مدیریت بحران در ایران؟
تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۴۵۵۷۶۷
تین نیوز مهدی زارع* :
تلفات زیاد در زلزله‌های ایران به دلیل آسیب‌پذیری بالا، تاب‌آوری پایین و زیرساخت ضعیف از دیدگاه فیزیکی و اجتماعی در مواجهه با سوانح طبیعی و به‌ویژه زمینلرزه است.
به گزارش تین نیوز به نقل از شرق، تخریب کمتر زمانی ممکن بود که اولا واقعیت موجود در کشور و لرزه‌خیزی ایران را به‌عنوان بخشی از طبیعت فلات ایران می‌پذیرفتیم و با آن کنار می‌آمدیم و دوم آنکه «توجه به علم و دستاوردهای فناوری و عقل و رفتار عاقلانه»، از گذشته آغاز می‌شد و در برنامه‌هایی مختلف برای افزایش تاب‌آوری و کاهش آسیب‌پذیری عملیاتی می‌شد که متأسفانه و همچنان یا چنین رفتاری وجود ندارد یا میزان توجه به این موارد و رفتار عاقلانه بسیار اندک است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
روح حاکم بر این قانون، درنظر‌داشتن سوانح طبیعی به‌عنوان رخدادهای پیش‌بینی‌نشده است که در صورت وقوع ناگهانی (عملا یعنی هروقت رخ داد)، همه دستگاه‌ها موظف‌اند در این شرایط اضطرار نیز به خدمت‌رسانی ادامه دهند (انگار قرار است همه دستگاه‌ها در شرایط بحران همین سطح عملکرد در شرایط عادی را داشته باشند!). ضرورت توجه به سوانح نیز زمانی حس خواهد شد که «پیش‌نشانگرها»ی آن در جایی گزارش شده یا مشاهده بشوند.
چنین نگاهی به‌طور طبیعی از اطمینانی پس ذهن تنظیم‌کنندگان این قانون خبر می‌دهد که «اساسا قرار نیست سوانح بزرگ و شرایط اضطرار (مثل رخداد زلزله و سیل‌های بزرگ در شهرهای تهران، تبریز و مشهد) رخ بدهد و بلاموضوع است! و ضمنا در زمان قبل از رخداد، کار خاصی قرار نیست انجام شود؛ مگر آنکه پیش‌نشانگرهایی از قریب‌الوقوع‌بودن آن سانحه خبر دهد.
این رویکرد انفعالی، غیرتوسعه‌ای و تسلیم در برابر اتفاقاتی است که اساسا رخداد و تبعاتشان در چنین رویکردی نه شناخته‌‌شده است و نه قرار است شناخته شود و نه قرار است کاری برای کاهش ریسک آنها انجام شود.
مدیریت بحران علم حوزه‌ای تخصصی بین‌رشته‌ای (میان مدیریت و جامعه‌شناسی و مهندسی سوانح طبیعی) است و اجرای آن بر اساس روش علمی دستورالعمل‌ها و استانداردهای علمی معنی‌دار است. هر‌کس مسئولیتی داشت و در زمان مسئولیتش سانحه‌ای رخ داد و بر حسب اضطرار نوعی از رفتار و پاسخی درست یا غلط را نشان داده، الزاما و به مفهوم علمی، مدیر بحران نیست؛ چراکه هر مدیری در زمان خدمتش به‌هر‌حال در خاطرات و تجربیات خود می‌تواند حضور در بحران‌ها و سانحه‌ها را به عنوان تجربه شخصی ذکر کند، بدون اینکه از عملکردش بر مبنای روش علمی ارزیابی شده باشد.
مدیریت کاهش ریسک سانحه در کلان‌شهرها، مسئله‌ای مفصل‌تر و کاملا متفاوت است که به باور نگارنده هنوز در ایران به‌طور جدی به آن پرداخته نشده و اجرای آن عزم و اراده‌ای ملی و حاکمیتی می‌خواهد؛ چراکه در کلان‌شهرها (به‌ویژه در تهران)، تصمیم‌های کلان توسعه شهری صرفا از شهرداری صادر نمی‌شود. نگاه و عزم اجرائی کلان و ملی برای کاهش ریسک سانحه برای کلان‌شهرها مورد نیاز ماست.
اکثر حاشیه شهرهای بزرگ و مراکز استان‌های ما به دامنه کوه‌ها می‌رسد که محل گسل‌های فعال هستند و متأسفانه نه‌تنها در این نواحی شهرسازی جدید انجام شده، بلکه بافت به‌شدت آسیب‌پذیر جدید (مثلا مسکن مهر و مسکن امید) نیز اکثرا در این نواحی ساخته شده‌اند (موقعیت شهرهای جدید پردیس و پرند را در استان تهران به یاد آورید). در 23 بهمن 1331 در شش‌ماهه پایانی نخست‌وزیری زنده‌یاد دکتر محمد مصدق، زمینلرزه ترود در جنوب شاهرود با بزرگای 6.4 موجب کشته‌شدن بیش از 800 نفر از هم‌میهنان ما شد.
در همان دهه زمینلرزه 11 تیر 1336 (در سنگچال-بندپی مازندران- در جنوب بابل) در منطقه کوهستانی شمال البرز مرکزی، با بزرگای 7.0، حدود هزار‌و 200 نفر تلفات به‌جا گذاشت.60 سال بعد زلزله 21 آبان 1396 ازگله – سرپل ذهاب (با بزرگای 7.3، و 660 نفر تلفات) نشان داد هرگاه زمین‌لرزه‌ای با بزرگای بیش از شش در محدوده‌ای مسکونی رخ داده (و تراکم جمعیت روستایی یا شهری در آن ناحیه درخور ملاحظه بوده است)، تلفات بیش از صد نفر رخ داده است.
متأسفانه از این نظر در این شش دهه ایمنی مردم در مناطق مختلف لرزه‌خیز ایران اولویتی در هیچ برنامه توسعه ایران نداشته و اساسا غیر از مقاطعی کوتاه، هیچ‌کدام از دولت‌های 60 سال اخیر، ایده و مدل توسعه‌ای مشخص و پایداری برای ایران نداشته‌اند. بعد از زلزله 1341 بوئین‌زهرا، پیشگام مطالعات میدانی زلزله‌های ایران، در حدود 40 سال، زنده‌یاد مهندس علی‌اکبر معین‌فر مطالعات موردی مناطق زلزله‌زده را مستمرا پیگیر شد.
با مطالعه گزارش‌های زنده‌یاد معین‌فر و همکاران‌شان می‌توان فهمید که وقتی زمین‌لرزه‌ای با بزرگای کمتر از هفت در مناطق عمدتا روستایی رخ داده، توانسته است تبعات سنگینی در سطح ملی ایجاد کند.
می‌توان تصور کرد هنگام زمین‌لرزه‌ای شدید در محدوده‌ای شهری (به‌ویژه در کلان‌شهری مانند تهران یا تبریز) باید انتظار چه پیامدهای سنگینی را داشت.
زمینلرزه 17 ژانویه 1994 در نورت‌ریج در جنوب کالیفرنیا که با بزرگای 6.7 و ژرفای 19 کیلومتر و در نزدیکی پهنه پرجمعیت با شتابی نزدیک به دو برابر شتاب جاذبه، با 57 نفر تلفات همراه بوده است، با برآورد 25 میلیارد دلار خسارت، یکی از پرخسارت‌ترین زلزله‌های تاریخ ایالات متحده شد.
زمین‌لرزه‌ای با این شدت اگر در مناطق پرجمعیت شهری کشورهای در‌حال‌توسعه رخ دهد (مثلا در ایران، ترکیه، پرو و کلمبیا)، می‌تواند چنان آسیب شدیدی به آن کشور وارد کند که با ورشکستگی یا لطمه جبران‌ناپذیر به زیرساخت آن کشور تا چند نسل زندگی ساکنان آن را تحت تأثیر قرار دهد.
راه‌حل علمی و عقلانی اقدام جدی برای کاهش ریسک، برنامه‌های پیشگیرانه و تلاش برای نوشتن و اجرای برنامه‌های واقعی و قابل اجرا و منطبق بر علم روز در زمینه مدیریت بحران است.
*استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله
آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانیدمنبع: تین نیوز
کلیدواژه: مدیریت بحران
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tinn.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تین نیوز» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۴۵۵۷۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سازه‌های کشور باید در برابر زلزله‌های ۸ ریشتری مقاوم باشند
ایسنا/کرمانشاه رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به وقوع سالانه ۱۴ تا ۱۵ هزار زلزله در سطح کشور، گفت: حدود یک پنجم این زلزله‌ها بزرگی بیش از چهار ریشتر دارند.
محمدحسن نامی در نشست امروز (هشتم اردیبهشت) ستاد مدیریت بحران استان کرمانشاه، از حادثه‌خیز بودن کشور ایران و به تبع آن استان‌های کشور یاد کرد و گفت: از ۶۶ مخاطره طبیعی و ساخته دست انسان که در جهان شناسایی شده، ۴۴ مورد آن در کشور ما نیز رخ می‌دهد.
وی سیلاب، زلزله، فرونشست زمین، آتش‌سوزی، سرمازدگی، خشکسالی، رانش زمین و ریزگردها را چند مخاطره اصلی و مهم در کشور اعلام کرد که از بین آنها سیل و زلزله اهمیت دو چندانی دارد.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور از وقوع سالانه ۱۴ تا ۱۵ هزار زلزله در سطح کشور یاد کرد که حدود یک پنجم آنها بزرگی بیش از چهار ریشتر دارد و افزود: در برخی سال‌ها که شاهد وقوع زلزله‌های بزرگی مثل زلزله بم، زلزله کرمانشاه و... در کشور بودیم، تعداد زلزله‌های سالانه به ۲۰ هزار مورد نیز رسیده است.
نامی با تاکید بر لزوم مقاوم سازی ساختمان‌ها در برابرزلزله با توجه به فراوانی وقوع آن در کشور، اظهار کرد: باید سازه‌ها بگونه‌ای ساخته شود که در برابر زلزله‌های هشت ریشتری مقاوم باشد و اماکن حساس و حیاتی کشور نیز بتوانند در برابر زلزله‌های ۱۰ ریشتری مقاومت کنند.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور از اهمیت افزایش ضریب بیمه در منازل مسکونی شهری و روستایی برای مقابله با بلایای طبیعی هم یاد کرد و با اشاره به هزینه بالای بیمه یک ساختمان مسکونی در مناطق شهری، افزود: باید به سمت راهکارهای نوینی برویم که مردم بتوانند با هزینه کمتر منازل خود را بیمه کنند و از سوی دیگر هنگام بروز حادثه و خسارت، یک متولی مشخص برای پرداخت خسارت به آنها وجود داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: تمامی ساختمان‌های دولتی نیز باید بیمه داشته باشند و بالاترین رده یک دستگاه در برابر این موضوع مسئول است.
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور در ادامه با اشاره به تغییرات آب و هوایی و تاثیرات آن در شکل‌گیری بحران‌ها، اظهارکرد: در این راستا، پیشگیری از وقوع بحران را در همه زمان‌ها و مکان‌ها به عنوان مهمترین اولویت در دستورکار قرار داده‌ایم.
وی افزود: طی چندسال اخیر بویژه در سالجاری، شاهد وقوع سیلاب در برخی از مناطق کشور بودیم که اصلا انتظار سیلاب را در آن مناطق نداشتیم که این نشان می دهد که وقوع بحران‌هایی مانند سیلاب مربوط به زمان و مکان خاصی نیست، چرا که نظم آب و هوایی در جهان به هم ریخته است.
نامی اظهار کرد: زمانی که هشدار قرمز هواشناسی برای بارندگی ها صادر می‌شود، اقدامات مهمی از ارسال پیامک و جابجایی ساکنین مناطق پرخطر گرفته تا هماهنگی با استانداران، فرمانداران و بخشداران بخش‌های مختلف را برای کاهش میزان خسارات و تلفات در صورت وقوع سیل انجام می دهیم. برای نمونه در سیلابی که اخیر در سیستان و بلوچستان رخ داد، خوشبختانه هیچ تلفاتی نداشتیم، اما همین سیلاب در برخی دیگر از مناطق دنیا که اتفاق می‌افتد، میزان تلفات بالایی دارد.
وی در ادامه گفت: در سطح کشور ۱۴ هزار و ۴۶۱ کیلومتر رودخانه داریم که حدود ۶۸۲۰ کیلومتر آن از مناطق مسکونی شهری و روستایی عبور می کند، لذا باید برای این مناطق اقدماتی همچون احداث سد بندی و یا اصلاح مسیر رودخانه‌ها توسط دستگاه‌های ذیربط صورت گیرد تا در صورت وقوع بارش‌های شدید احتمال سیلاب کاهش پیدا کند.
دبیر شورای عالی مدیریت بحران کشور با تاکید براینکه در زمان وقوع سیل برخی از سازه‌ها مانند پل‌ها که اعتبارات زیادی برای ساخت آنها صرف می‌شود تخریب می‌شوند، افزود: تنها در سال گذشته ۴۴ پل در کشور به دلیل سیل تخریب شد که البته برخی از این پل ها به دلیل اینکه خوب ساخته نشده بودند، تخریب شدند.
وی با بیان اینکه چند استان کشور سیل خیز هستند، عنوان کرد: این استانها شامل اردبیل، آذربایجان شرقی، مازندران، گیلان، گلستان و خراسان شمالی هستند. همچنین گاها کردستان، چهارمحال و بختیاری، جنوب کرمان و جنوب فارس در طول سال سیل دارند.
وی به نقش پروژه‌های آبخیزداری در کنترل سیلاب اشاره کرد و گفت: برای در امان ماندن از سیلاب‌ها راهی جز توسعه آبخیزداری و آبخوان داری وجود ندارد.
نامی گفت: از حدود یک دهه پیش نیز احداث سدهای زیرزمینی در دستور کار قرار گرفته، چرا که هر آبی که به سطح زمین می آید بویژه در فصل گرم سال یک سوم آن تبخیر می شود که البته این میزان در مناطق گرم کشورمان به حدود نصف هم می رسد، لذا سدهای زیرزمینی می تواند از تبخیر آب جلوگیری کند.
وی بر لزوم مقابله جدی‌تر با حفر چاه‌های غیرمجاز هم برای جلوگیری از کاهش منابع آبی زیرزمینی تاکید کرد و افزود: از طرفی باید نوع کشت‌ها از حالت غرقابی به کشت‌های گلخانه‌ای تغییر دهیم.
دبیر شورای عالی مدیریت بحران کشور در ادامه اعلام کرد: امروزه آب یکی از ارکان مهم حکمرانی در بسیاری از کشورهاست و اهمیت آن هم روزبروز بیشتر می شود، لذا باید تا جایی که امکان دارد در حفظ منابع آبی کشورمان بکوشیم.
انتهای پیام
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است