به نقل از «ایسنا»

قزاق دوزی؛ هنری اصیل در قوم قراق گلستان

تاریخ انتشار: ۵ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۷۵۹۵۷۲

ایسنا/گلستان دگرگونی‌های تاریخی و جغرافیایی در استان گلستان، باعث شد تا اقوام مختلفی در آن ساکن شده و تنوع هنر و صنایع‌دستی منطقه، نشان از تنوع قومیتی حاکم بر آن است. قوم قزاق یکی از اقوام ساکن در استان گلستان هستند که همچنان پوشش سنتی رنگارنگ و اصیل خود را حفظ کردند.

قوم قزاق از بازماندگان قبایل تاریخی ترک و مغول در آسیای میانه است و از آغاز قرن بیستم میلادی به دلیل سیاست‌های کمونیستی، عده‌ای از قزاق‌ها مهاجرت و از طریق ترکمنستان در ایران بخصوص استان گلستان و شهرهای گنبد، گرگان و بندر ترکمن ساکن شدند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

قزاق‌ها بعد از سکونت در ایران باوجود پذیرش فرهنگ ایرانی، از اصالت‌های قومی خود نیز حفاظت کردند. قزاق‌ها مردمی اهل‌فن، دانا و کار بلد بودند و در بین ترکمن‌های آن دوران به‌عنوان «بیلیش» معروف شدند. مهارت قزاق‌ها در ساخت ارابه، آلاچیق، آهنگری، چارق‌دوزی، نمدمالی، گل یقه سازی، سوزن‌دوزی و پوشاک سنتی، بسیار زیاد بود. این قوم به خاطر امکان بالای کسب‌وکار در استان گلستان، به‌تدریج در شهرهای بندر ترکمن، گنبد و گرگان ساکن شده و اولین محلات منسجم قزاق‌ها، در شهرستان‌های بندر ترکمن، گمیشان و روستاهای خواجه نفس و روستای آرخ بزرگ شکل گرفتند.

پوشش سنتی قزاق‌ها:

قزاق‌های مقیم ایران همچنان پوشش سنتی خود را حفظ نموده و عموماً لباس آن‌ها سفیدرنگ بوده و دارای الحاقاتی چون زیورآلات، قزاق دوزی، منجوق‌دوزی و ملیله‌دوزی است.

قزاق دوزی یا بیلیش دوزی، سوزن‌دوزی خاص قوم قزاق بوده که با استفاده از نخ‌های ابریشمی و نقوش هندسی خاص قزاق، بر روی پوشاک سنتی انجام می‌شود.

قزاق‌ها در مناسبت‌های مختلف، لباس‌های متفاوتی می‌پوشند. این لباس‌ها در رنگ‌های سفید، قرمز، صورتی و رودوزی‌های متنوع، دوخته می‌شوند. از نقوش شاخص این قوم می‌توان به شاخ حیواناتی چون قوچ، پرنده، گل و خورشید اشاره کرد.

عروس قزاق، لباس ویژه‌ای به نام «کلن کویلک» دارد که جلیقه‌ای مخصوص روی این لباس پوشیده می‌شود که در زبان قزاقی به این جلیقه «کلن بشبت» می‌گویند. عروس در بدو ورود به خانه شوهر، پالتویی از پوست سمور دوخته‌شده می‌پوشد که به نام «اشک» یا «ژاداقای» معروف است و کمربندی از جنس ابریشم که طول آن گاها به سه متر می‌رسید به دور کمر می‌بندند که در ورود به خانه داماد، یک نفر از زنان طایفه داماد که «ژنگشه» نام دارد این کمربند را باز می‌کند.

زنان قزاق متأهل، روسری سفید یا «آق ژاولق» به سر کنند. در لباس‌های زنان قزاق انواع نقش و نگارها و منجوق‌دوزی و ملیله‌دوزی نمایان گر است.

لباس اصلی مردان را «کویلک» و روپوش روی آن را «شاپان» می‌نامند. هر مردی به نسبت سن و مقام اجتماعی خود، از انواع کلاه‌ها استفاده می‌کند که هریک اسم جداگانه‌ای دارد. مانند «تاقیا» که در زمان نمازخواندن استفاده می‌شود و «شبکه» که خان‌ها و بزرگان قزاق به سرمی گذارند و «صله»، دستاری که مرد به سفر حج رفته به سرمی بندد.

زنان قزاق لباس‌های خود را با زیورآلات می‌آرایند. زیورهایی مانند گردنبند سکه‌ای طلا (دزبه)، انگشتر (سقینه)، گوشواره (شقرشق)، دستبند (بلیزک).

لباس قزاق با استفاده از پارچه‌های کتان سفیدرنگ، پارچه‌های مخمل، جیر مشکی، پارچه‌های حریر ، خز (پوست روباه)، پشم گوسفند نریسیده (جهت آستری)، نخ‌های رنگی ابریشمی (عمدتاً از رنگ قرمز شرابی)، گلابتون، دمسه، نخ‌های زری و با استفاده از ابزار خیاطی تهیه می‌شود.

