میهن‌دوستی شهروندمحور
تاریخ انتشار: ۳ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۸۷۳۸۴۷
در گزیده ای از یادداشت روزنامه ایران به قلم علی‌رضا علوی‌تبار استاد دانشگاه،می خوانیم: به این پرسش پاسخ می‌دهیم که همبستگی انسانی و هویت ملی چگونه شکل می‌گیرد؟ و رابطه میان هویت ملی با سایر هویت‌ها چیست؟
تصمیم‌گیری بدون «آرمان» و بدون «معیارهای ارزشی» قابل تصور نیست. سیاست‌ورزی نیز به دلیل پیوند محتوایی با تصمیم‌گیری نیازمند آرمان و داوری ارزشی است و به‌علاوه نیازمند تصوراتی که شور بیافریند و انگیزه ایجاد کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
می‌دانیم از لحاظ منطقی نمی‌توان آرمان‌ها و ارزش‌ها را از واقعیت‌ها و توصیف واقعیت‌ها اخذ کرد. اما می‌دانیم واقعیت‌ها و شناختی که ما از واقعیت‌ها داریم، امکان‌پذیری تحقق آرمان‌هایمان را مشخص کرده و جهت‌گیری‌های ارزشی ما را «واقع‌بینانه» می‌کنند.
در اینجا تلاش می‌کنم تا در حد توان، نسبت این ارزش را با سایر ارزش‌ها مشخص کرده و از نسبت آن با واقعیت بنویسم؛ شاید بتوانم آنچه را از طرح آن در نظر دارم، روشن‌تر کنم.
الف) ایران از دیرباز دربرگیرنده یک واحد بزرگ انسانی بوده است که افراد آن با نوعی از احساس همبستگی داوطلبانه جمعی با یکدیگر پیوند خورده‌اند. همبستگی انسانی که متکی بر احساس وابستگی و دلبستگی به یک سرزمین و تاریخ و میراث مشترک فرهنگی و سیاسی بوده است. ایرانیان را در کنار جوامعی چون یونان، چین، مصر و ایتالیا باید «ملت‌های پیش از ملت‌گرایی»( nation’s before nationalism) نامید. احساس ایرانی بودن (تعلق به سرزمین ایران، تاریخ، حکومت و فرهنگ ایران)، شناساندن خود به دیگران و بدین‌وسیله متمایز دانستن خود از آنها، چه در دوران معاصر و چه در دوران پیشامدرن وجود داشته است.
هویت ایرانی در فرآیند بحران‌های سیاسی، اجتماعی و نظامی ایران در دوره‌های باستانی شکل گرفت و در جریان بحران‌های مشابه بعدی (دوره گذار عصر ساسانی به عصر اسلامی و قرن‌های پس ازآن) دوباره از سوی نخبگان سیاسی و فرهنگی ایران بازسازی شد. بنابراین درست است که «هویت ملی» یک برساخته اجتماعی (social construct) است، اما این برساخته اجتماعی محصول دوران معاصر ایران نیست ،بلکه ریشه در فرآیندهای دوران پیش و پس از ورود اسلام به ایران دارد. میهن‌دوستی، نوعی آگاهی جمعی است، یعنی آگاهی به تعلق به یک ملت. این آگاهی ملی پدیدآورنده حس وفاداری و شور و دلبستگی افراد به عناصر سازنده و هویت‌بخش ملت و بزرگداشت آنهاست. وفاداری، میل به فداکاری، پاسداری و بزرگداشت عناصر ملی پیامدهای میهن‌دوستی‌اند.
ب) چه نسبت و رابطه‌ای میان «هویت ملی» و سایر هویت‌های انسانی وجود دارد؟
در پاسخ به این پرسش می‌توان هویت را در سه سطح بررسی کرد. این سه سطح عبارت‌اند از:
۱) سطح خرد (هویت شخصی). هویت فرد در رابطه با محیط کوچک خانوادگی و هویت جنسی از مصادیق تشخص فردی که توأم با نوعی تصور از خود بوده و با عزت‌نفس همراه است، می‌باشند.
