آینده، زورمندانه امروز را از گذشته می‌قاپد

حسین گنجی، روزنامه‌نگار

انسان نجات پیدا می‌کند، این اولین خبر خوشی است که می‌توان با جامعه درگیر با کرونا در میان گذاشت.

جامعه‌ی که برای اولین بار با بیماری مواجه شده است که او را از هر اجتماعی پرهیز میدهد و تنها راه مقابله با آن دوری جستن از یکدیگر است. ما با در کنار هم بودن نمی‌توانیم از این شرایط بیرون بیاییم، بلکه تنها با رفتار انفرادی مشترک، می‌توانیم آن را شکست دهیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گویی در دوگانه جامعه_اجتماع به سمت اجتماع کشیده می‌شویم، که افراد زیادی در آن زندگی می‌کنند، رفتارهای مشابه دارند، از طریق های غیر نزدیک با هم تعامل و گفت و گو و معاشرت دارند، ولی در کنار یکدیگر قرار نمی‌گیرند و با تعاریف گذشته و کلاسیک این یک اجتماع تلقی شده و با تعاریف سابق به آن نمی‌توان جامعه گفت. اما آیا این شکل و سبک زندگی، که عمدتا دورادور، به شکل کارمند دورکار، به شکل خانواده‌ و دوستی که در فضای مجازی معاشرت دارد، نمی‌ماند؟ و این صورت بندی یک جامعه با تعریف جدید نیست؟

ما قطعا با جامعه جدیدی روبرو خواهیم بود. جامعه ی که نه الزاما بد و نه الزاما خوب، با تغییرات بسیاری در ساخت و شکل زیست انسانی مواجه خواهد بود. درست است که ما بخشی از واقعه را که علاج آن را سبب و پیشیگری از دوباره ایجاد شدنش را موجب میگردد، از یاد میبریم، ولی صدماتش را نمیتوانیم فراموش کنیم.

فی‌المثل درست است که در زلزله رودبار و منجیل، یا زلزله بم یا خیلی از حوادث اینچنینی، مردم آن خطه خانه های خود را مقاوم نکردند و نمیکنند و یا خیلی از نقاط حادثه دیده یا آدم‌های حادثه دیده، پیشگیری را فراموش میکنند، ولی مرگ عزیزان و آن بخش فرهنگی و اجتماعی که حادثه دستخوش تغییر کرده است را از یاد نمیبرند و سبک زندگی در لایه‌های زیرین رفتاری، عاطفی و دیدگاهی خود با نوعی فقدان و حسرت و اندوه مداوم همراه میشود، که بیشترین تاثیرش را بر فرهنگ و اجتماع میتوان رهگیری کرد و در این کرونا هم به شکل دیگری مصیبت و خسران خودش را در تغییر رفتار و شکل زندگی انسان ها نشان میدهد.

پیش از کرونا ما در فضای مجازی در حال غرق شدن بودیم، که این با حضور کرونا سرعت چند برابر گرفته است. انقدر که شاید بتوان گفت بدون آن دیگر نمیتوانیم زندگی کنیم و جامعه تعریف شویم، زیرا که اگر قدیم میگفتن تلویزیون یک عضو خانواده شده است، باید امروز بگویم فضای مجازی و اسمارت‌ فون ها خود خانواده ما هستند. فضای مجازی در تب این حوادث خود را تثبیت میکنند، اعتماد بخش تر جلوه می‌کنند و به یک اعتبار برای انسان امروز معنی خانه و شهر و ملت و ملیت می‌یابند و ما بدون آنها مرز و قاعده و بنیان خود را از دست میدهیم. نحوه کسب و کارها به همین سبب با سرعت بیشتری و بهانه‌های قاعده مند تری تغییر می‌کند. فرهنگ در شئون مختلف خودش، از کنسرت های آنلاین گرفته تا کتاب‌های صوتی پر طرفدار تا ... نقش خود را تغییر و شکلش را عوض خواهد کرد.

با کرونا انسان فردگرا تر و جامعه مرزهایش را تغییر میدهد‌. به گونه ای که شاید فردی در آلمان با فردی در ایران و فردی در روستایی در اندونزی تشکیل یک خانواده را بدهند، بی آنگه رابطه سببی و نسبی دلشته باشند. اینها مرز را تغییر و تعریف از خانواده و جامعه به شکل سابقش را با چالش مواجه کند.

شکل رسانه به عنوان یک رکن اساسی در زندگی انسان مدرن بی برو برگرد با سرعت بیشتری از کاغذ به مجاز و از مجاز به شکل رودرو تری با انسان قرار میگیرد که هر لحظه هر انسان می تواند در آن خبرساز و خبر رسان باشد و خبرنگار با تعریف گذشته دیگر معنا و تعریف نشود.
شکل کسب و کارهای فیزیکی اگر به کندی در حال کوچ به سمت دورکاری و دور فروشی میرفت، سرعت مضاعف میگیرد.

به طور کلی میتوان گفت کرونا یه کاتالیزور و سرعت دهنده برای جهان رو به فردگرایی و انزوا بخشی است که مرزها را به شوخی میگیرد و حضور و بروز تکنولوژی را در زندگی و تغییر سبک زندگی ما سرعت بخشیده است. جهان پسا کرونا یک جهان به شدت مدرن شده است که در آن سنت در مظاهر و مزامیر مختلفش از دین تا خانواده تا تاریخ به شدت در ضعف و انزوا قرار می‌گیرد و به عبارت دیگر " آینده " زورمندانه " امروز " را از " گذشته " می‌قاپد و ما دیگر کمتر رویکردهای گذشته محور و سنت پایه را بها خواهیم داد و زندگی با سرعت بیشتری به سمت مدرنیزاسیون پیش می‌رود.

این کاری است که شاید طاعون و حصبه و دیگر بیماری های فراگیر که انسان‌را عاجز و ناتوان کرده بود در زمانه خود و در اندازه خود به جا گذاشتن و با هر بیماری فراگیری علم و آینده بهای بیشتری نسبت به دیگر شئون زندگی و زیستی ما پیدا کردند.

لینک کوتاه: asriran.com/0033sP

منبع: عصر ایران

کلیدواژه: کرونا جامعه فضای مجازی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۰۴۲۹۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خداوند برای انسان‌ها رستگاری می‌خواهد

از سلسله جلسات تدبر در سوره «رعد» که از سوی مدرسه دعا و نظام‌سازی وابسته به مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران برگزار می‌شود، شب گذشته یکشنبه 16 اردیبهشت در مسجد کوی دانشگاه تهران برگزار شد. طی آن هانی چیت‌چیان با اشاره به آیات 11 تا 15 این سوره مبارکه، دلایلی متقن در باب ولایت الهی و اینکه تنها ولایت خداوند و هر آن کس که ولایت او از جانب خدا تأیید شده است، وسیله‌ای برای رستگاری و کمال انسان است، به میان می‌آورد.

در بخشی از آیه 11 سوره مبارکه «رعد» چنین بیان می‌شود که «... إِنَّ اللَّهَ لَا یُغَیِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّیٰ یُغَیِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ...»(یقیناً خدا سرنوشت هیچ ملتی را به سوی بلا، نکبت، شکست و شقاوت تغییر نمی‌دهد تا آن که آنان آنچه را از صفات خوب و رفتارشایسته و پسندیده در وجودشان قرار دارد به زشتی‌ها و گناه تغییر دهند) از معنای این فراز از آیه مشخص می‌شود که هر جامعه‌ای سهمی از رشد و هدایت دارند و این امر به شکل پیش‌فرض برای آنها تعیین شده است به این معنی که خداوند برای همه انسان‌ها با هر ظرفیت و جایگاهی چیزی غیر از فلاح و رستگاری نمی‌خواهد حال آن که عده‌ای اصرار به آن دارند تا با تغییر سرنوشت خود آن را به سمت زشتی و شقاوت منحرف ساخته و تغییر دهند.

بر این اساس مبنای آفرینش الهی بر پایه هدایت انسان استوار است و اینگونه نیست که خداوند حتی با لحظه‌ای رها کردن انسان، موجبات لغزش و به ورطه ضلالت و گمراهی افتادن او را فراهم سازد؛ به زبانی عامیانه تنظیمات کارخانه‌ای آفرینش انسان بر مدار هدایت و ارزانی ساختن مواهب و نعمات الهی مقرر شده است و البته چه بسا در طول تاریخ بشریت اقوامی بوده و هستند که درصدد برهم زدن و خراب کردن این قانون الهی بوده و سعی در تغییر آن داشته‌اند.

براساس آنچه که قرآن به آن اشاره دارد، چه بسیار اقوامی که سعی در برطرف ساختن زندگی هدایتگر و سعادتمند از خود داشته و راه ضلالت و گمراهی را در پیش کشیدند، همچوم قوم «ثمود»، «اسرائیل» و «لوط» و وقتی صحبت از قوم می‌شود، یعنی تشکلی که بر انجام کاری و فعلی مشترک اجماع دارند. این تعبیر با عبارت امت که هدف و سرانجامی مشترک را برای خود تعیین کرده و به سمت آن پیش می‌روند، متفاوت است.

به بخش دیگری از آیه 11 این سوره توجه کنید: «... وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ ۚ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ ...»(و هنگامی که خدا نسبت به ملتی آسیب و گزند بخواهد [برای آن آسیب و گزند] هیچ راه بازگشتی نیست؛ زیرا برای آنان جز خدا هیچ یاوری نخواهد بود) با دقت در این فراز، متوجه می‌شویم که حتی اگر قرار باشد بر قومی مورد و پیشامد ناگوار و سوئی وارد شود آن نیز از اراده خداوند ناشی می‌شود. در نتیجه اینگونه نیست که حتی به فرض قومی راه انحراف و نگون‌بختی را برای خود انتخاب کرده باشد، خداوند نیز رأی و نظرش بر این باشد، بلکه ممکن است به آن قوم مهلتی برای جبران اشتباه و خطایش را بدهد. این امر از جمله اوصاف صبور و بخشندگی خداوند است و نکته جالب توجه اینکه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان نیز به این امر صحه گذاشته است.

در روایات زیادی از معصوم(ع) این امر نیز مشهود است که خداوند به محض مشاهده ارتکاب بندگان به عمل خیر و صلاح، فوراً به ملائک خود فرمان به ثبت و نگهداری آن را می‌دهد، حال آن که در مورد انجام عمل ناشایست تعللی در ثبت و ضبط اعمال دارد تا فرد یا قوم مرتکب درصدد جبران برآمده یا از کرده خود پشیمان شوند و توبه کنند.

اما سرآخر همه اینها برای اثبات یک مفهوم راستین و حقیقی است و آن اینکه انسان به غیر از خدا ولی و سرپرستی ندارد و سرپرستی اگر به ابنای بشر در طول تاریخ سپرده شده باشد، تنها آن قسم از آن موجه و قابل قبول است که مورد تأیید و تأکید خداوند قرار گرفته باشد. همچنانکه که ما در مقابل ولایت خیر و حق، ولایت کفر و شرک را  نیز داریم و در هر دو جبهه نیز پیروانی وجود دارند، اما تفاوت فاحشی میان آنها قابل مشاهده است.

به آیه 12 سوره «رعد» می‌رسیم که می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی یُرِیکُمُ الْبَرْقَ خَوْفًا وَ طَمَعًا وَیُنْشِئُ السَّحَابَ الثِّقَالَ» و البته بعد هم متوجه آیه 13 می‌شویم که در آن آمده است: «وَیُسَبِّـحُ الرَّعْدُ بِحَمْدِهِ وَالْمَلَائِکَةُ مِنْ خِیفَتِهِ وَیُرْسِلُ الصَّوَاعِقَ فَیُصِیبُ بِهَا مَنْ یَشَاءُ وَهُمْ یُجَادِلُونَ فِی اللَّهِ وَهُوَ شَدِیدُ الْمِحَالِ» در این دو آیه صحبت از رعد و برق است. منظور از برق همان زخمه نوری است که به واسطه برخورد دو ابر باردار، آسمان را روشن می‌کند و منظور از رعد نیز صدای نسبتاً مهیبی است که کمی نگرانی و ترس را نیز به دنبال می‌آورد. اما برای چه این مثال در این بخش از سوره «رعد» آمده است؟

در بخشی از آیه 12 این سوره رعد و برق آسمان مایه ترس و امید ذکر شده است. ترس از این ناحیه که ممکن است خطراتی متوجه انسان یا جنبندگان روی زمین داشته باشد و امید از اینکه به واسطه چنین رویداد طبیعی، شاهد بارش رحمت الهی باشیم که به واسطه آن زمین و هر آنچه در آن است، زنده و بارور می‌شود. چنین حالتی میان خوف و رجاء برای اثبات این نکته است که ولایت الهی بر این اساس مقرر شده است. این می‌تواند امری نسبی باشد به این معنا که پذیرفتن ولایت خدا حتماً با سختی‌ها و مرارت‌هایی همراه است، اما در کنار چنین مفهوم در صورت صبر و مداومت انسان، پذیرش ولایت الله سویه‌هایی به غایت نیک و خوشایند نیز دارد. اتفاقاً براساس آنچه که پیشتر اشاره شد، اراده خدا بر آن است تا انسان‌ها ولو با داشتن لغزش و انحرافاتی به سوی کمال و رستگاری حرکت کنند.

در آیه 13 در کنار صحبت از صدای رعدی که گویی از آن تعبیر همه کائنات به جهت تسبیح خداوند برای ارزانی داشتن همه مواهب و نعمات است، صحبت از صواعق می‌شود، ارتعاشی برق‌آسا که اگر با هر جنبنده‌ای از جمله انسان برخورد کند، کار او را یکسره خواهد کرد. مراد از این تشبیه پذیرش ولایت خدا و غیر خداست که با وجود آنکه به فاصله‌ای بسیار کم از یکدیگر قرار دارند، اما در یکی رحمت و سلامت است و در دیگری فنا و نیستی و در ادامه به این نکته تأکید می‌شود که با وجود چنین مثال بلیغ و روشنی همچنان جمعی از افراد سر جنگ با خدا و نافرمانی از ولایت الله را دارند.

مورد دیگری که پس از پذیرش ولایت خدا مطرح است و آیه 14 این سوره به آن اشاره دارد، بحث دعوت است که می‌فرماید: «لَهُ دَعْوَةُ الْحَقِّ ۖ وَالَّذِینَ یَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لَا یَسْتَجِیبُونَ لَهُمْ بِشَیْءٍ إِلَّا کَبَاسِطِ کَفَّیْهِ إِلَی الْمَاءِ لِیَبْلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَالِغِهِ ۚ وَمَا دُعَاءُ الْکَافِرِینَ إِلَّا فِی ضَلَالٍ» دعوت تنها از جانب خداست و هر آن کس که دعوت خدا را لبیک گوید که در امتداد ولایت الهی است، می‌تواند به فلاح و رستگاری برسد، هر چند که ولایت شیطان و کفر نیز دارای دعوت است و همانطور که به آن اشاره شد، آنها نیز پیروانی دارند، اما نکته جالب توجه اینجاست که ولایت کفر قادر نیست او را به هدفی مشخص و سعادتمند برساند.

وقتی دعوتی صورت می‌گیرد، چه از جانب حق و چه از جانب کفر، دعایی نیز به وجود می‌آید که به نوعی اجابت دعوت است. وقتی بنیان ولایت کفر بنیانی سست و بی‌پایه باشد و دعوت آن نیز با وجود همه زرق و برقش، از وجاهت برخوردار نباشد، لذا دعایی که از سوی پیروانش صورت می‌گیرد، قادر نخواهد بود او را به سرمنزل مقصود و هدف غایی انسانی یعنی کمال و سعادت رهنمون سازد.