بوی اسکناس تو
تاریخ انتشار: ۱۱ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۱۸۵۲۴
فرآیند حذف صفر از پول ملی یک فرآیند زمانبر است که باید در کنار یکسری از برنامههای اصلاحی دیگر بالاخص برنامه مدونی برای کنترل تورم قرار گیرد تا آثار مثبت آن در اقتصاد ایران ظاهر شود.
به گزارش خبرگزاری شبستان، بالاخره قیچی حذف صفر به کاغذ اسکناس ایران رسید و قرار شد که چهار صفر را از آن جدا و واحد پول نیز از ریال به تومان تغییر کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
برای بررسی این موضوع شاید لازم باشد ببینیم قرار است با اجرای این طرح چه اتفاقی بیفتد. بیان ظاهری موضوع این است که قرار است هر ده هزار ریال یا به زبان عامیانه هر هزار تومان به یک تومان جدید تغییر یابد اما همین موضوع شاید به ظاهر ساده در نگاه اول میتواند آثاری را با خود به دنبال داشته باشد. برای تحلیل آثار مثبت و منفی آن نخست باید گفت که هدف دولت از اجرای این طرح چه بوده است؟ اگر به وضعیت کشورهایی که اقدام به حذف صفر از پول ملی کردند نگاهی بیندازیم این کشورها از آلمان بعد از جنگ جهانی گرفته تا ترکیه، برزیل، آرژانتین، زیمباوه و ... با تورم بیش از ۱۰۰ درصد در دوره حداقل چند ساله روبرو بودند. خوشبختانه کشور ما چه در دوران جنگ و چه در دوران تحریمها هرگز با این سطح از تورم روبرو نبوده و در نهایت تورم در بدترین شرایط به حدود ۵۰ درصد رسیده است.
با این حال ایران در یک دوره طولانی که از نخستین شوک نفتی در اوایل دهه ۵۰ شمسی شروع شده با تورم اکثرا دو رقمی روبرو بوده است یعنی چیزی در حدود بیش از ۴۵ سال است که اقتصاد کشور با تورم دست و پنجه نرم میکند و آن را به بیماری مزمن اقتصاد ایران تبدیل کرده و باعث شده تا سطح قیمتها افزایش قابل ملاحظهای در طول این چند دهه پیدا کنند. البته به دلیل وجود منابع سرشار نفتی و به تبع آن درآمدهای گسترده ارزی از بابت فروش این منابع، ارزش پول ملی به اندازه تورم کاهش پیدا نکرده است. به عنوان نمونه از ابتدای سال ۱۳۸۱ که سیاست ارز تک نرخی اجرا شد تا سال ۱۳۹۰ یعنی آغاز تحریمهای ناجوانمردانه علیه کشورمان و ایجاد خلل در فروش نفت به رغم داشتن تورم دورقمی در این سالها اما نرخ برابری ارز کشور تغییرات به نسبت کمی را در مقایسه با سایر ارزها تجربه کرد. در نتیجه ما در این سالها مشکلات ناشی از کاهش قدرت خرید اسکناسها به دلیل این تورم دنبالهدار را با چاپ اسکناس درشتتر و در نهایت چاپ ایرانچک جبران کردیم و اگر چه هر از چندگاهی بحث حذف صفر از پول ملی مطرح میشد به دلیل بار مالی و تبعات آن و نیز عدم وجود تورم هشدار دهنده در کشور این بحث به فراموشی سپرده میشد.
در حال حاضر نرخ برابری ریال در مقابل دلار و سایر ارزها سبب شده پول ملی در قسمت انتهایی جدول ارزش پول ملی کشورهای دنیا قرار گیرد و این موضوع موجب شده جامعه ایران نسبت به پول ملی کشور نگاه مثبتی نداشته باشد و حتی در کشورهای همسایه که برخی حتی وضعیت اقتصادی مناسبی نسبت به اقتصاد کشور ما ندارند نیز ریال ایران ارزش خود را از دست داده باشد و در نگاه مردم این کشورها نیز پول قابل اعتمادی نباشد. پس میتوان به طور ضمنی حدس زد یکی از اهداف این طرح، افزایش ارزش پول ملی در مقابل سایر ارزها به خصوص دلار است که مدنظر سیاستگذاران کشور است.
