مهمترین میراث علمی علامه مرتضی عاملی نقادی تاریخی است
تاریخ انتشار: ۱۹ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۰۳۸۳۶۱
به گزارش خبرنگار مهر، مراسم بزرگداشت مرحوم علامه جعفر مرتضی در گروه تاریخ دانشگاه تهران با حضور خضری، حضرتی، قزوینی و حجت الاسلام رسول جعفریان برگزار شد.
در ادامه گزارشی از سخنرانی رسول جعفریان درباره میراث تاریخی علامه جعفر مرتضی در حوزه تاریخ اسلام ارائه می شود:
۱. علم تاریخ در حوزه های علمیه ما و در سیر علم سنّتی این رشته علمی، طبعا در چارچوب تفکر شیعی، نسبتا فعال بوده است، اما این فعالیت، به خصوص در ایران، به دلیل کم بودن منابع کتابخانه ای، قوت چندانی نداشته و این امر، ناشی از ضعف سنت تاریخ ورزی در ایران به معنای علمی آن است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
۲. می توان گفت، حد و قواره «علم تاریخ اسلامی» از لحاظ علمی، قابل مقایسه با علم اصول یا علم فقه نیست، اما به دلیل نیازی که در مباحث کلامی به آن بوده، و درگیر شدن در مناظرات مکتوب و شفاهی، به آن هم پرداخته می شده است. این یک سنت قدیمی بود که متکلمان شیعه، با مطالعه متون کهن از اهل سنت، و با استفاده از آنها، به دفاع تاریخی از باورهای خود می پرداختند و این خود سبب تقویت نگاه تاریخی می شد.
۳. در دوره نزدیک به زمان انقلاب، حرکتی علمی در نجف، لبنان و تا حدی ایران در این زمینه آغاز شده است. این حرکت، بعد یک دوره کم فروغ از علم تاریخ از دوره قاجاری است که تاریخ اسلام چندان جدی گرفته نشده بود. علت آن هم عمدتا نبود کتاب و نبودن سنت تعلیم و تربیت در این جهت بود. در همین شرایط از وقتی که میرزا حسین نوری با کتابهای مانند خاتمه مستدرک و لؤلؤ و مرجان ظاهر شد، تا میرحامد حسین، یا سید حسن صدر، یک حلقه علمی ـ تاریخی ـ رجالی در حوزه های شیعی شکل گرفت و نوعی آگاهی تاریخی و سپس علم تاریخ پدید آمد. اینها نقش مهمی در شکل دهی به هویت تاریخی شیعه را در دوره معاصر داشتند. امری که در دوره ما، سید جعفر مرتضی نقش مهمی داشت.
۴. از این زاویه چند کار اساسی در نجف صورت گرفت که مهم ترین آن کتاب الغدیر بود. این اثر، یک دوره تاریخ اسلام از وجهه نظر شیعی است. کار بسیار عظیمی است و مهم ترین نکته آن، استفاده از منابع فراوان، رویکردهای پژوهشی در آن و نثر استوار آن است.در این کتاب هیچ کلامی بدون ارجاع نیست و استدلالها، تقریبا تابع منابع است. این به معنای بی اشکال بودن کار نیست، اما اساس کار علمی است، کاری اگر کسی بخواهد آن را رد کند، باز هم نیاز به علم دارد. در ایران این دوره، مرحوم علامه شیخ محمد تقی تستری، با پدید آوردن قاموس الرجال که مملو از تحقیقات تاریخی و رجالی است، نشانی دیگر از این سنت علمی است.
۵. سنت پژوهشی در حوزه تاریخ اسلام، در لبنان هم نسبتا قوی بود. سید شرف الدین از چهره های برجسته این سنت است. کتاب الاجتهاد و النص و همین طور المراجعات و آثار دیگر ایشان، کارهایی است که مانند آنها در دوره اخیر، کمتر دیده شده است. برد این کتابها در جهان اسلام جدی بوده و تاکنون چندین نقد بر المراجعات نوشته شده که نشان از تأثیرگذاری آن است.
