«مرد زبان فارسی» رفت + عکس
تاریخ انتشار: ۲۴ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۵۶۴۶۱۷
اما امسال که همه چیز و همه جا و همهی مراسمها تعطیلند، مجلسش با دو تن برگزار خواهد شد؛ شهید و شاهدش. و شاید گرمترین و خاصترین مجلسِ تمامِ این سالها.
به گزارش مشرق، فروردین دیگر کمکم دارد روی ناخوشش را برای اهل فرهنگ تکمیل میکند. بعد از کرونا که همه اهل فرهنگ را زمینگیر کرده است روز گذشته خبر رسید که استاد حسن انوشه، مرد سابقهدار زبان فارسی که سالها در این راه قلم زده بود به علت بیماری سرطان به رحمت خدا رفت.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
این نویسنده، پژوهشگر تاریخ و زبان و ادبیات فارسی و سرپرست گروه نویسندگان دانشنامه ادب فارسی در روز شنبه (۲۳فروردینماه۹۰) در سن ۷۵سالگی بهدلیل بیماری سرطان درگذشت. حسن انوشه در ۱۹اسفند۱۳۲۳ در بابل متولد شد. او تحصیلاتش را در دانشگاه تهران در رشته زبان و ادبیات عرب به انجام رساند و عضو هیات امنای بنیاد فردوسی بود. از آثار او میتوان به «تاریخ ایران کمبریج: از ظهور اسلام تا آمدن دولت سلجوقیان»، «تاریخ ایران کمبریج: از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان»، «تاریخ ایران کمبریج: از آمدن سلجوقیان تا فروپاشی دولت ایلخانان»، «ایران و تمدن ایرانی، کلمان هوار»، ترجمه «ایران در سپیده دم تاریخ» و ... اشاره کرد. عمده تالیفات وی در این سالها منحصر به تاریخ ایران کمبریج و دانشنامه ادب فارسی بود که هر کدام چندین مجلد بودند.
حسن انوشه علاوه بر تالیفات دانشنامه کتابی را نیز درباره فرهنگ واژهها و اصطلاحات فارسی و فارسیشده کاربردی در افغانستان با عنوان «فارسی ناشنیده» منتشر کرد که بسیار موردتوجه قرار گرفت و تاثیرات فرهنگی در کشور افغانستان بسیار بود. در توضیح این کتاب آمده است: «فرهنگ واژگان فارسی کاربردی در افغانستان دربرگیرنده واژههای فارسی رایج در افغانستان است که در فارسی ایران کمتر رایجاند یا استفاده نمیشوند، یا در فارسی مورد استفاده ما به معنای دیگری به کار میروند.
این واژهها شامل واژههایی است که در دوران قدیم در زبان ما کاربرد داشته و در متون ما هستند؛ اما اکنون فراموش شدهاند. همچنین واژههایی است که ما نمونهای از آنها را نداشتیم. وامواژههای افغانها از دیگر زبانها دیگر گونه واژههای این فرهنگ است. این فرهنگ بیش از ۱۰هزار مدخل دارد و در ۱۲۰۰صفحه ارائه میشود. نگارش این فرهنگنامه و آشنایی با این واژگان به غنای زبان فارسی کمک میکند، همچنین سبب نزدیکی بین دو کشور میشود و به کسانی که میخواهند واژهسازی کنند، کمک میکند تا از این واژگان بهره بگیرند.»
مرحوم حسن انوشه درباره ضرورت جمعآوری این کتاب میگوید: « ضرورت تألیف این کتاب به سالهای تألیف دانشنامه زبان و ادب فارسی برمیگردد. یک جلد از دانشنامه زبان و ادب فارسی، اختصاص دارد به افغانستان و در آن زمان در منابعی که برای تألیف دانشنامه به آنها رجوع میکردیم، به واژههایی برمیخوردیم که فارسی بودند یا فارسی شده بودند ولی در ایران کاربرد نداشتند. کاربرد این واژهها به صورت روزمره در افغانستان بود ولی در ایران هیچ کاربردی نداشتند و اگر کاربردی هم داشتند، معنایش با معنایش در افغانستان فرق میکرد. ما این واژهها را جمع کردیم و متوجه شدیم تعداد این واژهها از ۲۰هزار عدد هم گذشته است. بعد اینها را جمع کردیم و شواهد استفاده از این کلمات را جمع کردیم و در یک کتاب هزار صفحهای تدوین کردیم و اسمش را گذاشتیم «فارسی ناشنیده».
میلاد عظیمی، نویسنده و مترجم درباره حسن انوشه میگوید: حسن انوشه یکی از ناموران فرهنگی شهر ما بابل درگذشت. انوشه مترجم بود. چند کتاب خوب از تحقیقات تاریخی ایرانشناسان ترجمه کرد: غزنویان باسورث ، تاریخ سیستان باسورث، ایران و تمدن ایرانی کلمان هوار و چند جلد از تاریخ ایران کمبریج. نثر روانی داشت. انتخاب این کتابهای مهم برای ترجمه هم نشان آگاهی او بود. کار دیگر انوشه سرپرستی دانشنامه ادب فارسی بود. ا
همیت این دانشنامه - فارغ از کاستیها و فرازوفرودهایی که در روش و محتوا داشت و جای بحثش اینجا نیست - این است که تمرکز دارد بر معرفی کار و کارنامه زبان و ادب فارسی در قلمرو تاریخی و فرهنگی آن. در این کتاب چندهزار صفحه اطلاعات درباره میراث زبان و ادب فارسی در افغانستان و آناتولی و شبهقاره هند و قفقاز و ماوراءالنهر گردآمده است. (نمیدانم چرا نام سیاسی و تازه «آسیای میانه» به جای نامهای کهن و ریشهدار «ورارود» و «ماوراءالنهر» بر کتاب نهاده شد).
اصل توجه به قلمرو زبان فارسی و تدوین دانشنامه در این موضوع به نظرم کاری بجا و لازم بود و هنوز هم در این زمینه باید کار کرد. خیلی از مطالب دانشنامه ادب فارسی تازه و سودمند است. این کتاب، با همه کاستیهایش، سند علمی و مستند حضور وسیع و عمیق و مستمر زبان فارسی و فرهنگ و ادب ایرانی در قلمرو تاریخی و فرهنگی آن است. بخصوص وقتی ببینیم سیاستمداران چگونه خاک در چشم حقایق علمی میپاشند و تاریخ را برای اغراض سیاسی و اقتصادی خود وارونه روایت میکنند، قدر و قیمت آن بیشتر شناخته میشود. توجه فرهنگی و ملی به قلمرو زبان فارسی را در کتاب دیگر انوشه با نام فارسی ناشنیده (با همکاری غلامرضا خدابندهلو) هم میتوان دید. کتابی که فرهنگ واژگان و اصطلاحات فارسی و فارسیشده کاربردی در افغانستان است و مورد نقد محققان هم قرار گرفته است. در همین عرصه انوشه کتابی هم درباره شاعران معاصر افغانستان نوشت که ندیدهام. این سالهای آخر انوشه مشغول تدوین و ساماندهی دانشنامه مازندران بود.
در مؤسسهای خصوصی به اسم «بنیاد مازندرانپژوهی انوشه». پشتیبان مالی این بنیاد دکتر علی شافی، پزشک فرهنگدوست بابلی است؛ این یعنی هنوز در این وانفسا هستند کسانی که خریدار دکان بیرونق خدمات فرهنگی باشند. دوسه سال پیش دهباشی شب بنیاد مازندرانپژوهی انوشه را در دانشگاه بابل برگزار کرد که من هم چند کلمهای حرف زدم. آن روز گفتم امیدوارم بنیاد مازندرانپژوهی انوشه مرکزی شود برای گردآوردن اسناد و مدارک درباره مازندران و هر کس سندی و عکسی درباره تاریخ و فرهنگ و میراث طبیعی مازندران دارد، تصویری از آن به این بنیاد بدهد.
امیدوارم کار دانشنامه مازندران به سرانجام برسد و منتشر شود. این را هم بنویسم حسن انوشه کسی نبود که معتقد باشد مازندران تافته جدابافته است. او مازندران را بخشی از ایران میدانست و نام مازندران را ذیل نام بزرگ ایران میخواست. دنبال این نبود که برای مازندران افتخارات دروغی و غیرعلمی بتراشد. دانشنامه مازندران که انوشه قرار بود منتشر کند علیالقاعده پیراسته از تعصبات لوس و تشبثات بیمزه بود و بر مبنای مستندات علمی به معرفی این تکّه از خاک ایران میپرداخت.
*صبح نو
منبع: مشرق
کلیدواژه: کرونا مدافعان سلامت سال جهش تولید ادبیات ایران زبان فارسی دانشنامه ادب فارسی زبان و ادب فارسی واژه ها زبان فارسی حسن انوشه سال ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۵۶۴۶۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تبدیل افکار خاموش ذهن به گفتار| ابزاری که اندیشه را واژه میکند!
خبرگزاری علموفناوی آنا- هدا عربشاهی: استفان هاوکینگ، اخترفیزیکدان و ریاضیدان انگلیسی که بیشاز هرچیز بهدلیل مطالعاتش درباره سیاهچالهها شناخته میشد، از اواخر میانسالی بهطرز روبهرشدی برای برقراری ارتباط با دیگران با مشکل مواجه شد. آتروفی عضلانی نخاعی پیشرونده، بیماری حادی که در سن ۲۱ سالگی به او حملهور شد علاوهبر فلجی ماهیچههای مورد نیاز برای راهرفتن و نوشتن، بهتدریج عضلاتی را که در صحبتکردن نقش دارند درگیر کرد بهطوریکه او سالها فقط با انقباض ماهیچههای گونه و انتقال این حرکات ازطریق حسگرهای فروسرخ به رایانه، توان نوشتن و صحبتکردن داشت. اما زمانیکه او به سن ۷۱ سالگی رسید، قدرت ماهیچههای گونهاش هم به مرور تحلیل رفت و بهاینترتیب، یکی از پویاترین ذهنهای علم قادر بود فقط یک کلمه در دقیقه بنویسد. ازاینرو، سال ۲۰۱۳ شرکت آمریکایی اینتل، پیشگام در فناوریهای تراشه و سامانههای رابط کاربری، دستگاه جدیدی ساخت که به این دانشمند اجازه میداد هر ۶۰ ثانیه ۵ تا ۱۰ کلمه بنویسد و حرف بزند. این سامانه که برپایه فناوری تشخیص چهره بود نهفقط حرکات عضلات گونه، که حرکات دهان و ابروها را هم ثبت میکرد و بهاینترتیب، هاوکینگ میتوانست از آن برای انتخاب حروف روی صفحه نمایشگر رایانه، نوشتن واژهها و عبارات و تبدیل آنها به صدای الکترونیکی استفاده کند. اگر امروز این فیزیکدان انگلیسی زنده بود شاید میتوانست به استفاده از نمونههای اولیه دستگاههایی که به مدد هوشمصنوعی افکار را میخوانند و آنها را به کلمات تبدیل میکنند برای برقراری ارتباط با سرعتی بیشتر امیدوار باشد.
هوشمصنوعی سکوت ذهن را میشکند
از سال ۲۰۱۹ گروهی از دانشمندان دانشگاه کلمبیا در کانادا به سرپرستی پژوهشگر ایرانی، نیما مسگرانی، با کمک هوشمصنوعی گامهای رو به جلویی را برای تحقق رویای امکان تبدیل افکار خاموش ذهن به گفتار برمیدارند. به اعتقاد این دانشوران، آنچه که درحالحاضر قدمهای نخستین خودش را میپیماید ظرف یکدهه آینده به واقعیتی دردسترس تبدیل خواهد شد. تیم نیما مسگرانی مشغول توسعه الگوریتمی است که بااستفاده از هوشمصنوعی و استفاده از دستگاه الکتروانسفالوگرام قادر است سیگنالهای مغز را به کلمات گفتاری تبدیل کند.
همچنین یکسال پیشاز آغاز این پروژه، یعنی سال ۲۰۱۸، گروهی از دانشمندان علوم اعصاب دانشگاه تورنتو، سامانهای را توسعه دادند که امکان بازآفرینی تصویر ذهنی را روی صفحه نمایشگر میسر میکرد. این سامانه زمانی مفید است که شخصی بخواهد چهرهای را تشخیص دهد که در ذهنش واضح است، اما قادر به توصیف آن برای کارشناسان تشخیص چهره یا کشیدن آن روی کاغذ نیست و با کمک این سامانه و به لطف اسکن افکار، بازنمایی آن چهره امکانپذیر میشود. آزمایش این پژوهشگران، نمونهای از افرادی را شامل میشد که عکسی از صورت انسانی به آنها نشان داده شده بود و هنگام انجام الکتروآنسفالوگرام آنها باید درباره تکتک جزییات چهره فردی که تصویرش را دیده بودند فکر میکردند و همزمان، دستگاه ثمره آن افکار را روی صفحه نمایشگر میکشید و بازنمایی میکرد. درنهایت چهره شخص در عکس بهطور کامل روی نمایشگر ظاهر میشد.
اما نیما مسگرانی، سرپرست گروه پژوهشگران دانشگاه کلمبیا در این تحقیقات بر ابزار خاصی بهنام «ووُکدر» بهمعنی «رمزگذار صوت» تکیه کرد. این دستگاه قادر است هر سیگنال صوتی را بهصورت کدهایی رمزگذاری کند. الگوریتمهایی با قابلیت یادگیری جملات و داستانهای کوتاه و بازتولید کلمات و گفتارهای خاص در این دستگاه نصب شدهاند. این همان فناوری است که به سامانه دستیار صوتی الکسا محصول آمازون و سیری محصول اپل اجازه میدهد که به سوالهای کاربران پاسخ صحیح ارائه دهند. این مطالعه دادههایی را از پنج بیمار مبتلا به صرع درحالیکه تحت جراحی مغز و اعصاب بودند جمعآوری کرد. در مغز این بیماران یک سری الکترود کاشته شده بود که به دانشوران اجازه داد همانطورکه بیماران به داستانهایی که چهار نفر مختلف تعریف میکردند گوش میدادند اندازهگیریهای الکتروکورتیکوگرافی جامعی انجام دهند. هر ضبط عصبی حداکثر ۳۰ دقیقه طول کشید.
پساز جمعآوری دادهها، دستگاه رمزگذار صوتی امواج مغزی تولیدشده در قشر شنوایی را خواند و از آنها برای تبدیل آنچه که مغز شنیده بود به گفتار استفاده کرد. سپس صدای تولیدشده با سامانه هوشمصنوعی از هرگونه اصوات مزاحم پاک و درنهایت، دادهها برای شنوندگانی بیرون از این آزمایش پخش شد. بهگفته نیما مسگرانی، شنوندگان تا 75 درصد مواقع توانستند صداها را بفهمند و تکرار کنند که در مقایسه با تلاشهای قبلی بهطور متوسط بینظیر است. او همچنین پیشبینی میکند که این فناوری دستکم تا یک دهه آینده در سطح جهانی در دسترس خواهد بود و هرچند امکان انجام اندازهگیریهای الکتروکورتیکوگرافی (در تماس مستقیم با کورتکس مغز) محدود است، اما بههررو، این آزمایش میتواند پایه و اساس تبدیل افکار انسان به گفتار باشد. گام بعدی، اصلاح الگوریتمها است تا بتوانند کلمات و جملات پیچیده را رمزگشایی کنند، تاحدیکه این فناوری در آینده، واقعا بتواند به نقطه عطفی تبدیل شود که نهفقط در زندگی روزمره، که برای رفاه بیمارانی که بهدلیل بیماریهای تخریب نورونی و آسیبهای مغزی نمیتوانند صحبت کنند هم مفید باشد.
الگوریتمی برای تبدیل فعالیت مغزی به جملات
پساز مطالعات سال ۲۰۱۹ دانشمندان دانشگاه کلمبیا، گروهی از پژوهشگران دانشگاه کالیفرنیا در سال ۲۰۲۰ الگوریتمی را توسعه دادند که قادر است امواج مغزی را پردازش و آنها را به جملات معنادار تبدیل کند. براساس دادههای این محققان که در نشریه تخصصی نیچر نوروساینس منتشر شده است، میانگین میزان خطای این مدل برابر با ۳ درصد است. جوزف ماکین، متخصص یادگیری ماشین در این پژوهش میگوید: «واسطهای ذهن و ماشین موفقیت محدودی در رمزگذاری فعالیتهای عصبی نشان میدهند و قادر به رمزگشایی قطعات کلمات یا جملات خاص ساده هستند.» کار ماکین و گروهش با مشارکت چهار داوطلب شروع شد که در مغز آنها هم الکترودهایی برای نظارت بر تشنجهای صرع کاشته شده بود. از داوطلبان خواسته شد تا حدود ۵۰ جمله مختلف را چندبار با صدای بلند بخوانند: جملات سادهای چون «تینا ترنر یک خواننده پاپ است» یا «آن دزدها ۳۰ جواهر را دزدیدند». و همزمان دانشمندان فعالیت مغز آنها را ثبت کردند. سپس الگوریتم هوشمصنوعی که برای تبدیل سیگنالهای مغز به نمایشهای انتزاعی، در قالب رشتههای عددی طراحی شده بود، این دادههای جمعآوریشده را پردازش کرد. در مرحله بعد، این رشتههای عددی را کلمه به کلمه رمزگشایی کرد تا جملات تولید شوند. درطول مرحله آزمایش، سامانه ابتدا جملات بیمعنی تولید میکرد، اما زمانیکه «یاد گرفت» کدام جملات به کدام رشتهها متصلاند و کدام کلمات بیشتر با هم ظاهر میشوند، نتایج بهبود یافت. هرچند دقت تشخیص از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما بهطور متوسط فقط در ۳ درصد جملات خطا شناسایی شد.
انتهای پیام/