به نقل از «ایرنا»

کرونا و زیرسوال رفتن ایده توسعه مرکزمحور

تاریخ انتشار: ۳۰ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۶۴۶۹۴۰

در اتخاذ راهبردهای توسعه، گروهی معتقدند توسعه باید هم‌زمان با عدالت اتفاق بیافتد. در این نگاه، رشد مناطق مختلف کشور بایستی همراه با هم باشد. طبیعی است که این رشد، سرعت طوفانی ندارد چرا که برای ایجاد رشد نیاز به انباشت ثروت است و عدالت (که طرفدار توزیع ثروت‌ها و سرمایه‌ها است) طبیعتاً تلاش می‌کند از انباشت سرمایه در مناطق خاص جلوگیری کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این رویکرد که از آن به‌عنوان "توسعهٔ متوازن" نام‌برده می‌شود، مدعی است شکاف بین مناطق بیشتر و کمتر توسعه‌یافته به‌تدریج عمیق‌تر می‌شود. طرفداران این نگاه به توسعه این‌طور اظهار می‌کنند که این شکاف، ذاتاً منفی است زیرا حق نداریم گروهی از مردم را از توسعه و امکاناتی که متعلق به همهٔ کشور است محروم کنیم. علاوه بر این، آن‌ها معتقدند این شکاف نهایتاً دامن بالادستی‌ها را نیز خواهد گرفت؛ فقر و محرومیت بخشی از جامعه دائماً برای آن جامعه مشکلاتی را در پی دارد که گریبان گیر همه خواهد شد.

در نقطه مقابل، گروهی هم هستند که توسعهٔ متوازن را مانع توسعه می‌دانند. از نظر این گروه، عدالت بایستی به فاصله قابل‌توجهی از توسعه اجرا شود (فاصله‌ای گاه به وسعت بی‌نهایت) زیرا اگر بنا باشد از ابتدای فرآیند توسعه و کسب سود، این سود و امکانات به شکل متناسب بین مناطق جغرافیایی و افراد یک کشور توزیع شود، انباشت سرمایه صورت نمی‌گیرد. انباشت سرمایه، موتور محرکهٔ سرمایه‌داری است و عدم تجمیع سرمایه‌ها بدان معنا است که پروژه‌های عظیم دیگر قابل‌برنامه‌ریزی و اجرا نخواهند بود. لذا باید چند دهه تحمل کرد و به انباشت سرمایه در برخی نقاط و در دست برخی گروه‌ها رضایت داد. پس از رسیدن به توسعهٔ مطلوب، می‌توان عدالت را هم چاشنی کار کرد و از محل سودهای حاصل از سرمایه‌گذاری‌های پیشین، در مناطق دیگر هم توسعه ایجاد کرد و محرومیت آن مناطق و ساکنانشان را کاهش داد. این مدل توسعه را می‌توان مدل توسعهٔ مرکزمحور نام نهاد. جمهوری اسلامی در طول این سال‌ها در راستای عدالت گام‌های بلندی را برداشته، اما در شرایط کنونی نیاز بیشتری احساس می‌شود که عدالت و توسعه مطلوب را به همه مناطق کشور تسری دهد.

کرونا و آسیب‌های مدل توسعه مرکزمحور

در این نوشتار کوتاه، فارغ از این‌که کدام رویکرد به توسعه را برای شرایط ایران مناسب‌تر می‌دانیم، قصد این است که بگوییم بیماری همه‌گیر حاصل از ویروس کرونا چه دردسرهایی برای مدل توسعهٔ مرکزمحور به وجود آورده است. قبل از آن باید کمی در اوضاع کنونی کشور تأمل و استنباط کنیم مدل توسعهٔ ما احتمالاً کدام نوع است یا به کدام نوع نزدیک‌تر است. سعی می‌کنیم با چند معیار ساده به این پرسش مهم پاسخ دهیم. این معیارها عبارت‌اند از جمعیت، امکانات و ثروت. آمارهای مربوط به جمعیت در این نوشته، آمارهای سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران است که آخرین سرشماری جمعیت کشور بوده است.