۶. در نجف، علامه مرتضی عسکری هم که معاصر علامه مرتضی بلکه یک نسل جلوتر بود، قدم های جالبی در نقادی تاریخی برداشت. دو اثر گرانبهای او عبدالله بن سبا و کتاب یک صدو پنجاه صحابی ساختگی آثار مهمی از لحاظ روش نقد منابع هستند. این همان دوره ای است که جواد علی، مقالات منبع شناسی طبری را در مجله فرهنگستان علوم عراق می نوشت.
۷. حرکت علمی یاد شده و سنت پژوهشی مزبور در حوزه «تاریخ نگاری شیعی» با رویکرد کلامی بوده و البته مبتنی بر ارجاع و تحقیق است. البته که آنان در صدد اثبات دیدگاه های یک مذهب بوده اند ولی به هر حال، و به اجبار، به تاریخ به عنوان یک علم هم کمک کرده اند.
۸. سید جعفر مرتضی در این بستر شروع به فعالیت می کند. نخستین اثر او حیات سیاسی امام رضا است که اثری استوار و به طور قطع در حوزه های شیعه، نخستین گام برای یک کار علمی است. البته در چارچوب همان رویکرد تاریخی ـ مذهبی یا تاریخی ـ کلامی. او برای اولین بار نشان داد که ما باید تاریخ عباسیان را بشناسیم تا بتوانیم جایگاه امامان را درک کنیم.
۹. ورود او در بحث های تاریخی به خصوص سیره، با نگارش کتاب «حدیث الافک» بود. بررسی ماجرایی که او عمدتا آن را از لحاظ سندی و متنی نقد کرد. تجربه ای بسیار عالی از نقادی در حوزه تاریخ. طبعا همیشه نقد بوده است، اما این کار یک کار منحصر به فرد و منظم در باره یک رویداد بود که هیچ کاری هم پیش از آن در باره اش نشده بود.
۱۰. شکاک بودن آقای مرتضی زمینه پژوهش های جدی را فراهم کرد. در همین ماجرای افک، همه آن را مسلم می انگاشتند، ولی آقای مرتضی با توجه به روحیه شکاک بودن خود، و این که اصل را بر تردید اولیه گذاشت، وارد بررسی آن شد. بخشی از این شکاکیت ناشی از دیدی بود که نسبت به تحریف تاریخ اسلام به دلایل مختلف انجام شده بود. برای مثال، ایشان برای نخستین بار در حوزه تفکر تاریخی شیعه، بحث از اسرائیلیات را مطرح کرد و نشان داد که دست تحریف کعب الاحبار تا کجا نفوذ کرده است.
۱۱. یک نکته مهم در باره ایشان کثرت مطالعه متون کهن بود. باید توجه داشت که متون کهن، حاوی نصوص بسیار با ارزش است و اگر کسی می خواهد به نکات تازه ای در تحقیقات خود در تاریخ صدر اسلام برسد، باید آن متون را بخواند. آقای مرتضی، در مطالعه متون بسیار جدی بود. ایشان منتظر نمی نشست تا موضوعی به ذهنش بیاید، یا چنان نبود که به طور پراکنده در کتابها بگردد تا شاهدی برای حرفهایش بیابد. او متون قدیمی را می خواند و از طریق آنها، آگاهی تاریخی اش را افزایش می داد. موضوعات زیادی برای تحقیق می یافت. همین موضوعات جدید بود که در کارهای بعدی او، خود را نشان داد.
۱۲. مهم ترین میراث علمی از آقای جعفر مرتضی نقادی تاریخی، هم در سند و هم متن اخبار تاریخی است. این درست است که او برای دفاع از تشیع تاریخ می نوشت، اما نقادی های او، در معرض چشم عالمان و نخبگان حوزه تاریخ بوده و هست. این نقادی ها، علم تاریخ را رشد داد. در ضمن بسیاری از ستم هایی را هم که از لحاظ تاریخی بر شیعه رفته بود روشن کرد. ممکن است، کسی شماری از نقادی ها را نپذیرد، اما در کل، سید جعفر مرتضی، علم تاریخ را چندین گام به جلو برد.
