به نقل از «شبستان»

جوهره مسجد کارکرد اجتماعی است/عدم رعایت اصول شهرسازی در ساخت مسجد

تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۸۹۲۸۱

بیستمین قسمت از برنامه «شب معماری» با موضوع اهمیت مسجد و حیات امروزه مسجد در شهر روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.

به گزارش خبرگزاری شبستان: بیستمین قسمت از برنامه «شب معماری» با موضوع اهمیت مسجد و حیات امروزه مسجد در شهر و حضور سیدامیر منصوری، رئیس پژوهشکده نظر و محمود روحانی، استاد دانشگاه  روی آنتن شبکه چهارم سیما رفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

توجه بیش از حد به معماری مساجد انحراف محسوب می‌شود

سیدامیر منصوری، رئیس پژوهشکده نظر در این مراسم درباره اهمیت مسجد در شهر اسلامی گفت: بعد از هجرت پیامبر از مکه به مدینه بر اساس پیمانی که بین او و قبایل ساکن در مدینه بسته شد در اولین اقدام مسجدی از سوی پیامبر در این شهر بنا نهاده شد و بعد از آن اقدامات زیادی در این شهر صورت گرفت تا جایی که اسم این شهر از یثرب به مدینه النبی تغییر یافت که البته نقطه آغاز همه این تغییرات نیز همان مسجد بوده است.

وی ادامه داد: اقدام بعدی بعد از بنای مسجد انتقال بازارهایی بود که طوایف در حال جنگ در مدینه هر کدام در محل استقرار خود داشتند که پیامبر دستور داد این بازارها به اطراف مسجد منتقل شده و بعد نیز محل‌های اسکان مشخصی برای مهاجران در همان اطراف مسجد ایجاد کرد تا جایی که به تدریج شهر مدینه شکل گرفت. در اصل مسجد در آن دوران یک نهاد اجتماعی بوده و ابعاد عبادی آن در جایگاه‌های بعدی قرار داشت، در حالی که در معبد در ادیان دیگر محل مقدسی است که صرفاً برای عبادت کاربر دارد.

رئیس پژوهشکده نظر با بیان اینکه در مسجدی که پیامبر بنیان گذاشته جز برگزاری آئین‌های مذهبی، رابطه‌های بین انسان و اجتماع نیز شکل گرفته بود، گفت: معبد مسلمانان که همان مسجد است یک فضای جمعی و اجتماعی است. به عبارت دیگر مسجد صرفاً یک بنا و معماری نیست، بلکه یک نهاد اجتماعی است که در آن اعمال دیگری نیز انجام می‌شود و وجه اصلی تأسیس آن برقراری پیوند بین مسلمانان و تقویت جامعه اسلامی است.

منصوری گفت: احکامی که برای مسجد وضع شده نیز همگی حاکی از صحت همین پیوند بین مسلمانان است، آنچه در مسجد به عنوان سنت پیامبر باید دنبال کنیم، نهاد بودن مسجد است نه اینکه صرفاً شکل ظاهری مسجد را در نظر بگیریم و حتی بیش از آنکه بر کالبد مسجد تاکید کنیم، باید بر روی نقش آن متمرکز شویم. باید جامعه اسلامی را یک سیستم اجتماعی بشناسیم که مسجد به عنوان یک نهاد در برقراری روابط صحیح بین اجزای این سیستم نقش منحصر به فردی دارد.

رئیس پژوهشکده نظر گفت: برای ارزیابی مسجد امروز بایستی به این مسئله توجه کنیم که نقش مسجد آنچنان که پیامبر بنیانگذاری کرده در زندگی انسان امروزی تا چه میزان لحاظ می‌شود؟ در جواب به این سوال می‌توان گفت هر چند در برخی از مساجد ما، این حکم شمولیت ندارد، اما همچنان در ایران و در جهان اسلام مساجدی داریم که با همان نقش اولیه که پیامبر بنیان گذاشتند، فعال هستند، البته نباید این مسئله را نیز فراموش کنیم که در ساختارهای اجتماعی و سیاسی تغییراتی رخ داده که آنها ایفای نقش همه جانبه مساجد را تحمل نمی‌کنند.