حال که مدتی است از التهابات بازار ارز کاسته شده و دلار روند نزولی به خود گرفته است، حذف صفر از پول ملی، تا حدی اعتبار را به پول ملی کشور بازمیگرداند و بار روانی مثبتی به جامعه انتقال مییابد و این پیام را به مردم کشور و شاید سایر کشورها میدهد که پول ملی ایران ثبات خود را در مقابل سایر ارزها به رغم تمام مشکلات و تحریمها به دست آورده است. در حقیقت بخش زیادی از افزایش نرخ تورم در کشور به سبب نوسانات نرخ ارز بوده که سبب شده تورم تک رقمی حاصل شده در ابتدای دولت دوازدهم به یکباره فرو بپاشد و روند رشد افسارگسیخته به خود بگیرد.
البته باید گفت حذف صفر از پول ملی علاوه بر تاثیرات ذکر شده در بالا یعنی افزایش ارزش پول ملی و تا حدی کاهش انتظارات تورمی مزایای دیگری دارد که از مهمترین مزایای آن میتوان به سادهتر شدن و حذف دوگانگی مبادلات اشاره کرد. در واقع در کشور قیمتها به تومان است اما مبادلات به صورت ریالی در نظام بانکی صورت میگیرد که باعث شده اشتباهات زیادی در این تبدیل واحدها صورت گیرد و به اصطلاح یک صفر کم یا زیاد نوشته شود یا مثلا خیلی از اوقات بسیاری از چکها به دلیل مغایرت ریال و تومان برگشت بخورد و هزاران دردسر دیگری که همه ما در زندگی روزمره با آن روبرو بودیم. در کنار آن باید به ساده و کوتاهتر شدن بسیاری از ترازنامههای مالی را اشاره کرد که با حذف این صفرها اعداد نیز مفهومتر میشوند و کلماتی مانند تریلیون ریال و یا هزار میلیارد ریال حداقل تا مدتی از واژگان آماری حذف میشوند. البته به همراه این موضوع کاهش حجم اسکناس در کشور و در نتیجه کاهش هزینه چاپ و امحای اسکناس را نیز شاهد خواهیم بود که از مزایای مثبت این طرح است.
البته در طرف مقابل این طرح میتواند مشکلاتی را نیز ایجاد کند که مهمترین مساله بحث هزینه بالای چاپ اسکناسهای جدید است. در واقع این طرح به طور مستقیم بر هیچ یک از شاخصهای حقیقی اقتصاد تاثیری ندارد یعنی نه اشتغال را افزایش میدهد نه بر درآمد ملی تاثیری مینهد و نه مزیتی برای بهتر شدن تراز تجاری ما با سایر کشورهاست و تنها ارزش اسمی پول ملی یک کشور را تغییر میدهد. در نتیجه بالا بودن این هزینه در مقابل تاثیرات غیرقابل پیشبینی که بر تورم میگذارد همواره یکی از دلایل عدم اجرای طرح حذف صفر از پول ملی بوده است؛ به عبارت بهتر عایدی طرح در مقابل این هزینه بالا نامشخص بوده است. در کنار این مساله بحث اختلال در قیمت گذاری کالاها به خصوص کالاهای کوچک و خرد مطرح بوده که ممکن است. حتی به دلیل رند شدن برخی اعداد افزایش هزینهای بر بودجه خانوارها تحمیل کند و در نتیجه با افزایش نارضایتی از اجرای طرح مواجه شویم. همچنین ممکن است سردرگمی و التهاباتی را در جامعه به خصوص در اقشار دارای سواد کمتر و سن بالا ایجاد کند.
