ایمان مفهوم محوری در ساخت تمدن است/ لزوم اصلاح برخی اصطلاح‌سازی‌های متشرعه
تاریخ انتشار: ۲۹ دی ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۵۸۰۸۴۶
گروه حوزه‌های علمیه ــ عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم گفت: ایمان، مفهوم محوری برای ساخت تمدن است که اگر به هندسه آن پی ببریم، در تعامل با رقبای خود در سطح جهان می‌توانیم تولید ایمان کنیم، اما متأسفانه ما از هندسه این مفهوم گرامی غفلت کرده‌‌ایم.
به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین سعید بهمنی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و معارف قرآن امروز، 29 دی‌ماه در کرسی ترویجی عرضه و نقد ایده علمی «درآمدی بر نظریه مفاهیم بنیادین قرآن» در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم گفت: ایده «مفاهیم بنیادین قرآن» در ذهن من قریب به 20 سال است که وجود دارد؛ در دهه هشتاد طرحی به نام شاخص‌های مطلوب قرآنی را تحقیق کرده و در اختیار شورای توسعه فعالیت‌های قرآنی قرار دادم و از همین‌جا ذهنم به تولید این نظریه منتقل شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
وی با بیان اینکه ما گاهی در برابر اصطلاحات قرآن، اصطلاحاتی را برساخته‌ایم که آن دامنه معنایی واژگانی را ندارد که خود قرآن انتخاب کرده است، تصریح کرد: من در همین طرحی که به شورای توسعه قرآنی دادم، میان مفهوم «انس» که در برنامه‌های قرآنی بسیار رایج و مصطلح است، با «تمسک» مقایسه کرده و بیان کردم که ما انس را در اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی کشور هدف‌گذاری می‌کنیم، در حالی که قرآن و اخبار اهل بیت این هدف‌گذاری را ندارند.
بهمنی با بیان اینکه انس با قرآن تنها در یک روایت از امام سجاد(ع) نقل شده است، تصریح کرد: در آیات و روایات مفهوم بزرگی به نام تمسک داریم؛ حتی در روایت ثقلین، مفهوم تمسک عمده است؛ یعنی جای این پرسش است که چرا پیامبر به جای تمسک از انس استفاده نکردند؟ بنابراین انس می‌تواند مفهومی در ذیل مفهوم تمسک باشد.
مسئول دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بیان کرد: چرا ما به مفهوم انس می‌پردازیم که فقط جنبه عاطفی را در بردارد، در حالی که تمسک تمامی جنبه‌ها اعم از شناختی و عاطفی و ... را در بردارد؛ انس با کفر هم قابل جمع است، اما تمسک مفهوم متمایز و متعالی است که با کفر و شرک جمع نمی‌شود؛ آیت‌الله بی‌آزار می‌گفت که در برخی دانشگاه‌هایی که ایشان در آنجا رفت و آمد داشته، استادان یهودی بودند که با قرآن برای نیازی که به آشنایی با آن داشتند، مأنوس بودند، ولی این انس نمی‌تواند تمسک به نبال داشته باشد.
وی افزود: دست کم در فقه، شمار زیادی از مفاهیم شرعی هستند و ما به جای اینکه حقیقت شرعیه را به کار ببریم، ترجیح می‌دهم که تعبیر حقیقت الهی را به کار ببرم؛ طبق این نظریه، اصطلاحاتی که ساخت خداوند است، منحصر در فقه احکام نیستند و گستره وسیعی از مفاهیم را شامل می‌شوند؛ مثلاً آسمان از منظر ما و کفار یکی است، ولی کافر آسمان را خود بسنده می‌داند و ما آسمان متکی به قدرت خدا را لحاظ می‌کنیم.
بهمنی با بیان اینکه نظریات براساس مفاهیم صورتبندی و با مفاهیم اساسی شناخته می‌شوند، تصریح کرد: مثلاً نظریه تکامل داروین را تنها با واژه تکامل و یا نظریه ملاصدرا را با حرکت جوهری می‌شناسیم؛ در نظریات قرآنی هم این وضع را شاهدیم؛ مثلا نظریه استخلاف. بنابراین قرآن کریم سرشار از مفاهیم است که تا روز قیامت منشأ الهام برای ما هستند؛ با این مسئله که آیا این مفاهیم بنیادی نمی‌توانند مبنای نظریه‌پردازی ما باشند؟.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن با طرح این سوال که مراد ما در این بحث از «مفهوم» چیست؟ اضافه کرد: مراد ما از مفهوم در این بحث در برابر محسوس است؛ یعنی هر چیزی که با حواس پنجگانه درک نشود، مفهوم است؛ مثلاً در مفاهیم قرآنی ما هیچ وقت ایمان و تقوای دیگران را نمی‌بینیم، ولی از مجموعه کنش‌های افراد تقوا را انتزاع می‌کنیم؛ بنابراین این مفاهیم واقعیت دارند، ولی محسوس به حواس 5گانه نیستند.
عضو هیئت علمی پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن کریم بیان کرد: اگر ما سلسله مفاهیم را در قرآن دنبال و به مفاهیم بنیادین برسیم، می‌توانیم همه مفاهیم معرفتی آن عرصه را تبیین کنیم؛ مثلاً برای نظریه‌پردازی در عرصه قدرت نرم، آیات زیادی وجود دارند که در مجموع، گویی مبنای قدرت در لسان قرآن، ایمان است. بنابراین تعامل ما با انسان‌های جهان در صورتی که محارب نباشند، تعامل ایمانی است و ایمان وسیله و هدف است.
لزوم اصلاح برخی اصطلاح‌سازی‌های متشرعه
وی افزود: وقتی خداوند اصطلاحات جدیدی ساخت، چرا ما باید در برابر این مفاهیم، مفاهیم دیگری ایجاد کنیم؟ وقتی خداوند مفهوم جهاد را در مفهومی بزرگ‌تر و عام‌تر قرار می‌دهد، چرا ما باید آن را در مفهوم قتال قرار دهیم و منحصر کنیم؟ اگر متشرعه جهاد را در معنای عام آن به کار می‌بردند و فقط به جهاد قتالی منحصر نمی‌کردند، چقدر وضعیت بهتری داشتیم؛ بنابراین این نظریه می‌تواند اصطلاح‌سازی متشرعه را زیر سؤال ببرد.
بهمنی با بیان اینکه قرآن مشتمل بر اصطلاحات خاص خود است، اظهار کرد: مفاهیم قرآن با مفاهیم لغوی تباین ندارد، ولی خود آن هم نیست؛ به تعبیر آیت‌الله بروجردی، حقیقت شرعیه همان لغت است، با وجود برخی خصوصیات؛ مثلاً بنده مفهوم فلاح را در قرآن بررسی کردم؛ فلاح در لغت به معنای پیروزی است و 40 بار در قرآن به کار رفته است؛ 36 بار در معنای حرکت و رشد به سمت تقرب الهی است و تنها در چهار مورد در مفهوم لغتی آن. بنابراین در تفسیر و برداشت مفهومی از قرآن باید این مسئله را لحاظ کنیم.
پرهیز از شعار در امور علمی
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین محمدهادی یعقوبنژاد، معاون پژوهشی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: مفاهیم بنیادین در بسیاری از رشته‌ها در حال مطرح شدن است؛ مثلاً مفاهیم بنیادین در فیزیک، ایمنی، حسابداری و مطالعات قومی و ...؛ هایدگر در همین راستا کتابی با عنوان مفاهیم بنیادین متافیزیک نوشته است.
وی با اشاره به عبارتی از ارائه‌دهنده بحث، افزود: مفاهیم قرآن از هر نظر کامل بوده و هیچ مفهومی نمی‌تواند جای آن را بگیرد؛ این حرف درستی است، ولی نوشتن آن در یک کار علمی جنبه شعاری دارد.
این پژوهشگر تصریح کرد: تمسک به قرآن خیلی مهمتر و بنیادین‌تر است، اما آیا انس نمی‌تواند همانند تمسک، بنیادین باشد؟ از طرفی در مورد انس با قرآن هم روایات متعدد داریم. مشکل اصلی این است که باید معیار ما در تشخیص یک مفهوم بنیادی روشن شود.
یعقوبنژاد با بیان اینکه هیچ مفهومی بدون محمل یافت نمی‌شود، تصریح کرد: مفهوم بنیادی نشانه‌هایی دارد، از جمله اینکه چه مقدار ارتباط مفهوم با حوزه اصلی فرابخشی نزدیک است؛ همچنین شبکه مفهومی خوشه‌ای منتزع و خانواده مفهومی دارد که باید این مسئله در تبیین نظریه مور لحاظ قرار بگیرد.
پیگیری نظریه جامع تفسیری
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین احمد آکوچکیان به عنوان ناقد گفت: باید هشت مرحله در مفهوم‌شناسی در مفاهیم قرآن در نظر گرفته شود تا تبیین کاملی در نظریه صورت بگیرد.
وی با بیان اینکه ارائه‌دهنده نظریه متأثر از شهید صدر است و از جزئی به کلی استقراء می‌کند که باعث محدودیت‌هایی برای او هست، تصریح کرد: ما در دوره معاصر، جهان نص را حاضر در جهان مدرن و پسامدرن می‌بینیم، لذا باید مبانی نظری مرجع را روشن و براساس آن به تفسیر دین برای مخاطب دوره معاصر بپردازیم.
رئیس مرکز تحقیقات استراتژیک توسعه(رشد) همچنین در نقدی به پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن بیان کرد: این پژوهشکده باید نظریه‌محور و روشمند در پارادایم اجتهاد تفسیری باشد، ولی در سال‌های اخیر شاهد آن نیستیم؛ در سال‌های اخیر شاهد افت محسوس هستیم، زیرا به نظریه‌پردازی تفسیری عنایت بایسته‌ای ندارند، گرچه این نمونه، از پروژه‌های شجاعانه در این عرصه است.
وی با بیان اینکه شبکه‌سازی دانش در هندسه فهم تفسیری نیازمند زبان گفتمانی مشترک است، اظهار کرد: مفهوم‌شناسی را باید در ذیل نظریه فهم اجتهادی پیگیری کنیم.
همچنین حجت‌الاسلام والمسلمین محمدصادق یوسفی‌مقدم گفت: وقتی سخن از مفاهیم بنیادین می‌شود، این سؤال ایجاد می‌شود که با نظریه وحدت موضوعی در سور و در کل قرآن چه ارتباطی وجود دارد؟ همچنین تعریف برخوردار از جنس و فصل در مفاهیم بنیادی چیست؟ ضمناً نمونه‌ای ارائه شود که یک مفهوم زیرمجموعه از مفاهیم وابسته را داشته باشد.
دفاع از پژوهشکده فرهنگ و معارف
رئیس پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن در پاسخ به نقد آکوچکیان تصریح کرد: پروژه‌های زیادی در در این پژوهشکده در حال انجام است که غیر از دایرةالمعارف قرآن عمدتاً در حوزه نقد، نوآوری علمی یا نظریه‌پردازی است.
عدم استفاده قرآن از واژه انس در رابطه خود با انسان
در ادامه حجت‌الاسلام بهمنی مجدداً در سخنان گفت: قرآن اگر می‌خواهد رابطه انسان را با خود سامان دهد، حتماً باید مفاهیمی بیاورد که از زمان نزول تا قیامت هدایت انسان را بر عهده بگیرند. در سرتاسر قرآن هیچ‌گاه در تعامل با خود، مفهوم انس را به کار نمی‌برد، ولی شماری از مفاهیم دیگر را به کار برده که پربسامدترین آن دوگانه ایمان و کفر و تمسک است، بنابراین اصالت با مفهوم قرآن‌ساخته است.
بهمنی افزود: انس هر سه حیطی شناختی، عاطفی و رفتاری را شامل می‌شود؛ ما در دریافت و شناخت معرفت می‌توانیم تمسک کنیم و با شنیدن قرآن، آن را دوست داشته باشیم و در رفتارمان پیوند با قرآن را لحاظ کنیم، ولی انس تنها در سطح عاطفی کارکرد دارد، البته این به معنای بیهوده بودن انس نیست.
این پژوهشگر بیان کرد: ایمان، مفهوم محوری برای ساخت تمدن است که اگر به هندسه آن پی ببریم، در تعامل با رقبای خود در سطح جهان می‌توانیم تولید ایمان کنیم، ولی متأسفانه ما از هندسه این مفهوم گرامی غفلت کرده‌‌ایم.
وی تأکید کرد: اگر قرار است در درون دین، اصطلاحی بسازیم، ابتدا باید از قرآن ساخته شود و اگر قرآن هم اصطلاحی نداشت، در برابر آن واژه‌سازی نکنیم.
انتهای پیاممنبع: ایکنا
کلیدواژه: قرآن ایکنا ایمان بهمنی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۵۸۰۸۴۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حرکت در مسیر تمدن‌سازی نوین اسلامی اولویت معاونت فرهنگی باشد
به گزارش خبرنگار خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، آیین تکریم و معارفه معاونان قدیم و جدید فرهنگی دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس برگزار و بر تحقق تمدن‌سازی نوین اسلامی تأکید و مقرر شد این مهم در اولویت کاری حوزه معاونت جدید قرار گیرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان در این آیین با تأکید بر تقویت و توسعه حرکت‌های فرهنگی و دانشجویی دانشگاه، گفت: تمدن‌سازی نوین اسلامی در گروه یکپارچگی و حرکت به سمت تقویت سرمایه‌های فرهنگی و احیای باور‌های دینی و آموزه‌های اسلامی است که باید مورد اهتمام ویژه قرار گیرد.
محمدحسین رنجبر، حرکت در مسیر منویات مقام معظم رهبری و تأکید بر تحقق شعار سال، با عنوان جهش تولید با مشارکت مردم را نوعی فصل‌الخطاب فرهنگی خواند و بیان کرد: دانشگاه‌ها در این مسیر، وظیفه سنگینی را بر عهده دارند و باید در تحقق این شعار، با برنامه ریزی و حرکت منسجم، اقشار جامعه را در این راستا رهنمون باشند.
وی از حوزه فرهنگی و دانشجویی به‌عنوان مهم‌ترین و تأثیرگذارترین حوزه در امر تربیت و انسان‌سازی نام برد و افزود: رسالت حوزه فرهنگی و دانشجویی، رسالتی خطیر و حیاتی است و دانشگاه باید برای تمام فعالیت خود یک پیوست فرهنگی ارائه دهد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان با تأکید بر اشاعه فرهنگ اسلامی و انقلابی در دانشگاه به حفظ و تقویت روحیه خودباوری در جوانان تقویت تشکل‌های دانشجویی، ارتقای مهارت‌آموزی جمعی و انجام کار تیمی، توسعه ورزش‌های حرفه‌ای و همگانی، توسعه نشریات دانشجویی، برگزاری مستمر کرسی‌های آزاداندیشی و ... از وظایف حوزه معاونت فرهنگی و دانشجویی است.
رنجبر اضافه کرد: باید همه بدانیم و بپذیریم که کار فرهنگی مختص متولیان فرهنگی نیست؛ بلکه همه وظیفه داریم با امر به معروف و نهی از منکر و با استدلال و منطق در روشنگری و اقناع سازی افکار عمومی جامعه سهیم باشیم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان، تقویت اخلاق اسلامی در جوانان، ارتقای توانایی‌های فکری و چگونگی عبور از لغزش‌ها و مراحل سخت زندگی را مستلزم چگونگی عملکرد دانشگاه‌ها در اجرا و عملیاتی کردن برنامه‌های فرهنگی دانست و با معرفی احسان محمدینژاد به عنوان معاون جدید فرهنگی و دانشجویی از خدمات محمد حیدری نارمندی قدردانی کرد.
مسئول دفتر نهاد معظم رهبری در دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان نیز در این نشست، خدامحوری، قرارگرفتن در مسیر اهل‌بیت، صبر و استقامت را سه مؤلفه اصلی در عبور از شرایط سخت دانست و متذکر شد: کار باید با نیت و هدف پاک برای رضای خداوند با بهره‌مندی از سیره امامان معصوم علیه‌السلام با استقامت و بردباری انجام شود و در آن خدمت به خلق خدا هدف و نیت اصلی انجام کار باشد.
حجت الاسلام اسماعیل پاک‌نژاد با قدردانی از تلاش‌های متولیان عرصه فرهنگی در دانشگاه عنوان کرد: اقدامات و فعالیت‌های فرهنگی در دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان رضایت‌بخش و ستودنی است و نیاز است برای تحقق محور‌های گام دوم انقلاب و عملیاتی کردن شعار سال با استفاده از همه ظرفیت‌های دانشگاه پیش رفت.
در این آیین احسان محمدینژاد، معاون جدید حوزه دانشجویی و فرهنگی دانشگاه نیز با اشاره به برنامه‌های خود در توسعه حوزه فرهنگی ودانشجویی گفت: حوزه فرهنگی و دانشجویی به منزله دوبال پرواز دانشجوست و باید با انجام یک برنامه ریزی منسجم، مشارکت همگانی و کار تیمی همگی در تقویت اهداف دانشگاه سهیم باشیم.
وی در پایان از دانشگاهیان و بخش‌های دانشگاه خواست تا در توسعه و پیشرفت این حوزه او را همراهی و از ارائه مشورت‌های به موقع و حیاتی دریغ نورزند.
انتهای پیام/
تداوم بارندگیها در کشور / دمای هوا در بعضی مناطق کاهش مییابد