به نقل از «ایرنا»

شعرعاشورایی، بیدارگر، افشا کننده و حرکت آفرین

تاریخ انتشار: ۱۷ شهریور ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۰۵۳۳۶۸

در تاریخ ادبیات، شعر آیینی همواره با فراز و فرودهایی همراه بوده و پس از انقلاب اسلامی به ادبیات معاصر نیز سرایت کرده و تحولاتی را در حوزه شعر و ادب ایجاد کرده است ، پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی بستری برای ورود شاعران به مبانی و مفاهیم مذهبی ایجاد کرد بگونه ای که یکبار دیگر شاهد اوج و درخشش شعر آیینی و مذهبی در بین گونه های مختلف این سبک ادبی بوده ایم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 شعر آیینی و عاشورایی با هدف اشاعه آموزه های دینی و مذهبی و معارف انسان ساز اسلامی با هنرمندی سروده می شود و می توان آن را شعر استکبار ستیزی،  عدالتخواهی ،بیدارگری، افشا کننده و حرکت ‌آفرین نامید که با آغاز دفاع مقدس این گونه ادبی از  بطن شعر انقلاب بیرون آمد ، شعری که در جبهه های نیرد حق علیه باطل نیز شور آفرینی و حماسه ایجاد کرد.

شعر آیینی و بدنبال آن شعر عاشورایی به مثابه شب‌ چراغی برای در راه ماندگان و گمشدگان است و گستره آن باید بسی فراتر از مدح و مرثیه باشد. اگرچه مدح و مرثیه در جای خود خوب است، ولی همه سرمایه شعر آیینی نیست. اقیانوس شعر آیینی گوهرهای ناب و ناسفته دیگری  دارد که صید این گوهرها غواصان دریادل و خطر آشنا می‌ خواهد، غواصان از جان گذشته‌ ای که «خطر کردن» را آموخته اند.شعر عاشورایی باید روح مقاومت، پایداری و بیداری را به کالبد جامعه بدمد و سیمای امام عاشورا و یارانش را با صلابت و اقتدار به تصویر بکشد.

امروز و در چهل سالگی انقلاب بیش از هر زمان دیگر نیازمند آسیب شناسی در شعر آیینی و مذهبی به ویژه در ساحت شعر مدرن، پست مدرن و شعر نو هستیم که  بر همین اساس و به منظور آسیب شناسی شعر آیینی بویژه شعر عاشورایی با یکی از پژوهشگران و استادان به نام حوزه شعر و ادب به گفت و گو نشستیم که در ادامه از خاطر می گذرد.

پژوهشگر شعر و ادب فارسی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تشریح ویژگی های شعر آیینی پرداخت و گفت : این شعر با زبانی هنرمندانه و فاخر سروده می شود و شعر حق طلبی و عدالتخواهی است .‌ شعر آیینی  سیمای زلال انسان معاصر را به نمایش می گذارد از این رو شاعر آیینی باید وجدان بیدار جامعه دینی و فرزندان زمان خویش باشد.

رضا اسماعیلی در مورد آسیب های شعر آیینی و عاشورایی است گفت : اگر چه این نوع شعر مورد استقبال شاعران بوده است ، اما غفلت از محتوای مناسب ، مضمون و پرداختن به فرم و صورت ،  آن را با تهدیدها و آسیب های جدی  روبرو ساخته که ممکن است کم توجهی به آن آینده این گونه ادبی را تحت تاثیر قرار دهد .

نویسنده کتاب « بر آستان جانان» به کار بردن کلمات و تعابیر سخیف، مدح و منقبت صرف و غفلت از آسیب شناسی و نقد دینی ، از زبان اهل بیت (ع) سخن گفتن ، عجز و لابه کردن ،اسطوره سازی به جای اسوه سازی را  از دیگر آسیب های شعر آِیینی دانست و گفت: بزرگ نمایی بیش از حد مصائب آن حضرت و یارانش در حماسه عاشورا و  خلاصه کردن این رخداد عظیم در موضوعاتی چون گودال ، قتلگاه و سرهای بر نیزه شده ،عطش و اب از جنبه های حماسی و معرفت شناسانه قیام حسینی غفلت می شود.

وی در مورد نحوه به کارگیری ادبیات و واژگان در شعر عاشورایی نیز گفت : در شعر آیینی «تعهد ادبی» و «تعهد دینی» باید به موازات هم پیش برود. شعر آیینی تنها در التذاذ هنری، سخنوری و صنعتگری خلاصه نمی شود. شعر اصیل آیینی شعری است که علاوه بر ایجاد لذت هنری و تحریک احساسات، ما را به تفکر شاعرانه و اندیشیدن دعوت کند، یعنی همان  رستاخیزی روح و تحولی انسانی و معنوی. هم چنان که علامه اقبال لاهوری به راستی و درستی گفته است «شاعری مسند انسان سازی» و هدایت است:
شعر را مقصود اگر آدم گری است
شاعری هم وارث پیغمبری است

اسماعیلی تصریح کرد : شاعری که به این مساله واقف است ، در لحظات ناب بودن و سرودن، هرگزحریم شعر را، به عرصه تاخت و تاز نفسانیات و صحنه شعبده بازی شیطان تبدیل نمی کند و بدون شک اگر امروز هدف غایی و نهایی یک شاعر از سرودن شعر زبان آوری و صنعتگری به قصد تحریک احساسات، وارونه جلوه دادن حقیقت، تفنن و سرگرمی، تحریک شهوت و یا کسب شهرت باشد، مصداق بارز «خسر الدنیا و الاخره» خواهد بود.

وی توضیح داد : اظهار خاکساری و فروتنی در مقابل خاندان رسالت کار پسندیده ای است ، ولی این اظهار فروتنی باید در دایره آموزه ها و تعالیم دینی  باشد ، در غیر این صورت مجاز نیست .

خالق اثر «حنجره سرخ» در پاسخ به این سئوال که تناسب اشعار عاشورایی با وقایع امروز چگونه باید باشد ؟ افزود :  در سال های اخیر عده ای با استناد به این که کار اصلی شاعر آیینی چیزی جز مدیحه گویی و مرثیه سرایی نیست، تلاش کرده اند تا خرج شعر آیینی را از شعر انقلاب جدا کنند.

وی گفت : این اقدام تبعات جبران ‌ناپذیری برایی انقلاب دارد که کمترین آن را می توان انفعال و بی تفاوتی نسبت به مسائل داخلی جامعه ، جهان اسلام و سرودن شعر خنثی و بی خاصیت دانست .

استاد زبان و ادبیات فارسی تاکید کرد که اگر با این توطئه مقابله نشود، بدون شک شعر آیینی ما در برزخ «سکولاریسم» قرار می گیرد و از ایفای رسالت انسانی، اجتماعی و دینی خود که انسان سازی و جامعه سازی است باز می ماند.

وی تصریح کرد : آنچه در این میان باید مورد توجه قرار گیرد نه سیاست بازی و نه سیاست زدگی است ، بلکه پیروی دقیق و هوشمندانه شاعران و ذاکران آیینی از سیره سیاسی بنیانگذار جمهوری اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و به رهبرمعظم انقلاب است  نه چیزی کمتر یا بیش تر.

استاد زبان و ادبیات فارسی در خصوص اسطوره سازی یا اسوه سازی در شعر عاشورایی اظهار داشت :  بسیاری از موارد بزرگان دینی را به عنوان قهرمانانی اسطوره ای، ماورایی و دست نیافتنی و در هاله ای از نور به تصویر می‌کشیم. یعنی بیش تر به وجوه افتراق شان می پردازیم و مسائلی چون معجزات آنها را برجسته می کنیم. در حالی که بزرگان دینی دو وجه و دو سیما دارند، چهره ملکوتی و چهره خاکی. پرداختن به چهره قدسی و ملکوتی بزرگان دین هم لازم است، ولی برای الگوبرداری، نیاز امروز ما پرداختن به وجوه اشتراک آنان با انسان معاصر است. ما برای تربیت نسل امروز نیاز به الگو داریم، و چه الگویی شایسته تر از بزرگان دینی.

خالق اثر « این مریم همیشه » اضافه کرد : ما باید بزرگان دینی را بیش تر به عنوان اسوه مطرح کنیم تا نوجوان و جوان جامعه ما بتواند در زندگی از آنان پیروی کند. بنابراین صرف بیان معجزات و کرامات - وجوه افتراق - کافی نیست، باید درکنار به تصویر کشیدن سیمای ملکوتی، سیمای انسانی بزرگان دین را نیز برای جامعه ترسیم کنیم و به بیان اشتراکات بپردازیم.

وی در مورد اینکه شعر عاشورایی باید به کدام سمت حرکت کند؟ گفت : شعر عاشورایی باید شعری بیدارگر، افشا کننده و حرکت ‌آفرین باشد. شعری روشنی ‌افروز و ظلمت‌ سوز، به مثابه شب‌ چراغی برای در راه ماندگان و گمشدگان؛ از این رو باید گستره آن بسی فراتر از مدح و مرثیه باشد.

این شاعر آیینی تاکید کرد : مدح و مرثیه در جای خود خوب است، ولی همه سرمایه شعر آیینی نیست. اقیانوس شعر آیینی گوهرهای ناب و نا سفته دیگری نیز دارد که صید این گوهرها غواصان دریادل و خطر آشنا می‌ خواهد، غواصان از جان گذشته‌ ای که «خطر کردن» را آموخته اند .

خالق اثر «سلام بر عاشورا » گفت : شعر عاشورایی باید روح مقاومت، پایداری و بیداری را در کالبد جامعه بدمد و سیمای امام عاشورا و یارانش را با صلابت و اقتدار به تصویر بکشد. مبارزه با تحریف و جهل و خرافه نیز از دیگر رسالت های شاعران عاشورایی است.

خالق کتاب « بانوی آب و آیینه » اضافهکرد : شعر عاشورایی شعر فضیلت‌ها و ارزش‌هاست. شعرعشق، حماسه، عرفان، حکمت، پایداری، ستم ‌سوزی، استکبارستیزی، حق ‌طلبی و عدالت‌خواهی است. هر کس چیزی غیر از این بگوید و به گونه‌ای دیگر بیندیشد، به یقین راه به خطا برده و از مسیر روشن و سعادت‌ بخش نهضت و قیام حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) فاصله گرفته است که هرگز این چنین مباد.

وی در مورد به کارگیری واژه هایی همچون غلام ، کنیز و سگ درگاه توسط شاعران و مداحان در مجالس عزاداری اظهار داشت :‌شاعر عاشورایی در خلق آثار فاخر عاشورایی  پای کلمات نامَحرم ، حاشیه ‌دار، غیر مُوجه و واژگانی را که دارای بار منفی هستند، به ساحت پاک و مقدس شعر عاشورایی باز نکند؛  چرا که برخی واژگان قابلیت راه یافتن به این حریم ملکوتی را ندارند  و به کارگیری آنها – در معنای ایجابی – فضای شعر عاشورایی را مسموم و آلوده می‌کند.

اسماعیلی اضافه کرد : کلماتی که دارای «سوء پیشینه فرهنگی» بوده و برآمده از متن و بطن نظام‌ها و فرهنگ‌های منحط غیر توحیدی، استکباری، سلطنتی، فئودالی، بردگی و طاغوتی‌ هستند و معانی بد و آزار دهنده‌ای را در ذهن مخاطب تداعی می ‌کنند.

اسماعیلی یاد آور شد : ما در گذشته هم این مشکل را داشتیم، امروز هم داریم. نوعی کج سلیقگی و شلختگی در گزینش و استخدام واژگان برای به تصویر کشیدن سیمای بزرگان دینی.

وی تاکید کرد : ما باید از واژگان و ادبیاتی در شعر آیینی استفاده کنیم که هویت دینی و آیینی داشته باشند. در واقع هویت شیعی داشته و سوء پیشینه نداشته باشند.

این محقق و پژوهشگر معاصر گفت :  متاسفانه بسیاری از واژگانی که گاهی ناخودآگاه در ادبیات دینی مان به کار می‌بریم - که از روی ارادت و محبت هم است - تبدیل می‌شود به دوستی خاله خرسه. واژه هایی چون شاه، پادشاه، شاهنشاه، ملکه، ارباب، نوکر، کنیز، سگ آستان و... در حالی که برای خطاب بزرگان دینی واژه های ارجمند و فاخری چون «سید»، «مولا» و «امام» داریم. وقتی در مدح امام حسین (ع) می گوییم: «شاه است حسین، پادشاه است حسین»، یعنی هنوز معنای «امام» را نفهمیده ایم، معنای «مولا» را نفهمیده ایم، و تفسیر درستی از این کلمات نداریم.

وی تصریح کرد : جان کلام آن که شعر عاشورایی باید در صور اسرافیل «بیداری و آگاهی» بدمد و «بردگان جهل» را از ننگ و ذلت‌ بردگی آزاد کند، نه آن که بر گردن آنان طوق بردگی و سرافکندگی اندازد:
کیست مولا؟ آن که آزادت کند
بند رقیت ز پایت برکند

وی در مورد وظایف شاعران آیینی در دنیای امروز و ضرورت بازگویی وقایع به زبان حال نیز اظهار داشت : با بررسی سیر تکوینی و روند تکاملی شعر آیینی و بازخوانی اشعار قله های شعر و ادب پارسی در می‌یابیم که رسالت اصلی شعر دینی از رودکی تا نیما، نشر و ترویج آموزه های اخلاقی، احیای کرامت های انسانی، انتشار بینایی و دانایی، و مقابله با جهل و خرافه و گزافه بوده است.

