کرونا و تست اخلاق اجتماعی

 چند هفته از ورود ویروس کرونا به ایران می‌گذرد و مثل بسیاری از نقاط دنیا نگرانی عمومی از سرعت انتشار آن در حال گسترش است.

اعظم طیرانی/

 چند هفته از ورود ویروس کرونا به ایران می‌گذرد و مثل بسیاری از نقاط دنیا نگرانی عمومی از سرعت انتشار آن در حال گسترش است.

اما آنچه بیش از این موضوع اهمیت دارد، نگرانی از حضور عده‌ای است که از افزایش تب هراس کرونا کاسبی می‌کنند، نان می‌خورند و با رفتارهای آزمندانه خویش به رواج بی‌اعتنایی در جامعه دامن می‌زنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

جامعه‌ای که در آن هر کس در پی جلب حداکثری منافع خود، ولو به بهای تضییع حقوق دیگران باشد، فاقد «همبستگی اجتماعی» لازم است. در چنین وضعیتی افراد نامطمئن نسبت به آینده، بی‌اعتنا به سرنوشت مشترک اجتماعی، وارد مسابقه بقا برای تضمین آینده می‌شوند و اگر همه افراد جامعه این‌گونه بیندیشند جامعه توان لازم برای مقابله با بحران‌هایی در سطح کرونا را از دست خواهد داد، که این به مراتب نگران‌کننده‌تر از شیوع ویروسی خطرناک نظیر کروناست.

سوءاستفاده از بی‌اعتمادی‌ها

امیر محمود حریرچی، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی در پاسخ به این پرسش که چه کسانی از افزایش تب هراس کرونا نان می‌خورند، می‌گوید: بی‌اعتمادی‌هایی که به دلایل مختلف در کشور ما ایجاد شده، زمینه را برای سوءاستفاده برخی فراهم کرده است. اما واقعیت این است که اکنون وزارت بهداشت و به‌ویژه کادر درمانی کشور با از جان گذشتگی نسبت به درمان بیماران مبتلا به کرونا اقدام کرده و عملکرد آن‌ها قابل تحسین است و همه ما وظیفه داریم تا زمان رفع کامل این بحران دست به دست هم داده و یکدیگر را یاری دهیم.

بزرگنمایی بیماری کرونا کمکی به حل آن نخواهد کرد

دکتر حریرچی می‌افزاید: بزرگنمایی بیماری کرونا نه تنها کمکی به حل آن نخواهد کرد، بلکه این ترس و نگرانی را برای مردم ایجاد می‌کند که ممکن است منجر به بروز بیماری‌های دیگر شود.

این اپیدمیولوژیست ادامه می‌دهد: شیوع ویروس کرونا در کنار تهدیدهای نگران‌کننده‌ای که برای سلامت جامعه به همراه دارد، فرصتی است برای همدلی و همراهی مردم و مسئولان تا هر یک به اندازه سهم خود در رفع این بحران ایفای نقش کند و باید با دست برداشتن از بحث‌های بی‌نتیجه مثل دیر اعلام کردن آمار مبتلایان و یا انتشار آمار غیرواقعی بکوشیم هر یک به اندازه سهمی که در جامعه داریم در کاهش آلام این بیماری و دغدغه‌های ناشی از آن در جامعه ایفای نقش کنیم و به جای آب در آسیاب دشمن ریختن و احتکار و سودجویی، مسئولان را در تأمین نیازهای بهداشتی جامعه و پیشگیری از گسترس ویروس کرونا یاری کنیم.

وی با اشاره به اینکه شیوع ویروس کرونا در کشور فرصتی است برای دامن زدن شبکه‌های مجازی و رسانه‌های بیگانه به افزایش بی‌اعتمادی در جامعه می‌گوید: بهتر است به جای توجه به اخبار کذب این رسانه‌ها با رعایت بیشتر نکات بهداشتی و افزایش سلامت جامعه از گسترش بیشتر این ویروس در جامعه پیشگیری کنیم.

