گره کور مشکلات بر صنعت قالیبافی

نبود بیمه، بازار فروش و عدم حمایت مسئولان و قیمت زیاد مواد اولیه موجب شده است که پایه های تولید فرش دستباف که یکی از صنایع دستی و هنرهای اصیل خراسان جنوبی است این روزها سست باشد.

خبرگزاری شبستان- خراسان جنوبی؛ مردم خراسان جنوبی از زمان های قدیم در رشته های مختلف صنایع دستی فعالیت داشته اند و به هر گوشه از این دیار کویرنشین که نگاه می کنیم در می یابیم که در هر نقطه از این استان هنرهایی چشم نواز به دست مردمان این خطه ساخته می شود که دل و چشم هر دلباخته هنری را می رباید و به بهترین شکل تولید صنایع دستی در این دیار رواج پیدا کرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

در خراسان جنوبی صنایع دستی مختلفی از جمله جاجیم‌بافی، گلیم‌بافی، نمدمالی، زیلوبافی، مسگری، آهنگری، زرگری، دباغی، سوزن‌دوزی سنتی، چشمه‌دوزی، آجیده‌دوزی، ابریشم‌دوزی، خامه‌دوزی، ملیله‌دوزی و قلاب‌بافی رواج دارد. یکی از مهم ترین صنایع دستی که در این دیار تولید می شود فرش دستباف است که می توان گفت در کشور فرش تولیدی این منطقه حرف اول را در کشور می زند.

 

قالی بافی؛ هنری با قدمت 600 ساله در دیار کویر

در حال حاضر روستای مود این خراسان جنوبی از مهم‌ترین مراکز تولید قالی به شمار می‌رود و امروزه در بازارهای جهانی مرغوبیت و شهرت قالی خراسان جنوبی به جهت استفاده از پشم محلی، شست و شوی خوب، رنگریزی سنتی و بافت خوب آن است و «ریز ماهی، خشتی، پر طاووسی (چهار شعله، بوته جقه)، نقش سی و سه کله، نقش ساده و …» از جمله نقش‌های مورد استفاده قالی‌های این منطقه محسوب می شود.

 

فرش های بافت خراسان جنوبی مشهورترین فرش های ایران در گذشته بوده که تاریخچه آن به دوران حکومت شاهرخ میرزا در هرات بر می گردد و بافت آن حدود 600 سال در این منطقه قدمت دارد.

 

وضعیت قالیبافی این منطقه را طی یک صد سال اخیر می توان به سه دوره تقسیم کرد: سال های قبل از 1200 هـ . ش تا 1300 که دوران بافت قالی خوب و ممتاز منطقه است و در سال های 1300 تا 1322 هـ. ش که در این دوره به دلیل وقوع جنگ های جهانی اول و دوم و به ویژه عواقب حاصل از آنها علی رغم تولیدات نسبتا خوب در مناطقی همچون مود و شهر بیرجند رکود و آشفتگی خاصی در وضع صادرات و فروش فرش به وجود آمد که خود زمینه مناسبی برای تحولات آتی بود.

 

اما از سال 1330 هـ.ش دوران شکوفایی و تجدید حیات فرش این منطقه آغاز شد و به تدریج با آغاز فعالیت تولید کنندگان و بافندگان زبده ای از جمله عزیزمحمد زهرایی، دکتر عبدالعلی احمدی، عبدالمجید جمشیدی و غلامحسین کامیابی، این هنر شهرت گذشته خود را در این منطقه پیدا کرد.

 

بافت قالی در اکثر روستاها و شهرستان های خراسان جنوبی از گذشته تاکنون رواج دارد به طوری که حدود بیش از 80 درصد از ساکنان روستاها به این حرفه اشتغال دارند و از مناطق مهم بافت قالی می توان به مود، درخش، گسک، چاج، آسیابان، تقاب، نوکند، سربیشه، القار، خوسف، باغستان، کوشکک، خسروآباد، نهارجان، شاخنات، فورخاص، دره عباس، رجنوک، سرچاه، فضل آباد و ... اشاره کرد.

 

 

نحوه بافت فرش دستباف در خراسان جنوبی

پس از نصب دار و چله کشی و نصب چوب هاف و کوجی، چند رج به صورت گلیم باف بافته می شود و همزمان کناره پیچ (شیرازه) به صورت یک خامه سه لایی از میان سه تار کناری قالی عبور داده شده که در حین بافت کناره های قالی و قالیچه را سفت و محکم نگه می دارد.