به طور کلی میتوان گفت فرآیند حذف صفر از پول ملی یک فرآیند زمانبر و با اثرات نامشخص اقتصادی و اجتماعی است و موردی که بیشتر اقتصاددانان بر آن تاکید میورزند اینست که اجرای این سیاست به تنهایی اثری بر اقتصاد نداشته و باید در کنار یکسری از عوامل اصلاحی دیگر قرار گیرد تا مثمرثمر واقع شود. تجربه کشورهای موفق در اجرای طرح نشان داده که اجرای طرح حذف صفر از پول ملی باید در کنار برنامهای مدون و جامع برای کنترل نرخ تورم قرار گیرد تا اثرات مطلوب خود را بر جای گذارد. در هر حال پروژه حذف صفر در اقتصاد ایران آغاز شده است و امید داریم که پیام این طرح که القای ثبات و بهتر شدن وضعیت اقتصادی کشور است به طور واقعی نیز بر اقتصاد ایران اثر بگذارد./
منبع: ایبنا
محمد گلشاهی، کارشناس اقتصادی
پایان پیام/50منبع: شبستان
کلیدواژه: مسجد اردبیل بیرجند اوقات فراغت شهادت امام جواد ع مجلس مسجد طراز اسلامی ازدواج اربعین حسینی حذف چهار صفر حذف صفر از پول ملی ارزش پول ملی پول ملی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۱۸۵۲۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حساسیت هایی که در نماینده، روشنفکر و مردم نیست
چرا رویکرد «استیو هانکه» برای مهار تورم کشور نشدنی است؟ برای پاسخ، لازم است ویژگی های تورم را در کشور از دیدگاه سیستمی بشناسیم:
- تورم موضوعی است که غبارش بر همه کس و همه چیز می نشیند، به عبارت دیگر، تورم موضوعی «کلان مقیاس» است. در ایجاد تورم، عامل (factor) های بسیار دخالت دارند. برخی از این عوامل، «اَبَرعامل» (meta-factor) اند، یعنی در درون خود عوامل پایین دست عدیده دارند. به برخی از این «اَبَرعامل» های مربوط به تورم اشاره می شود:
- سیاست گزاری، تصمیمات و اقدامات داخلی و خارجی حکومت بر تورم اثر مستقیم و غیرمستقیم دارد. مثلاً ممکن است تصویب یک قانون جدید، اعلان جنگ و صلح، حتی قهر و آشتی بین یک حکومت با حکومت دیگر موجب افزایش یا کاهش یا تورم شود.
- طیف رنگین از دخالت عوامل انسانی بر تورم اثر می گذارد. این دخالت ها گوناگون است. در یک سر این طیف، دخالت گروه های دارای قدرت و ثروت است که با ثروت اندوزی بیشتر و در کشور ما با کسب رانت های شگفت (مانند ماجرای چای دبش) موجب تورم می شود. در سر دیگر این طیف، دغدغه ها، رفتارها و بازتابهای مردم عادی و محرومان از ثروت و قدرت که نگران سرپناه و نان شب اند، با روی آوردن به انواع روش های حفظ خویش در برابر فقر نیز موجب افزایش تورم می شوبد. یعنی بازتاب روانی مردم هم بر تورم مؤثر است.
- زیرساخت های کلان کشور بر تورم اثر می گذارد. برای نمونه، در این سال ها نسبت هزینه های جاری به عمرانی دولت در حدود ۹ بر یک است. به زبان ساده، اگر دولت یک دیوار آجری به طول یک متر در جایی بسازد که هزینه ی تمام شده اش ۱۰۰ واحد پولی باشد، ۱۰ برای قیمت زمین و آجر و ۹۰ واحد پولی برای دستمزد، مدیریت، رفت و آمد و غیره هزینه می کند. جالب این است که در گزارش برخی از شهرداری ها دیده ام که مدعی اند که با همان ۱۰۰ واحد پولی ۱۸ متر دیوار می سازند (یعنی نسبت هزینه جاری به عمرانی ۵/۰ است). حتی اگر گفته شود که گزارش آن شهرداری ها ۵۰ درضد خطا دارد، دولت یک متر دیوار می سازد و برخی شهرداری های مدعی ۹ متر!
نمونه ی دیگر، سیاست های مالیاتی کشور ممکن است بر تورم اثر بگذارد. در حدود نیمی از درآمدآفرینان کشور یا از پرداخت مالیات معاف اند و یا اصلا مشمول مالیات نیستند، دولت اگر همین درآمدهای مالیاتی را می داشت، می توانست کمتر پول چاپ کند.
- وضعیت کشور دچار تغییر و تحول مستمر است. یعنی وضعیت کشور متغیر و دینامیک است. این را می توان از خبرساز بودن کشور در مقایسه با بسیاری از ۱۹۴کشورهای دیگر مثلا مالزی یا هلند یا اندونزی دریافت. متأسفانه این تغییر و تحولها و خبرساز بودن، نماد ثبات و توسعه نیست، بلکه در درون و بیرون به عنوان ناپایداری به شمار می آید و عمدتا اثر نامطلوب بر تورم می گذارد.
- نفتی بودن کشور موضوعی است که بسیاری از مبارزان و کنشگران در گذشته به آن کمتوجهی کردند. «نفتی بودن» هم مانند دود سیاه بر تمام حرکات و سکنات ما نشسته است، بی آن که خود حس کنیم. ما دچار سیاست نفتی، اقتصاد نفتی، فرهنگ نفتی، حرکات و سکنات نفتی و حتی شخصیت نفتی هستیم. وقتی تعدادی از نمایندگان مجلس استرالیا از نخست وزیر رسماً پرسیدند که چرا میز جلسه اتاقش را تغییر داد و چه مصلحتی سبب شد که یک میز خوب را عوض کند، این پرسش برای ما عرف نیست. نه فقط نمایندگان مجلس ما چنین حساسیتی ندارند، این چنین حساسیت و پرسشگری در میان روشنفکران، اندیشمندان، کنشگران اجتماعی و مردم عادی ما نیست.
این ویژگی در فرد، «اخلاق نفتی» است و در جامعه، «فرهنگ نفتی» است. این همان خاک مرده ی «نفتی بودن» است که بر همه ما ریخته اند و به نوعی «بیحسی نفتی» یا «بیهوشی نفتی» ایجاد کرده است؛ سیاست، اقتصاد، فرهنگ و روان فردی و جمعی ما عمیقاً به آن مبتلا است و اصلاً احساس بیماری نمی کنیم. با چند ماه زندگی در بطن جامعه ی غیرنفتی، «بیهوشی نفتی» مانند مستی از سر می رود و یک چند خمار زندگی واقعی روی می نماید. نفتی بودن کشور در مقایسه با سایر کشورها، مانع بزرگی در برابر شدنی بودن توسعه و نیز نشدنی بودن چاره ها برای مهار تورم است (در این باره خواهم نوشت).
جمع بندی
- تورم موضوعی واقعی و برآیند ابرعامل های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، انسانی و فیزیکی دخیل است.
- ابرعامل های تورم در یک شبکه ی درهم تنیده، اثرگذاری و اثرپذیری می کنند (این تعریف وضعیت پیچیده است).
- افزایش حجم پول یکی از عوامل تبعی افزایش تورم است.
- برای تشبیه، کشور مانند یک بیمار، دچار تب شدید بر اثر عفونت تورم مخرب است که در صورت بی مهار شدن، خطر مرگ دارد. هر روز حجم پول مانند غدد چرکین افزایش می یابد و عفونت فراگیرتر می شود. وقتی عفونت نباشد، غدد چرکین هم نخواهد بود. ولی غدد چرکین، پدیدآورنده ی عفونت نیست، بلکه نشانه ی عفونت است، مانند حجم پول و تورم، هر دو ناشی از مشکلات ساختاری، کارکردی، ایمنی و پایداری کل بدن است.
ممکن است گفته شود که درست است که افزایش حجم پول خود ناشی از مشکلات بنیادین و اجتناب ناپذیر است، ولی نه مثلاً خلق پول به میزان ۶ همت (هزار میلیارد تومان) در ۲۴ ساعت. یعنی می توان کمتر پول چاپ کرد ولی چنین نمی کنند. حتی اگر این گفته درست باشد، چاپ پول بیشتر یکی از عوامل از انبوه عوامل تورم زا است.
- برگردیم به پرسش آغازین، «چرا راه حل استیو هانکه برای مهار تورم کشور نشدنی است؟». راه حل پیشنهادی هانکه به افزایش غده های چرکین حجم پول می پردازد و به ساختارها و سازوکار سیستم پدیدآورنده افزایش حجم پول نمی پردازد. به عبارت دیگر، پیشنهاد هانکه «تک عاملی» (single factor) است. در این میان یک خطای منطقی بسیار رایج در اظهارات هانکه است و آن خطا بین دلیل (sign) و علت (cause) است. دود، دلیل آتش است، علت آتش نیست. افزایش حجم پول، «دلیل» تورم است، «علت» تورم نیست.
- در سال ۱۹۶۸ وست چرچمن، یکی از پیشگامان و اعاظم علوم سیستم ها، در کتاب کلاسیک «رویکرد سیستم ها» (Systems Approach) ادعا کرد که چاره های «تک عاملی» برای موضوع های واقعی «کلان مقیاس» نشدنی است. درهمان کتاب، این ادعا را برای رفع مشکل «رفع گرسنگی» در جهان آزمود و با نشدنی بودن آن را نشان داد.
*عضو هیات علمی دانشگاه امیرکبیر
بیشتر بخوانید:
کسانی می خواهند گاو اردک بزاید همه می بازیم با دروغ و فریب و بی انصافی انقلاب علمی خاموش و انفعال ما / پیشگامی تولید فکر نیازمند آزاداندیشی از قیدهای تحمیلی است استالین و پژوهش های جانبدارانه راهحل نظریهپرداز توسعه دانشگاه جان هاپکینز برای تورم ایران۲۱۶۲۱۶
برای دسترسی سریع به تازهترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902353