به نقل از «ایسنا»

جامعه‌پذیری جنسیتی در کتاب‌های درسی مدارس ایران

تاریخ انتشار: ۲۵ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۲۹۹۷۰۱

ایسنا/مازندران عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران گفت: جامعه پذیری جنسیتی عمدتا در دوران کودکی و سنین مدرسه شکل می گیرد و به تدریج در ذهن و رفتارهای اجتماعی درونی و متبلور می شود، بدین ترتیب، مدارس و کتاب های درسی به عنوان اولین و موثرترین مرجع رسمی آموزش و انتقال انتظارات اجتماعی و استانداردهای فرهنگی، نقشی مهم در تکوین و توسعه ی هویت جنسیتی کودکان و نوجوانان ایفا می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

یعقوب فروتن در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: فراوانی اسامی و تصاویر مردان غلبه  چشم گیری بر اسامی و تصاویر زنان در کتب درسی ایران دارد، این نوع سوگیری جنسیتی در واژه های کلیدی مرتبط با جنس مذکر و مؤنث (مانند کلمات مرد و زن، پسر و دختر)، الگوها و ویژگی های کارهای داخل و خارج خان ، ترکیب بعد خانواده بر حسب جنس فرزندان و فعالیت های ورزشی نیز وجود دارد.

عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران همبستگی مستقیم و معناداری بین پایه تحصیلی و این نوع سوگیری های جنسیتی را نکته مهم دانسته و تصریح کرد:  تفاوت‌های کمابیش مهمی در خصوص چگونگی بازنمایی برخی از نقش های جنسیسی به تفکیک عنوان کتاب های درسی نیز وجود دارد.

فروتن بیان کرد: این سوگیری جنسیتی در واژه های کلیدی مرتبط با جنس مذکر و مؤنث نیز مشاهده می شود، تنها استثنای قابل ملاحظه در این خصوص، کلمه «مادر» است که به دفعات بسیار زیاد (حتی بیش از کلمه « پدر ») در کتاب های درسی ذکر و تکرار شده است که منعکس کننده ارزش والای مقام مادری در فرهنگ جامعه ی ایرانی است، با وجود این، در سایر موارد واژه های جنس مذکر نسبت به واژه های جنس مؤنث (یعنی در مقایسه بین دو واژه ی مرد » - « زن » ، « آقا » - « خانم » ، « پسر » - « دختر » ، «خویشاوندان ذکور – خویشاوندان مؤنث ») به طور چشم گیری بیشتر است.

وی افزود: این الگوی جنسیتی در متون مکتوب و کتاب های درسی که شباهت زیادی نیز با جایگاه زن در فرهنگ عامه و کلامی ایرانی دارد نشان می دهد که هویت «دختر» و «زن» ارتباطی تنگاتنگ با تشکیل خانواده ازدواج و باروری دارد که آنان را به عنوان «همسر در کنار شوهر» و به ویژه «مادر» در کنار اعضای خانواده خویش قرار می دهد علاوه بر این، تحلیل ابعاد جمعیت شناختی محتوای کتاب های درسی مبین یک تفاوت جنسیتی قابل ملاحظه است.

فروتن با بیان اینکه در زمینه فعالیت های ورزشی نیز تفاوت های جنسیتی چشم گیری در کتاب های درسی وجود دارد افزود: نه تنها دختران و زنان در کمتر از ۱۰ درصد صحنه های ورزشی کتاب های درسی مشارکت دارند، بلکه فعالیت های ورزشی آنان از تنوع بسیار محدودی نیز برخوردار است در حالی که در این جا نیز پسران و مردان در طیف بسیار متنوعی از فعالیت های ورزشی ظاهر می شوند.

وی ادامه داد: این نکته مهم نیز است که به موازات افزایش پایه ی تحصیلی، حضور دختران و زنان در صحنه های ورزشی کتاب های درسی به طور کاملا نمایانی رو به کاهش می گذارد و در واقع، در پایه های تحصیلی بالاتر، دختران و زنان از صحنه های ورزشی کتاب های درسی تقریبا محو می شوند.

عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: به علاوه، الگوی سنتی ناظر بر تفکیک جنسیتی نقش های داخل و خارج خانه به طور کاملا روشنی در کتاب های درسی بازنمایی شده است، یعنی از یک سو، انجام کارهای خانگی اساسا به زنان واگذار شده است، از سوی دیگر، نقش‌های جنسیتی خارج از خانه اساسا یک موضوع مردانه» معرفی شده و موضوع اشتغال زنان بسیار کم رنگ در کتابهای درسی انعکاس یافته است.

فروتن ادامه داد: از یکسو زنان (در مقایسه با مردان) حضوری بسیار کمرنگ و نامحسوس در تمامی کتاب های درسی دارند، از سوی دیگر، همان حضور نامحسوس زنان نیز عمدتا به نقش های جنسیتی سنتی یعنی انجام وظایف خانگی و مراقبت از فرزندان محدود می شود و در نتیجه، نقش مردان به عنوان «پدر» در مراقبت از فرزندان خویش بسیار کم رنگ و نامحسوس در کتاب های درسی انعکاس می یابد، ضمن آن که این سوگیری های جنسیتی در زمینه ی نقش های جنسیتی خارج از خانه از جمله در خصوص اشتغال زنان نیز به وضوح در کتاب‌های درسی باز نمایی می شود.

عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران خاطرنشان کرد: بدین ترتیب، در چارچوب فرآیند جامعه پذیری نقش های جنسیتی، عملا پسر بچه ها یاد می گیرند که در آینده به عنوان شوهر و پدر، نقش و مسئولیت آنان عمدتا در خارج از خانه است و نقش چندانی در داخل خانه و مراقبت از فرزند نخواهند داشت. برعکس، دختر بچه ها نیز یاد می گیرند که در آینده به عنوان همسر و مادر، نقش و مسئولیت آنان اساسا در چارچوب خانه و خانواده یعنی انجام وظایف خانگی و مراقبت از فرزندان خواهد بود.

وی این قبیل الگوهای جنسیتی، را فاقد هم خوانی لازم با تغییراتی که در سال های اخیر در وضعیت دختران و زنان در ایران پدید آمد دانست و گفت: گفتنی است که در سال های اخیر پیشرفت‌های چشم‌گیری در افزایش تحصیلات دختران و زنان به ویژه تحصیلات دانشگاهی و کاهش سطح باروری زنان در ایران صورت گرفته است، این قبیل پیشرفت های اجتماعی و تغییرات جمعیت شناختی نه تنها ماهیتا با منحصر نمودن هویت زنان در چارچوب نقش های جنسیتی سنتی داخل خانه سازگاری ندارند، بلکه زمینه‌های مثبتی را برای افزایش اشتغال زنان و مشارکت آنان در پذیرش نقش های اجتماعی خارج از خانه نیز فراهم خواهد آورد.

عضو هیات علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران در پایان خاطرنشان کرد: بنابراین جا دارد که تلاش های بیشتر و برنامه‌ریزی های دقیق‌تر در راستای تطابق محتوای جنسیتی کتاب های درسی با این پیشرفت های اجتماعی و تغییرات جمعیت شناختی اخیر در وضعیت زنان در ایران انجام پذیرد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: کتاب درسی استانی اجتماعی فعالیت های ورزشی کتاب های درسی نقش های جنسیتی دختران و زنان خارج از خانه چشم گیری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۲۹۹۷۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

لزوم اتحاد کشورهای اسلامی در برابر ظلم و جنایت رژیم صهیونیستی

به گزارش خبرگزاری مهر، وزیر توسعه اجتماعی عمان که به دعوت معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، به ایران آمده است بعد از بازدید از اکسپوی ایران و آشنایی با دستاوردهای جمهوری اسلامی همچنین در پی بازدید از مرکز شوق زندگی تحت پوشش سازمان بهزیستی استان تهران در نشستی دوجانبه با معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده، مباحث مشترک بین دو کشور را مورد بحث و تبادل نظر قرار دادند.

خانم لیلا احمد عواض النجار، ضمن اظهار خرسندی از مشاهداتش در مورد پیشرفت‌های بانوان ایران و برنامه‌های ایران در آسیب‌های اجتماعی، خواستار تبادل تجربیات و تنظیم برنامه‌های مشترک بین زنان ایران و عمان شد. وی همچنین شیوه‌های به کار گرفته شده در آسیب‌های اجتماعی در مرکز بهزیستی ایران را تحسین کرد.

خزعلی نیز در این دیدار با اشاره به اشتراکات فرهنگی و اجتماعی بسیار بین ایران و عمان پیشنهاد پروژه‌های مشترک در زمینه خانواده و همچنین برپایی نمایشگاه‌های مشترک برای بانوان خصوصاً در بخش صنایع دستی و شرکت‌های دانش بنیان را ارائه کرد. همچنین لزوم اتحاد کشورهای اسلامی در برابر ظلم و جنایت رژیم صهیونیستی از مسائل مورد تاکید خزعلی بود.

کد خبر 6090575