بازتعریف مؤلفه های ملی و بین المللی ذیل هویت بومی

دهمین محفل فکری فعالان فرهنگی مشهدالرضا با موضوع «عملکرد فرهنگی شهرداری و شورای شهر» و با بررسی موضوعاتی از جمله چالش‌های فرهنگی مدیریت شهری، سیاست‌های فرهنگی شورای شهر، حوزه هنر و فضاسازی شهری و جایگاه مسجد در مدیریت شهری برگزار شد.

محسن فاطمی‌نژاد/

دهمین محفل فکری فعالان فرهنگی مشهدالرضا با موضوع «عملکرد فرهنگی شهرداری و شورای شهر» و با بررسی موضوعاتی از جمله چالش‌های فرهنگی مدیریت شهری، سیاست‌های فرهنگی شورای شهر، حوزه هنر و فضاسازی شهری و جایگاه مسجد در مدیریت شهری برگزار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

موضوعاتی که عملکرد دوره‌های مختلف شورای شهر و شهرداری‌های مشهد نیز در آن‌ها به بوته نقد گذاشته شد و محل نقد و نظر فعالان فرهنگی شهر مشهد قرار گرفت. در ابتدای این نشست حجت‌الاسلام حسنعلی اخلاقی، عضو سابق شورای شهر مشهد با تأکید بر اهمیت نگاه مدیران به مسائل فرهنگی به عنوان یکی از مؤلفه‌های مدیریت شهری عنوان داشت: نخستین نکته در مورد چالش‌های فرهنگی مدیریت شهری شهر مشهد این است که در بدنه اصلی شهرداری در تمامی دوره‌های مدیریتی پس از انقلاب، همان نگاه عمرانی و ساخت و ساز حاکم بوده و وجه فرهنگی در آن یک بحث حاشیه‌ای و الصاقی بوده است که حتی این موضوع را به عینه می‌شود در تقسیم‌بندی‌های بودجه مشاهده کرد.

برخی از دوستان یک موقع در دفتر مطالعات سرانه فرهنگی برای هر نفر از شهروندان را در مشهد با دو شهر اصفهان و تهران مقایسه کردند که مشخص شد این سرانه در تهران برای هر شهروند 146 هزار تومان، در اصفهان 130 هزار تومان و برای مشهد تنها 31 هزار تومان است که نشان می‌دهد در نگاه‌های کلان، چقدر سهم این شهر از بودجه‌های فرهنگی کم است.

سیاست‌زدگی، چالش اصلی در مدیریت فرهنگی شهر

حجت‌الاسلام اخلاقی سیاست‌زدگی را از چالش‌های مهم در عرصه مدیریت شهری معرفی کرد و گفت: ارتباطی که حوزه فرهنگ با انسان دارد بسیار وسیع‌تر از سایر حوزه‌هاست و به همین دلیل نیاز به زیرکی و کیاست خاصی دارد. تعبیری که از رهبری معظم انقلاب در کتاب دغدغه‌های فرهنگی مطرح می‌شود آن است که تهاجم فرهنگی، هجوم به فرهنگ انقلابی حاکم بر ذهنیت جامعه است. به همین جهت حساسیت ما در برخی موضوعات نیز ناظر بر فرهنگی است که در اذهان و افکار مردم نسبت به مشهد وجود دارد؛ مثلاً اگر عنوان مشهد را در کتاب‌های مشهد قدیم مورد بررسی قرار دهید متوجه خواهید شد که در تمامی این عناوین نسبتی با امام رضا(ع) وجود دارد و مشهد ذیل امام رضا(ع) تعریف و نام‌گذاری شده است.

فرهنگ، حیات اجتماعی و تمدنی در بستر شهر است

در ادامه جلسه سیدجواد میری، پژوهشگر و از مدیران هنری سابق شهرداری با بیان اینکه جایگاه فرهنگ در شهر و مدیریت شهری، فرهنگ شهرنشینی و شهروندی به منزله حیات اجتماعی و تمدنی در بستر شهر است، اظهار داشت: نگاه به فرهنگ به منزله حیات اجتماعی و تمدنی شهروندان، نتایج خودش را در نگاه کلان به مدیریت فرهنگی نشان می‌دهد. این بحث مهمی است که مدیریت شهری به دلیل فقدان چنین نگاه کلانی به عرصه فرهنگی از ابتدا با یک نگاه کالبدی شکل گرفت. تجربه‌های مختلف مدیریت شهری با این رویکرد که بخواهد مدیریت واحد شهری شکل بگیرد نیازمند این است که جنس خود افراد دخیل در مدیریت شهری دارای نگاه هویتی باشند.

پیوست فرهنگی، نگاهی حداقلی به مسئله فرهنگ

 سیدجواد میری با حداقلی خواندن مسئله پیوست فرهنگی در منظومه فرهنگی شهر گفت: پیوست فرهنگی یک نگاه حداقلی بود ولی همین نگاه نیز در کالبد شهرداری به رسمیت شناخته نمی‌شد در حالی که باید به شهر با یک رویکرد فرهنگی نگاه انداخت. نگاه صحیح این است که فضاسازی شهری در درجه نخست در شهرسازی و معماری شکل می‌گیرد و محیط زندگی ما را کالبد شهر تعریف کند؛ چراکه آرایه‌ها، اِلمان‌ها و مجسمه‌ها همه الصاق و سنجاق کردن فرهنگ به شهر هستند. اگر نگاه کلان فرهنگی وجود نداشته باشد شهر سروشکلی پیدا می‌کند که دست آخر فقط مجبوریم با یک نگاه حداقلی همچون مسئله پیوست فرهنگی به آن نزدیک شویم. تعبیر عطرافشانی نیز که برای کارهای فرهنگی انجام می‌شود را می‌شود به نحوی معادل همین نگاه حداقلی در نظر گرفت که ما عطرافشانی می‌کنیم تا بشود کمی دامنه تحمل در آن فضا را گسترش داد. حتی حرکت‌هایی همچون مشهد دوست‌داشتنی که در دوره‌ای شکل گرفتند به این دلیل بود که در فضایی که نمی‌شد هویت شهر را حفظ کنیم، حداقل ماکتی از آن را برای به یاد داشتن هویت خودمان داشته باشیم.

نباید از مزیت‌های خاص مشهد در تولید آثار هنری غفلت کرد

میری با بیان اینکه در عین داشتن نگاه الصاقی و حداقلی پیرامون مدیریت فرهنگی، نباید از هویت شهر مشهد در عرصه سیاست‌گذاری غافل شد، عنوان داشت: بر همین مبنا باید شهرداری‌ها فهم هویتی خود را از شهر وارد عرصه سیاست‌گذاری کنند. در مورد شهر مشهد باید تعریفمان از بحث بومی را با توجه به ظرفیت‌ها و مؤلفه‌های هویتی خودش مدنظر قرار دهیم که از این نظرگاه بدون تردید مؤلفه‌های ملی و بین‌المللی و آمد و شد زائران ایرانی و غیرایرانی به آن، ذیل هویت بومی مشهد تعریف می‌شوند. زمانی که طرح استقبال از بهار مطرح شد یکی از دلایل توفیقش همین رویکرد بود که عیددیدنی زائران با مشهد سبب اشاعه و گسترش آن به کل شهر و تبدیل شدن مشهد به پایتخت هنر مردمی در کشور شد و فضاآرایی شهری به تقلید از مشهد در کل کشور شکل گرفت. در کنار این موضوع نباید از مزیت‌های خاص مشهد در تولیدات هنری اعم از نمایشی، تجسمی و غیره غافل شویم و باید به این ظرفیت‌ها در عرصه مدیریتی نگاه جدی‌تری انداخت هر چند که مطالبات فرهنگی زیادی نیز از سمت‌های مختلف به سوی شهرداری روانه می‌شود که این موضوع انتظارات از مدیران را دوچندان می‌کند.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: هویت بومی فعالان فرهنگی و سیاسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۴۹۵۰۹۸۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سی‌وچهار دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در یک نگاه

مروری به ادوار مختلف نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تاثیر وضعیت سیاسی و اجتماعی هر دوره را بر میزان استقبال مردم از این رویداد نشان می‌دهد.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، هنوز آن فرش زرشکی پاخورده در خاطرم زنده است، سالن به سالن روی آن فرش راه رفتم تا شاعر محبوبم را در غرفه نگاه پیدا کنم. مجموعه اشعارش تازه منتشر شده بود؛ ۹۹۰ صفحه با بهای ۸ هزار تومان. او با احترام روی اولین صفحه سفید کتاب نوشت: «برای دختر نازنینم: شبنم.» امضا: سیدعلی صالحی. سال ۸۴ بود و هجدهمین دوره نمایشگاه کتاب با این شعار: «درخت ایران ریشه در آب‌های خلیج‌فارس دارد.» نسل من خاطرات اینچنینی از نمایشگاه بین‌المللی کتاب زیاد دارد.

 

به خصوص آن دوره‌ای که نمایشگاه در فضای سرسبز و خوش ِ محل دائمی نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران برگزار می‌شد. ازدحام علاقه‌مندان به کتاب در راهرو‌های سالن‌ها، دیدار با نویسنده‌های محبوب، شلوغی غرفه ناشرانی که کتاب‌های چاپ اول‌شان را روی میز چیده بودند، خستگی چهره غرفه‌داران و ناشران که آمیخته با لبخند و خوشی بود و خستگی ما، خستگی شیرینِ ما از پس ده‌ها هزار قدم پیاده‌روی میان کتاب‌ها، نویسنده‌ها و شاعران و گپ زدن‌های پرشر و شور درباره شعر، داستان، فرهنگ و سیاست.

 

سال ۸۶ گویی جادوی شور و اشتیاق نمایشگاه کتاب از بین رفت. دوره ریاست محمود احمدی‌نژاد تازه آغاز و همزمان با آن چرخه سوخت هسته‌ای کامل شده بود و تحریم‌ها آغاز. وزیر فرهنگ و ارشاد وقت، محمدحسین صفارهرندی بود و طرح مبارزه با بدحجابی زمستان ِ قبل از هجدهمین دوره نمایشگاه کتاب تصویب و اجرای آن آغاز شده بود. جامعه هنری زیر سایه سنگین از دست دادن پرویز یاحقی، بابک بیات و ناصر عبداللهی و شادی بازگشت محمدرضا لطفی بود. جامعه ادبی نیز هنوز در کشمکش اختلاف بر سر رمان‌های محبوب پس از انقلاب بودند که وزارت ارشاد تابستان سال قبل منتشر کرده بود. فهرستی که در صدرش نام بامداد خمار و نویسنده‌هایی مانند مرتضی مودب‌پور و فهیمه رحیمی به چشم می‌خورد. علاوه بر شرایط حاکم بر جامعه از منظر اجتماعی و سیاسی، جابه‌جایی محل برگزاری نمایشگاه نیز در ریزش بازدید از نمایشگاه اثرگذار بود. نمایشگاه کتاب این ریزش را حدود ۱۰ سال بعد در شهر آفتاب نیز تجربه کرد؛ سال ۱۳۹۵٫ سالی که علاوه بر ریزش بازدیدکنندگان، تعداد ناشران داخلی و خارجی نیز کاهش پیدا کرد.

 

دهه هشتاد

اگر دوباره به دهه هشتاد که با دوران اصلاحات آغاز و با دوران احمدی‌نژاد پایان یافت، بازگردیم با سیر نزولی انتشار کتاب نیز مواجه خواهیم بود که بر کیفیت نمایشگاه کتاب به خصوص در نیمه دوم دهه هشتاد اثرگذار بود. از منظر نشر باید گفت ابتدای دوره ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد، جهش ناگهانی آمار نشر شاید از دور حکایت از بهبود حال کتاب داشت، اما هنگامی که به آمار نگاه کنید، متوجه می‌شوید با تغییر دولت آمار نشر کتاب‌های مذهبی رشد چشمگیری داشته نه کتاب‌های حوزه ادبیات و فلسفه و علوم اجتماعی و آنچه در ادامه رخ داد و به نظر سیر نزولی می‌آید، تعدیل سیاست‌های متاثر از مداخله دولت در نشر است؛ کاهش شمارگان کتاب‌های دینی و افزایش شمارگان کتاب‌های حوزه جامعه‌شناسی، فلسفه و ادبیات. هر چند می‌توان تغییر فرهنگ مطالعه و ورود فناوری‌های نوین به این حوزه را نیز دخیل دانست. برای دریافت اطلاعات دقیق از آمار‌ها و تحلیل نشر این دوره می‌توانید گزارشی که تحت عنوان «گزارش ملی فرهنگ حوزه نشر کتاب» برای پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات تهیه شده و در سایت مرکز رصد فرهنگی کشور منتشر شده را مطالعه کنید.

دهه نود

 

برای نمایشگاه بین‌المللی کتاب، دهه پر افت و خیزی بود. بیست و چهارمین دوره نمایشگاه کتاب در سال ۹۰ هنگامی که سیدمحمد حسینی وزیر ارشاد بود، به نظر موفقیت خوبی در برگزاری به دست آورد؛ افزایش حضور ناشران داخلی و خارجی و بیشترین تعداد کتابی که در نمایشگاه تا آن زمان و حتی پس از آن به نمایش گذاشته شد: حدود ۴۷۰ هزار عنوان کتاب. در همین دهه بود که نسیم مرعشی را با پاییز فصل آخر سال است و هرس شناختیم. قیدار و رهش را از رضا امیرخانی خواندیم و فریبا کلهر پنج اثرش یعنی شروع یک زن، پایان یک مرد، شوهر عزیز من، عاشقانه و مردی از آنادانا را منتشر کرد. از گلی ترقی دو کتاب جدید خواندیم؛ فرصت دوباره و بازگشت. ناهید طباطبایی، سور شبانه را روانه بازار کرد و محمود دولت‌آبادی به مناسبت ۸۰ سالگی کتاب اسب‌ها، اسب‌ها از کنار یکدیگر را نوشت و چاپ کرد. محمدرضا بایرامی بالاخره مجوز مردگان باغ سبز را گرفت و لم‌یزرع را منتشر کرد. از مهدی یزدانی‌خرم، خون خورده، سرخ سفید و من منچستر یونایتد را دوست دارم وارد بازار شد.

 

رضا جولایی، برکه‌های باد، یک پرونده کهنه، شکوفه‌های عناب، پاییز ۳۲ و ماه غمگین، ماه سرخ را منتشر کرد. از فرهاد کشوری مردگان جزیره موریس، سرود مردگان، دست نوشته‌ها، صدای سروش و کشتی توفان‌زده را خواندیم. از منیرالدین بیروتی، بحر و نهر، آرام در سایه و ماهو، از ابوتراب خسروی، ملکان عذاب را و آواز پر جبرییل، از مصطفی مستور سه گزارش کوتاه درباره نوید و نگار، بهترین شکل ممکن، عشق و چیز‌های دیگر، از زنده‌یادیعقوب یادعلی آداب دنیا و آمرزش زمینی و متغیر منصور، از محمود حسینی‌زاد این برف کی آمده، آسمان، کیپ ابر، بیست زخم کاری، از جواد مجابی گفتن در عین نگفتن و ایالت نیست در جهان، از حسین سناپور، مخلوقات غریب و دیگر کتاب‌ها… ما دهه نود را این‌طور سر کردیم و ۹ دوره نمایشگاه کتاب در این دهه برای ما هر سال بی‌رونق‌تر شد؛ چه در زمان وزارت سیدمحمد حسینی، چه در زمان وزارت علی جنتی، چه دوران سیدعباس صالحی یا وزارت کوتاه سیدرضا صالحی‌امیری.

 

دهه نود را کرونا تمام کرد. نمایشگاه کتاب نیز مانند بسیاری از رویداد‌های دیگر تحت تاثیر بیماری همه‌گیر که روز‌ها و روزها، آمار مرگ و میرش ما را به وحشت می‌انداخت، معلق شد. بعد از دو سال غیبت (۱۳۹۹ و ۱۴۰۰) نمایشگاه کتاب تهران با شعار «با کتاب سلامتیم» به مصلی بازگشت. اما برای بازگرداندن ناشران و بازدیدکنندگان نیاز به زمان داشت. پارسال که می‌توانست فرصت طلایی برای بازگرداندن آن اشتیاق گم شده برای نمایشگاه کتاب باشد، مسائلی دیگر دخیل شد برای بی‌میلی برخی ناشران و بخشی از مردم نسبت به حضور در نمایشگاه. برخی آن را تحریم نمایشگاه نام نهادند، عده‌ای تکذیب کردند، بعضی از مسوولان اعلام کردند مشکلات خود ناشران باعث شده حضور پیدا نکنند و «تحریم» واژه دشمن است… هر چند در مقابل ناشرانی که شرکت نکردند، ناشرانی نیز به نمایشگاه پیوستند که آمار‌ها را افزایش دادند. سال گذشته یکی از پرحاشیه‌ترین نمایشگاه‌های کتاب را پشت سر گذاشتیم؛ نمایشگاهی با چند پرونده تخلف، چندین تذکر، خبر پلمب و… حالا این روز‌ها به استقبال سی و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب می‌رویم که با شعار «بخوانیم و بسازیم» از نوزدهم تا بیست و نهم اردیبهشت ماه برگزار می‌شود.

مرور جدول زیر کمک می‌کند بتوانیم بینشی نسبت به سیری که نمایشگاه کتاب در این سی و پنج دوره داشته به دست آوریم و اگر هر فراز و فرودش را با شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی دورانش بسنجیم، تحلیلی از تاثیر وضعیت جامعه بر این نمایشگاه خواهیم داشت.