از محتوای تبلیغاتی تا تاثیر بستههای شبانه اینترنت بر فرهنگ
تاریخ انتشار: ۱۳ مرداد ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۴۶۴۱۹۶۳
پژوهش "تدوین داده و ستاده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در حوزه فرهنگ بر اساس نقشه مهندسی فرهنگی" به کوشش دکتر مهدی اسلامی، توسط دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی منتشر شد.
به گزارش ایسنا، در این پژوهش تلاش شده است که با ورود به میدان اجتماعی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، برخی از ویژگیهای خاص این میدان در رابطه با مسائل فرهنگی کشف و تشریح شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
هدف کلی این پژوهش استفاده از روش نظریه زمینه-مبنا برای فهم چگونگی مراودهی دادهها و ستادههای فرهنگی در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. این مسئله از آن رو مورد اهمیت است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به عنوان یکی از ارکان اصلی مدیریت سخت افزاری رسانههایی که به رسانههای نوین موسوم هستند (اعم از تلفن هوشمند، اینترنت و از این دست)، نقش به سزایی در صورِ نرم افزاری این رسانهها ایفا میکند. به علاوه، با توجه به اهداف نقشه مهندسی کشور، ارتقای اثر بخشی فرهنگی در دستگاههای مختلف از اهداف سازمانی این وزارت خانه قلمداد میشود. از این رو به نظر میرسد شناخت چگونگی امکان اثر بخشی فرهنگی از اهمیت بیش از پیش برخوردار باشد.
در فصل نخست، بخش اول، با طرح این سوال که فرهنگ چیست، سه تعریف از فرهنگ ارائه شده و سپس در بخش بیان مسئلهی این فصل، توضیح داده شد که هدف اصلی این نوشتار تقویت نگاه و رویکردهای فرهنگی در میان مدیران و دست اندرکاران وزارتخانه بظاهر غیرفرهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است. چراکه واقعیت این است که بطور سنتی، مدیران و کارشناسان جامعه مخابراتی ایران از میان مهندسین و فارغ التحصیلان رشتههای مهندسی عالیترین دانشگاه های کشور فارغالتحصیل میشوند.
در فصل دوم، مروری بر ادبیات نظری پژوهش تاثیرات متقابل فرهنگ و یک نهاد یا سازمان اجتماعی مد نظر قرار داده شده است که برای این امر، در ابتدا مفهوم پیوستنگاری فرهنگی معرفی شد و با قرار دادن آن در بستر ادبیات نظریة توسعه این نکته مورد توجه قرار گرفت که پیوست فرهنگی به معنای ارزیابیِ تاثیرات طرحها بر باورها، ارزشها، یا عملکرد و سایر مولفههای فرهنگی جمعیت خاصی است که طرح یا برنامهای قرار است برای آن اجرا شود و از این رو میتواند پیشبرد اهداف مندرج در اسناد بالادستی مهندسی فرهنگی بسیار کارآمد باشد.
در ادامهی این فصل به مرور ادبیات حوزه تاثیر و تاثرات فرهنگ بر نهادها و سازمانهای عمومی و برعکس پرداخت شده است. در نهایت، این فصل با موضوع تاثیر فناوری بر فرهنگ به پایان میرسد.
در بخش سوم از این فصل فرهنگ سازمانی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مورد بررسی قرار می گیرد. در این راستا در ابتدا مفهوم هویت به مثابه ویژگی مشترک معرفی شده است. سپس برخی ویژگیهای فرهنگی مرسوم در مورد وزارت ارتباطات معرفی شده و مورد بحث قرار می گیرد. این ویژگیها از دادههای میدانی جمعآوری شده طی این پژوهش استخراج شدند که شامل «فنی بودن» وزارتخانه و «معتقد ومتعهد بودن» کارکنان این وزارتخانه است.
در فصل ششم، در ادامهی بحث از فرهنگ سازمانی، اهداف سازمانی را به عنوان مولفهای که میتواند ساختاری فرهنگی را تشکیل دهد مورد ارزیابی قرار گرفت.
در بخش چهارم این فصل نیز به فرهنگ کارکنان پرداخته شده و این سوال مطرح شده است که کارکنان وزارت ارتباطات خود چه دیدگاهی نسبت به فرهنگ دارند. در نهایت نشان داده شده است که چهار مقولهی متمایز در رویکرد به فرهنگ در بین کارکنان وزارت ارتباطات وجود دارد: فرهنگ به مثابهی مذهب؛ فرهنگ به مثابهی ظاهرسازی؛ فرهنگ به مثابهی هنر؛ و فرهنگ به مثابهی محتوای رسانش شده است.