۲) سطح میانی (هویت اجتماعی). هویت صنفی، هویت آموزشی، هویت ایلی- طایفه‌ای، هویت محلی، هویت حزبی، هویت قومی، هویت دینی و مذهبی، از مصادیق این سطح از هویت‌اند. برخی از این انواع هویت از ثبات و پایداری بیشتری برخوردار بوده و برخی سیال و متغیر هستند. شدت وفاداری با آنها نیز متفاوت است.
۳) سطح کلان (هویت ملی). هویت ملی کلان‌ترین سطح هویت فرد است. این هویت با سرزمین، تاریخ و فرهنگ خاص پیوند می‌خورد. هر فردی نمی‌تواند بیش از یک هویت ملی داشته باشد.
هویت ملی برآیند هویت‌های دیگر بویژه هویت‌های اجتماعی است. هویت‌هایی نظیر هویت دینی، نژادی، قومی و فرهنگی عناصر تشکیل‌دهنده هویت ملی‌اند و نه هم‌سطح آن.
پ) میهن‌دوستی هم آگاهی به تعلق به یک ملت است و هم دلبستگی به بنیادهای سازنده هویت ملی. از طریق گفت‌وگوی انتقادی می‌توان نشان داد چهار عنصر اصلی، بنیادهای کم‌وبیش پایدار هویت ایرانی را می‌سازند: سرزمین، تاریخ، میراث سیاسی و میراث فرهنگی.
۱) سرزمین. هویت ایرانی از روزگار باستان تاکنون همواره پیوندی ناگسستنی با سرزمینی مشخص داشته است. مفهوم مرز و حفاظت از آن که تعیین‌کننده چارچوب‌های جغرافیایی سرزمین ایران بوده ، همیشه در کانون توجه حکومت‌های ایرانی بوده است. مفهوم ایران‌زمین و کشور ایران مخلوق دوران جدید نیست بلکه برای ایرانیان پیام‌آور محدوده‌های جغرافیایی مشخص است.
۲) تاریخ ایران. اینکه ایران تاریخ مشخص دارد، نشان می‌دهد دوران شکل‌گیری آگاهی به تعلق ملی در ایران دیرینه است. جدای از بخش تاریخی، ایرانیان دیرینه بودن هویت ملی خود را در بخش اساطیری نیز مورد تأکید قرار داده‌اند. آنها برای متمایز ساختن خویش از دیگران هم به تاریخ طولانی مشترک خویش و هم به اساطیر خود استناد می‌کرده‌اند.
۳) میراث سیاسی و نهاد حکومت. میراث سیاسی ایران و مسأله تداوم حکومت ایرانی یکی از عمده‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده هویت ملی ایرانی است. پس از هر گسست طولانی یا کوتاه، حکومت ایرانی احیا شده و تداوم یافته است. این تداوم بر پایه نوعی «خرد جهانداری» استوار بوده است.
۴) میراث فرهنگی ایران. میراث فرهنگی ایران از سه جزء «آیین‌ها و رسوم»، «زبان ملی» و «دین» تشکیل شده است. رسوم و آیین‌هایی هستند که از دیرباز تا به امروز تداوم یافته و بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت و فرهنگ ملی ایران شده‌اند. نوروز، جشن‌های ایرانی (چون سده و مهرگان) و آثار منظوم ایرانی پس از اسلام (آثار شعرایی چون فردوسی، حافظ، سعدی، مولوی، خیام و...) ایرانیان را با هم پیوند داده و هم‌زبانی و همدلی آنها را تقویت کرده است. در کنار این آیین‌ها، زبان ملی ایرانیان (فارسی) علاوه بر آنکه ابزار زایش و رشد میراث ادبی ایرانی بوده ، ایرانیان را با یکدیگر پیوند داده و گفت‌وگو و ارتباط میان آنها را تسهیل کرده است. زبان فارسی هیچ‌گاه بر اقوام ایرانی تحمیل نشده است و کمابیش همه اقوام ایرانی در حفظ و ارتقای آن نقش بازی کرده‌اند. فارسی به‌عنوان زبان آموزشی و اداری ملی به ایرانیان توان درک متقابل عمیق بخشیده است. در ایران علاوه بر عناصر فوق دین اسلام و مذهب تشیع که اکثریت مسلمانان ایران پیرو آن هستند، نقش مهمی در هویت ملی ایران و تداوم سرزمینی کشور داشته است؛ البته میراث معنوی ایرانیان تنها به دین اسلام و مذاهب آن (تشیع و تسنن) خلاصه نمی‌شود. ادیان دیگر (مسیحی، زرتشتی و یهودی) نیز در مواقع مختلف در تضمین یکپارچگی سرزمینی ایران و تداوم میراث آن نقش‌های مهمی ایفا کرده‌اند.