 

پس از ساده بافی ابتدای قالی، بافت قالی آغاز می شود با بالا و پایین آوردن کوجی پس از هر رج تارهای زیر و رو تعویض می شوند و پس از بافت هر رج، پود نازک از دو ردیف تار زیر و روی قالی رد می شود و ابتدا با ضربات آهسته و ریز و سپس با ضربات محکم شانه بر پود می کوبند تا محکم شود پس از تعویض دوباره تارها پود ضخیم استفاده شده و کوبیده می شود.

 

پس از بافت دو تا سه رج با دست و به ندرت با سرکش و شانه، قسمت بافته شده صاف و با قیچی پرداخت می شود. دو نوع بافت فارسی و ترکی در این استان رایج است و بافت تایی (یکی) نیز در این استان رواج دارد که به لحاظ ظرافت و دقت بافت، مدت زمان انجام کار را زیاد کرده و به این دلیل کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.

 

اقتصاد کشور ما به دلیل اتکا به نفت خام یک نوع اقتصادی تک محصولی محسوب می شود و برای رهایی از این موضوع می توان در زمینه صادرات صادرات غیر نفتی و توسعه آن قدم های موثری برداریم و از آنجا که نفت سرمایه ای تمام شدنی است، تولیدات صنایع دستی به عنوان فرآورده های صادراتی بیش از گذشته مورد توجه قرار بگیرد.

 

یکی از صنایع دستی که می تواند به اقتصاد کشور بسیار کمک کند بحث فرش دستباف است که توجه و نگاه ویژه مسئولان را می طلبد. همان طور که می دانیم فرش دستباف هنرمندان ایرانی به خصوص فرش دستباف خراسان جنوبی در میان ملت های دیگر بسیار طرفدار دارد و اگر به این موضوع بیش از گذشته بپردازیم قطعا شاهد رونق یافتن و توسعه بحث اقتصاد مقاومتی خواهیم بود.

 

فرش دستباف خراسان جنوبی حال و روز خوشی ندارد

صنایع دستی به خصوص قالی بافی در خراسان جنوبی می تواند زمینه های اشتغال بسیاری را برای جوانان به خصوص روستاییان ایجاد کند و اگر این هنر 600 ساله بار دیگر در روستاهای خراسان جنوبی احیا شود قطعا شاهد کاهش مهاجرت روستاییان و خالی شدن مرزها از سکنه در این استان خواهیم بود.

 

قالیبافی در خراسان جنوبی به دلیل مشکلات و تحریم های اقتصادی طی چند سال گذشته با مشکل رو به رو شده و از رونق افتاده است و کمتر کسی تمایل دارد که در این هنر 600 ساله فعالیت داشته باشد چرا که گران بودن مواد اولیه مرغوب یکی از موانع بزرگ برای رونق یافتن و توسعه تولید و صادرات این هنر در خراسان جنوبی محسوب می شود که نیاز به عزم جدی مسئولان در این خصوص دارد.

 

یکی دیگر از مشکلات فرش دستباف خراسان جنوبی وجود دلالانی است که فرش را به قیمت پایین از بافندگان خریداری می کنند و با قیمت های بالاتر در بازارهای مختلف به فروش می رسانند و عمده سود حاصل از فروش فرش دستباف خراسان جنوبی به جیب دالان سرازیر می شود و این موضوع سبب دلسردی بافندگان استان شده است.

 

در گذشته اگر پا بر کوچه ای می نهادیم صدای شانه زدن قالی، صدای آواز خواندن دختران پای دار قالی به گوش می رسید و در کارگاه های قالی بافی در هر کوچه ای باز بود اما اکنون به دلیل شرایط اقتصادی کمتر صدایی از پشت دارهای قالی مردمان خراسان جنوبی به گوش می رسد و این هنر رونق گذشته خود را در این دیار کویرنشین از دست داده است.

 

در این راستا به سراغ یکی از کارگاه های قالی بافی در استان رفتیم و تعداد اندکی از بانوان در این کارگاه مشغول به بافتن تار و پود قالی به یکدیگر بودند تا نقش و هنری زیبا و چشم نواز را ایجاد کنند اما هیچ کدام از این افراد شوق و ذوق همیشگی خود را نسبت به گذشته نداشتند چرا که رکود بازار فرش دستباف هیچ حال خوبی را برای آنان باقی نگذاشته است.