فرسایش سرمایه اجتماعی

اما اصغر مهاجری، استاد دانشگاه و پژوهشگر اجتماعی نگاهی خوش‌بینانه‌تر به این موضوع دارد و می‌گوید: در جامعه این امکان وجود دارد که در فضای به‌وجود آمده برخی از افراد از طبقات اجتماعی و صنوف مختلف به دنبال بهره‌برداری شخصی باشند و منافع خود را به منافع جمع ترجیح دهند که این طرز تفکر در هیچ شرایطی قابل قبول نیست.

وی می‌افزاید: ساختارهای جامعه ما به‌ویژه در برخی از حوزه‌ها به دلیل فرسایش سرمایه اجتماعی با مشکلاتی نظیر بی‌اعتمادی مواجه شده است. از سویی دیگر ساختارهای سودجویانه‌ای که در دل فرهنگ ما لانه کرده و همچنین بی‌ثباتی‌های اقتصادی سبب شده است در سال‌های اخیر اندکی از کسبه تصور کنند برخی مواقع نوبت آن‌هاست که از شرایط به‌وجود آمده در سطح بازار سود ببرند و یا ضررهای اقتصادی گذشته را جبران کنند. این موضوع به طور نامرئی و به عنوان یک الگوی رفتاری و نظام معیاری برای این دسته از گروه‌های اجتماعی درآمده که به صورت اتوماتیک‌ از نوسان‌های اقتصادی و بازار تبعیت و در برهه‌هایی از زمان به صورت ناآگاهانه عمل کنند.

عده‌ای به دنبال سوءاستفاده هستند

به گفته وی وقتی برخی از شبکه‌های مافیایی به صورت ناخودآگاه و غافل از وضعیت جامعه به این اتفاق‌ها دامن می‌زنند، این شبهه ایجاد می‌شود که برخی افراد به دنبال سوءاستفاده و یا ضربه زدن به جامعه هستند، در حالی که این رفتارها به بحث سپهر روانی جامعه برمی‌گردد که موجب انحراف برخی افراد می‌شود. در چنین شرایطی این عده از روی بی‌خردی و به‌صورت ناخودآگاه دست به رفتارهایی بدون تأمل می‌زنند که این رفتارها اکنون به یک رفتار ثانوی غیرقابل قبول و ناپسند اجتماعی در اقتصاد کم‌ثبات ما تبدیل شده و همین موضوع سبب شده است کنشگران مستقل و یا حتی کنشگران دانشگاهی از این رفتارها که متأسفانه بخش عمده‌ای از آن‌ها به صورت ناخودآگاه اتفاق می‌افتد به عنوان سوءاستفاده برداشت کنند.

دکتر مهاجری ادامه می‌دهد: از دیدگاه جامعه‌شناسی واقعیت این است که جامعه ایرانی و بیشتر گروه‌های اجتماعی و صنوف آن در این جامعه در چنین زمان‌هایی بر اساس ارزش‌های والای اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی، ملی و اعتقادات مذهبی خود عمل می‌کنند و مراقبت‌های بیشتری را انجام می‌دهند که در چنین شرایطی احتمال همدلی، همبستگی و انسجام بیشتر است؛ به طوری که برخی از کارهای خیر و خوب در جامعه به کارهای خیرتر و خوب‌تر تبدیل می‌شود؛ به عنوان نمونه اگر قرار است در بزرگداشت عزیز از دست رفته خود هزینه کنند، این هزینه را متناسب با نیازهای جامعه صرف می‌کنند و اینکه گروه‌های اجتماعی، اقتصادی، صنفی و قشری به صورت آگاهانه و برنامه‌ریزی شده به دنبال سوء استفاده و ضربه زدن به پیکر ملتهب جامعه باشند با واقعیت‌های جامعه‌شناسی در تعارض است. اما از آنجا که متأسفانه در سال‌های اخیر با بی‌ثباتی اقتصادی مواجه بوده‌ایم و همواره در تلاش برای جبران ضررهای اقتصادی هستند، برخی افراد غافل از اینکه این مسئله موضوعی انسانی است دست به احتکار و یا افزایش قیمت‌ها می‌زنند که در بیشتر مواقع، کلی‌فروش‌ها اقدام به این رفتارها می‌کنند که ثبات قیمت بازار را برهم می‌زنند.