در سال ۱۳۹۵ حدود ۷۵% از مردم ایران شهرنشین بودند که ۲۰% نسبت به سال ۱۳۶۵ افزایش داشته است. این نشان می‌دهد جمعیت از روستاها به شهرها مهاجرت کرده‌اند که خود نشان از تمرکز دارد. اینفوگرافی زیر نشان می‌دهد تمرکز جمعیت در کلان‌شهرهای ایران چگونه است. بیش از یک‌چهارم جمعیت ایران در ۸ کلان‌شهر تهران، مشهد، اصفهان، کرج، شیراز، تبریز، قم و اهواز زندگی می‌کنند و بین سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ مجموعاً بیش از یک میلیون نفر مهاجر از سایر نقاط کشور وارد این شهرها شده است. تمرکزگرائی را می‌توان از منظر امکانات زندگی هم بررسی کرد. سرانهٔ تخت‌های بیمارستانی در استان‌های مختلف از ۱ تخت تا ۲.۵ تخت به ازای هر ۱۰۰۰ نفر جمعیت متغیر است. امکانات آموزشی و تربیتی مثل مدارس و دانشگاه‌ها و کتابخانه‌ها که نویددهندهٔ آیندهٔ بهتر برای دانش آموزان و جوانان است، در استان‌های برخوردارتر و در کلان‌شهرها متمرکزشده‌اند. در سال ۱۳۹۶ گزارشی منتشر شد که نشان می‌داد از حدود ۱۱۵۰ شهر کشور، فقط ۶۰ شهر سالن سینما دارند؛ گزارشی دیگر نشان می‌دهد تهران که در سال ۱۳۷۶ حدود ۲۷% از کل مخاطبان سینما را داشته این نسبت را تا سال ۱۳۹۶ به ۵۴% رسانده است.

نیمه آذر ۱۳۹۷ گزارش مهمی از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر شد که خط فقر و جمعیت فقیر را به تفکیک استان برای سال ۱۳۹۵ محاسبه کرده بود. بر اساس این گزارش، حدود ۱۵ درصد جمعیت شهری و ۱۲ درصد جمعیت روستایی زیرخط فقر مطلق قرار داشتند. در سال ۱۳۹۵ بالاترین میزان فقر مطلق به ترتیب در این استان‌ها بود؛ سیستان و بلوچستان (38.3 درصد)، کرمان (32.9 درصد)، گلستان (30.7درصد)، قم (29.2درصد) و هرمزگان (22.1درصد). در استان کرمان فقر در مناطق روستایی بیشتر از مناطق شهری است، در مناطق روستایی 35.5 درصد و در مناطق شهری ۳۱ درصد است. اما در سایر استان‌ها فقر مطلق در بین خانوارهای مناطق شهری بیشتر از خانوارهای مناطق روستایی است. حدود ۶۵ درصد خانوارهای مناطق روستایی در استان‌های سیستان و بلوچستان، ایلام و کهگیلویه و بویراحمد دارای فقر غذائی‌اند. در خوشه‌های متفاوت مناطق شهری نیز بین ۳۰ تا ۴۰ درصد جمعیت در روز کمتر از ۲۱۰۰ کالری مصرف غذایی دارند. اگر خط فقر خوراکی و غیرخوراکی از هم تفکیک شود، شیوع فقر غیرخوراکی کمتر از فقر خوراکی است. این بدان معنا است که خانوارهای فقیر برای تأمین هزینه‌های ضروری غیرخوراکی (در همان سطح فقیرانه)، از کیفیت سبد خوراکی خود می‌زنند.

آمارهایی که در مورد جمعیت، امکانات و توزیع فقر بررسی کردیم نشان می‌دهند الگوی محقق شدهٔ توسعه در ایران، توسعهٔ نامتوازن بوده است. حال می‌خواهیم ببینیم این توسعهٔ نامتوازن یا تمرکزگرا در گرماگرم بحران‌هایی چون بحران همه‌گیری کرونا چه دردسرهایی برای نظام اجرائی و مالی و نیروی انسانی کشور به وجود آورده است.

کرونای محرومان

گزارش‌های متعدد نشان می‌دهد در سراسر دنیا و از جمله ایران، شرایط محرومان در مواجهه با کرونا بسیار متفاوت از توانمندان بوده‌است. علاوه بر دسترسی کمتر محرومان به امکانات پزشکی و سلامت مثل پزشک، دارو و بیمارستان، آن‌ها برای تأمین ضروریات بهداشتی پیشگیری از کرونا نیز با مشکلات زیادی مواجهند. کمیاب شدن ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده در هفته‌های اول شیوع کرونا، دسترسی محرومان را به این اقلام ضروری دشوار کرد. گزارش ۱۹ اسفند خبرگزاری ایرنا، کمبود اقلام بهداشتی را تحت عنوان «کلیدواژهٔ مشترک استان‌ها» نام‌برده است.

در صورت دسترسی، قیمت‌ها به نحوی افزایش پیداکرده بود که تهیهٔ این اقلام از توان محرومان خارج بود. باز هم گزارش‌ها نشان می‌داد که قیمت دستکش، ماسک و مواد ضدعفونی‌کننده چند برابر شده‌است. بعد از گذشت دو هفته، با تلاش دولت و نهادهای مردمی، با تأمین مواد اولیهٔ موردنیاز، قیمت مواد ضدعفونی‌کننده تا حدودی کنترل شد اما هنوز هم در زمینهٔ تأمین ماسک و دستکش با مشکل مواجهیم و این موجب‌می‌شود تأمین‌کنندگان و لاجرم فروشگاه‌ها این اقلام را با قیمت‌های بالاتر نسبت به قبل از شیوع کرونا عرضه کنند. طبقات محروم جامعه هم در پیشگیری و حفظ فاصلهٔ اجتماعی، هم برای ادامهٔ زندگی روزمره در شرایط کرونا، و هم برای تأمین درمان و مواد غذایی مورد نیاز برای فائق آمدن بر کرونا در شرایط محرومیت و آسیب قرار دارند.

اما دسترسی به اقلام بهداشتی، تمام ماجرا نیست. بخشی از عدم توانمندی محرومان برای مواجهه با بحران‌ها از آنجا ناشی می‌شود که بنیهٔ مالی موردنیاز برای رد کردن بحران را ندارند و بنابراین در ماجرای کرونا، محرومان نه‌تنها ازاین‌جهت که به اقلام بهداشتی و امکانات پزشکی دسترسی کمتری دارند آسیب‌پذیر بوده‌اند، بلکه ازاین‌جهت هم که نمی‌توانستند فعالیت اقتصادی خود را تعطیل کنند در معرض خطر مضاعف بوده‌اند. طبقات محروم که پیش از کرونا نیز برای تأمین حوائج زندگی روزمرهٔ خود دچار مشکلات عدیده بودند، پس از روبرو شدن با تعطیلی کسب‌وکارها و مشاغلشان در دوران کرونا به فاز تازه‌ای از محرومیت وارد می‌شوند. لذا اقشار محروم جامعه هم در پیشگیری و حفظ فاصلهٔ اجتماعی، هم برای گذران زندگی روزمره در شرایط کرونا، و هم برای تأمین درمان و مواد غذائی موردنیاز برای فائق آمدن بر کرونا در شرایط محرومیت و آسیب قرار دارند.

گزارش‌های متعدد جهانی نشان می‌دهد محرومان هم در دوران کرونا برای تأمین زندگی‌شان با دشواری‌های بسیاری روبرو هستند و هم در دوران پساکرونا، زیان‌دیدگان عمده خواهند بود. در واقع، جهان ازنظر وضعیت فقر به سی سال قبل بازمی‌گردد و به‌طور خلاصه، تمام فعالیت‌های فقرزدائی سی سال اخیر جهان براثر تأثیرات کرونا از میان می‌رود.

ویروس توسعهٔ تمرکزگرا

سعی کردیم در این گزارش نشان دهیم ایدهٔ توسعهٔ تمرکزگرا مبنی بر تقدم رشد اقتصادی بر توزیع، در مواقع بحرانی تا چه حد آسیب‌زا است. اگر پیش از کرونا جهان در وضعیت بهتری از عدالت اقتصادی و اجتماعی قرار داشت، امروز در معرض سقوط نیم میلیارد نفر به زیرخط فقر نبودیم. در کشور خودمان نیز همین‌طور است. گزارش‌های مختلف، با معیارهای متفاوت نشان می‌دهد بین ۱۲ تا ۲۰ میلیون ایرانی در مناطق حاشیه‌ای زندگی می‌کنند یعنی شهرنشینانی هستند که به امکانات متعارف شهری دسترسی ندارند و از نظر اقتصادی نیز محروم هستند. ایدهٔ توسعهٔ تمرکزگرا، ایدهٔ «سرریز» است؛ ابتدا رشد اقتصادی قابل‌توجهی ایجاد شود و ظرف‌های سرمایه را پر کند، پس از سرریز شدن این ظرف‌ها، اضافهٔ این رشد به جامعه سرریز کند. اینجا در مقام نقد این گزاره نیستیم، نمی‌خواهیم نقد کنیم که آیا این سرریز اصولاً امکان‌پذیر است یا اساساً انجام می‌شود یا نه. خواستیم نشان دهیم بحران‌هایی چون کرونا، یا بحران‌های اقتصادی که در موارد متعدد برای کشور اتفاق افتاده است و تورم گسترده یا رکود فعالیت‌های اقتصادی را به همراه داشته است یا مواردی چون زلزله و سیل، فرصت پر شدن ظرف‌ها را می‌گیرند و عملاً نه‌تنها سرریز رشد اتفاق نمی‌افتد بلکه هم منابع درون ظرف‌ها باید به رفع بحران اختصاص یابد و هم افرادی که منتظر سرریز بودند فقیرتر می‌شوند.