ت) همان‌طور که اشاره شد، یکی از ویژگی‌های متمایز کننده ایران در مقایسه با کشورهای منطقه، بومی بودن مردمان ساکن مرزهای کنونی ایران و پیشینه چندهزارساله آنان در زیست مشترک با یکدیگر است؛ به‌ویژه در رابطه با اقوام ایرانی که برخلاف اقوام سایر کشورها، نه مهاجرند، نه از راه فتح سرزمینی به ایران الحاق شده‌اند و نه سرزمین آنها به زور و بر اساس معادلات نظام بین‌المللی و سیاست‌های آن به ایران ضمیمه شده است. اما این کهن بودن پدیده هویت ایرانی و ملیت در ایران به معنای مصون بودن و آسیب‌ناپذیری آن نیست. همان‌طور که در تاریخ گذشته و هنگام پیش آمدن چالش‌ها رخ داده است، در شرایط کنونی جهان به دلیل چالش‌های برآمده از فرآیند جهانی شدن یک‌بار دیگر نیازمند بهسازی و بازسازی هویت ملی ایرانی هستیم. تاکنون بر دو محور برای این بهسازی و نوسازی اشاره شده است؛ «میراث سرزمینی و تاریخی» و «عقلانیت انتقادی مدرن». اما محور سومی نیز وجود دارد که ضامن تداوم یکپارچگی سرزمینی و دلبستگی ملی ایرانیان خواهد بود. این محور چیزی نیست جز «مفهوم شهروندی» و لوازم آن.
شهروندی به‌طور خلاصه عبارت است از: «پذیرفته شدن به‌عنوان عضو یک جامعه و برخورداری از حقوق و پذیرش مسئولیت‌های ناشی از این عضویت و مشارکت در امور آن». همان‌طور که از تعریف برمی‌آید عناصری چون «عضویت»، «حقوق»، «مسئولیت‌ها» و «مشارکت» مفهوم شهروندی را می‌سازند و درواقع، افزودن مفهوم شهروندی به میهن‌دوستی تأکیدی است مجدد بر داوطلبانه بودن همبستگی ملی در جهان جهانی شده. زمینه‌های تاریخی بستر مناسبی برای همبستگی و شور ملی می‌آفرینند اما درنهایت، اراده همزیستی است که تداوم‌بخش هویت جمعی ملی می‌شود.
درست است که جهان واقعی ما متشکل از «حکومت‌های مبتنی بر ملت» است اما پذیرش حقوق شهروندی به‌معنای نگاهی جهانی و پذیرش برابری همه انسان‌ها و برخورداری آنها از حقوق برابر است. بهسازی هویت ملی بر مبنای حقوق شهروندی مانع نگاه‌های تبعیض‌آمیز به سایر ملل و انسان‌ها می‌شود. با تأکید بر شهروندمحور بودن هویت ملی می‌توان با گرایش‌های قوم‌گرایانه و ملت‌گرایانه افراطی چه در داخل و چه در خارج مقابله کرد. به‌علاوه پذیرش حقوق شهروندی بسترساز مردم‌سالاری و تداوم آن نیز هست. زیرا رابطه‌ای متقابل و تقویت‌کننده میان پذیرش حقوق شهروندی و اداره امور با روش مردم‌سالارانه وجود دارد.
اگر بخواهیم از آنچه گفته شد نتیجه‌ای بگیریم، می‌توانیم بگوییم «میهن‌دوستی شهروندمحور» در گام نخست پایه شناختی دارد. شناختن عناصری که هویت تاریخی ایرانیان را می‌سازند: سرزمین مشترک، تاریخ مشترک، میراث سیاسی مشترک و میراث فرهنگی مشترک. در گام بعد، بهسازی و نوسازی این شناخت از مجرای «عقلانیت انتقادی» و پذیرش «محوریت شهروندی» قرار دارد. میراث غنی شده با نگاهی جدید موضوع دلبستگی و عواطف مثبت ایرانیان قرار می‌گیرد و در آنها اراده‌ای برای نگهبانی و ارتقای هویت بهسازی و نوسازی شده پدید می‌آورد.
منبع: ایرنا
کلیدواژه: وحدت ملی حقوق شهروندی ایران مطالبات مردمی وحدت ملی حقوق شهروندی ایران مطالبات مردمی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۸۷۳۸۴۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بدون دانش ایرانیان اجرای طرح بزرگ «اومااویا» غیرممکن بود
به گزارش خبرگزاری صداوسیما، «رانیل دیکره مسینکه» در مراسم افتتاح پروژه چند منظوره اومااویا در جنوب شرق کشور سریلانکا که با حضور رئیس جمهور ایران و وزیر نیرو برگزار شد، ضمن قدردانی از دولت ایران و شرکت‌های مهندسی ایرانی به منظور اجرای این پروژه عظیم فنی – مهندسی صنعت آب و برق، گفت: دشواری‌ها و چالش‌های بسیاری در مسیر پیشبرد و عملیاتی کردن این پروژه عظیم در سریلانکا وجود داشت اما به همت مهندسان ایرانی با وجود همه این محدودیت‌ها، در نهایت پروژه بزرگ و چند منظوره اومااویا نهایی و به مرحله اجرا رسید.
وی با اشاره به تمدن کهن و باستانی دو کشور ایران و سریلانکا فزود: خوشبختانه امروز شاهد قرار گرفتن دو کشور دارای تمدن کهن و سیستم‌های آبیاری باستانی به منظور همکاری در زمینه اجرای پروژه‌های مهندسی شده انتقال آب و تولید برق هستیم.
رئیس جمهور سریلانکا بیان کرد: پیشبرد طرح‌های صنعت آب به منظور بهره‌برداری از منابع آبی موجود به نفع مردم ساکن در این منطقه خواهد بود و خوشبختانه در کنار اجرای پروژه بزرگ انتقال آب و نیز تولید و توزیع برق توسط متخصصان ایرانی، این دانش و تکنولوژی به مردم سرزمین سریلانکا منتقل شد.
به گفته وی، بی تردید بدون همکاری ایران و انتقال توانمندی و تکنولوژی مهندسان ایرانی انجام این پروژه بزرگ و انتقال آب به مناطق دارای بحران و تنش آبی سریلانکا غیرممکن بود.
دیکره مسینکه با تأکید بر اینکه مهارت‌ها و تکنولوژی فنی - مهندسی ایران در جهان شناخته شده است، اظهار کرد: ایران نمونه کشوری است که موفق شد تکنولوژی و دانش فنی را در همه حوزه‌ها با خوداتکایی ایجاد کند، ارتقا دهد و پیشرفت‌های چشمگیری را در این مسیر کسب کند.
وی بیان کرد: ایران و سریلانکا به عنوان دو کشور جنوب آسیا در صدد کسب هویت و استقلال خودشان هستند و بی‌تردید اجرای پروژه‌هایی در سایه همکاری‌های مشترک بین دو کشور، رویکرد این کشورها را در تحققق استقلال هویتشان تقویت می‌کند.
رئیس جمهور سریلانکا گفت: به واسطه اجرای پروژه بزرگ و چند منظور اومااویا، ایران توانست با بهره‌مندی از ظرفیت و توان متخصصان خود، از طریق سدسازی آب را به منطقه خشک انتقال دهد که با نعمات فراوانی برای آیندگان نیز همراه خواهد شد.
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد