به نقل از «مهر»

در پیشینۀ تاریخی بحث اخیر بر سر وحدت

تاریخ انتشار: ۲۲ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۹۴۲۴۹۵

به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر یادداشتی است با عنوان در پیشینۀ تاریخی بحث اخیر بر سر وحدت که سجاد صفارهرندی با توجه به حوادث اخیر در برخی از شهرها در روز غدیر نوشته است:

ماجرا ماجرای دیروز و امروز نیست. بحث این روزهای ما دربارۀ وحدت عقبۀ تاریخی دارد. اگر نخواهیم خیلی عقب برویم، دست کم از دهۀ ۱۳۴۰ ما با دو مکتب یا دو مدرسه مواجهیم: از یک سو، مدرسۀ انقلاب اسلامی که اسلام / تشیع را به مثابه دعوتی فراگیر و عمومی در جهت اقامۀ حق و قسط طرح می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در مقابل مدرسه‌ای (البته ریشه دار و کهنسال) که خود را نگهبان تشیع به مثابه نوعی کیش و آموزۀ تاریخی قلمداد می‌کند. موارد تمایز این دو مدرسه متعدد است اما مشخصاً در سطح هویتی مدرسۀ انقلاب اسلامی دیگریِ خود را «رژیم» و در امتداد آن غرب و صهیونیسم می‌بیند و جریان دیگر، که مسامحتاً می‌تواند جریان «سنتی» یا «ولایتی» نامیده شود، به عادت تاریخی هویت خود را در تمایز با عامۀ مسلمین (اهل سنت) یا در مراتبی در تقابل با جریان‌های بدعت آمیزی چون بهائیت و وهابیت تعریف می‌کند.

در اینجا ما صرفاً از دو ایده یا گفتمان علمی و کلامی که در دوره‌ای از تاریخ تشیع مقابل هم بوده اند سخن نمی‌گوییم. سخن از تضادی واقعی و داغ و زنده است. خاطرات پرشمار انقلابیون از آن سالهای تنگنا و شدت و مبارزه حاکی از این واقعیت است که زخمی که آنان از این نارفیقان همخانه می‌خوردند کم از زخم داغ و درفش دستگاه امنیتی رژیم نبود. «ولایتی» ها البته داغ و درفش نداشتند، اما سلاحی داشتند بسیار قدرتمند: زخم زبان. کاری بودن این زخم زبان‌ها را اگر می‌خواهید ببینید به منشور روحانیت امام مراجعه کنید. (پیام سوم اسفند ۶۷) همان امامی که دنیا و مافی ها را در برابر عمل به تکلیف خود هیچ می‌انگارد، بعد از گذر سال‌ها با یادآوری جفاکاری و زخم زبان «ولایتی» ها و «حجتیه ای» ها سینه اش تنگ و بیانش تلخ می‌شود.

وقتی انقلاب شد، درخشش نور آن چنان بود که کمتر دیده ای توانایی چشم پوشی از آن را داشت. این چنین بود که اغلب سنتی‌ها و حجتیه ای ها و ولایتی‌ها هم ولو دیر به انقلاب پیوستند. برخی صادقانه عهد جدید بستند و بعضی محاسبه گرانه به انتظار گذر زمان نشستند. با گذشت زمان این تمایزها و تفاوت‌ها مجدداً سر بر آورد ولی در دهۀ نخست انقلاب میدان واقعی عشقبازی با ولایت چنان نزدیک و آدرس آن در جبهه‌های غرب و جنوب چنان سرراست بود که مجالی به خودنمایی دیگران نمی‌داد.

اما در دهه‌های بعد این شرایط تا حدی دگرگون شد. در سایۀ ناملایمت ها و ناکامی‌های انقلاب، جریان سنتی مجدداً فضایی برای تجدید حیات یافت و بر تمایز خود از مدل دینداری انقلاب اسلامی تأکید کرد. چیزی که خود را در تأکید مضاعف بر اموری چون قمه زنی و مجالس موسوم به عیدالزهراء و برنامه‌های تبلیغاتی شبکه‌های ماهواره‌ای ظاهر می‌ساخت. فراتر از این، فرآیندی آغاز شد که اینک در آغاز دهۀ پنجم انقلاب با نتایج حاد آن مواجه هستیم. به تدریج برخی محافل و مجامع مذهبی انقلابی نیز از خلال «فرهنگ غیررسمی هیأتی» یا تأثیرات «سلسله مراتب علمایی» بخشهایی از گفتمان سنتی و «ولایتی» پیش از انقلاب را وام گرفته و در آمیزه ای غریب با داعیه‌ها و شعارهای انقلابی تلفیق کردند.

نتیجه ظهور هیأت هایی است که همزمان «رهسپاریم با ولایت تا شهادت» و «با ما مگو که سنی و شیعه برادرند» را دم می‌گیرند و حتی تأکیدات چندبارۀ رهبری بر مسألۀ وحدت و امثال آن را با عناوینی چون تقیه و امثال آن از سر باز می‌کنند. بالاتر اینکه، یادآوری معارف و آموزۀ انقلاب اسلامی و بلکه مسلمات برآمده از عقل سلیم را با همان جنس از زخم زبان‌هایی که در دهۀ چهل و پنجاه رایج بود، سنّیگری و «مُنّیگری» می‌نامند.

در فرهنگ و مرام انقلاب اسلامی این گزارۀ محوری که «هر گامی که به عقب برداری، دشمن وقیح جلوتر می آید» ناظر به آمریکا و اسرائیل است. اگر برادر فاضلی همین رتوریک را در تعامل با اهل سنت به کار می‌گیرد، نباید از اینکه فاصلۀ گفتمانی اش با فرهنگ انقلاب اسلامی را یادآوری کنیم، مکدر شود. در اینجا ما از نسب و نسبتهای گفتمانی صحبت می‌کنیم و داعیۀ قضاوت دربارۀ اشخاص را نداریم. ما که باشیم که کسی را از دایرۀ انقلاب خارج کنیم؟

مسأله تنها این است: آن گفتاری که معتقد است ما با مسألۀ وحدت در مقابل اهل سنت واداده ایم، گفتار برآمده از فرهنگ انقلاب اسلامی نیست. این امتداد گفتار همان شخصیت محترمی است که به طور ضمنی گرایش رهبران انقلاب به وحدت با اکثریت جهان اسلام را «سنّیْ ذلیل بودن» نامید. این امتداد نگاه همان‌هایی است که به قول امام در منشور روحانیت «حسرت ولایتِ دورۀ شاه را می‌خورند.» اگر از آنها نیستید، که نیستید، به شیوۀ آنها، سخن نگویید.

کد خبر 4996940

منبع: مهر

کلیدواژه: وحدت اسلامی وحدت شیعه و سنی عید غدیر خم ویروس کرونا کنفرانس بین المللی ماه محرم و صفر معرفی کتاب محرم 99 برنامه تلویزیونی بدون توقف پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم سازمان تبلیغات اسلامی عید سعید قربان شهید صدر حجت الاسلام محمد قمی فعالیت های قرآنی ماه محرم انقلاب اسلامی زخم زبان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۹۴۲۴۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

«تا اطلاع ثانوی تعطیل»، نگاهی متفاوت به انقلاب فرهنگی!

مستند «تا اطلاع ثانوی تعطیل»، از تولیدات مرکز مستند سفیرفیلم است که به بحث تاریخی و مهم انقلاب فرهنگی در بهار سال ۱۳۵۹ پرداخته است.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، مستند «تا اطلاع ثانوی تعطیل»، از تولیدات مرکز مستند سفیرفیلم است که به بحث تاریخی و مهم انقلاب فرهنگی در بهار سال ۱۳۵۹ پرداخته است. به همین دلیل و به مناسبت سالگرد انقلاب فرهنگی مصاحبه‌ای با مهدی ملکی و محمد مهدی انتظار برای بحث و بررسی این مستند انجام داده ایم که در ادامه از نظر شما می‌گذرد.

آقای انتظار، ممنون از وقتی که در اختیار ما قراردادید. به عنوان سوال اول، آیا انقلاب فرهنگی زمینه‌های تاریخی هم داشته است یا صرفا اتفاقی مقطعی در ابتدای انقلاب بوده است؟

واقعیت این است که طرح انقلاب فرهنگی از دهه ۴۰ در ذهن امام (ره) بوده است، چون ایشان، ۱ دی ماه سال ۱۳۴۰، درخواست اسلامی کردن دانشگاه‌ها را به نخست وزیر وقت ارائه کرده بودند و این موضوع ریشه‌ای تاریخی داشته است.

اما این امر محقق نشد تا سال ۵۹ که ۱ سال و اندی از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود و حالا دانشگاه‌ها تبدیل به میدان جنگ گروه‌های سیاسی و شبه نظامی شده بود و نیاز به تغییر و تحول و انقلاب فرهنگی احساس میشد!

به طوری که در محوطه حیاط دانشگاه کمک مالی برای کومله‌هایی که در حال اغتشاش در مرز‌ها بودند جمع آوری می‌شد! حالا فضای دانشگاه به هر مکانی شبیه بود الا محل تحصیل!

امام (ره) در آن زمان پیام و یا دستوری برای انجام انقلاب فرهنگی صادر کردند؟

بله، با بیانیه نوروزی معروف امام (ره)، دانشجویان انجمن اسلامی دست به کار شده و به صورت جدی‌تر از قبل در مقابل گروه‌های چپ به میدان آمدند. یکی از چالش‌های اساسی ما بحث هماهنگی مصاحبه با اشخاص سیاسی بود که به دلایل مختلف حاضر به انجام مصاحبه نبودند.

آقای ملکی، چطور شد که به فکر ساخت این مستند افتادید؟

روایت تاریخ کار بسیار حساسی است. باید همزمان تلاش می‌کردیم هم روایتی بی طرف ارائه دهیم و از همه طیف‌های سیاسی حرف برای گفتن داشته باشیم و هم حواسمان باشد نوک روایت‌مان آنقدر گرد نشود که اثرگذاری و جریان‌سازی اجتماعی اش را از دست بدهد و تبدیل به کاری خنثی شود. ما احساس کردیم چند دهه بعد از انقلاب نیاز به بازخوانی تاریخی از انقلاب فرهنگی داریم و چرا آن رویداد رخ داد و به همین دلیل به فکر ساخت این مستند افتادیم که اصطلاحا مختصر و مفید بگوئیم انقلاب فرهنگی دقیقا چه بود و چرا اتفاق افتاد و آیا در نهایت موفق بود یا خیر!

با چه افرادی برای ساخت این مستند مصاحبه کردید؟

آقای دکتر سیدنژاد و حجت‌الاسلام سید عباس نبوی و آقای دکتر فتح‌الله اُمّی به ما لطف داشتند و با درخواست اولیه ما برای مصاحبه موافقت کردند. در وهله بعدی تلاش کردیم با دکتراحمدی نژاد مصاحبه کنیم، چون در آن برهه تاریخی ایشان از پیشروان جنبش‌های دانشجویی بودند و در روایت ما از جریان انقلاب فرهنگی، نقش قابل توجهی داشتند، اما متاسفانه مسئولین دفتر ایشان پاسخگو نبودند و در این رابطه هرچه تلاش کردیم بی فایده بود. آقای دکتر صادق زیباکلام، شخصی بود که تصمیم گرفتیم بعنوان جایگزین دکتر احمدی‌نژاد به سراغشان برویم. گرچه او، خودش از اعضای انجمن اسلامی نبود، اما از دانشجویان فعال آن زمان بود که حالا به عنوان یک استاد علوم سیاسی مشغول می‌توانست مشاهدات خود از آن جریان را برای ما روایت کند.

آقای انتظار، روند پژوهش، فیلمنامه نویسی، تولید و پس تولید مستند تا اطلاع ثانوی تعطیل چقدر طول کشید؟

حدود یکسال طول کشید.

چرا انقدر طولانی؟

طی این پژوهش‌ها به این نتیجه رسیدیم که تعطیلی دانشگاه‌ها که در آن مقطع به محل نزاع گروه‌های سیاسی بدل شده بود، امری اجتناب‌ناپذیر بود، اما اصلاحاتی که در آن دوسال تعطیلی اتفاق افتاد، به قدری پختگی نداشت که منجر به یک تغییر بزرگ و اصطلاحا "انقلاب" شود. شاید به قول حرف‌های آقای فتح‌الله اُمّی کلمه انقلاب فرهنگی، لااقل برای اصلاحاتی که رخ داد اشتباه بود، شاید اگر عنوانش انقلاب آموزشی گذاشته می‌شد، پذیرش بیشتری داشت.

قبل از مستند شما، مستند‌های دیگری هم با این موضوع ساخته شده است یا خیر؟

راجع به موضوع انقلاب فرهنگی تا به حال چند مستند بلند و نیمه بلند تولید شده است. اما ما در "تا اطلاع ثانوی تعطیل" سعی کردیم جدای از روایت ماجرا، از یک زاویه جدید به مسئله نگاه کنیم و رویکرد مان نقد انقلاب فرهنگی بود و به همین دلیل با کار‌های دیگر تفاوت‌های جدی دارد و شباهتی ندارد.

به عنوان سوال آخر، اگر نکته‌ای دارید در خدمت شما هستیم.

به عقیده من ریشه بسیاری از چالش‌های فرهنگی اجتماعی امروز جامعه ما به آن دوران باز می‌گردد. شاید اگر اقدامات و اصلاحاتی که تحت عنوان انقلاب فرهنگی رخ داد، با پختگی بیشتری انجام می‌شد وضعیت امروز دانشگاه‌ها و حتی جامعه وضعیت بهتری می‌بود و شاهد چنین وضعی در دانشگاه‌ها نمی‌بودیم.

ممنون از شما دو بزرگوار به خاطر وقتی که در اختیار ما قرار دادید.

سلامت باشید.