عاقلانه نیست که یک جامعه و به‌ویژه جامعهٔ ایران را که تحت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی است، برای شرایط متعارف برنامه‌ریزی کنیم. پیش از کرونا، نوسانات اقتصادی سال‌های ۹۶ تا ۹۸ چندبار به ما نشان داد که نمی‌توانیم جامعه را برای شرایط متعارف برنامه‌ریزی کنیم. هرچند که در شرایط کنونی در مقابله با بحران کرونا نسبت به برخی کشورها موفق‌تر عمل کردیم. خروج آمریکا از برجام فقط معادلات دولت ایران را بر هم نزد، معادلات زندگی میلیون‌ها ایرانی را بر هم زد که برای معاش روزمرهٔ خود و آیندهٔ خود و فرزندانشان برنامه‌ریزی می‌کردند. ایدهٔ توسعهٔ تمرکزگرا برای جامعه‌ای که با نوسانات اقتصادی متعدد مواجه است پاسخگو نیست. هر بار که یکی از این نوسانات رخ می‌دهد، گروه جدیدی به دامن فقر و محرومیت می‌افتند؛ گروهی که اگر توسعهٔ متوازن را پیش‌گرفته بودیم، در ظرف فقر نمی‌افتادند.

برچسب‌ها ویروس کرونا سهم_من_در_مهارکرونا عدالت و توسعه

منبع: ایرنا

کلیدواژه: ویروس کرونا عدالت و توسعه ویروس کرونا عدالت و توسعه انباشت سرمایه مناطق روستایی برنامه ریزی نشان می دهد برای تأمین مناطق شهری مدل توسعه گزارش ها استان ها بحران ها سال ۱۳۹۵ ظرف ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۶۴۶۹۴۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اعتراف جدید سازندگان آسترازنکا/ باید نگران واکسن کرونا بود؟

گروه سلامت خبرگزاری علم و فناوری آنا، با شیوع بیماری کرونا بسیاری از ایرانی‌ها به دنبال واکسن کرونا بودند در این میان چند مدل واکسن در کشور وارد و توزیع شد، در این میان یکی از واکسن‌هایی که بسیاری از مردم ایران استفاده کردند آسترازنکا بود، در این میان از همان ابتدایی که واکسن آسترازنکا وارد کشور شد نظریه‌های مختلفی در مورد این واکسن در نشریه‌های مختلف منتشر می‌شد که قطعا واکسن آسترازنکا دارایی عوارضی است که می‌تواند به بدن گیرنده واکسن آسیب جدی وارد کند.

آسترازنکا چه نوع واکسنی است؟

واکسن آسترازنکا یک واکسن کووید ۱۹ است که توسط دانشگاه آکسفورد و شرکت آسترازنکا توسعه داده شده و از طریق عضلانی تزریق می‌شود. این واکسن، با استفاده از آدنو ویروس ChAdOx۱ شامپانزه به عنوان ناقل ویروسی ساخته شده‌است. این واکسن از دسامبر سال ۲۰۲۰، در حال انجام تحقیقات بالینی فاز III بوده‌است.

واکسن آسترازنکا، به‌صورت دو دوز نیم میلی‌لیتری در عضله دالی بازو، در افراد بالای ۱۸ سال، تزریق می‌شود. دوز دوم نیز پس از ۶ تا ۱۲ هفته از دوز نخست، تزریق می‌شود. اثربخشی این واکسن در پیشگیری از ابتلا به موارد حاد کووید ۱۹، پس از ۲۲ روز از تزریق دوز اول، معادل ۷۶ درصد و اثربخشی آن پس از تزریق دوم، به ۸۱ درصد می‌رسد.

اعتراف آسترازنکا: لخته شدن خون و کاهش پلاکت خون

شرکت داروسازی آسترازنکا اعتراف کرد واکسن کووید ۱۹ که با نام «کووید شیلد» عرضه شده بود، ممکن است به عوارض جانبی نادری از جمله لخته شدن خون و تعدادپلاکت‌های کم منجر شود.

واکسن کوویدشیلد توسط شرکت انگلیسی-سوئدی آسترازنکا با همکاری دانشگاه آکسفورد توسعه یافته و توسط انستیتو سرم هند تولید شد. این واکسن به طور گسترده در ۱۵۰ کشور جهان از جمله انگلیس و هند توزیع شد.

برخی مطالعات طی دوران همه گیری کرونا نشان داد این واکسن ۶۰ تا ۸۰ درصد در حفاظت از افراد در برابر ویروس کرونا تاثیرگذار است، اما از آن زمان تاکنون تحقیقات بیشتر حاکی از آن بوده که کووید شیلد ممکن است به ایجاد لخته خون در بدن برخی افراد منجر شود که ممکن است مرگبار باشد.

در همین راستا یک شکایت دسته جمعی از سوی حدود ۵۰ قربانی در انگلیس ثبت و در آن ادعا شد واکسن به مرگ و جراحت شدید افراد منجر شده و شاکیان خواستار ۱۰۰ میلیون پوند غرامت شدند.

یکی از شاکیان مدعی شده بود پس از دریافت واکسن و ایجاد لخته خونی به جراحت مغزی دائمی مبتلا شده و وی نمی‌تواند کار کند.

هرچند آسترازنکا در مقابل این ادعا از خود دفاع کرد، اما برای نخستین بار در یکی از اسناد دادگاه اعتراف کرد این واکسن در مواردی بسیار نادر به TTS یا ترومبوز همراه با سندرم ترومبوسیتوپنی منجر می‌شود که مشخصه آن ایجاد لخته خون و کاهش تعداد پلاکت‌های خون در افراد است.

این اعتراف آسترازنکا با تاکید شرکت در ۲۰۲۳ میلادی مبنی بر این است که قبول نمی‌کند TTS به طور عمومی در نتیجه تزریق واکسن ایجاد شود، تضاد دارد. از سوی دیگر سازمان جهانی بهداشت نیز تایید کرده بود کووید شیلد ممکن است عوارض جانبی مرگبار داشته باشد.

باید نگران واکسن آسترازنکا بود؟

در همین زمینه آمیتیس رمضانی متخصص بیماری‌های عفونی در گفتگو با خبرنگار سلامت خبرگزاری آنا در مورد عوارض واکسن آسترازنکا اظهار کرد: این واکسن از جمله واکسن‌هایی است که بر پایه وکتور و آدونا ویروس به شمار می‌رود که غیر فعال است و نسبت به سایر واکسن‌ها عوارض بیشتری دارد.

وی افزود: واکسن‌های برپایه وکتور عوارض بیشتری نسبت به سایر واکسن‌ها دارند و باید حداقل تا ۱۰ سال مورد ارزیابی قرار بگیرد، اما با توجه به شرایط پاندمی کرونا بسیاری از واکسن‌ها خیلی زودتر وارد بازار شدند.

اکثر واکسن‌ها دارای عوارض هستند

این متخصص بیماری‌های عفونی ادامه داد: در نهایت برخی از واکسن‌های کووید ۱۹ باید بگیم دارای برخی عوارض خفیف یا بیشتر هستند؛ البته بیشتر واکسن ساز‌های داخلی عوارض واکسن را بررسی می‌کنند و افرادی که این واکسن هارا دریافت کردند باید مورد ارزیابی قرار بگیرند برای مثال واکسن پاستور از جمله واکسن‌هایی است که مورد ارزیابی پس از دریافت قرار می‌گیرند.

وی در مورد ایجاد لخته خون توسط واکسن گفت: احتمال ایجاد لخته‌ی خون برای همه‌ی افراد وجود دارد، اما بسیار بسیار کم بوده و حدود یک در ۱۰۰ هزار نفر این عارضه خود را نشان می‌دهد که این عارضه نیز اغلب در زنان در سن باروری شایع است مخصوصا زنانی که از دارو‌های ضد بارداری استفاده می‌کنند.

انتهای پیام/