فقه پویا، تنها مسیر استخراج عدالت اسلامی است
تاریخ انتشار: ۲۰ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۹۱۷۱۱۳
یکی از مناقشه‌های مهم حوزه عدالت، مسئله برداشت‌های متفاوت دغدغه‌مندان اجرای آن است؛ تا آنجا که مقدار زیادی از وقت و هزینه اجرای آن، صرف همین تنازعات فکری و روشی بر سر مصداق اجرای عدالت می‌شود و دست آخر نیز، همچنان اجماع چندانی بر سر آن صورت نمی‌گیرد.
افتخاری، فاطمی‌نسب/
یکی از مناقشه‌های مهم حوزه عدالت، مسئله برداشت‌های متفاوت دغدغه‌مندان اجرای آن است؛ تا آنجا که مقدار زیادی از وقت و هزینه اجرای آن، صرف همین تنازعات فکری و روشی بر سر مصداق اجرای عدالت می‌شود و دست آخر نیز، همچنان اجماع چندانی بر سر آن صورت نمی‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آقای موحدی! بین عدالت و ایدئولوژی چه ارتباطی وجود دارد؟
پیش از هر چیز باید توضیحی درباره انگاره‌های ذهن بدهم. توضیح انگاره می‌تواند به فهم پیچیدگی‌های مفهوم عدالت کمک کند. انگاره، شبکه‌ای از مفاهیم درهم تنیده‌ای است که این مفاهیم به اتکای نسبتی که در شبکه مفهومی پیدا شده، به یک مفهوم مرکزی که معرف انگاره است معنی می‌دهد. وقتی می‌خواهیم عدالت را معنا کنیم باید ببینیم عدالت در چه شبکه مفهومی خلق می‌شود، آن وقت به اتکای این شبکه مفهومی خلق شده، می‌توانیم درباره مفهوم عدالت بحث کنیم. دقت کنید که عدالت چه زمانی طرح می‌شود؟ عدالت زمانی موضوعیت پیدا می‌کند که نزاع، تعارض و اختلاقی ایجاد شده باشد. این اختلاف و نزاع، مستلزم یک داوری است که ما این داوری را بر عهده مفهوم عدالت می‌گذاریم و می‌گوییم عدالت! تو امر بایسته را از امر غیر بایسته جدا کن، امر حسن را از قبیح جدا کن و به‌همین ترتیب توقع داریم این عدالت بیاید و رفع نزاع کند، اما هیچ گاه به این نکته توجه نمی‌کنیم که عدالت منهای این شبکه مفهومی موضوعیت پیدا نمی‌کند. در نتیجه ما یک مقوله تعریف شده و دارای ماهیت مشخصی از عدالت نداریم، به این معنی که نمی‌توانیم بگوییم عدالت این است و جز این نیست. مگر اینکه سامانه باورهای من این شبکه انگاره‌های مختص به من را شکل داده باشد و به اتکای این، من بگویم این عدالت است و دیگری عدالت نیست.
حد و حدود عدالت اسلامی با توجه به انگاره‌ها چگونه است؟
اسلام یک عدالت ندارد، این گونه این نیست که من لابه‌لای پدیده‌های پیرامونم بگردم و یک عدالتی را کشف کنم، باید به انگاره‌های سازنده آن مفهوم توجه کنیم. این موضوع که کدام انگاره اصیل، مبتنی بر متون مقدس و سیره پیامبر است، بر تمامی دعواهای اعتقادی و کلامی سایه می‌اندازد و به تبع آن، مفهوم عدالت را شکل می‌دهد. مثلاً وقتی شما می‌گویید من این گونه باورمندی به مقوله عصمت دارم، آن مقوله عصمت بر مفهوم عدالت سایه می‌اندازد. هر جا مفهوم عدالت باشد، بایدها و نبایدها و خوب و بد مطرح می‌شود، پس من بین مقوله اخلاق و عدالت تمایزی نمی‌بینم. اخلاق هم دقیقاً همین است؛ می‌گوید چه چیزی خوب است و چه چیزی بد. وقتی در اسلام بحث عدالت می‌شود، عدالت من از منظر اسلام تمام آن چیزی است که اسلام تدارک می‌بیند تا به من بگوید چه فعلی خوب است و چه فعلی نابایسته؛ پس اینجا امر فقه و اخلاق و عدالت بر هم منطبق می‌شود. چیزی نیست که اسمش را بگذاریم فقه که جدا از اخلاق باشد. فقه به معنای فقه اکبر، نه فقه اصغر؛ فقهی که به معنی اعم از دین گرفته می‌شود به من می‌گوید چکار بکنم و چکار نکنم. هر آنچه دین من مبتنی بر حجیت شرعی بخواهد به من بگوید، عدالتی است که من از اسلام فهم کرده‌ام. حالا این عدالتی که من از اسلام فهمیده‌ام ممکن است با عدالتی که شما از اسلام فهمیده‌اید متفاوت باشد. چرا؟ چون شبکه انگاره‌ای شما که مبتنی بر دین است ممکن است با شبکه انگاره‌ای من از همان دین، متفاوت باشد، چرا؟ چون من فهم متفاوتی از متون قرآن و احادیث دارم. در نتیجه می‌شود عدالت اسلامی از نظر موحدی، عدالت اسلامی از منظر مطهری، از منظر بهشتی و ...