کد خبر 4793697منبع: مهر
کلیدواژه: رسول جعفریان سیدجعفر مرتضی عاملی تاریخ اسلام نشست علمی کنفرانس بین المللی فلسفه پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آیت الله جوادی آملی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی فعالیت های قرآنی مجمع عالی حکمت اسلامی جامعه شناسی فلسفه اسلامی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران مسجد نقد کتاب پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۰۳۸۳۶۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سعدآباد پر حاشیه
همشهری آنلاین - محمد باریکانی: ؛ مجموعه تاریخی - فرهنگی سعدآباد تهران اما در چندماه اخیر با حاشیه‌های بسیار مواجه شده است. از قطع درختان سعدآباد توسط مدیران این مجموعه به بهانه فرسودگی و ایجاد خطر برای بازدیدکنندگان تا تعطیلی و تخلیه موزه مرکز اسناد و وضعیت نامعلوم هاردهای حاوی میلیون‌ها عکس و سند تصویری سعدآباد که ۳۰سال برای ذخیره‌سازی آنها زمان گذاشته شده بود، تبدیل این موزه به دفتر کار مدیر، یافتن یک شیء زیر خاک که مدیران سعدآباد در همهمه قطع درختان مدعی شدند قاچاقچیان آثار تاریخی در این مجموعه آن را برای بیرون‌بردن از سعدآباد زیر خاک کرده‌اند و هنوز هم در دست بررسی است که آیا قدمت آن قاجاری است یا پهلوی و معاصر، تا آب‌گرفتگی شدید موزه ظروف سلطنتی سعدآباد که به تعبیر برخی رسانه‌ها پشت‌بام آن را تبدیل به استخر کرد و آسیب‌های بسیاری به بنای ساختمان این مجموعه که به کاخ اشرف شهرت داشت وارد کرد، همگی حاشیه‌های بزرگ‌ترین و وسیع‌ترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران در ماه‌های گذشته‌اند. پرونده شکایت شهرداری از قطع درختان سعدآباد همچنان در جریان است و همین چند روز قبل بود که بازپرس دادسرا برای تکمیل تحقیقات درخصوص تعداد درختان قطع‌شده به این مجموعه رفت و شهرداری تهران در انتظار اعلام نظر دستگاه قضایی است.
مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد چندین منبع تامین آب دارد؛ رودخانه دربند و - آنطور که صدای میراث اعلام کرده است - حقابه پس‌قلعه و چندین قنات و چندین چاه آب؛ اما هزینه‌ای که این مجموعه برای مصرف ۲سال آب شرب شهری از دو کنتور موجود در تمام این مجموعه زیرنظر وزارت میراث فرهنگی باید پرداخت کند، به‌گفته وزیر میراث فرهنگی، ۷میلیارد تومان است. براساس آنچه در رسانه‌ها منتشر شده است، ۳نشتی آب وسیع در سعدآباد و آبیاری باغات و فضای سبز این مجموعه با آب شهری موجب شده است که قبض آبی نجومی برای مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد بیاید و این مجموعه ماهانه ۳۵۰میلیون تومان بدهی آب داشته باشد.
روزنامه همشهری اما مهمترین آسیب واردشده به مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد را که آب‌گرفتگی شدید این مجموعه در هفته‌های گذشته بود، زیر ذره‌بین برده است؛ اتفاقی که موجب شد جریان آب ۳روز مداوم بر پشت‌بام ساختمان موزه ظروف سلطنتی جریان داشته باشد و به دیوارها و بنای این مجموعه سرایت کند و سالن خلیج‌فارس آن را که سایت صدای میراث خبر از وجود یکی از مخازن مهم این مجموعه در آن داده بود، دچار آسیب پلمب کند.
اما ماجرا چه بود؟ بارش‌های اواخر فروردین‌ماه سال‌جاری که چند روز ادامه یافت، به همراه خرابی منبع انبساط آب واقع بر پشت‌بام موزه ظروف سلطنتی سعدآباد، موجب نشتی هزاران لیتر آب در ۳روز متوالی - آنطور که صدای میراث گزارش داده بود - شد؛ اما این آب چگونه به پشت‌بام ساختمان موزه و سپس به پشت دیوارهای سالن‌های موزه رسید و از سقف داخلی وارد محوطه موزه‌ای شد و کف سالن خلیج‌فارس را گرفت و پشت دیوارهای داخلی مجموعه جمع شد؟
اسفندماه سال گذشته نامه‌ای با قید فوریت در اتوماسیون اداری مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد قرار گرفت که به موجب آن شیرین شعبانی، رئیس موزه ظروف سلطنتی سعدآباد به حسین علوی، مدیر وسیع‌ترین مجموعه تاریخی-فرهنگی شهر تهران، خبر داد که خطر آب‌گرفتگی این مجموعه جدی است. او درخواست اعزام کارشناس برای رفع ایرادات در ساختمان موزه ظروف سلطنتی سعدآباد را ارائه کرد.
شعبانی اما به صدای میراث گفته است که مدیر سعدآباد به این نامه توجه نکرد تا آنکه آب‌گرفتگی این مجموعه به‌دلیل خرابی منبع انبساط و بارش‌های فروردین‌ماه سال‌جاری خسارات زیادی به این ساختمان و سالن‌های آن وارد آورد.
ویدئوهایی که در اختیار روزنامه همشهری نیز قرار گرفته است، شامل تصاویر عجیبی از داخل سالن‌های آب‌گرفته موزه ظروف سلطنتی است؛ تصاویری که نشان‌دهنده تجمع زیاد آب پشت دیوارهای موزه است به‌طوری‌که آب با یک فشار دست از داخل دیوارها به بیرون نشت می‌کند.
شیرین شعبانی، مدیر سابق موزه ظروف سلطنتی سعدآباد: موزه ظروف سلطنتی سعدآباد دومین موزه مجموعه تاریخی-فرهنگی سعدآباد به لحاظ تعداد آثار است. بیش از ۸۰هزار شیء تاریخی در مخازن و این موزه وجود دارد. ظروف موزه در چهار بخش مختلف قاجار، پهلوی اول، پهلوی دوم و ظروف اهدایی تقسیم‌بندی می‌شوند که ظروف دوره قاجار شامل ظروف نقره و با روکش نقره و همچنین ظروف دارای روکش ضخیم طلا در دوره‌های بعدی هستند. ظروف مربوط به جشن‌های ۲۵۰۰ساله نیز در این مخازن وجود دارند. البته میان این ظروف آثاری هست که تنها یک عدد از آنها در جهان وجود دارد و قابل قیمت‌گذاری نیستند؛ ظروفی که به کارخانه‌های معروف دنیا مانند لیموژ، باواریا، رزنتال سور و غیره سفارش داده شده‌اند و شاید در مواردی تنها یک قطعه یا یک دست برای ایران تولید شده‌اند. ظروف اهدایی هم به مناسبت‌های مختلف به خاندان پهلوی اهدا شده‌اند. این موزه دارای آثار منحصربه‌فردی است؛ ازجمله ظروف کریستال، چینی و ظروف فلزی مشتمل بر ظروف نقره‌ای و دارای روکش نقره بسیار باارزش، و همچنین آثار و ظروفی با روکش طلا با چندین میکرون ضخامت. آثار موزه ظروف سلطنتی تحت حسابرسی دقیق اموال دولتی است. این آثار البته هنوز صورتجلسه کامل ندارند و برخی از اموال موجود در مخازن هم هنوز ثبت‌نهایی نشده‌اند. بخشی دیگر البته در مرحله ثبت قرار دارند. یک مخزن از آثار گنجینه موزه ظروف سلطنتی سعدآباد در سالن خلیج‌فارس و همان سالنی است که دچار آب‌گرفتگی شد. مخزن موجود در این سالن به‌دلیل آب‌گرفتگی دچار رطوبت شدید شده و ممکن است آثار موجود در آن آسیب ببینند؛ درحالی‌که ۸سال زحمت کشیده شده است تا ۸۰هزار شیء ارزشمند این مجموعه ساماندهی شوند.
کد خبر 846780 برچسب‌ها وزارت میراث فرهنگی و گردشگری فرهنگ - میراث فرهنگی تهران
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد