به نقل از «ایلنا»

ضربه به آرامکو، خانه‌تکانی در ریاض/ دعوای امارات و سعودی در یمن/ مسقط در سوگ قابوس/ بحرین پیش‌قراول اسرائیل

تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۴۴۸۸۸۲

«جلال چراغی» کارشناس مسائل سیاسی منطقه با اشاره به مهمترین تحولات عربستان در سال ۱۳۹۸ در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا عنوان کرد: وقایع سال گذشته در حوزه کشورهای حاشیه خلیج‌فارس تا حدود زیادی با نوسانات گوناگون همراه بود اما بیشترین سطح از تحولات را در عربستان سعودی شاهد بودیم. شروع تحولات در عربستان را باید از ترکش‌های قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان واقع در استانبول دانست؛ تا جایی که در اوایل سال ۱۳۹۸ شاهد محاکمه نفرات نزدیک به ولیعهد سعودی که به عنوان مسببان این پرونده قتل شناخته شدند بودیم و همین مساله بسیاری از موضوعات و تحولات عربستان سعودی را تحت‌الشعاع قرار داد و تا به امروز هم شاهد آن هستیم که ابهام‌های زیادی در این مورد به وقوع پیوسته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

از سوی دیگر، سفر ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه پس از ۱۲ سال به عربستان سعودی و دیدارش با ملک سلمان (پادشاه این کشور) موضوعی بود که از تحولات مهم عربستان سعودی در سال اخیر به حساب می‌آید؛ چراکه بسیاری از معادلات در سطح منطقه و حاشیه خلیج فارس با این سفر به هم ریخت.

از سقوط آرامکو تا ارتباط با تل‌آویو

وی ادامه داد: فروش سهام آرامکو در سال اخیر یکی دیگر از مهمترین تحولات مربوط به عربستان سعودی بود که در نوع خود کم‌نظیر به حساب می‌آمد. بخشی از دلایل این اقدامِ ریاض در راستای حل و فصل مسائل اقتصادی این کشور صورت گرفت که موجب شده بود تا کسری بودجه این کشور به بالاترین حد خود برسد. این وضعیت را تا حدی باید در ارتباط با سناریوی اصلاحات بن‌سلمان بدانیم که بطن آن را طرح اصلاحات اقتصادی و سیاسی ۲۰۳۰ تشکیل می‌دهد. موضوع دیگر، بحث عادی‌سازی روابط اسرائیل با اعراب حاشیه‌ خلیج‌فارس است که رهبری این مساله تماماً با عربستان سعودی بوده است و حالا هم همین موضوع را پیگیری می‌کنند؛ به صورتی که اخیراً شاهد سفر اولین گردشگران و خبرنگاران اسرائیلی به عربستان بودیم و این مساله نشان می‌دهد که سعودی‌ها به شدت به دنبال برقراری ارتباط با تل‌آویو در این مسیر هستند. در کنار این تحولات، عملیات پهپادی انصارالله یمن علیه شرکت نفتی آرامکو و تاسیسات نفتی عربستان سعودی باعث شد تا یک جنگ اقتصادی و سیاسی در منطقه و خصوصاً در مساله انرژی به راه بیافتد که پس از آن برکناری وزیر نفت، وزیر خارجه و حتی سفیر عربستان در آمریکا بودیم که به نوعی یک خانه‌تکانی مشکوک در ساختار سیاسی عربستان سعودی به حساب می‌آید.

نقض حقوق‌بشر و بشردوستانه: قطیف تا یمن

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل با اشاره به نقض مکرر حقوق بشر در عربستان، اظهار کرد: یکی از مسائلی که در اواخر سال ۹۸ و قبل از آن بارها باعث شده تا عربستان سعودی به تیتر اصلی رسانه‌های دنیا تبدیل شود، بازداشت شاهزادگان و حتی ولیعهد سابق این کشور (محمدبن نایف) به دستور محمد بن سلمان بود که همین موضوع باعث شد تا مجدداً مسائل حقوق بشری عربستان مورد توجه قرار بگیرد. از سوی دیگر تعداد بالای زندانیان سیاسی و همچنین اعدام جوانان و نوجوانان شیعه این کشور (به خصوص در مناطق شیعه نشین مانند قطیف) هم موضوعی بود که بارها صدای مجامع بین‌المللی و حقوق بشری را درآورد و در همین راستا بسیاری از موسسات و دیده‌بان حقوق بشر بارها در مورد این رفتار ریاض گزارش‌های مهمی را منتشر کردند. موضوع دیگری که باز هم عربستان را مورد شدیدترین انتقادها در سال گذشته شمسی از سوی جامعه ملل قرار داد، بحث ادامه حملات هوایی این کشور به یمن بود. جنایات جنگی سعودی‌ها در این کشور همانند پنج سال پیش ادامه دارد و همین ضدیت باعث شد تا آتش‌بس و صلح در بندر الحدیده با اقدامات مخرب سعودی‌ها به جایی نرسد.

بحرین و امارات، از روابط با اسرائیل تا انفجار نفتکش‌ها

چراغی افزود: موانعی که از سوی عربستان در پرونده صلح یمن اعمال شد باعث شد تا انصارالله بیش از گذشته دست به اقدام‌ها و حملات خود بزند و این روند تا جایی ادامه پیدا کرد که انصارالله بیشترین مزدوران آنها را در پایگاه‌های خودشان مورد حمله قرار دادند که این حملات حتی دامن اماراتی‌ها را هم گرفت و چندین نفر از نیروهای آنها هم کشته شدند. در این مسیر باید متوجه باشیم باشیم که وضعیت یمن و آنچه عربستان در آنجا تبیین کرده بود تا حد زیادی به هم ریخته است و اساساً ما باید متوجه باشیم که این روند به جایی نخواهد رسید؛ چراکه انصارالله اخیراً توانسته  به برخی از منابع نفتی یمن که در دست مزدوران سعودی بوده دسترتسی پیدا کند و این به معنای تغییر محاسبات است. در مورد تحولات بحرین و امارات هم باید بگویم که این دو کشور دقیقاً همسو با عربستان سعودی حرکت کردند. در بحرین آل‌خلیفه سعی کرد تا برای برقراری روابط دیپلماتیک با رژیم صهیونیستی زمینه‌های معامله قرن را فراهم کند و در همین راستا شاهد بودیم که سرکوب شیعیان و نقض حقوق بشر به بالاترین حد رسید. در امارات اما نزاع میان شیخ‌نشین‌های دبی و ابوظبی باعث شد تا در نهایت  آنها نظامیان خود را از یمن فرا بخوانند که همین مساله زمینه اختلاف میان ابوظبی با ریاض را تعمیق بخشید.

درگذشت سلطان قابوس و ادامه نقش میانجی‌گری عمان

وی در پایان خاطرنشان کرد: در مورد ایران هم شاهد آن بودیم که امارات مجدداً در این زمینه به مسائل مختلفی ورود کرد؛ تا جایی که آنها تمام سعی خود را کردند که بتوانند مجدداً ایران‌هراسی را در این فضا تقویت کنند و در این راستا بحث انفجار نفتکش‌ها علیه تهران را در دستور کار خود قرار دادند. واقعه مهمتر که باعث شگفت‌زدگی کشورهای حاشیه خلیج فارس و سایر دولت‌های غربی شد، درگذشت پادشاه عمان بود. زمانی که اخبار میانجی‌گری عمان میان ایران و آمریکا منتشر می‌شد، شاهد آن بودیم که سلطان قابوس فوت کرد و از دنیا رفت. در همان روزهای اول ایالات متحده و بریتانیا به دنبال آن بودند تا بتوانند گزینه مورد نظر خود را جایگزین وی کنند و به نوعی عمان را وارد دوران جدید کنند، اما به هر ترتیب خاندان قابوس بر اساس وصیت‌نامه وی گزینه مورد نظر را انتخاب کردند و عمان همانند گذشته و با همان مشی قبلی، سیاست خارجی خود را ادامه داد. این مسائل بخشی از مهمترین وقایع حاشیه خلیج فارس و عربستان بود اما در سال ۱۳۹۹ احتمال می‌رود که سیاست خارجی این کشورها در قبال ایران تغییر کند و حتی ممکن است ولیعهد سعودی نسبت به گذشته در منطقه تنهاتر شود.          

منبع: ایلنا

کلیدواژه: عربستان سعودی ریاض بحران امارات محمد بن سلمان آرامکو انصارالله یمن سلطان قابوس حاشیه خلیج فارس عربستان سعودی باعث شد حقوق بشر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.ilna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایلنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۴۴۸۸۸۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

توافق امنیتی جدید عربستان و آمریکا در انتظار چراغ سبز اسرائیل!

به گفته مقامات آمریکایی، عربستان سعودی و ایالات متحده در حال نهایی کردن جزئیات یک توافق مهم برای تقویت تجارت و دفاع دوجانبه هستند، اما اگر عربستان و اسرائیل روابط دیپلماتیک برقرار نکنند، توافقی حاصل نخواهد شد.

به گزارش جماران، سی ان ان در تحلیلی در این باره می‌نویسد:

یک معاهده دفاعی، ائتلاف امنیتی هفت دهه‌ای بین عربستان سعودی و ایالات متحده را مستحکم و آن‌ها را هر چه بیشتر به یکدیگر نزدیک می‌کند، زیرا دشمنان ایالات متحده مانند ایران، روسیه و چین به دنبال گسترش نفوذ خود در خاورمیانه هستند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، مدت‌هاست که به دنبال روابط با عربستان سعودی است، زیرا این اقدام می‌تواند در سراسر جهان اسلام تاثیر خود را بگذارد.

متیو میلر، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا روز پنجشنبه گفت که ایالات متحده در حال مذاکره برای یک قرارداد بزرگ شامل سه جزء است.

مولفه اول شامل بسته‌ای از توافقات بین آمریکا و عربستان سعودی، مولفه دیگر عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل و مولفه سوم تشکیل کشور فلسطین است.

به گفته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا این سه با هم مرتبط هستند و هیچ کدام بدون دیگران جلو نمی‌روند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، در یک میزگرد در کنفرانس اقتصادی این هفته در ریاض گفت: برای اینکه عادی سازی بین عربستان سعودی و اسرائیل محقق شود، باید مسیری برای تشکیل کشور فلسطین و «آرامش در غزه» وجود داشته باشد. به نظر من کاری که عربستان سعودی و ایالات متحده با هم در زمینه توافقات خود انجام داده اند، به طور بالقوه به اتمام نزدیک است، اما برای پیشبرد عادی سازی دو چیز لازم است: آرامش در غزه و مسیری معتبر به سوی یک کشور فلسطینی.

وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد، در حاشیه این مجمع، بلینکن با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی (MBS) دیدار کرد تا در مورد این توافق گفتگو کند. کارشناسان، پیمان عربستان و آمریکا را «مجموعه‌ای جامع از تفاهمات» توصیف می‌کنند که شامل تضمین‌های امنیتی، اقتصادی و فناوری برای سعودی و همچنین حمایت از برنامه هسته‌ای غیرنظامی این کشور می‌شود.

انتظار می‌رود این توافق عادی‌سازی از توافق‌نامه ابراهیم، مجموعه‌ای از معاهده‌هایی که چهار کشور عربی اسرائیل را در سال ۲۰۲۰ به رسمیت شناختند و تقاضای دیرینه اعراب برای تشکیل یک کشور مستقل فلسطینی به عنوان پیش‌شرط به رسمیت شناختن اسرائیل را نادیده گرفتند الگوبرداری شود.

محمد بن سلمان پیشتر گفته بود که توافق با اسرائیل «بزرگترین توافق تاریخی از زمان جنگ سرد» خواهد بود. در سال ۲۰۲۱، نتانیاهو این توافق را اینگونه توصیف کرد که اسرائیل را قادر می‌سازد «دکترین قدیمی و خطرناک سرزمین در ازای صلح را جایگزین کند و صلح را در ازای صلح به ارمغان آورد، بدون اینکه اسرائیل حتی یک سانتی‌متر از دست بدهد».

از آن زمان، دولت بایدن عادی سازی اسرائیل و عربستان را در مرکز سیاست خاورمیانه‌ای خود قرار داده است. ایالات متحده و عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ به گفتگو‌ها درباره این پیمان ادامه دادند و انتظار می‌رفت که بلینکن در ۱۰ اکتبر سال گذشته به ریاض برود تا درباره جزئیات آن صحبت کند، این تاریخ درست سه روز قبل از حمله حماس به اسرائیل بود که عملا این توافق را به تاخیر انداخت.

تحلیلگران می‌گویند که حمله بعدی اسرائیل به غزه که این منطقه را ویران کرده و بیش از ۳۴۰۰۰ فلسطینی را کشته، ممکن است پارامتر‌های توافق را برای عربستان سعودی تغییر داده باشد. اکنون پذیرش بخشی که خواستار مسیری «غیرقابل بازگشت» به سوی تشکیل یک کشور فلسطینی است، کلید اصلی بخش عادی سازی توافق گسترده‌تر خواهد بود.

نتانیاهو بار‌ها چشم انداز تشکیل کشور مستقل فلسطینی را رد کرده و استدلال می‌کند که این امر به امنیت اسرائیل آسیب می‌زند و بر ادامه جنگ غزه تا زمانی که حماس از بین برود، مصمم است.

تحلیلگران می‌گویند که این موانع ممکن است منجر به تلاش عربستان برای بستن توافق دوجانبه بدون جزء عادی سازی توافق شود. اما چنین رویکردی با موانع بزرگی روبرو خواهد شد. سناتور جمهوری خواه لیندسی گراهام در این باره می‌گوید: توافقی که تعهد نظامی قاطعانه ایالات متحده به امنیت عربستان سعودی را بدون مولفه عادی سازی ایجاد می‌کند، بعید است از کنگره آمریکا عبور کند.

اگر توافقنامه دفاعی متقابل در قالب یک معاهده مورد مذاکره قرار گیرد، برای الزام آور شدن نیاز به ۶۷ رأی در سنا دارد. گراهام در پاسخ به گزارش‌هایی مبنی بر تصمیم عربستان سعودی گفت: بدون عادی‌سازی روابط اسرائیل و عربستان و اطمینان از تامین نیاز‌های امنیتی اسرائیل در مورد پرونده فلسطین، رای بسیار کمی برای توافق دفاعی متقابل بین ایالات متحده و عربستان سعودی وجود خواهد داشت.

کارشناسان می‌گویند که شاید بایدن بتواند با الگوبرداری از توافقنامه امنیتی دیگری که سال گذشته با بحرین امضا کرد، کنگره را برای رسیدن به توافق دور بزند. به گفته فراس مکساد، کارشناس ارشد و مدیر توسعه استراتژیک در موسسه خاورمیانه در واشنگتن دی سی، مسیر دیگری وجود دارد که حول توافقنامه یکپارچگی و رفاه امنیت جامع که دولت بایدن در سپتامبر ۲۰۲۳ با بحرین امضاء کرد، الگوبرداری شده است. متن این پیمان صراحتاً بیان می‌کند که ممکن است از طرف‌های دیگر برای پیوستن دعوت شود.

با این حال، هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه دولت بایدن برای تصویب توافق دوجانبه با عربستان سعودی، کنگره را دور بزند، وجود ندارد. برای عربستان سعودی، توافق دوجانبه با ایالات متحده یک پیروزی بزرگ خواهد بود، که نشان دهنده پایان دورانی است که بایدن به دنبال تضعیف محمد بن سلمان به اتهام دست داشتن در قتل جمال خاشقجی، ستون نویس واشنگتن پست در کنسولگری سعودی در استانبول بود.

برخی کارشناسان معتقدند که این توافق همچنین «سلطه آمریکا را در خاورمیانه برای نسل‌ها تثبیت می‌کند و چالش رو به رشد چین و روسیه را کمرنگ می‌کند.» محمد بن سلمان مشتاق تقویت سیستم دفاعی عربستان و تنوع بخشیدن به اقتصاد عربستان به دور از هیدروکربن است، زیرا او یک سیاست اقتصادی بلندپروازانه به نام چشم انداز ۲۰۳۰ را دنبال می‌کند. پادشاهی سعودی دارای یک برنامه هسته‌ای غیرنظامی نوپا است که ولیعهد مایل به توسعه آن با حمایت ایالات متحده است.

به گفته کارن یانگ، محقق ارشد پژوهشی در مرکز دانشگاه کلمبیا، عربستان سعودی مایل است با ایالات متحده معامله کند و این احتمالاً بهترین زمان در دوران دولت بایدن برای کمک به برخی از مسائل مهم در کنگره نظیر سیاست جهانی انرژی است.

یکی دیگر از نقاط سخت در حمایت ایالات متحده از چنین برنامه ای، مخالفت آمریکا با غنی سازی محلی اورانیوم در داخل خاک کشور‌ها است، غنی سازی یک جزء کلیدی برای تولید انرژی هسته‌ای است که می‌تواند برای تولید سلاح‌های هسته‌ای نیز استفاده شود. عربستان سعودی از نظر ذخایر اورانیوم غنی است و اصرار دارد که بتواند آن را در داخل غنی سازی کند. در صورت تحقق چنین مسئله‌ای این برای یک کشور عربی برای اولین بار خواهد بود. برای مثال، امارات متحده عربی همسایه، اورانیوم غنی شده را برای نیروگاه‌های هسته‌ای خود وارد می‌کند.

روز چهارشنبه، سناتور دموکرات، اد مارکی، رئیس مشترک گروه کاری تسلیحات هسته‌ای و کنترل تسلیحات، از دولت بایدن خواست اطمینان حاصل کند که ریاض از غنی‌سازی و بازفرآوری مواد هسته‌ای خودداری می‌کند. او در بخش‌هایی از سخنان خود به اظهارات قبلی محمد بن سلمان استناد کرد که گفته بود عربستان سعودی در صورت حرکت تهران به سمت سلاح هسته‌ای در این مسیر گام خواهد گذاشت. وی گفت: مسیر صلح خاورمیانه نباید شامل چشم انداز عربستان سعودی مجهز به سلاح هسته‌ای باشد که منافع آمریکا، متحدان و شرکای خود را در سراسر منطقه تضعیف کند.

پیمان عربستان سعودی و آمریکا دو کشور را موظف می‌کند که برای بازدارندگی و مقابله با هرگونه تجاوز خارجی با یکدیگر همکاری کنند، اما به این تعهد جنبه معاهده رسمی نمی‌دهد.

زمانی که شرایط سیاسی اجازه دهد، هنوز جایی برای یک توافق امنیتی چندجانبه که در نهایت شامل اسرائیل، بحرین، ایالات متحده و دیگران باشد، وجود خواهد داشت. انتخاب با اسرائیل خواهد بود که چه زمانی آماده پاس دادن توپ به سمت تشکیل کشور مستقل فلسطین باشد.