به نقل از «آنا»

«ابن جُلجُل»؛ متخصص داروهای گیاهی در 1000 سال پیش!

تاریخ انتشار: ۷ تیر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۴۲۴۶۹۸

سلیمان بن حسّان اندلسی معروف به «ابن جُلجُل»، پزشک و ‌داروشناس مشهور مسلمان در سده چهارم هجری قمری است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا- بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت‌به‌خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

سلیمان بن حسّان اندلسی معروف به «ابن جُلجُل»، پزشک و ‌داروشناس مشهور اندلسی در سده چهارم هجری قمری است.

از زندگی او اطلاع کمی در دست است و تنها منبع ما نوشته «ابن اَبار» است که احتمالاً آن را از شرح حالی برگرفته که خودِ ابن جلجل نوشته است. درباره نیاکان وی نیز اطلاعی در دست نیست، اما احتمالاً «جلجل» صورت تحریف شده نام اسپانیایی نیای او بوده که پس از فتح اندلس مسلمان شده است.

تاریخ تولد ابن جُلجُل دانسته نیست؛ اما روشن است که در قرطبه زاده شد و از 10 سالگی به تحصیل علم پرداخت. او علم حدیث را از افرادی چون احمد بن فضل دینوری و ابوالحزم وهب بن مسره، فقیه و محدث مراکز علمی قرطبه، آموخت. در 358ق/969م و در 26 سالگی ادب عرب و الکتاب سیبُوَیه را نزد محمد بن یحیی رباحی، ادیب و فقیه مشهور اندلس فرا گرفت و از همان روزگار ملازمت ابوبکر بن قوطیه و ابوایوب سلیمان بن ایوب را برگزید.

ابن جلجل از 14 سالگی به پزشکی علاقه‌مند شد و در کنار دانشمندان و پزشکانی که به ریاست حسدای بن شبروط اسرائیلی، پزشک و وزیر مشهور عبدالرحمان الناصر اموی با نیکلای راهب همکاری می‌کردند، پزشکی را آموخت. وی چندان در این رشته پیش رفت که در 24 سالگی در پزشکی صاحب رأی و نظر شد و به سبب همین مهارت در پزشکی و داروشناسی به سِمَت طبیب خاص خلیفه هشام دوم المؤید اموی برگزیده شد.

درباره تاریخ درگذشت ابن جلجل اطلاعی در دست نیست. آخرین بار در سال 377ق/987م از او یاد شده است. ابن جلجل در این سال کتاب طبقات الاطباء را به پایان برد؛ اما به یقین می‌توان گفت که تاریخ وفات او بعد از سال 384ق بوده است.

آثار او عبارت‌اند از:

1. تفسیر اسماء الادویة المفردة، این رساله تفسیری است که بر کتاب الادویة المفردة یا الحشائش دیوسقوریدس نوشته شده است. ابن جلجل خود در مقدمه این اثر شرح ارزشمندی از سرگذشت ترجمه این کتاب به عربی آورده که ابن ابی اُصیبَعِه آن را نقل کرده است. بنا بر این شرح، ترجمه قدیم‌تر این کتاب که به همت استفان بن باسیل و تصحیح حنین بن اسحاق در بغداد عرضه شد، در اسپانیا متداول بود. استفان بن باسیل در این ترجمه اسامی داروهایی را که معادل عربی آنها را نمی‌دانسته ترجمه نکرده است. این روال ادامه داشت تا آنکه در دوره عبدالرحمان الناصر اموی، رومانوس از قسطنطنیه هدایایی از جمله کتاب دیوسقوریدس را که به زبان یونانی قدیم بود را به قرطبه فرستاد. در قرطبه چند تن از پزشکان به سرپرستی حسدای بن شبروط به همراه نیکلا، در ترجمه کتاب دیوسقوریدس شرکت جستند که ابن جلجل نیز به آنها پیوست. بدین ترتیب، ابن جلجل کتاب تفسیر اسماء الادویة المفردة را در 372ق/982م، به روزگار المؤید هشام ابن حکم، تألیف کرد.

2. مقالة فی ذکر الادویة التی لم یذکرها دیسقوریدس فی کتابه، این کتاب درباره داروهایی است که در پزشکی کاربرد داشته‌اند و چنان که خود ابن جلجل اشاره کرده، دیوسقوریدس از ذکر آنها غفلت کرده است. علت این غفلت احتمالاً آن بوده که انها را ندیده و نیازموده یا در روزگار او از آنها استفاده نمی‌شده است.

3. رسالة التبیین فیما غلط فیه بعض المتطببین، این کتاب درباره اشتباهاتی است که برخی از پزشکان مرتکب می‌شده‌اند. از این رساله نسخه‌ای در دست نیست.

4. مقالة فی ادویة التریاق.

5. طبقات الاطباء و الحکما،، این کتاب مهم‌ترین اثر ابن جلجل است که در منابع گوناگون به نام‌های متعددی چون اخبار اطباء الاندلس، اخبار الاطباء و الفلاسفة و نیز به عنوان کتابی کوچک درباره تاریخ حکما از آن یاد شده است. چنین به نظر می‌رسد که طبقات الاطباء و الحکما، که ابن ابار از آن یاد کرده، نامی است که خود مؤلف برگزیده است. این کتاب به 9 طبقه (بخش) تقسیم شده است و حاوی شرح حال 57 تن از پزشکان و فیلسوفان از هرمس تا روزگار معاصر ابن جلجل است. پنج طبقه نخست به رومیان و یونانیان و اسکندرانیان تعلق دارد. طبقه ششم به حکمای صدر اسلام و مخضرم پرداخته و طبقه هفتم درباره پزشکان و فیلسوفان جهان اسلام، اعم از مسلمان و غیرمسلمان است. طبقه هشتم درباره حکمای غرب جهان اسلام و طبقه نهم درباره حکمای اندلس است.

ابن جلجل این کتاب را به خواست یکی از بزرگان اندلس تدوین کرد و آن را در 377ق به پایان رساند. وی در این اثر از منابع مکتوب یونانی و لاتینی و نیز از شنیده‌ها و دیده‌های خود بهره جسته است. مهم‌ترین مآخذ او به ویژه در تدوین پنج طبقه نخست کتاب عبارت‌اند از: کتاب الالوف (در حرکات فلک و کواکب) اثر ابو معشر بلخی، کتاب تاریخ القروانقه تألیف سفرونیوس یوسبیوس ایرونیموس، ترجمه السیاسة ارسطو. وی همچنین اطلاعات ارزشمند دیگری درباره پزشکان شرق و غرب جهان اسلام از کسانی چون ابوزکریا یحیی بن مالک بن عاید معروف به العائدی اندلسی، ابن قوطیه و محمد بن عبدون پزشک که ابن جلجل شرح حال او را در پایان کتاب آورده، نقل کرده است.

برخی از محققان احتمال داده‌اند که این کتاب پس از تاریخ الاطباء، تألیف اسحاق بن حنین، کهن‌ترین مجموعه شرح حال پزشکان به زبان عربی است. اما فؤاد سید دست‌کم هفت کتاب در این زمینه قبل از اثر ابن جلجل برشمرده است. کتاب طبقات الاطباء ابن جلجل اگرچه از منابع ابن ابی اصیبعه و دیگران بوده است، گاه ابن ابی اصیبعه از قول ابن جلجل مطالبی آورده که در این کتاب دیده نمی‌شود. این کتاب در سال 1955 در انستیتوی فرانسوی قاهره به کوشش فؤاد سید به چاپ رسید. همچنین بخش پایانی آن نیز در 1968 به همت خوان ورنت به اسپانیایی ترجمه و چاپ شد.

 انتهای پیام/4104/

منبع: آنا

کلیدواژه: انتشارات امیرکبیر دکتر علی اکبر ولایتی تقویم تاریخ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۴۲۴۶۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

سریع‌ترین خودروهای رکوردشکن تاریخ، هواپیماهای بدون بال با سرعت 1000 کیلومتر (+عکس)

از زمانی که اولین خودروها در ابتدای قرن نوزدهم ظهور کردند، انسان‌ها همواره به دنبال دستیابی به سرعت‌های بالاتر بودند. این نبرد برای سرعت منجر به تلاش‌هایی برای رکوردشکنی و ایجاد ارگان‌هایی برای تأیید این رکوردها شد.

به گزارش پدال، از سال ۱۹۶۴ نیز که توافقی بین فدراسیون بین‌المللی اتومبیل (FIA) و فدراسیون بین‌المللی موتورسیکلت (FIM) شکل گرفت، رکوردهای سرعت رسمیت بیشتری گرفتند. طی شش دههٔ گذشته، خودروهای زیادی برای شکستن رکورد سرعت زمینی تلاش کردند اما تنها پنج خودرو موقف شدند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد.

Green Monster

حداکثر سرعت: ۹۲۷ کیلومتر بر ساعت

از نام گرین مانستر یا هیولای سبز برای چندین خودروی بسیار سریع ساخت اسطورهٔ مسابقات درگ «آرت آرفونز» و برادرش «والت» استفاده شد اما مشهورترین هیولای سبز، خودروی رکوردشکنی بود که توسط آرت در اوایل دههٔ ۶۰ ساخته شد.

این خودرو برای شکستن رکورد سرعت با خودروی «روح آمریکا» مبارزه می‌کرد. هرچند گرین مانستر همیشه به رنگ سبز نبود اما چند بار رکورد سرعت را شکست و در نوامبر ۱۹۶۵ به بالاترین سرعت خود یعنی ۹۲۷ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کرد. هرچند این رکورد تنها ۱۰ روز دوام آورد اما هیولای سبز هنوز هم پنجمین خودروی سریع تاریخ محسوب می‌شود.

این خودرو به یک موتور جت جنرال الکتریک J79 متعلق به جنگندهٔ F104 مجهز بود که با پس‌سوز چهار مرحله‌ای، ۷۸ کیلو نیوتن رانش تولید می‌کرد. عجیب اینکه آرت این موتور را از یک ضایعاتی با قیمت ۶۰۰ دلار خریده بود.

Spirit of America

حداکثر سرعت: ۹۶۶ کیلومتر بر ساعت

«کریگ بریدلاو» هم یکی دیگر از معتادان به سرعت بود که به چیزی کمتر از شکستن رکورد سرعت بسنده نمی‌کرد. او همراه با یک تیم اختصاصی، با استفاده از موتور جت جنرال الکتریک J47، خودروی روح آمریکا را ساخت که اولین بار در سال ۱۹۶۲ مورد آزمایش قرار گرفت.

این خودرو هرچند موفق عمل کرد اما با رقابت سختی از سوی هیولای سبز برادران آرفونز مواجه شد. به همین دلیل، در سال ۱۹۶۴ بریدلاو و تیمش ساخت خودروی جدیدی را آغاز کردند که سونیک نام گرفت.

آن خودرو بدنهٔ بهتری داشت و از موتور بسیار قوی‌تر جنرال الکتریک J79 استفاده می‌کرد که از جنگنده بمب‌افکن F4 فانتوم گرفته شده بود. سونیک در نوامبر ۱۹۶۵ با هیولای سبز مبارزه کرد و توانست با ثبت رکورد ۹۶۶ کیلومتر بر ساعت رکورد سرعت را بنام خود ثبت کند. این رکورد تا پنج سال پابرجا ماند.

Blue Flame

حداکثر سرعت: ۱۰۱۴ کیلومتر بر ساعت

در اواخر دههٔ ۶۰، توجه شرکت Reaction Dynamics که اولین درگستر راکتی هیدروژن پراکسید جهان را ساخته بود، به شکستن رکورد سرعت جلب شد. این شرکت چند سال را صرف توسعهٔ شعلهٔ آبی کرد که در اکتبر ۱۹۷۰ توانست را رانندگی «گری گالیچ» به حداکثر سرعت ۱۰۱۴ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند.

این خودرو روی یک شاسی مونوکوک آلومینیومی ساخته شده بود و از یک موتور موشک اختصاصی استفاده می‌کرد. این موتور که از مخلوط پراکسید و گاز مایع استفاده می‌کرد، می‌توانست تا ۱۰۰ کیلو نیوتن رانش معادل ۵۸ هزار اسب بخار تولید کند. این خودروی رکوردشکن هم‌اکنون در موزهٔ اتو تکنیک آلمان نگهداری می‌شود.

Thrust 2

حداکثر سرعت: ۱۰۲۰ کیلومتر بر ساعت

پس از شکسته شدن رکورد سرعت توسط شعلهٔ آبی، «ریچارد نوبل» کارآفرین اسکاتلندی تصمیم گرفت به سلطهٔ آمریکا بر رکورد سرعت پایان دهد. بدین منظور، وی شرکتی بنام SSC Programme Limited را تأسیس کرد و با بکار گرفتن طراحانی مثل «جان آکروید»، توسعهٔ خودرویی آزمایشی بنام Thrust 1 را آغاز کرد.

این خودرو در سال ۱۹۷۷ اولین آزمایش خود را انجام داد اما پس‌ازاینکه در آزمایش بعدی تصادف کرد، نسخهٔ بروز شدهٔ Thrust 2 ساخته شد. هرچند قرار بود این خودروی آزمایشی دوم باشد و برای توسعهٔ خودروی سوم مورداستفاده قرار گیرد اما Thrust 2 بهتر از حد انتظار عمل کرد و در اکتبر ۱۹۸۳ با رانندگی خود نوبل رکورد سرعت جدیدی را با ۱۰۲۰ کیلومتر بر ساعت به ثبت رساند.

Thrust 2 به یک موتور جت رولزرویس مجهز بود که ۷۲ کیلو نیوتن رانش معادل ۳۰ هزار اسب بخار تولید می‌کرد. این خودروی رکوردشکن هم‌اکنون در موزهٔ حمل‌ونقل کاونتری انگلستان نگهداری می‌شود.

Thrust SSC

حداکثر سرعت: ۱۲۲۸ کیلومتر بر ساعت

ریچارد نوبل که با رکورد سال ۱۹۸۳ راضی نشده بود، تصمیم گرفت خودروی دیوانه‌واری بسازد که نه‌تنها رکورد سرعت زمینی را بازهم ارتقاء دهد بلکه دیوار صوتی را هم روی زمین بشکند. این خودرو که تراست سوپرسونیک کار یا به‌طور مخفف SSC نام گرفت، برخلاف خودروی رکوردشکن قبلی نوبل به دو موتور جت مجهز شده بود.

این‌ها موتورهای غول‌پیکر توربوفن ساخت رولزرویس بودند که در نسخهٔ بریتانیایی جنگندهٔ F4 فانتوم استفاده می‌شدند. این دو موتور باهم ۲۲۳ کیلو نیوتن رانش تولید می‌کردند. هرچند نوبل تجربهٔ لازم برای راندن این خودرو را داشت اما به این نتیجه رسید که هیولای او باید توسط کسی هدایت شود که به شکستن دیوار صوتی عادت داشته باشد.

به همین دلیل، او یک خلبان جنگندهٔ نیروی هوایی سلطنتی بریتانیا بنام «اندی گرین» را برای این کار انتخاب کرد. پس از چند تلاش، سرانجام گرین موفق شد در ۱۵ اکتبر ۱۹۹۷ دیوار صوتی را بشکند و با SSC به سرعت ۱۲۲۸ کیلومتر بر ساعت دست پیدا کند. هرچند از آن زمان تاکنون تلاش‌های زیادی برای شکستن این رکورد صورت گرفته اما تا به امروزی نتیجه‌ای به دنبال نداشته و SSC هنوز سریع‌ترین خودروی جهان محسوب می‌شود.

کانال عصر ایران در تلگرام