هر کدام از این افراد دارند عدالت اسلام را می‌گویند. در حالی که این‌ها با شبکه مفهومی خودشان که از دین برداشت کرده‌اند، سامانه‌ای را می‌سازند که از آن، عدالت مدنظرشان بیرون می‌آید. این‌ها می‌توانند با هم بحث کنند که عدالت من درست است، یکی از طرفین قانع شود، یا هیچ کدام قبول نکنند یا باهم بحث کنند و یک تجدید نظری در نظرات خود داشته باشند؛ در صورتی که هنوز با هم مخالف‌اند. اما اینکه کدام اجرا شود بستگی به این دارد که کدام یک بتواند مردم را اقناع کند.
با این اوصاف، رضایت مردم از اجرای عدالت امری غیرممکن به نظر می‌رسد؛ این طور نیست؟
لیبرال‌ها با عدالتی که مارکس بر مبنای انگاره‌هایش می‌گوید مخالف‌اند و با عدالتی که خودشان مبتنی بر انگاره‌هایشان مطرح می‌کنند، موافق. دعوا سر لفظ نیست، بحث روی شبکه انسجام‌یافته درون این عدالت است. پس پوسته را کنار بگذاریم و در مورد مغز عدالت که به واسطه آن عدالت معنی و مفهوم پیدا می‌کند صحبت کنیم. زمانی که لیبرال‌ها به مشکل برمی‌خورند چه چیزی را فراخوان می‌کنند؟ آزادی را. ممکن است شما از یک لیبرال بپرسید آیا این آزادی با عدالت همخوان است یا خیر؟ کلی بحث می‌کند که بله این عدالت است، اما اگر نگاه شما عدالت مارکس است، این آزادی با عدالت مارکس جور در نمی‌آید. جان استوارت میل، فیلسوف قرن ۱۸، یک فایده‌گراست. او می‌گوید ما زمانی که درباره عدالت صحبت می‌کنیم عدالت چیزی جز پیروی از فایده نیست. هایک مبتنی بر نگاه آزادی‌خواهی می‌گوید عدالت اجتماعی سراب است. این‌ها از عدالت اجتماعی صحبت می‌کنند که مدنظر سوسیالیست‌هاست و می‌گویند آن پوچ است. اما اگر از خودش بپرسیم موافق اجرای عدالت در اجتماع هستی می‌گوید بله.
بنابراین زمانی عدالت ایجاد رضایت می‌کند که انگاره‌های حاکمان و مردم یکی باشد. تا زمانی که مردم معتقد به این انگاره‌ها نباشند و همپای شما نیایند، طبیعتاً با قرائت شما از عدالت موافقت نخواهند کرد و رو به روی شما می‌ایستند. حالا این انگاره‌ها می‌تواند ناشی از رسانه‌ها و رفتارهای حاکمان و گذشته تاریخی این مردم باشد.
چه رابطه‌ای میان مفهوم برابری و عدالت در عصر حاضر وجود دارد؟
اساساً همه نظریات عدالت، در مورد برابری صحبت می‌کنند اما مهم این است که برابری در چه چیزی؟ برابری در امکانات؟ برابری در فرصت‌ها؟ آزادی؟ کدام یک از این‌ها؟ این برابری در چه چیز، تفاوت عدالت‌ها با یکدیگر را مشخص می‌کند. برای هر کدام از مکاتب یک انگاره مهم است، برای یکی توزیع پیش از تولید مهم است، دیگری عدالت در فرصت‌ها، برای یکی عدالت در قابلیت‌ها مهم است و برای دیگری عدالت در آزادی.
در نگاه اسلامی چطور؟ برابری در نگاه اسلامی بدون مفهوم عدالت جایگاهی دارد؟
زمانی که بحث از عدالت اسلامی می‌شود یعنی شارع مقدس می‌خواهد به من بگوید کدام فعل من در خانواده، سیاست گذاری و... مطلوب شارع است. پس من باید بروم مطلوب شارع مقدس در مورد اینکه این مسئله چیست را استنباط کنم. اتفاقاً امام هم در منشور روحانیت در مورد چنین چیزی صحبت می‌کند و می‌گوید حکومت در نظر مجتهد واقعی فلسفه عملی فقه در تمام زوایای زندگی انسان است؛ یعنی همان فقه پویا و فلسفه عملی اداره جامعه از گهواره تا گور یعنی هیچ جایی در زندگی وجود ندارد که بحث از فقه و مطلوب شارع نباشد. لازمه این، آن است تمام کسانی که دارند در نظریه اسلامی بحث از عدالت می‌کنند به مثابه یک مجتهد، نه اینکه من باید بروم اصول فقه بخوانم، بلکه به مثابه کسی که می‌خواهد با تلاش خود حکم مطلوب شارع را استخراج کند، بیاید و این مسئله را اتخاذ کند. موضوعات هم کاملاً متفاوت است، یک زمان در مورد نیروی کار صحبت می‌کنم، زمانی در مورد سربازی اجاری و وقت دیگر از استخراج نفت حرف می‌زنم.
منبع: قدس آنلاین
کلیدواژه: فقه عدالت اسلامی عدالت اسلامی اجرای عدالت مفهوم عدالت شبکه مفهومی عدالت اسلام انگاره ها اجرای آن چه چیزی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۹۱۷۱۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تجربه آموزش‌های ترکیبی در مسیر پیشرفت و هوشمندسازی را ادامه می‌دهیم
به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، پیام نجفی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان در جمع مدیران گروه رشته‌های علوم تربیتی، تکنولوژی آموزشی و آموزش مجازی کشور بر لزوم عزم راسخ این دانشگاه در راستای ادامه آموزش‌های ترکیبی و بر حرکت در مسیر هوشمندسازی تأکید کرد.
وی اضافه کرد: دانشکده روانشناسی و علوم تربیتی جزء نخستین دانشکده و گروه‌هایی بود که در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان راه‌اندازی شد و به واسطه اینکه موسس این دانشگاه دکتر احمدعلی فروغی از این رشته برخاسته بودند، سرمایه‌گذاری ویژه‌ای بر روی این رشته و دانشکده انجام شد و پس از آن با رشته‌های دندانپزشکی و حقوق توسعه پیدا کرد.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان افزود: رشته های روانشناسی و علوم تربیتی از نخستین رشته‌هایی است که تا مقطع دکتری در این واحد تدریس می‌شد و نخستین استاد تمام ما، فارغ‌التحصیل از همین دانشگاه بود.
نجفی متذکر شد: دانشگاه آزاد در استان اصفهان ۹۰ هزار نفر و در واحد اصفهان (خوراسگان) ۳۰ هزار دانشجو دارد و از این تعداد حدود ۳ هزار دانشجوی خارجی داریم و دنبال آن هستیم که از ملیت‌های دیگر به ویژه جنوب شرق آسیا هم جذب دانشجو داشته باشیم.
وی با بیان اینکه یکی از دانشکده‌های بزرگ ما دانشکده تعلیم و تربیت است، ادامه داد: ما در این دانشگاه علاوه بر کلینیک روانشناسی، از وجود مزرعه تحقیقاتی، دامداری، کارخانه لبنیات، درمانگاه دندانپزشکی، شرکت‌های دانش‌بنیان معتبر و فعال در حوزه‌های مختلف و سرا‌های نوآوری با حوزه‌های فعالیت متنوع از جمله هوش مصنوعی بهره می‌بریم.
رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان اصفهان اشاره کرد: در زمینه آموزش مجازی موفق شدیم که در ابتدای کرونا با کسب اجازه از ریاست عالی دانشگاه آزاد اسلامی کار خود را آغاز کنیم و از همان ابتدا با تلاش همکاران در واحد سامانه آموزش مجازی اختصاصی برای خود راه‌اندازی کردیم.
نجفی بیان کرد: تجارب خوبی در زمینه آموزش‌های ترکیبی داریم و در مسیر پیشرفت هستیم و درصددیم کلاس‌ها به سمت هوشمندسازی و متاورس برود، البته طبیعی است که گاه مقاومت‌هایی نیز از سوی برخی افراد صورت می‌گیرد، اما دنبال حرکت به این سمت هستیم و در این راه موفقیت‌های چشمگیری نیز به‌دست آورده‌ایم.
وی یادآور شد: در برگزاری کلاس‌ها از طرح نشاط و اجرای کلاس در محیط کارگاهی و اماکن مرتبط بهره بردیم و نقطه آغاز این طرح از دروس معارف و اجرای آن در اماکن فرهنگی بود و می‌خواهیم این طرح را به سایر دروس و رشته‌ها حتی درس‌های فنی و مهندسی نیز تسری دهیم.
انتهای پیام/
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت