به نقل از «مهر»

پیوند علم و دین در افق فقاهت شیعی/ توجه مراجع به نظرات کارشناسی

تاریخ انتشار: ۱۳ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۸۴۸۵۲۹

به گزارش خبرنگار مهر، شیوع کرونا و بسته شدن مساجد، هیأت های مذهبی، بقاع متبرکه و حرم امام رضا(ع) به همراه برخی واکنش‌های احساسی از سوی مؤمنین شاید نزد برخی تقابل بین دین و علم را پر رنگ کرده باشد، نزدیکی ایام محرم و اوج گیری مجدد ویروس کرونا دوباره مسئله نسبت علم دین را پیش کشیده است. این در حالی است که رهبر معظم انقلاب همواره نسبت به رعایت توصیه های کارشناسی تذکر داده اند و همچنین نزد فقهای بزرگ شیعه هیچ گاه تضاد میان علم و دین آنگونه که در مسیحیت جریان داشته، سابقه ندارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

فقها؛ امنا رسول و حصون اسلام

در دستگاه تحلیلی شیعه آن چیزی که در محور مدیریت دین قرار دارد، نه نص و متن مقدس همچون قرآن بلکه فقیه است، آن فهمی که دارای حجیت بوده و استناد به آن در نزد خداوند جایز است، فهم فقیه از نصوص است. به عبارت دیگر تنها فهمی از دین دارای حجیت است که با روش شناسی معتبر فقاهت و اجتهاد به دست آمده باشد، لذا برای استناد امری به اسلام نباید به هر سخنور و کارشناسی توجه نمود، بلکه سخن اسلام را لازم است از لسان فقها و مجتهدین شنید که با نوعی روش شناسی صحیح، میان آیات و روایات جمع نموده و نظر دین در خصوص مطالب را بیان می‌نمایند. شاید به همین دلیل باشد که در زبان روایات، فقها، امینان رسول، جانشینان ایشان و ستون‌های دین شمرده شده‌اند که هر گاه فوت شوند ضربه‌ای سهمگین به پیکره دین وارده شده که دیگر قابل جبران نیست.

تضاد علم دین از سطح دین‌داران تا افق فقاهت

با رشد و بالیدن علوم جدید در بستر تمدن غرب، به علت تمامیت خواهی آن در تسخیر عرصه عینی جهان، لازم به طرد رقیب دیرین یعنی دین احساس می‌شد، شاید دمیدن در مقوله تضاد میان علم و دین بهترین ابزار برای محقق کردن این مهم بود. تحریفات گسترده در دین مسیحیت به همراه مدیریت غلط کلیسا عوامل دیگری بود که می‌رفت تا تضاد دین و علم را بیش از پیش در میان مؤمنین به دین مسیح پر رنگ تر سازد. با جهانی سازی تمدن غرب مسئله تضاد میان علم و دین به جهان اسلام نیز منتقل شد. گذشته از آن در کف جامعه و میان مؤمنین به دین اسلام، علم جدید چه نسبتی با دین برقرار می‌کرد، در افق فقاهت شیعه به نظر این رابطه و تضاد شکل نگرفت. در دستگاه تحلیلی فقها تفکیک مناسبی میان داده‌های علمی و نظریات مبتنی بر جهان بینی مدرن ایجاد شد. به عبارت دیگر فقهای شیعه همواره بنده دلیل و مدرک بوده‌اند به گونه‌ای که اگر داده‌ای محکم در خصوص موضوعی در دست داشته باشند، در هنگام مواجهه با معانی مختلف که از روایت برداشت می‌شود، اگر معنایی با داده یقینی آنها تضاد داشته باشد، به عنوان فاسد الدلاله آن را کنار می‌گذارند. گذشته از لایه مباحث کلامی و عقیدتی، فقهای شیعه همواره به داده‌های علمی در سطح احکام فقهی هم توجه خاصی داشته‌اند.

علم و موضوع شناسی احکام فقهی

از دیرباز فقهای شیعه وظیفه خود را در حد بیان حکم می دانسته و موضوع شناسی را به کارشناسان آن مسئله واگذار می‌کردند. وجود تیم‌های مختلف کارشناسی در مسائل مختلف اقتصادی، پزشکی و … در دفاتر ایشان نشان دهنده تکیه و توجه آنان به داده‌های کارشناسی و علمی است. در توضیح این وضعیت باید گفت که هر موضوعی به تناسب خود حکمی طلب می‌کند، برای مثال اگر موضوع روزه مکلف دارای توانایی و سالم باشد، حکم آن وجوب روزه گرفتن است که از ناحیه فقیه صادر می‌شود اما اگر موضوع روزه شخص مریض و ناتوان باشد، آنگاه حکم تغییر کرده و روزه دیگر واجب نخواهد بود. استفاده فقها از کارشناسان نه تنها در موضوع شناسی بلکه در تطبیق احکام فقهی نیز به چشم می‌خورد. مراجع تقلید همواره در فتاوای خود بر رعایت دستورالعمل پزشکان تأکید کرده اند. در این موضوع مثال‌های فراوانی وجود دارد که در ادامه می‌خوانید:

آیت الله مکارم:

سوال: کشیدن سیگار برای افراد مبتدی و استمرار آن برای افراد معتاد، اعمّ از اینکه ترک آن به آسانی ممکن باشد یا نباشد، چه حکمی دارد؟

پاسخ: کشیدن سیگار و انواع دخانیّات، حرام است و با توجّه به اینکه ترک آن برای همه معتادان ممکن است، حالت اضطرار معمولاً در آن تصوّر نمی‌شود مگر به دستور خاص طبیب آگاه و فرقی بین افراد مبتدی و معتاد نیست.

به فتوای بالا از آیت الله مکارم توجه نمائید؛ علت حرمت کشیدن سیگار ضرر آن بوده که از سوی کارشناسان حوزه پزشکی مطرح شده است و از آنجا که در دین اسلام ضرر زدن به خود جایز نیست آیت الله مکارم فتوا به حرمت آن داده‌اند، اما با این حال ایشان کشیدن سیگار منوط به وجود اذن خاص از کارشناس حوزه پزشکی را از حالت کلی حرمت تفکیک کرده‌اند.

آیت الله خامنه ای

سوال: چشم پزشک مرا از روزه گرفتن منع کرده و گفته است که به علت ناراحتی چشم به هیچ وجه نباید روزه بگیرم، ولی من به گفته او توجه نکرده و شروع به روزه گرفتن کردم، آیا اصولاً روزه گرفتن بر من واجب است؟

جواب: اگر از گفته پزشک متدین و امین اطمینان حاصل کنید که روزه برای چشم شما ضرر دارد و یا خوف ضرر داشته باشید روزه گرفتن برای شما واجب نبوده و بلکه جایز هم نیست.

این فتوا از آیت الله خامنه ای هم نشان دهنده توجه به جایگاه شناخت و کارشناس در دستگاه فقهی شیعی و موضوع شناسی و تطبیق حکم است.

در مثالی بارزتر می‌توان به پاسخ آیت الله سیستانی در خصوص نحوه عزاداری در ماه محرم اشاره کرد:

برای ابراز غم و اندوه در این مناسبت دردناک، و اظهار همدردی با پیامبر اکرم (ص) و خاندان پاک آن حضرت در این مصیبت بزرگی که به اسلام و مسلمانان وارد شده است، راه‌های مختلفی وجود دارد که از جمله، موارد زیر است:

۱ افزایش قابل توجه در پخش مستقیم مجالس حضرت اباعبد الله (ع) از طریق شبکه‌های تلویزیونی و فضاهای اینترنتی؛ برای این منظور شایسته است که مراکز و مؤسسات دینی و فرهنگی، با خطیبان برجسته و مدّاحان توانا هماهنگی به عمل آورند، و نیز مؤمنان را تشویق کنند تا در خانه‌های خود و جاهایی مانند آن، به برنامه‌های سخنرانی و مداحی گوش فرا داده و از آنها استفاده کنند.

۲ برگزاری مجالس خانگی در ساعت‌های معینی از شب یا روز؛ به گونه‌ای که تنها افراد خانواده و کسانی که با ایشان رفت‌وآمد دارند در آن حضور یابند و به برخی از برنامه‌های عزاداری، هر چند مجالسی که به صورت مستقیم از شبکه‌های ماهواره‌ای یا در فضاهای اینترنتی پخش می‌شود، گوش بسپارند.

اما در مجالس عمومی، باید همه ضوابط بهداشتی با دقت تمام رعایت گردد؛ بدین معنا که فاصله اجتماعی بین حاضران منظور شود و ماسک‌های بهداشتی و دیگر لوازم بازدارنده از گسترش ویروس کرونا مورد استفاده قرار گیرد.

در این مورد همچنین لازم است به تعداد مجاز حاضران برابر با ضوابطی که مقامات ذی‌ربط تعیین می‌کنند، اکتفا شود، که البته این موضوع با توجه به برگزاری مراسم در فضاهای سرپوشیده یا باز، و بسته به میزان گسترش ویروس در شهرهای مختلف، تفاوت دارد.

۳ پخش و توزیع پردامنه نمادهای عاشورایی، و برافراشتن پرچم‌ها و قطعات سیاه رنگ در میدان‌ها و خیابان‌ها و کوچه‌ها و دیگر فضاهای عمومی، با رعایت عدم تعرض به حرمت اموال و املاک خصوصی و مانند آن، و تبعیت از قوانین جاری در کشور. البته مناسب است که در این نمادها، بخش‌هایی از سخنان حضرت امام حسین (ع) در نهضت بزرگ اصلاح‌طلبانه آن حضرت و شاهکارهای اشعار و متون گفته‌شده پیرامون فاجعه کربلا آورده شود.

در زمینه خوراکی‌های مرسوم به این مناسبت، ضرورت دارد که شرایط بهداشتی لازم در تولید و توزیع آنها مد نظر قرار گیرد؛ هر چند رعایت این مسائل موجب گردد که برای جلوگیری از شلوغی در زمان توزیع، تنها به تهیه غذای خشک و رساندن آن به خانه‌های مؤمنان بسنده شود.

خداوند همه را در راه احیای این مناسبت مهم و اقامه عزای سرور جوانان بهشتی (ص) برابر با شرایط موجود موفّق بفرماید؛ انه ولیُّ التوفیق.

همه مطالب فوق نشان دهنده توجه و اهمیت دادن فقهای بزرگ شیعه به کارشناسی‌های علمی در موضوع شناسی، تطبیق حکم بر مسئله و … است.

در پایان باید متذکر شد که علم دارای دو بعد توصیفی و تجویزی است؛ ابعاد توصیفی علم یا همان بعد آزمایشگاهی و داده محور علم همواره مورد توجه فقهای شیعه قرار داشته و تضاد علم و دین در این فضا اصلاً مطرح نبوده است، بلکه نقطه تعارض در نزد برخی تنها در حیطه بعد تجویزی علم بوده که عمدتاً متشکل از جهان بینی‌ها است.

کد خبر 4988560

منبع: مهر

کلیدواژه: ویروس کرونا ماه محرم مراجع تقلید قم علم و دین ویروس کرونا سازمان تبلیغات اسلامی کنفرانس بین المللی کنگره امام سجاد معرفی نشریات ماه محرم و صفر عید سعید قربان ماه محرم سهروردی سازمان اوقاف و امور خیریه رسول جعفریان فعالیت های قرآنی شهید صدر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی کشیدن سیگار موضوع شناسی فقهای شیعه روزه گرفتن علم و دین آیت الله

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۸۴۸۵۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تحلیل‌های غیر کارشناسی، امنیت سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد

ایسنا/اصفهان نایب رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی اصفهان گفت: تحلیل‌های غیر کارشناسی بعضی از دستگاه‌های اداری و صدور بخشنامه نابجا و بدون برنامه امنیت سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد.

حسام‌الدین فرهادی در گفت‌وگو با ایسنا به چالش‌ها و مشکلات سرمایه‌گذاری در کشور به ویژه در بخش معادن اشاره و اظهار کرد: امنیت سرمایه‌گذاری و ایجاد مشارکت بخش خصوصی مهم‌ترین مؤلفه برای توسعه اقتصادی است و اگر این مقوله از بین برود آنگاه سرمایه‌ها در فعالیت‌های غیرمولد فعال می‌شود.

وی افزود: بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری نیازمند حمایت و امنیت شغلی بوده و اگر این زمینه‌ها برای آنان فراهم نشود دست از فعالیت کشیده و اقتصاد دچار مشکل می‌شود.

نایب‌رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی اصفهان با بیان اینکه تحلیل‌های نادرست بعضی از دستگاه‌های اقتصادی امنیت سرمایه‌گذار را تهدید می‌کند، تصریح کرد: اعداد و ارقام در برنامه‌ریزی تنها رکن تصمیم‌سازی نیستند، چرا که در عمل سرمایه‌گذاران با چالش‌ها و هزینه‌های پنهانی روبرو هستند که کمتر دستگاه اداری از آن‌ها خبر دارد.

وی ادامه داد: بهره‌گیری از صاحبان صنایع در تصمیم‌سازی‌ها باعث ارائه مدل‌های موفق خواهد بود و منجر به صدور بخشنامه و سپس لغو آن نمی‌شود.

به گفته فرهادی، سال گذشته صدور بخشنامه برای فعالان و سرمایه‌گذاران معادن  در خصوص عوارض و مجوزها صادر و بعد از مدتی لغو شد که صدور آن ناشی از بی‌توجهی به بعضی مؤلفه‌های کاری و تحلیل‌های نادرست بود.

وی خاطرنشان کرد: صدور بخشنامه برای مالیات و عوارض واردات و صادرات مواد اولیه و یا تولیدات معادن باید متناسب با شرایط بازار انجام شود، چراکه بی‌توجهی به این موضوعات بر تولید و درآمدزایی تأثیر می‌گذارد.

به اعتقاد این فعال اقتصادی، تحلیل‌های غیرمنطقی و غیر کارشناسی امنیت سرمایه‌گذاران را از بین برده و چرخه‌های تولید را دچار مشکل می‌کند و یک تصمیم اشتباه در یک عرصه بر کل فرآیند تولید اثر می‌گذارد.

وی اضافه کرد: فعالان معادن و معدن کاران در صورت حمایت امکان تأمین مواد اولیه را برای مشاغل دیگر فراهم می‌کنند و نباید نسبت به این قشر بی‌توجهی شود.

فرهادی با بیان اینکه در شرایط فعلی اقتصادی کشور با حمایت از سرمایه‌گذاران قادر به جهش تولید خواهیم بود، خاطرنشان کرد: با وجود معادن ارزشی در کشور بهره‌گیری از آن به تولید در بخش‌های دیگر هم کمک کرده و در بعضی از منابع مثل سنگ ساختمانی امکان صادرات و ارزآوری وجود دارد.

نایب رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی اصفهان از مسئولان در رده‌های مختلف خواست تا در تصمیم سازی‌ها از کارشناسان و افراد فعال در هر بخش اقتصادی استفاده شود تا آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها متناسب با شرایط تولید و ایجاد امنیت اقتصادی باشد.

انتهای پیام