وی با بیان اینکه امروزه مساجدی را هم داریم که تنها یک معبد بوده و به محل نماز خواندن صرف تبدیل شده اند، اظهار داشت: مساجد ما در دوره طولانی از صدر اسلام تاکنون این خصوصیت را داشته اند که همیشه با شرایط روز اجتماع درگیر باشند و این طور نبوده که مسجد مانند کلیساهای مسیحیان و یا معابد هندی و بودایی از زندگی روزمره افراد دور باشند، تا جایی که حتی شاهد هستیم که احکام ساخت مسجد نیز نکات ریزی درباره اهمیت همین مسئله وجود دارد.

منصوری گفت: اساس مسجد یک فضای عبادی - اجتماعی و یک فضای اجتماعی برای عبادت است. در کنار آن مسجد دارای صفت‌های خاص به خودش است که معماری، نقشه اثرگذار در شهر، نقش فضای شهری و کارکرد تجاری مسجد در شهر و … از جمله آنها است. اشکالی که در مساجدی که امروزه منتقد آن هستیم، رخ داده این است که برخی از این صفت بر جوهر اصلی مسجد غلبه کرده اند. به عبارت دیگر معماری مسجد یکی از صفت‌های مسجد است و چنانچه بخواهد این صفت بیشتر از حد پررنگ شود، مانع نقش اصلی مسجد می‌شود و مثال آن مساجد بزرگی است که برخی حکومت‌های اسلامی سعی می‌کنند با ساخت شأن، آنها را به عنوان قدرت برتر به رخ دیگران بکشند.

رئیس پژوهشکده نظر تصریح کرد: امام (ره) بارها تاکید کردند که از زرق و برق مساجد اسلام امریکایی و یا مساجدی که ساخت معاویه و خاندان او بوده، پرهیز کنید، در حالی که امروزه به سمتی حرکت کرده ایم که یکی از انحرافات در بحث ساخت مسجد توجه بیش از حد به معماری و نمادین شدن مسجد است.

وی خاطر نشان کرد: در دوران پیش از انقلاب اسلامی شاهد بودیم که بسیاری از اتفاقات اجتماعی مردم در مساجد رقم می‌خورد و حتی در این مکان نفت و مایجتاج ضروری مردم نیز توزیع می‌شد، چرا که این بنا تنها محل عبادت نبود، ولی به تدریج از کارکرد اجتماعی مسجد به صورت آن گرایش پیدا کرده ایم و به جایی رسیدیم که می‌بینیم مساجد حتی به فکر خودکفایی در تأمین هزینه‌هایشان رسیده اند.

برخی مساجد کارکرد تزئیناتی دارند

در ادامه محمود روحانی، استاد دانشگاه گفت: شرایط اجتماعی همان سنت‌ها و آداب و رسوم مردم است که در طول زمان تغییر می‌کند و در همین راستا طبیعی است که بتوان برخی از احکامی که برای ساخت مسجد وجود دارد را با توجه به شرایط روز زندگی تغییر داد. به طور مثال درباره ارتفاع مناره مسجد ما احکام خاصی داریم که همه آنها بر رعایت حفظ حریم شخصی همسایگان مسجد تاکید ویژه دارند.

وی با بیان اینکه مساجد در محله‌های مختلف دارای نقش‌های مهمی هستند، تصریح کرد: البته در کنار مساجد محله‌ای، ما مساجد جامع و مصلی را نیز در شهرها داریم و طبیعی است که در گذشته مراجعه به مساجد به خاطر رفع نیازها و آسیب‌ها بوده و مساجد نیز در آن زمان با توجه به شرایط زندگی آن روزها بنا می‌شد، اما امروزه می‌بینیم با ورود خودرو و تکنولوژی به زندگی انسان، همچنان مساجد به همان شکل قبل بنا می‌شوند تا جایی که وقتی قرار به برگزاری مراسم ختم در مسجدی است، ترافیک شدیدی در آن نقطه ایجاد می‌شود که طبیعتاً برای همسایگان آزاردهنده است. این اتفاق در حالی می‌افتد که قطعاً در دین برای تک تک این مسائل احادیث و احکامی وجود دارد و حریم مسجد، مسجد جامع و مصلی مشخص شده که اگر به آنها توجه شود، شاهد وضعیت فعلی نخواهیم بود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: امروزه با مسئله تجاری سازی مساجد نیز روبه رو هستیم، البته اینطور نیست که در گذشته اصلاً چنین وضعیتی نبوده؛ چرا که از قدیم نیز بازارها در کنار مساجد ایجا می‌شدند، اما امروزه تجاری سازی شکل دیگری به خود گرفته و در ساخت مساجد تنها توجه مان به این مسئله است که بتوانیم اثری را از خود به جا بگذاریم و به همین دلیل شاهد هستیم که مسجد نه تنها دیگر جایگاه قبلی خود را ندارد، بلکه حتی اصول اولیه شهرسازی را نیز رعایت نمی‌کند.

روحانی درباره راهکار مساجد در دنیای امروز گفت: زمانی که از جوهره مسجد که همان رفع نیاز روحی، معنوی و نیازهای شهروندی است دور شویم، ناخواسته در برابر ما بناهایی ظاهر می‌شود که هیچ شباهتی به مسجد حتی از لحاظ تزئینی ندارد. متأسفانه امروز برخی از مساجدی را داریم که علی رغم داشتن اصول اولیه مسجد اما ساختار تزئیناتی دارند، در مقابل نیز مساجدی داریم که حتی اصول اولیه را نیز رعایت نکرده اند، مثل مسجد ولیعصر که در اصل مسجد نیست و یک مرکز فرهنگی به شمار می‌رود.

وی گفت: ایت الله بروجردی می‌گفت تا این حد مسجد نسازید بلکه مساجد را آباد کنید و اگر مسجد بخواهد این نقش را ایفا کند که مخاطبان آن تنها به قشر خاصی برسد قطعاً در آینده مشکل ساز خواهد شد.

 

 

منبع: خبرگزاری رضوی/مهر

پایان پیام/500

منبع: شبستان

کلیدواژه: شب یلدا مسجد کانون های فرهنگی هنری مساجد مسجد انتخابات مسجد نماز جمعه خطبه های نماز جمعه کانون های مساجد استان همدان شبکه ۴ مسجدسازی مسجد

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۸۹۲۸۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

پشت پرده برخورد‌های تند با پدیده بدحجابی

محمود علیزاده‌طباطبایی، عضو شورای مرکزی و معاون حقوقی دبیرکل حزب کارگزاران سازندگی ایران در روزنامه سازندگی نوشت: نیروی انتظامی برای مقابله با مساله بدحجابی، طرحی را به نام طرح نور به اجرا درآورد. در راستای این طرح در همه معابر و اماکن عمومی، واحد‌های پلیس مستقر شدند و با کسانی که به تشخیص پلیس حجاب شرعی را رعایت نمی‌کردند به عنوان برخورد با جرایم مشهود، اقدام به بازداشت و اعزام به مراکز پلیس کردند.

سخن پلیس این بود که اقدامش «رعایت قانون» و مطالبه مردم متدین است. سردار احمدرضا رادان، فرمانده فراجا نیز در سال گذشته از برخورد با کشف حجاب در معابر عمومی، خودرو و اماکن خبر داده بود. وی از استفاده از فن‌آوری و تجهیزات پیشرفته برای شناسایی فرد خاطی در حوزه معابر عمومی خبر داده و گفته بود که ابتدا به فرد خاطر تذکر داده خواهد شد و بعد از آن فرد با مدارک به حوزه قضایی معرفی شده تا به پرونده‌اش رسیدگی شود.

فعلاً مبنای قانونی برخورد با عدم رعایت حجاب شرعی، تبصره ماده ۶۳۸ قانون مجازات اسلامی است که مجازات عدم رعایت حجاب شرعی، جزای نقدی است. حکومت باید در مقابل پدیده‌های اجتماعی، برخورد ایجابی را بر برخورد سلبی ترجیح دهد و در مورد رعایت حجاب شرعی در طول ۴۵ سال گذشته در زمینه تعلیم، تبلیغ، ترویج، تشویق، تادیب و نصیحت که جنبه اثباتی و ایجابی دارند، اقدام برنامه‌ریزی شده و مطالعه شده‌ای انجام نپذیرفته است.

مسائل اجتماعی مانند مسائل فنی و اقتصادی باید مورد مطالعه قرار گیرند و راه‌حل اجتماعی برای آن‌ها پیدا شود. برخورد خشونت‌آمیز با موضوع عدم رعایت حجاب شرعی درحال حاضر مبنای قانونی ندارد و موجب می‌شود که فضای جامعه تند شود. این ادعا که مطالبه مردم متدین، برخورد با پدیده عدم رعایت حجاب شرعی است، موجب می‌شود جامعه را به دو قشر اقلیت «مردم متدین» و اکثریت «غیرمتدین» تقیسم کنیم و به جای ایجاد فضای مهربانی و سرشار از مهر و محبت و حسن‌ظن و خوش‌بینی، فضایی انباشته از کینه و دشمنی در جامعه ایجاد شود.

به دنبال برخورد‌های اخیر با پدیده کشف حجاب، عضو دفتر رهبری نوشت: «رهبر انقلاب گفته‌اند، کشف حجاب هم حرام شرعی است و هم حرام سیاسی است، منتها دشمن با نقشه و برنامه وارد این کار شده است، ما هم باید با برنامه و نقشه وارد بشویم. کار‌های بی‌قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد. به تازگی برخی از مسئولان به دلیل کار‌های بی‌قاعده تذکر دریافت کردند».

همان طور که رهبری اشاره کردند، مقابله با پدیده بی‌حجابی نیاز به کار برنامه‌ریزی شده دارد. این برخورد‌های غیرمنطقی در طول ۴۵ سال گذشته تکرار شده و نتیجه‌ای هم نداشته است.

مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در خاطرات هفتم شهریور سال ۶۳ خود می‌فرماید: «امروز مسافران هواپیمای ربوده شده را برای زیارت کربلا برده‌اند. فیلمی که از سیمای عراق پخش شد خیلی از زنان مسافر را بی‌حجاب نشان داده است». ۱۳ شهریور پس از یک هفته چالش و پیگیری عراق حاضر نشد هواپیما را پس بدهد، اما مسافران و خدمه پرواز با یک پرواز هلندی وارد تهران شدند.

این بازگشت‌ها می‌تواند صحنه یک استقبال ملی باشد، اما در فرودگاه اتفاق عجیبی افتاد. حدود ۳۰ نفر از مسافر‌ها را دادستانی انقلاب برای تحقیق از فرودگاه به زندان اوین بردند. به نظر می‌رسد، دادستانی انقلاب کار خوبی نکرده. تذکر دادم که آزادشان کنند. حدود یک ماه قبل از این اتفاق، دادستانی عمومی تهران، بیانیه تندی داده بود که متولیان ادارات، اماکن عمومی، تالار‌ها و هتل‌ها باید بانوانی را که رعایت حجاب صحیح را نمی‌کنند، راه ندهند وگرنه مورد تعقیب قرار می‌گیرند.

همین ایام چند روزی در تهران شاهد تظاهرات علیه بدحجابی بودیم که گاهی با خشونت‌های عجیبی همراه می‌شد. ناطق‌نوری، وزیر کشور با انتقاد از بدحجابی از کار‌های انجام گرفته هم انتقاد کرد و گفت آیا شما انقلابی هستید؟ قطعاً حزب‌اللهی مشت به چشم بی‌حجاب نمی‌زند، تیغ نمی‌کشد و نسبت زنا به کسی نمی‌دهد.»

مرحوم هاشمی همچنین روایتی از جلسه سران قوا با حضور امام داده که شب مهمان احمدآقا بودیم. آقایان ولایتی، اردبیلی، خامنه‌ای و میرحسین موسوی هم بودند. امام هم شرکت کردند، درباره تظاهرات حزب‌اللهی‌ها علیه بی‌حجابی بحث شد.

ملاحظه می‌کنیم این مشکل از اول انقلاب بوده و متاسفانه برای این پدیده اجتماعی، تحقیق و مطالعه علمی صورت نگرفته و قانونی هم که اخیراً در مجلس تصویب شده و بین مجلس و شورای نگهبان در رفت‌وآمد است نه تن‌ها نمی‌تواند مشکل را حل کند که مسائل اجتماعی را گسترده‌تر می‌نماید و اگر با تدبیر با آن برخورد نشود، نگرانی از تکرار حوادث سال ۱۴۰۱ وجود خواهد داشت.

به نظر می‌رسد اینگونه برخورد‌های تند با پدیده بدحجابی برنامه‌ریزی شده از طرف دشمنان این ملت باشد. برعکس سیاست‌های رهبری که توصیه به برنامه‌ریزی برای حل موضوع داشتند.

رویکرد اصلی باید در ارتباط با عدم رعایت حجاب شرعی اصلاح و بازپروری بزهکاران باشد، اما متاسفانه به نظر می‌رسد، سیاست جنایی به سمت نگرش امنیت‌مداری تغییر کرده و امنیت اخلاقی به یکی از چالش‌های اصلی تغییر یافته است و تعیین ضمانت اجرایی قانونی و تحمیل آن بر بزهکاران این عرصه تغییر یافته و مبتنی بر سیاست جنایی امنیت‌گرایانه است.

به نوعی با فرض دشمن دانستن و عدم رعایت حجاب، حقوق کیفری دشمن‌مدار در این حوزه را حاکم کرده است که با سیاست جنایی امنیت‌گرا در حوزه جرائم اخلاقی، آسیب‌های جدی به نظام اجتماعی کشور وارد می‌شود که منجر به افزایش هزینه با این جرائم می‌گردد. متاسفانه در فرهنگ حقوقی ما تعریف واحدی از رعایت حجاب وجود ندارد و قانون‌گذار، تعیین مصادیق را بر عهده شرع قرار داده است. رسالت حقوق کیفری جرم‌انگاری و گزینش واکنش اجتماعی مناسب در راستای پاسداری از ارزش‌های جامعه انسانی است.

صفت مجرمانه دادن به برخی رفتار‌ها می‌تواند در زمره مصادیق امنیت‌گرایی در حقوق کیفری مطرح شود؛ بنابراین زمانی که ارتکاب رفتاری برای امنیت روانی جامعه خطرناک تشخیص داده شود و نتوان با ابزار‌ها و ضمانت اجرایی غیرکیفری به آن‌ها پاسخ گفت، قانونگذار آن رفتار را جرم می‌انگارد.

در مورد جرایم اخلاقی به خصوص عدم رعایت حجاب شرعی، قانونگذار بین بی‌حجابی و بی‌عفتی و بی‌حیایی تفاوتی قائل نشده و این سیاست نوسان‌دار برای مردم آزاردهنده است. در حوالی انتخابات به کسانی که عدم رعایت حجاب را به بی‌حیایی کشانده‌اند، میدان می‌دهند. تصویر افراد بی‌حجاب را پای صندوق رای نشان می‌دهند و سلبریتی‌هایی که حتی حریم حیا را درنوردیده‌اند از رسانه‌های عمومی مطرح می‌شوند، اما بعد از انتخابات دوباره تندروی‌ها با برخورد‌های غیرمنطقی استمرار می‌یابد.

به نظر می‌رسد، راه‌حل موضوع حجاب بر برخورد کیفری بنا شده و در طول ۴۵ سال حاکمیت نتوانسته حجاب را به صورت هنجار عمومی درآورد و بی‌حجابی را از طرف جامعه به عنوان ناهنجاری پذیرفته نشده است و حاکمیت نمی‌تواند با اکثریت بانوان که این هنجار را نپذیرفته‌اند، برخورد کند.