 

افراد شاغل در کارگاهم بیمه نیستند

«علی حسینی» قالیباف 63 ساله بیرجندی در گفتگو با خبرنگار شبستان گفت: حدود 45 سال است با ایجاد کارگاهی در حوزه قالی بافی فعالیت دارم. در این کارگاه در گذشته حدود 10 نفر مشغول به کار بودند اما اکنون تعداد آن ها به 2 نفر رسیده است چرا که بافت قالی صرفه اقتصادی لازم را برای آنها ندارد.

 

وی با بیان اینکه در حدود 6 جفت قالی 12 متری و 18 متری تولید داشته ایم که شهروندان از ما خریداری کردند، افزود: در گذشته تولیدات ما به کشورهای اروپا صادر می شد و امروز هم به دلیل کیفیت، باز هم فرش ما  مشتری خود را دارد.

 

حسینی با اشاره به اینکه افراد شاغل در کارگاهم بیمه نیستند، ادامه داد: این افراد را بیمه نمی کنند و در زمان دولت قبل قرار بود که این افراد بیمه شوند اما این کار تاکنون اجرایی نشده است.

 

قالیباف بیرجندی با تاکید بر گرانی مواد اولیه گفت: این موضوع می تواند ضربه ای به برخی از کارگاه های فعال در حوزه فرش بزند.

 

بازار فرش بیرجند، درمیان و  قهستان رونق و حال خوبی ندارد

«آمنه کارکن» یکی دیگر از قالیبافان بیرجندی هم در گفتگو با خبرنگار شبستان گفت: از دوران کودکی با بافت فرش آشنا شدم و در ایام تابستان به همراه مادرم؛ فرش قهستان ریزه ماهی و سی وسه گل می بافتم و بعد از گذراندن دوران راهنمایی رشته هنر فرش را به خاطر علاقه به این هنر بی نظیر ایران زمین انتخاب و دیپلم فرش را گرفتم.

 

وی در ادامه بیان کرد: از فنی وحرفه ای گواهینامه های تخصصی فرش را نیز با گذراندن دوره های مختلف دریافت کردم و در حال حاضر با دریافت هفت میلیون تومان تسهیلات از بسیج سازندگی مجدد مشغول بافت فرش هستم اما با اشتغال در قالی بافی کمکی به اقتصاد خانواده نمی کنم بلکه به خاطر علاقه ام به فرش است که در این حوزه اشتغال دارم.

 

قالیباف بیرجندی با بیان اینکه هزینه برای ایجاد و بافت دار فرش در ابعاد 80 در 2 متر بالغ بر 400 هزار تومان است، افزود: اگر این فرش در مدت دو ماه بافته شود حدود 800 هزار تومان خرید می کنند که صرفه اقتصادی ندارد و متاسفانه با مبلغ خیلی پایین خریداری می شود؛ این موضوع برای بافنده فرش مناسب نیست و صرف اقتصادی ندارد و موجب می شود دلالی و واسطه گری در این میان زیاد شود که مهمترین معضل برای فرش است.

 

کارکن با توجه به اینکه مهمترین مشکل امروز بافندگان فرش بحث بیمه است، ادامه داد: برخی افراد با اینکه بافنده فرش هستند اما نتوانستند بعد از چندین سال بیمه شوند؛ من هم برای بیمه فرش چند مرتبه اقدام کردم اما متاسفانه نتوانستم بیمه فرش شوم اما خیلی از افراد هستند که بیمه قالی بافی(فرش) هستند اما بافنده واقعی فرش نیستند و این بی عدالتی است برای افرادی که بافنده فرش هستند اما نتوانستند بیمه شوند.

 

وی گفت: امروزه متاسفانه فرش و بازار فرش بیرجند، درمیان و به خصوص قهستان رونق و حال خوبی ندارد و باید گفت بیشترین موضوع به خاطر بی میلی بافندگان فرش، نداشتن صرفه اقتصادی برای افراد، وجود واسطه ها و بی توجهی بافندگان و مسئولان امر است.

 

قالیباف بیرجندی با بیان اینکه اگر خانواده ها قدر این هنر را می دانستند امروزه فرش خراسان جنوبی رونق خوبی داشت، اظهار کرد: خراسان جنوبی قدمت چندصد ساله در بافت فرش دارد اما باید گفت که امروزه دیگر رونقی از بازار فرش استان به چشم نمی خورد و باید چاره ای اندیشیده شود چرا که این هنر اصیل ایرانی ممکن است از بین برود.

 

تحریم و گرانی مواد اولیه مهم ترین مشکلات بافندگان فرش دستباف استان

«محمدحسین کامیابی‌مسک» رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در بیرجند اظهارداشت: سابقه تولید فرش در خراسان جنوبی بنا بر اسناد به 600 سال قبل برمی گردد و از زمان حکومت تیموریان نقوش از هرات تهیه می شده و به سفارش این حکومت در قائنات بافته می شده است. فرش هایی که امروز در موزه های دنیا به نام فرش های هراتی موجود است دست‌بافته های خراسان جنوبی هستند و نقوش ریزماهی که امروز 60 درصد از دست بافته های هنرمندان استان را شامل می شود در حقیقت تکامل یافته همان نقوش هراتی هستند.

 

وی با بیان اینکه فرش دستباف خراسان جنوبی یکی از مشهورترین برندهای فرش دنیا است، افزود: امروز در تمام بازارهای دنیا برند فرش دستباف خراسان جنوبی را می شناسند و فرش مود و فرش قهستان ثبت جهانی شده است و فرش درح ثبت ملی شده و مراحل آن برای ثبت جهانی شدن در حال طی شدن است.

 

کامیابی مسک با اشاره به تعداد قالی بافان در سطح خراسان جنوبی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر 50 هزار بافنده در استان داریم که به صورت تمام وقت، پاره وقت و یا فصلی مشغول به کار هستند و از این تعداد متاسفانه حدود 8 درصد و یا سه هزار و 700 بافنده بیمه شده اند.

 

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی با توجه به اینکه از تولید تا فروش فرش دستباف استان مشکلات مختلفی وجود دارد، ادامه داد: یکی از مهم ترین مشکلات گرانی مواد اولیه است و بافندگان چون قدرت مالی زیادی ندارند نمی توانند مواد اولیه مرغوب را خریداری کنند.

 

وی در ادامه بیان کرد: وقتی قیمت اولیه بالا برود قطعا قیمت تمام شده فرش نیز افزایش می یابد و دستمزدها نیز با توجه به وجود تورم در کشور بالا رفته است و نتیجه بالا رفتن قیمت تمام شده فرش این است که دست و بال فرش دستباف خراسان جنوبی در دنیا بسته می شود.

 

کامیابی مسک با بیان اینکه فرش دستباف استان؛ صادراتی است، افزود: با اعلام تحریم ها از ابتدای سال جاری حدود 30 درصد از صادرات این فرش را از دست دادیم.

 

4 طرح برای کوتاه کردن دست دلالان پیشنهاد شد

رئیس اتحادیه فرش دستباف خراسان‌جنوبی با توجه به اینکه بخش عمده ای از ارزش افزوده فرش دستباف استان به جیب واسطه ها می رود، ادامه داد: مقدار کمی از ارزش افزوده فرش دستباف به دست بافندگان می رسد.

 

کامیابی مسک در ادامه بیان کرد: برای کوتاه کردن دست دلالان از حوزه فرش دستباف استان چهار طرح را در جلسات مختلف مطرح کردیم که شامل برپایی نمایشگاه دائمی فرش دستباف خراسان جنوبی، راه اندازی فروشگاه اینترنتی سفارش پذیر فرش دستباف استان، آموزشگاه جامع فرش دستباف و ایجاد ایستگاه تهیه و توزیع مواد اولیه مرغوب به قیمت تمام شده است که این طرح ها برای اجرا شدن به کمک های دولت نیاز دارد.

 

طی 4 ماه نخست امسال؛ 30هزار مترمربع فرش دستباف خراسان جنوبی صادر شد

وی با اشاره به اینکه در سال گذشته 170هزار متر مربع فرش دستباف در خراسان جنوبی تولید شد، در ادامه گفت: از این تعداد فرش دستباف تولید شده در استان حدود 60 درصد به ارزش 10 میلیون دلار به کشورهای آمریکا، آلمان، امارات، ایتالیا و سایر کشورهای اروپایی صادر شده است.

 

کامیابی مسک  اظهار کرد: در 4 ماه نخست امسال 55 هزار مترمربع به ارزش 50میلیارد تومان فرش دستباف در استان تولید شده است که از این تعداد 30 هزار مترمربع به ارزش 3 میلیون دلار به کشورهای مختلف صادر کردیم.

 

 

پرداخت 5 میلیارد تومان تسهیلات به فعالان حوزه فرش در استان طی 3 سال اخیر

«داود شهرکی» رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در بیرجند اظهار داشت: اتحادیه فرش دستباف استان برای برپایی نمایشگاه دائمی فرش دستباف منعی ندارند و برای راه اندازی فروشگاه اینترنتی نیز می توانند مجوزهای لازم را دریافت کنند.

 

وی بیان کرد: فرش دستباف قرار نیست ارزان در بیاید و ارزان به فروش برسد؛ سبک و بازار مصرف فرش دستباف خاص است و اگر ارزان باشد آسیب و ضرر آن به بافنده ما می رسد و در نتیجه هم قیمت و هم کیفیت آن باید بالا باشد.

 

وی با اشاره به قطع کردن دست دلالان از فرش دستباف خراسان جنوبی گفت: اتحادیه متولی خرید و فروش فرش دستباف است و اخیرا توافقی با کمیته امداد داشتیم که عرضه و فروش فرش را در کمیته امداد انجام می دهند و در نمایشگاه کشوری هم 12 غرفه از استان شرکت کردند و فرش دستباف استان را صورت مستقیم عرضه کردند.

 

شهرکی به بحث حمایت های خرید مواد اولیه اشاره کرد و افزود: در این راستا تسهیلات اشتغال خانگی را در سال گذشته داشتیم و طی سه سال اخیر بالغ بر 5 میلیارد تومان تسهیلات خرید مواد اولیه به فعالان حوزه فرش پرداخت کردیم.

 

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان جنوبی با بیان اینکه متولی آموزش در حوزه قالی بافی هستیم، ادامه داد: هنرستان و دبیرستان فرش را داریم و اتحادیه هم می تواند مجوز آموزشگاه جامع فرش دستباف را دریافت کند.

 

فرشی در استان تولید شود که بالاترین کیفیت را داشته باشد

«مشیرالحق عابدی» معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی هم در گفتگو با خبرنگار شبستان گفت: پیگیری های استاندار خراسان جنوبی در ارتباط استفاده بیشتر و حداکثری جامعه قالی بافان خراسان جنوبی از بیمه قالی بافی می تواند یکی از موثرترین اقدامات در حمایت از این هنر در استان باشد.

 

وی با بیان اینکه قابلیت های خاصی در استان برای مباحث مرتبط با قالی بافی وجود دارد، اظهار کرد: یکی از اقداماتی که امسال انجام شد این بود که خراسان جنوبی به عنوان پایلوت در فروش محصولات توسط معاونت روستایی ریاست جمهوری انتخاب شد و این موضوع اتفاق افتاد و برخی از فرش بافان استان محصولات خود را برای فروش معرفی کردند و یک سازمان واسطی به عنوان قیمت گذار انتخاب شد و تمامی محصولات در بیرجند به فروش رسید.

 

عابدی به مشکل بیمه قالی بافان خراسان جنوبی اشاره کرد و بیان داشت: در تلاش هستیم تا قالی بافان بیشتری در استان را تحت پوشش بیمه قرار دهیم.

 

معاون هماهنگی امور اقتصادی استانداری خراسان جنوبی گفت: با توجه به اینکه در برخی مواقع مواد اولیه فرش افزایش داشته است طرحی در معاونت روستایی ریاست جمهوری ابلاغ شد این بود که مواد اولیه در اختیار قالی بافان قرار بگیرد و فرش بافته شده نیز از آنان خریداری شود.

 

وی در خصوص صادرات فرش دستباف خراسان جنوبی اظهار داشت: ما می خواهیم فرشی در استان تولید شود که بالاترین کیفیت را داشته باشد و قطعا جنس با کیفیت جنس صادراتی خوبی خواهد بود پس به کارگیری مواد اولیه با کیفیت دلیلی بر تولید فرش با کیفیت است.

 

 

گزارش: زینب روحانی مقدم؛ 

 

پایان پیام/573

منبع: شبستان

کلیدواژه: مسجد رژه نیروهای مسلح هفته دفاع مقدس کانون های فرهنگی هنری مساجد اربعین حسینی دفاع مقدس کانون های مساجد مسجد طراز اسلامی اردبیل خطبه نماز جمعه فرش دستباف صادرات

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۲۰۴۲۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فیلم| لحظات دلهره‌آور نجات سرنشینان پراید از وسط سیل در خراسان جنوبی

لحظات دلهره‌آور نجات مسافران سواری از سیل در روستای کرغند قاینات خراسان جنوبی منتشر شده است؛ جدی نگرفتن هشدارهای هواسناسی در این روزها باعث خسارات و گرفتاری‌های بسیاری در برخی از نقاط کشور شده است.

کد خبر 750694