برخی مواقع قیمت‌ها به صورت طبیعی افزایش می‌یابد

وی با بیان اینکه نکته دیگر که نباید از آن غافل شد این است که در برخی مواقع قیمت‌ها به صورت طبیعی افزایش می‌یابد و منبعث از رفتار سودجویانه افراد نیست، می‌گوید: به طوری که اکنون در کشورهایی نظیر کره جنوبی و ایتالیا نیز که در معرض ویروس کرونا قرار گرفته‌اند با اینکه جزو کشورهای توسعه یافته جهان هستند با همین کمبودها و در برخی مواقع افزایش قیمت‌ها مواجه‌اند و به دلیل برهم خوردن میزان عرضه و تقاضا این اتفاق افتاده است. اما خوشبختانه در کشور ما نظام اخلاقی و معیارهای ارزشی نظیر ایثار و انجام کارهای خیر در بسیاری از مواقع مانع بروز برخی از مشکلات در جامعه ایرانی می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: نکته بعدی که باید در چنین شرایطی که به جامعه تحمیل می‌شود مورد توجه قرار گیرد نوع مدیریت مسئولان جامعه است که متأسفانه در بیشتر مواقع برخی از نظام‌های اجتماعی و اداری کشور در شرایط بحرانی آن‌گونه که باید، کار نمی‌کنند و بر اساس فرمول‌های شرایط غیربحرانی وارد عمل می‌شوند. این نوع عملکرد آن‌ها قواعد خرده نظام‌های مرتبط با شرایط بحرانی را در جامعه برهم می‌زند و ما احساس می‌کنیم برخی افراد جامعه از شرایط به‌وجود آمده سوءاستفاده و یا کم‌کاری کرده‌اند در حالی که ممکن است هنوز آمادگی لازم را پیدا نکرده باشند. بنابراین آنچه در حال حاضر از سوی پژوهشگران اجتماعی قابل مشاهده است این است که در مجموع و در همه ارکان اجتماعی، از مردم گرفته تا مسئولان، وزنه اخلاقی جامعه ما بر وزنه‌های سیاسی، سودجویانه و بازاری مسلک بودن سنگینی می‌کند و ما از این بابت باید سپاسگزار فرهنگ و جامعه‌ای باشیم که میراث فرهنگ ملی و مذهبی و همچنین جامعه‌پذیری ماست و موجب شده وضعیت ما در میانگین کشورهای جهان قابل قبول باشد و هرگز نباید این انسجام، همدلی و اخلاق‌محوری‌ها را در جامعه نادیده بگیریم.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: ویروس کرونا رفتار اجتماعی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۰۹۲۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

نقش انتخابات در بهبود رشد فرهنگ و زندگی اجتماعی جامعه

ایسنا/لرستان یک پژوهشگر مسائل اجتماعی با اشاره به اینکه انتخابات مهم‌ترین و بارزترین نوع مشارکت افراد در عرصه سیاسی است که از یک سو پایه‌های اجتماعی قدرت سیاسی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر مالک خوبی برای ارزیابی توزیع قدرت در جامعه است، بیان کرد: در شرایط حساس فعلی کشور در دومین دوره از انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی رویداد مهم سیاسی پیش روی تمام آحاد جامعه است که همه ما باید با شور و شعور در آن نقش‌آفرینی کنیم.

فرید نصیری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به نقش انتخابات در بهبود رشد فرهنگ و زندگی اجتماعی جامعه، گفت: لزوم مشارکت مردم در تمام فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی امروزه در همه جوامع پذیرفته شده و روزبه روز نیز بر اهمیت آن افزوده می‌شود.

وی ادامه داد: انتخابات از ارکان مهم شکل گیری ساختار سیاسی در نظام‌های دموکراتیک به شمار می‌رود و در برگیرنده چرخش مسالمت آمیز قدرت، گسترش نظارت مردم، مشارکت لایه‌های مختلف و رشد نهادهای جامعه مدنی است.

نصیری با اشاره به اینکه انتخابات مهم‌ترین و بارزترین نوع مشارکت افراد در عرصه سیاسی است که از یک سو پایه‌های اجتماعی قدرت سیاسی را نشان می‌دهد و از سوی دیگر مالک خوبی برای ارزیابی توزیع قدرت در جامعه است، بیان کرد: در شرایط حساس فعلی کشور در دومین دوره از انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی رویداد مهم سیاسی پیش روی تمام آحاد جامعه است که همه ما باید با شور و شعور در آن نقش‌آفرینی کنیم.

این پژوهشگر با اشاره به اینکه عدم مشارکت گستردە مردم به هر دلیلی که باشد، به مفهوم گام نهادن ناخواسته در مسیر دشمنان ایران است، تصریح کرد: آنچه مهم است این است که مردم در انتخاب نمایندگان خود آگاهانه و دلسوزانه مشارکت کنند و این امر را دغدغه خود بدانند و به کسانی رأی دهند که صدای آن‌ها هستند و در جهت سامان بخشیدن به وضعیت کنونی کشور، قادر به ایفای نقش مؤثر هستند.

وی با بیان اینکه همه نظام‌های سیاسی که خواستگاه آن‌ها مردم سالاری است، دغدغه مشارکت شهروندان در فرأیندهای سیاسی بعنوان بازیگران مؤثر این فضا را دارند، اضافه کرد: دموکراسی و مشارکت مردمی نیز رویکردهای متعددی دارد، اما انتخابات بارزترین جلوه آن است و بنا به زمینه‌های سیاسی هر کشور، می‌تواند شاخصی از مشروعیت آن کشور باشد.

نصیری با اشاره به اینکه علاوه‌بر توجه به فزونی نقش شگفتی‌ساز انتخابات در  سرنوشت اکثر کشورهای رو به توسعه، اهمیت بررسی و تحلیل رفتار انتخاباتی در کشور ما نیز مضاعف شده است، بیان کرد: نظر به اینکه رفتار انتخاباتی مردم  تغییر یافته، لذا باید ساز و کارها و شیوه‌های متناسب با آن جهت هدایت و افزایش مشارکت انتخاباتی مردم به کار بسته شود.

این پژوهشگر تصریح کرد: شناخت رفتار انتخاباتی شهروندان و الگوی شرکت در انتخابات آن‌ها برای احزاب، سیاستمداران و دولت‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا مشارکت فعال، گسترده و فراگیر جامعه در انتخابات کشورها به منزله پشتوانه ملی در سطح داخلی و اعتبار و پرستیژ در سطح بین‌المللی و منطقه‌ای است.

رفتار رأی‌دهی شهروندان بیانگر عمق گرایشات نهفته در جامعه است

وی افزود: جامعه‌شناسان سیاسی معتقدند رفتار رأی‌دهی شهروندان بیانگر عمق گرایشات نهفته در جامعه است که به عنوان کنش سیاسی ریشه در فرهنگ و مشخصاً فرهنگ سیاسی دارد و از این رو در تحلیل رفتار انتخاباتی نقش عوامل فرهنگی، ساختار اجتماعی و شکاف‌ها و تعارضات منبعث از آن‌ها اهمیت بسیار دارد.

نصیری با اشاره به اینکه دیدگاه‌های نظری در الگوی رفتاری مردم  در ادبیات علوم سیاسی و جامعه‌شناسی سیاسی، رفتار رأی‌دهی و مشارکت از موضوعات مهم برای بررسی و مطالعه هستند، بیان کرد: به‌طور کلی دیدگاه ‌و نظریه ها مرتبط با رفتار رأی‌دهی را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد، در دسته اول به جستجو آن است که آیا مردم رأی می‌دهند و در انتخابات مشارکت می‌کنند؛ و در دسته دوم صحبت از این است که افراد شرکت کننده در انتخابات به چه گروه‌های سیاسی یا فردی رأی می‌دهند.

این پژوهشگر ادامه داد: دلایل مردم برای شرکت کردن یا نکردن در انتخابات در بسترهای سیاسی متفاوت، با هم فرق می‌کند و انتخاب گروه‌های سیاسی گوناگون نیز بسته به عملکرد آنان انتخاب افراد با رویکرد قومی و قبیله‌ای وابسته به شرایط سیاسی در هر واحد سیاسی است.

وی با اشاره به اینکه دیدگاه دیگر در انتخاب دیدگاه انتخاب عاقلانه اصلاح شده است، بیان کرد: مطابق با این رویکرد آنچه باعث بروز رفتار انتخاباتی و رأی دادن شهروندان می‌شود برداشتی از میزان تحقق منافع و ابراز خود است، به عبارت دقیق‌تر رأی دادن برای تحقق منافع شخصی و بیان خود است. بیان خود میزان تمایل فرد برای ابراز وجود در عرصه اجتماعی را ارائه می‌کند.

نصیری گفت: طبق این دیدگاه اگر رأی دادن منجر به هیچ گونه احساس قدرتمندی در تأثیرگذاری بر سرنوشت فردی و اجتماعی، یا احساس اهمیت داشتن نظر شخصی برای نظام سیاسی نشود، بیان خود یا احساس قدرت محقق نمی‌شود، به این ترتیب هرگونه احساس بی‌قدرتی در عرصه اجتماعی و سیاسی، به عدم تمایل به مشارکتسیاسی منجر می‌شود.

این پژوهشگر با اشاره به ضرورت انتخاب اصلح در اندیشه و کلام امام خمینی(ره) بیان کرد: امام خمینی(ره) در سخنان خود درباره انتخابات، همواره ضرورت انتخاب اصلح را به مردم یادآور می‌شد و از همه رأی دهندگان می‌خواست از میان نامزدهای نمایندگی مجلس، بهترین و شایسته‌ترین افراد را انتخاب کنند، ایشان در بخشی از سخنانشان می‌فرماید: «انتخاب اصلح برای مسلمین، یعنی انتخاب فردی که تعهد به اسلام و حیثیت آن داشته باشد... د. اگر اصلح را انتخاب کردید، کاری اسلامی می‌کنید و این یک محکی است برای خودتان که تشخیص بدهید انتخاب برای اسلام است یا برای صلاح خودتان».

انتخابات مطلوب چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟

وی در پاسخ به این پرسش که انتخابات مطلوب چیست و چه ویژگی‌هایی دارد؟ گفت: در این رابطه نکته‌های گوناگونی را می‌توان بیان کرد، مثلاً انتخابات مطلوب انتخاباتی است که در فضایی آرام و به دور از هرگونه تشنج و درگیری انجام شود یا اینکه در آن بهترین نامزدها به نمایندگی برگزیده شوند.

نصیری افزود: مقام معظم رهبری در یکی از سخنان خویش، انتخابات مطلوب را این‌گونه توصیف می‌کند که «انتخابات مطلوب، انتخاباتی است که سالم، آزاد و طبق قانون برگزار شود، انتخاباتی که مردم، با شور و نشاط در آن شرکت کنند. انتخاباتی که به عنوان وظیفه دینی، همه مردم، خود را موظف به برگزاری باشکوه آن بدانند».

این پژوهشگر با اشاره به اینکه امام خمینی(ره) شرکت در انتخابات را نه تنها وظیفه سیاسی، بلکه تکلیفی دینی و الهی می‌دانست و همیشه تأکید می‌کرد یک فرد مسلمان نباید به آینده خود و جامعه بی‌اعتنا باشد و از مشارکت در این امر مهم خودداری کند، بیان کرد: در واقع، همان‌گونه که نماز خواندن، تکلیفی دینی است و موجب نزدیکی انسان به پروردگار می‌شود، شرکت در انتخابات هم تکلیفی الهی است که زمینه‌های رشد اجتماعی و معنوی انسان را فراهم می‌آورد، بنابراین، در یک جامعه اسلامی، انتخابات را نباید تنها در قالب اصول و برنامه‌های رایج در نظام‌های سیاسی جهان تحلیل کنیم، بلکه باید آن را حرکتی عبادی ـ سیاسی بدانیم که برای کسب رضای پروردگار صورت انجام می‌شود.

وی با اشاره به ضرورت انتخاب اصلح، افزود: رأی دادن به نمایندگان بهتر و برتر که در ادبیات سیاسی ما از آن به «انتخاب اصلح» یاد می‌شود، ضرورتی عقلی و شرعی است؛ یعنی هم منطق عقل و هم آموزه‌های دین به ما این گونه حکم می‌کند که مسئولان سیاسی و اجتماعی کشور، از جمله نمایندگان مجلس شورای اسلامی را از میان بهترین افراد برگزینیم، در این باره حدیثی از پیامبر اعظم(ص) نقل شده است که ضرورت و اهمیت همین موضوع، یعنی واگذاری مسئولیت‌های اجتماعی به افراد شایسته را یادآوری می کند و می‌فرماید: «هر کس شخصی را مأمور رسیدگی به امور مسلمانان کند، در حالی که می‌داند در میان مردم، فرد دیگری بهتر از او و آگاه‌تر از او به کتاب خدا و سنت پیامبرش وجود دارد، همانا به خدا و رسول و همه مسلمانان خیانت کرده است.»

نصیری با اشاره به اینکه انتخابات در کشور ما تنها امری سیاسی نیست، بلکه جنبه عبادی و معنوی نیز دارد، تأکید کرد: اساساً در یک جامعه اسلامی، همه چیز با دین و ایمان ارتباط دارد و رنگ و بوی الهی به خود می گیرد، ازاین رو هرگونه کار و فعالیت یا هر نوع خدمت رسانی و مشارکت اجتماعی می‌تواند نوعی عبادت شمرده شود، براین اساس حضور در انتخابات افزون بر آنکه وظیفه‌ای سیاسی ـ اجتماعی است، تکلیف دینی و شرعی نیز به شمار می‌آید.

دعوت اسلام به مشارکت در فعالیت‌های سیاسی

یک پژوهشگر بیان کرد: بی‌شک، دین اسلام هرگز به ما اجازه نمی‌دهد به آینده خود و کشورمان بی‌اعتنا باشیم و از کنار هر اتفاق مهمی که در جامعه اسلامی روی می‌دهد، به سادگی عبور کنیم، پیشوایان دین همواره کوشیده‌اند مسلمانان در برابر تحولات سیاسی و اجتماعی زمان خود حساس باشند، ازاین رو آنها را به حضور و مشارکت در فعالیت‌ها تشویق کرده‌اند.

وی ادامه داد: نگاه به توسعه و عمران کشور و جامعه اصولاً به ارائه امکانات اقتصادی و خدماتی منحصر بوده، درحالیکه توسعه واقعی فراتر از ارائه خدمات اجتماعی است، تغییری که از یک سو متضمن تغییر در آگاهی، انگیزش و رضایت افراد است و ازسوی دیگر، باید مهیا کننده توان بخشی و قدرت‌دهی در تصمیم‌گیری و اجرا برای مردم باشد.

نصیری تأکید کرد: شهروندان باید این تجربه را داشته باشند که مشارکت آن‌ها در اداره امور جامعه نمادین نبوده و تأثیرگذار است، به تدریج باید حجم دخالت دولت در اداره امور کم شود و این امور به شهروندان واگذار شود.

انتهای پیام