در بخش پنجم این فصل تلاش شده است تا فضای سازمانی این وزارتخانه مورد ارزیابی قرار گیرد. این فصل نیز با اتکا به دادههای میدانی جمعآوری شده در میدان وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، خشونت نمادین را به عنوان معضلی در پیش روی فضای سازمانی این وزارتخانه ترسیم میکند و نشان میدهد که خشونت نمادین در میدان وزارتخانه به عنوان ابزاری برای رقابتهای بین طبقاتی عمل میکند. مدلی که در این بخش از خشونت نمادین گروههای مختلف ترسیم شده است نشان دهندهی بینشهای عمیقی نسبت به اشکال ارتباطی بین گروههای مختلف اجتماعی در این میدان است. به علاوه این مدل خود نشان میدهد که فضای سازمانی چگونه خود را طبقهبندی میکند در طبقات اجتماعی قرار میدهد.
فصل چهام با عنوان «نگاهی به آینده» نیز به صورتبندی متفاوتی از مسائل مد نظر این پژوهش میپردازد. از این رو، این فصل در ابتدا چهار حوزهی فرد، اجتماع، اقتصاد و فناوری را در کنار هم مد نظر قرار میدهد و تلاش میکند تاثیرات متقابل آنها بر یکدیگر را مورد ارزیابی قرار دهد. در درجهی نخست به تاثیر فناوری بر مردم به عنوان اشخاصی منفرد پرداخته میشود. سپس تاثیر فناوری بر سازمانها و شرکتها مورد ارزیابی قرار میگیرد و تاثیرات مثبت و منفی فناوری مورد سنجش قرار میگیرد. سپس تاثیر فناوری بر خود جامعه مورد کنکاش قرار میگیرد و در نهایت فرهنگ به مثابهی محل تغییرات اجتماعی مورد ارزیابی قرار میگیرد.
در بخش بعدی این فصل نیز با اشاره برخی معضلات، چند راهکار برای مبارزه با تاثیرات مخرب فناوری ارائه میشود.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به دلیل ماهیت فناورانهی فعالیت خود، از جهات مختلفی بر فرهنگ تاثیر میگذارد.
به علاوه، طی یافتههای میدانی فهم شده است که دست کم خود مدیران این وزارتخانه اعتقاد دارند به دلیل موقعیت ممتاز خود به عنوان مدیر، قادر به تاثیرگذاری روی فرهنگ جامعه هستند. اما باید در نهایت بر تمامی این مواضع تشکیک کرد و از منظری منطقی آن را دوباره مطرح کرد.
تاثیرات مخرب فناوری بر فرهنگ
تاثیر فرهنگی دیگری که وزارت ارتباطات میتواند بر فرهنگ داشته باشد، تاثیر فناوریهایی است که این وزارتخانه در اختیار جامعه قرار میدهد. این تاثیر در مرکز توجه این پژوهش بوده است و تلاش بر این است که نشان داده شود تاثیرات فناوریها بر فرهنگ چگونه است و در نهایت راهکارهایی برای کنترل این تاثیرگذاری ارائه داده شود.
برخی از این تاثیرات مخرب که در فصلهایی از این پژوهش مورد بررسی قرارگرفتند شامل موارد زیر هستند:
محتوای تبلیغاتی: تبلیغات با اولویت قرار دادن فروش محصولات بدون اهمیت دادن به تاثیرات فرهنگی و اجتماعی رفتار خود، تلاش به تجاری سازی همهچیز هستند. به علاوه در محیط جدید اقتصادی، تبلیغات مهمترین عامل کسب درآمد هستند. بنابراین به نظر میرسد در محیط رسانهای جدید ناشی از ارتباطات نوین، تنظیم مقررات برای تبلیغات و نظارت بر وجوه فرهنگی آن یکی از مهمترین وظایف سازمانی مادر در حد و اندازهی وزارت ارتباطات باشد، دقیقاً همانطور که در تبلیغات تلویزیونی، سازمان صدا و سیما بر تبلیغات تولید شده نظارت میکند.
تبلیغات با اولویت قرار دادن فروش محصولات بدون اهمیت دادن به تاثیرات فرهنگی و اجتماعی رفتار خود، تلاش به تجاری سازی همهچیز هستند.
اعتیاد به اینترنت: یکی از مشکلات والدین استفاده بیش از حد کودکان از اینترنت است، چیزی که به اعتیاد به اینترنت موسوم است و البته این امر مختص کودکان نیز نیست. تصور ما این است که راهکارهایی تجاری نظیر رایگان یا ارزانتر کردن اینترنت در ساعات پس از نیمهشب میتواند به دلیل فایدهی اقتصادی برای افراد کمدرآمد، این افراد را مجاب کند که ساعات خواب و بیداری خود را دستکاری کنند و این امر به نوبهی خود تاثیرات مخربی بر فرهنگ جامعه داشته باشد. مسئله بر سر این نیست که برخی افراد شبها بیدار باشند و غیره، مسئله این است که دلیل تغییر عادات خواب و بیداری آیا الزامی است و چه تاثیری بر کیفیت زندگی این افراد خواهد داشت.
راهکارهایی تجاری نظیر رایگان یا ارزانتر کردن اینترنت در ساعات پس از نیمهشب میتواند به دلیل فایدهی اقتصادی برای افراد کمدرآمد، این افراد را مجاب کند که ساعات خواب و بیداری خود را دستکاری کنند و این امر به نوبهی خود تاثیرات مخربی بر فرهنگ جامعه داشته باشد.
ارتباطات آسیبزا: گسترش ارتباطات به این معنا نیز هست که ارتباطات بین گروههای آسیبپذیر با خطر بیشتر از گذشته نیز شده است. در اینجا منظور ما صرفاً کودکان نیستند، بلکه تمامی افراد میتوانند تحت آسیب قرار بگیرند: کلاهبرداری اینترنتی، سرقت حسابهای بانکی، سوء استفادهی جنسی و غیره، همگی خطراتی هستند که افرادی غیر از کودکان را هدف میگیرند. دو راهکار برای مقابله با این آسیبها وجود دارد: کنترل و مراقبت که از طریق پلیس انجام میشود و پلیس فتا در این زمینه فعالیت میکند؛ اطلاع رسانی و آموزش که با عنوان «فرهنگسازی» در مجموعه وظایف وزارت ارتباطات گنجانده شده است.موارد ذکر شده فوق تنها نمونههایی از تاثیرات فرهنگی ناخواستهی ارتباطات جدید تحت فناوریهای نوین هستند.
نکته اینجاست که وزارت ارتباطات از طرف قانونگذار موظف شده است در زمینهی فناوریهایی که ارائه میکند فرهنگ سازی کند.
مسلماً سطح این تاثیرات بسیار گستردهتر از چیزی است که در اینجا امکان رسیدگی به آن وجود داشته باشد. آنچه مسلم است لزوم فراهم کردن سازوکاری برای شناسایی و رسیدگی به این معضلات است. به علاوه، تصور این است که بهترین راه برای مقابله با این معضلات پیشگیری است که میتواند به شکل پیوستنگاری فرهنگی پیش از ارائهی خدمات فناورانهی جدید، در ذیل پیشنهاد راهاندازی فناوری تهیه شود.
این وزارتخانه میتواند با ورود به مسائل فرهنگی و پاسخ دادن به مشکلات فرهنگی اجتماعی، کمکم به این سمت حرکت کند که موضع حاکمیتی خود را بازیابی کند و شاید در نهایت بتواند بخشی از خدمات فناورانه خود را به بخش خصوصی بسپارد.
در ادامه پژوهش به این نکته اشاره شده است که لزوم اتخاذ رویکردی فرهنگی از طرف وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات مشخص باشد. تصور از رویکرد فرهنگی این نیست که از این وزارتخانه خواسته شود که یک شبه تمامی مسئولیتهای فناورانهی خود را برونسپاری کند و به بخش خصوصی واگذار کند و موضعی فرهنگی بگیرد. برعکس تصور این است که طی یک روند طولانی مدت، این وزارتخانه میتواند با ورود به مسائل فرهنگی و پاسخ دادن به مشکلات فرهنگی اجتماعی، کمکم به این سمت حرکت کند که موضع حاکمیتی خود را بازیابی کند و شاید در نهایت بتواند بخشی از خدمات فناورانه خود را به بخش خصوصی بسپارد، بدون اینکه خطر از دست دادن کنترل مدیریتی بر این خدمات را از دست دهد.
مسلماً چنین رویکردی میتواند در طولانی مدت هم از نظر اقتصادی و هم از نظر فرهنگی به نفع کشور باشد. از نظر اقتصاد از آن رو که دولت و بودجه عمومی دیگر نیازی به سرمایهگذاری در بخش ارتباطات نخواهد داشت و میتواند بخشی را که بازار توان و خواست خدمترسانی در آن را دارد به بخش خصوصی واگذار کند. از این رو بخش قابل توجهی از بودجة عمومی به مسائل مهم دیگر که نفع عمومی دارند ولی بازار پاسخی برای آن ندارد سرازیر شوند.
از سوی دیگر، سپردن فعالیتهای فناورانه به بخش خصوصی این امکان را میدهد که این بخش فناوری با سرعت بیشتر رشد کند، چنانچه بخش خصوصی به دلیل سودمحور بودن فعالیتهایش گرایش بیشتری به خطرکردن دارد. در حال حاضر، بخش فناوری که از نظر اقتصادی شدیداً فعالیتی پرخطر است، به بودجههای دولتی وابستگی زیادی دارد و به نظر عاقلانه نمیرسدکه سرمایه عمومی در این سطح صرف فعالیتهای پرخطر شود، آن هم زمانی که بخش خصوصی و بازار تمایل زیادی به تقبل این فعالیتها از خود نشان میدهد.
به گزارش مرکز خبر شورای عالی انقلاب فرهنگی، به علاوه، بخشی از وظایف وزارت ارتباطات فرهنگسازی عمومی برای استفاده فناوریهای نوین است. لازم است این بند مغفول مانده از وظایف وزارت ارتباطات مورد توجه بیشتر قرار گیرد و پاسخ مناسبی دریافت کند. فرهنگسازی صرفاً به معنای آموزش شیوه استفاده فنی نیست، بلکه برعکس فرهنگ استفاده است که باید بیشتر مد نظر قرار بگیرد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: پژوهش شورای عالی انقلاب فرهنگی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اينترنت پیوست فرهنگی بسته های شبانه اینترنت تبلیغات
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۶۴۱۹۶۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
میدان شهرت در ایران
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، کتاب «میدان شهرت در ایران» اثر پژوهشی احسان شاهقاسمی (عضو هیأت علمی گروه ارتباطات دانشگاه تهران) است. این پژوهش به بررسی نقش سلبریتیها در جامعه ایران میپردازد و به جنبههایی از این صنعت نوپدید در کشورمان اشاره دارد که تاکنون دیده نشده است.
این کتاب با مقدمه آرتور آسابرگر که یکی از بزرگترین استادان و پژوهشگران زنده علم ارتباطات در دنیا است، از سوی انتشارات پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی منتشر شده است. کتاب «میدان شهرت در ایران» در شانزدهمین جشنواره بینالمللی پژوهش فرهنگی در محور رسانه و ارتباطات بهعنوان اثر برگزیده معرفی شد.
سه فصل اول کتاب به توضیح تاریخچه شهرت در ایران، شالودههای شهرت، نقش صنعت شهرت در سلبریتیسازی و... اختصاص دارد.
در سه فصل دوم، به مسائلی همچون فمنیسم شهرت، نیکوکاری سلبریتیها و شهرت و دین پرداخته شده است.
در فصل ششم نشان داده میشود صنعت شهرت چگونه از عناصر دینی برای سلبریتیسازی استفاده میکند و چگونه مخاطبان و کاربران به مسیری کشانده میشوند که احساس کنند با سلبریتیها روابط صمیمانه شخصی و دوسویه دارند.
در فصل هفتم، نویسنده به مسأله مصرفگرایی و رابطه آن با شهرت پرداخته و نشان میدهد چگونه سلبریتیها بهصورت آشکار و نهان، مصرفگرایی را تبلیغ میکنند و چگونه این کار آنها در تضاد با ادعاهای زیست محیطی آنها قرار میگیرد.
فصل هشتم این کتاب به توصیههایی برای مدیریت فرهنگ شهرت اختصاص یافته است. این کتاب تلاش دارد به این سوالات پاسخ گوید:
فرهنگ شهرت از کجا پیدا شد و در ایران چه روندی را طی کرده است؟ رابطه شهرت و پول چیست؟ فضای مجازی چه کمکی به سلبریتیها کرده است؟ چرا نیکوکاری سلبریتیها زیانبار است؟ شهرت چه ارتباطی با فمنیسم پیدا میکند؟
آسابرگر در مقدمه کتاب «میدان شهرت در ایران» مینویسد: این کتاب به جنبههایی از این صنعت نو پدید در ایران اشاره میکند که تا کنون دیده نشدهاند. مطالب این کتاب کمک میکند که حتی مخاطب غیرایرانی هـم به جنبههایـی از شهرت در کشور خودش آگاه شود کـه تا کنون در پیش چشم او بوده و نمیدیده است، و شاید این را بتوان مهمترین امتیاز کتاب دانست.
شاهقاسمی، نویسنده کتاب میگوید از حدود ده سال پیش که مطالعه روی شهرت را آغاز کرده است، هر روز افراد بیشتری متوجه شدهاند مسأله شهرت مسئلهای مهم در فرهنگ ماست. اوایل کار، حتی جامعهشناسان بسیاری به او میگفتند مسأله شهرت در ایران چندان مهم نیست که ارزش پژوهشهای گسترده و ژرف را داشته باشد. رسانههای رسمی و غیررسمی ایران چندان مسأله شهرت را جدی نمیگرفتند و دانشجویان علوم انسانی کمتر این حوزه را حوزه مهمی برای انجام پژوهش و نگارش پایاننامه و رساله میدانستند. امروز که میلیونها نوجوان ایرانی عملا برای سلبریتیهای داخلی و خارجی بردگی میکنند، پژوهشهای بسیار بیشتر و بهتری در این حوزه انجام میشود.
بریدهای از کتاب «میدان شهرت در ایران» که گوشهای از این ابعاد ناپیدا را ملموستر بیان میکند به این شرح است:
«سلبریتیهای ایرانی معمولاً از اصطلاح «خراب شده» در توصیف کشورشان استفاده میکنند انگار این کشور ویرانهای است که لیاقت آنها را ندارد و آنها با بازگشت به این کشور یا ماندن در آن باید بر سرش منت بگذارند. هر وقت چنین اظهار نظرهایی را میشنوم سه نکته به ذهنم میرسد، نخست باید از دوگانه حکومت ملت پرهیز کرد حکومت هم بخشی از ملت است و برعکس. نمیتوان تصور کرد نیرویی اسرارامیز تعدادی غیرایرانی را از کشوری دیگر آورده است تا در جایگاههای مؤثر حکومتی قرار بگیرند و ایران را خراب کنند. دوم سلبریتیها هرگز نمیگویند که این خراب شده باعث بالیدن و موفقیت آنها شده است. سوم و از همه مهمتر، سلبریتیها هرگز توضیح نمیدهند که اگر ایران شایستگی آنها را ندارد چرا حاضر نیستند در جایی کار کنند که شایستگی آنها را دارد.»
احسان شاهقاسمی در سال ۱۳۵۷ در شهرستان رستم به دنیا آمد. کودکی را در نورآباد ممسنی، شیراز و تهران گذراند. در سال ۱۳۸۱ با مدرک کارشناسی مهندسی مکانیک از دانشگاه شیراز فارغ التحصیل شد و بعد از گذراندن دوره سربازی، در سال ۱۳۸۴ وارد دوره کارشناسی ارشد ارتباطات در دانشگاه تهران شد و تحصیلات خود را تا سطح دکتری در این دانشگاه ادامه داد. شاهقاسمی از سال ۱۳۹۴ به عنوان عضو هیات علمی در گروه ارتباطات دانشگاه تهران مشغول کارشد.
وی در دو دهه گذشته بیش از پنجاه کتاب را از انگلیسی به فارسی ترجمه کرده و دست کم چهار کتاب را به زبانهای فارسی و انگلیسی منتشر نموده است. مقالههای او در مجلات مهم منتشر شده است. از سال ۱۳۹۹ شاهقاسمی برای اولین بار درس مطالعات شهرت و هواداران را در ایران ارائه کرد. او پیش از آن یک دهه را صرف مطالعه و تحقیق درباره شهرت و رابطه آن با رسانهها کرده بود. در سال ۱۴۰۲ پژوهشهای او در قالب کتابی به نام «میدان شهرت در ایران» به وسیله پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی منتشر شد و به عنوان مهمترین منبع تدریس مطالعات شهرت در اختیار دانشگاههای مختلف قرار گرفت.
انتهای پیام/