اسماعیلی گفت : در شرایط حساس کنونی نیز که گروه‌ های تکفیری و داعشی سعی دارند چهره خشنی از دین و رهبران دینی(ع) ارائه دهند و اسلام را دینی خشونت طلب و خردستیز معرفی کنند، باید از همه ظرفیت‌های شعر آیینی و عاشورایی برای مقابله با چنین ذهنیت های غلطی استفاده کرد.

این شاعر معاصر تصریح کرد که  دین اسلام بر پایه خرد و عقلانیت است؛ از این ‌رو شایسته است که با زبان فاخر و تاثیرگذار شعر از حقیقت ناب محمدی رونمایی کنیم، و جلوه های «جهل ستیزی» و «اندیشه مداری» دین اسلام را در پیش چشم جهانیان به تماشا بگذاریم.

وی تاکید کرد که باید باید به دنبال احصاء جوهر و گوهر دین باشیم و با استناد به سنت نبوی و سیره علوی به بازخوانی و بازنمایی ارزش هایی چون صلح، آزادی ، عدالت، مردم داری  بپردازیم  که ریشه در آموزه های اصیل دینی و قرآنی دارند.

این پژوهشگر ادبی اظهارداشت : سیره بنیانگذار کبیر انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری نیز بر فاصله گرفتن از تحجر و اسلام آمریکایی و معرفی اسلام ناب محمدی(ص) است. بی هیچ تردیدی اگر در این مسیر روشن حرکت کنیم، رغبت و گرایش جهانیان به دین اسلام روز به روز افزایش خواهد یافت و توطئه استکباری «اسلام ستیزی» تا همیشه عقیم خواهد ماند.

اسماعیلی گفت : در اسلام عنوان شاعر آیینی، عنوانی مقدس است و به شاعرانی اطلاق می شود که همچون «کُمِیت و فَرزدَق و دِعبِل»در مقابل بدعت ها، خرافات و گزافه‌ها ایستادگی می‌کنند و سیمای اصیل و درخشان دین را به نمایش می‌گذارند.

وی تاکید کرد : رسالت شاعر آئینی این است که شعرش مطابق با آموزه‌های قرآنی و معارف دینی باشد. از این منظر شعر فاطمی هم باید تریبونی برای بیان فضایل دینی و حکمت‌های انسان‌ساز و ترویج سبک زندگی فاطمی باشد.

اسماعیلی گفت : تبیین سبک زندگی اسلامی با مولفه های ارجمندی چون ساده زیستی و قناعت، تبیین و ترویج آموزه‌های اخلاقی و تربیتی زندگی و سیره عملی خاندان رسالت، نقد سلوک دینی و پیرایش دین از بدعت، خرافه و گزافه، داشتن موضع نسبت به مسائل جهان اسلام و بی ‌تفاوت نبودن در برابر امت اسلامی و مقابله با «اسلام ستیزی» از دیگر اموری است که ضرورت پرداختن به آن ها در شعر آیینی و عاشورایی به شدت احساس می شود.

این شاعر آیینی  در مورد راه های پیشگیری از این آسیب ها  نیز گفت : امروز زمان آن رسیده است که شعر آیینی در همه شاخه های  رضوی ، مهدوی، نبوی ، فاطمی ، علوی و عاشورایی ، در ترازوی نقد و ارزیابی عالمانه قرار گیرد و  کم توجهی بدان جفا به فرهنگ اسلام و انقلاب است. باید رجزهای اصیل عاشورایی در مجموعه گرد آوری شود و ضمن تامل در معانی و محتوای آن به تحلیل و تفسیر واژه به واژه آن اقدام کرد .

اسماعیلی در پایان شعر آیینی را نیازمند واکاوی دانست و تاکید کرد : باید به جد در جهت آسیب زدایی آن حرکت کرد.

گزارش: مریم زبان دان

منبع: ایرنا

کلیدواژه: مداح عاشورای حسینی عزاداری محرم ۹۸ شعر و ادب فارسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۰۵۳۳۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تجلیل از ۱۱۰ قهرمان و ورزشکار افتخار آفرین گلستانی

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مرکز گلستان هادی ساعی  رییس فدراسیون تکواندو در این مراسم گفت : گلستان در زمینه پرورش تکواندو کار استعداد و شایستگی فراوانی دارد و امیدواریم با حمایت مسئولان ورزشکاران گلستان در میادین جهانی و آسیایی بدرخشند.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی