا خان بود، که در زمان قیام گوهرشاد پست نخست وزیری رضا شاه را بر عهده داشت. در مورد نقش او در این قیام اطلاعات موثقی در دسترس نیست اما عده ای او را یکی از محرکین قیام میدانند و عده ای نظری کاملا مخالف دارند و معتقدند محمدعلی فروغی با قتل عام مردم مخالف بوده است؛ اما واقعیت این است که چه او را محرک بدانیم چه مخالف، نباید فراموش کرد که محمدعلی فروغی فرنگ رفته بود و مانند غالب اشراف فرنگ رفته او نیز حجاب و مذهب مردم را سبب عقب ماندگی ایران از فرنگی ها می دانست. بعد از واقعه گوهرشاد و حکم محکومیت اعدامی که رضاشاه برای تولیت آستان (محمد ولی اسدی) داده بود، از آنجایی که یکی از فرزندان محمد ولی داماد فروغی بود، خانواده اسدی از او خواست تا نزد شاه شفیع شود تا شاید شاه حکم پدرشان را ببخشد اما این شفاعت کار دست فروغی داد. رضاشاه با فروغی به سردی برخورد کرد و وقتی پیشنهاد فروغی برای عفو اسدی را شنید عصبانی شد و جلسه با وی را ترک کرد. فروغی روز بعد در حالی که آماده می شد تا به دفتر نخست وزیری برود چشمش به تیتر روزنامه اطلاعات خورد :فروغی رییس الوزرا به واسطه علت مزاج، استعفای خود را در پیشگاه اعلی حضرت همایونی تقدیم نمود!

6 . ایرج مطبوعی :
مطبوعی در همان سال 1314 به فرماندهی لشگر خراسان انتخاب شد و تنها بعد از گذشت مدتی از انتصابش واقعه گوهر شاد رخ داد. رضا خان به وی دستور سرکوب متحصنین را داد او از فرماندهان حاضر در میدان بود و به سوی متحصنین شلیک می کرد. بعد از این قتل عام و خوش خدمتی مطبوعی، در جه اش به سرلشگر ارتقا یافت و فرمانده لشگر سوم تبریز شد. او در دوره پهلوی دوم شش دوره سناتور انتصابی تهران بود.
بعد از انقلاب و درجریان دادگاه های انقلاب به اتهام کشتار مردم در مسجد گوهرشاد به اعدام محکوم شد و حکم اعدامش 2 مهر 1358 اجرا شد

6. سرهنگ شیخ‌لی :
شیخ‌لی سرهنگی ساده در لشگر خراسان بود و اطلاعات کاملی از گذشته وی در اختیار نیست. اما چرا نام او در لیست افراد موثر آمد؟
رضاخان به همراه فرماندهان لشگر خراسان دنبال کسی بودند تا فرماندهی حمله را بر عهده بگیرد؛ اما هیچ کس حاضر نمی شد تا به بارگاه ملکوتی امام هشتم شیعیان جسارت کند. رضاخان و اطرافیان که از فرماندهان ظاهرا شیعه و مسلمان خود قطع امید کرده بودند با جستجوهای فراوان متوجه شدند در لشگر خراسان سرهنگی سنی مذهب در حال خدمت است بنام سر هنگ شیخ لی . او را فراخواندند و پیشنهاد ارتقا درجه در ازای حمله به آستان را دادند اما او نیز مانند بقیه نپذیرفت تا به بارگاه شاه خراسان حمله کند؛ اما همیشه مزدورهایی مثل قادری در این مواقع پیدا می شوند که حاضرند برای خودشیرینی هر کاری کنند.

7.سرهنگ حبیب الله قادری :
قادری در زمان قتل عام گوهرشاد فرمانده تیپ پیاده مشهد بود و نقش اصلی را در کشتار مردم بر عهده داشت. او در این کشتار آنقدر زیاده روی کرد که حتی برخی وابستگان رژیم هم از اینکار اعلام انزجار کردند . او بعد از این خوش خدمتی فرمانده لشگر اردبیل شد و بعد از اینکه در سال 1320 و با حمله متفقین لشگر اردبیل از هم پاشید، فراری شد. به دلیل همین فرار از ارتش اخراج شد و با توجه به منفوریتش در نزد مردم کسی نمی توانست کاری به او بسپارد.
حبیب الله قادری سرانجام در اواخر دهه 1320 در فقر و تنگدستی در گذشت.

مهدی عسگری

منبع: الف

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۳۷۲۸۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

طرح «نور» است یا «زور»؛ روحانیون برای جنگ با که لباس نظامی پوشیده‌اند؟

اگر طرح، طرح نور است و برگرفته از آیه سورۀ نور که قاعدتا باید از نماد نور استفاده شود و اگر «نور» نیست و «زور» است دیگر چرا از قرآن و نور مایه می گذارند؟

آنگونه که عصرایران روایت کرده، تصاویر منتشره از تجمع طلاب و روحانیون در قم در حمایت از برخوردهای انتظامی در مقولۀ حجاب از این منظر مورد توجه قرار گرفته که روحانیون حاضر لباس نظامی پوشیده‌اند. به این بهانه چند نکته را می‌توان طرح کرد:

۱. سابقه داشته که افرادی کفن بپوشند یا روحانیون بلندمرتبه در جبهه لباس نظامی بر تن کنند و مشهورترین تصاویر مورد اخیر مربوط به دهه ۶۰ و حضور آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان نماینده امام در شورای عالی دفاع و بعد رییس این شورا به اقتضای ریاست جمهوری و مرحوم هاشمی رفسنجانی به عنوان جانشین فرمانده کل قوا در جبهه‌هاست اما این شکل سابقه ندارد. خاصه این‌که به جای عبا لباس نظامی پوشیده‌اند. به عنوان رزمنده البته پیشینه داشته اما به منظور تأکید بر تلفیق رزمندگی و تبلیغ بوده یا سلاح و صلاح با هم. در این فقره اما آن حس منتقل نمی‌شود. همچنین می‌دانیم پوشیدن لباس نظامی نیاز به اجازه و هماهنگی دارد. در جبهه حاوی پیام ایثار و از جان گذشتگی بود و اینجا وجه زور و اجبار آن می چربد.

۲. لباس نظامی یعنی آمادۀ جنگ‌ایم. اما جنگ با که؟ با زنان و و دختران این سرزمین که به هر دلیل پوشش و سبک زندگی دیگری دارند و الزاما انگیزه سیاسی هم ندارند؟ آن هم در حالی که شخص سردار رادان فرمانده کل نیروی انتظامی به صراحت گفته است این طرح جنبه امنیتی و نظامی ندارد و بیشتر فرهنگی است و حتی مایل نیست صرفا انتظامی معرفی شود؟ از این منظر نقض غرض نیست؟

۳. اگر طرح، طرح نور است و برگرفته از آیه سورۀ نور که قاعدتا باید از نماد نور استفاده شود و اگر «نور» نیست و «زور» است دیگر چرا از قرآن و نور مایه می گذارند؟

۴. اگر منظور روحانیون محترم این است که از نیروهای پلیس حمایت می‌کنند چرا لباس کامل آنها را نپوشیده‌اند؟ آیا تصور نمی‌کنند تلفیق لباس نظامی با عمامه در تاریخ شیعه سابقه نداشته باشد؟ حتی شهید محراب آیت‌الله اشرافی اصفهانی با آن سن و سال وقتی در جبهه جنگ با صدام حسین لباس سپاه پوشید کامل پوشید از کلاه استفاده کرد نه عمامه.

۵. هر صنفی باید با زبان خود آن و در مواردی با لباس خاص خود آن شناخته شود. این که طلاب که غالبا به خدمت سربازی نرفته اند یا نمی روند لباس نظامی بپوشند آن هم نه برای مقابله با اسراییل که در حمایت از برخورد با زنان و دخترانی که پوشش مطلوب آنان را رعایت نمی‌کنند چه تصویری از آنان در ذهن شماری از مردم خاصه زنان و دختران مورد نظر در این «جنگ»! ترسیم می‌کند؟

۶. این نکته البته قابل درک است که بعد از آن که جمعیت قابل توجهی در حمایت از طرح نور در تهران گرد نیامد چون بسیاری از خانم‌های چادری مثل سابق مایل نیستند در حمایت از برخوردهای پلیسی تجمع کنند جای دیگر این تجمع را شکل دادند و نه با محوریت خانم ها بلکه با روحانیون لباس نظامی پوشیده که طبعا وجه صنفی و طبقه ای‌ دارد و قاعدتا در موضوع مرتبط با زنان اگر خانم‌ها حمایت کنند موثرتر است تا مردان آن هم با تلفیق لباس نظامی و روحانیت.

۷. برداشت نویسنده این است که طرح جاری تنها برای آن است که تلقی مخالفت علنی با حکومت درنگیرد و در این حد رعایت کنند کفایت می کند تا جایی که به لطیفه گفته می شود اگر می توانستند عکس مهسای طفلک را به عنوان حجاب کنونی مقبول منتشر می‌کردند به همین خاطر فرماندهی کل نیروهای انتظامی اصرار دارد موضوع نظامی و انتظامی و پلیسی نیست و فرهنگی است و آن وقت وسط این معرکه طلاب آمده‌اند و لباس نظامی پوشیده‌اند!