معرفی تعدادی از قطعات مربوط به پوشاک سنتی قزاق:

اِشیک (کت بلند زنانه)

اشیک، کت آستین‌بلند جلو بازی است که روی پیراهن پوشیده می‌شود. قد آن از پیراهن کمی کوتاه‌تر و تا زیر زانو است. آستری آن از پارچه نخی بوده و در کت‌های زمستانه، آستر را با پشم ریسیده نشده گوسفند به شکل مارپیچ با صمغ می‌چسبانند. قسمت رویه کت، پارچه مخمل زرشکی‌رنگ بوده و روی آن را چرخ دوزی می‌کنند. در زمان قدیم تمام نقوش روی لباس با دست دوخته‌شده و دورتادور لباس، یقه و سرآستین را با خز تزئین می‌کردند. مچ آستین‌ها، لبه‌های کت و رویه آن با نوارهای قیطان که نقش‌ها و رنگ‌های گوناگون دارد نواردوزی شده و رویه کت با استفاده از منگوله‌های دستباف، تزئین می‌شده است.

بِشوِد (جلیقه زنانه)

این نوع جلیقه با الگوی بسیار ساده و تزئینات مختلف بکار می‌رود. جنس آن از پارچه جیر مشکی و آستری داخل آن از پارچه نخی است. رویه و پشت جلیقه با استفاده از یراق‌های طلایی، آینه‌کاری و مروارید، تزئین شده است.

کؤیلِک (پیراهن زنانه)

این نوع پیراهن از مخمل زرشکی‌رنگ با الگویی ساده بوده و یقه آن گرد و چاکی تا بالای سینه دارد. دو طرف پیراهن دارای چاک بوده و آستین‌های لباس، بلند و قد آن تا مچ پا است. درگذشته نقوش خاص قزاق را با پولک بر روی لباس می‌دوختند ولی امروزه به‌صورت ماشینی، خامه‌دوزی می‌شود و غالباً لباس عروس پرنقش است و لباس سایر افراد، ساده و بدون تزئینات است.

دامبال (شلوار زنانه)

جنس شلوار از پارچه کنفی و سفیدرنگ بوده، الگوی شلوار ساده و قسمت دم پای آن با نقش نگار و نوار قیطان ساده تزئین می‌شده است.

تیک (چکمه)

چکمه چرمی که در قدیم نقره‌کاری می‌شده و نوع کوک ساور آن معروف است.

ژاولق (کلاه زنانه)

زنان میان‌سال و پیرزنان قزاق از دستاری مانند عمامه که تمامی سرو گردن را می‌پوشاند، استفاده می‌کنند که در زبان بومی به آن «بوراما» می‌گویند. این کلاه پارچه‌ای سفیدرنگ با کاربرد روسری و در دو صورت بوراما و ژاولق تولید می‌شود. الگوی آن کلاه مانند بوده و برای دوخت آن از پارچه نخی آهاردار استفاده می‌شود. در متن روسری تزئیناتی به شیوه بیلیش دوزی و طرح‌های غالباً هندسی به کار می‌رود.

رنگ غالب کلاه جگری‌رنگ بوده و سایر رنگ‌های آن نارنجی ، قرمز ، آبی و سبز است. حاشیه آن را با طرح گندم و یا برگ به رنگ سبز تزئین می‌کنند.

هنگام بستن کلاه، روسری را از قطر تاکرده و به شکل سه‌گوش درآورده سپس روی سر انداخته و قسمت جلوی آن‌که بر روی پیشانی قرار می‌گیرد از داخل مقوا گذاشته و دو سر آن را از پشت سر به هم گره می‌زنند. دختران قزاق به همراه لباس، قبه و زنان متأهل، کلاه ژاولق بر سر می‌گذارند. اما امروزه دختران از روسری‌های رنگی و زنان متأهل، از روسری سفید استفاده می‌کنند.

*زهرا مهدی‌زاده، کارشناس معاونت صنایع‌دستی و هنرهای سنتی گلستان

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری گلستان قزاق دوزی استان گلستان آن از پارچه رنگ بوده قزاق ها لباس ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۷۵۹۵۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قاچاقچی پارچه در شهرری بیش از ۱۲۰ میلیارد ریال جریمه شد

مدیر کل تعزیرات حکومتی شهرستان‌های استان تهران گفت: قاچاقچی ۸۰۰ طاقه پارچه در شهرری به ضبط کالا و پرداخت ۱۲۰ میلیارد و ۸۸۲ میلیون ریال جزای نقدی محکوم شد. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ری، حمید القاصی مهر با اشاره به تعزیر قاچاقچی پارچه گفت: شعبه دوم تعزیرات حکومتی شهرری پرونده قاچاق 800 طاقه پارچه به ارزش 45 میلیارد و 441 میلیون ریال را رسیدگی کرد.

وی افزود: شعبه پس از بررسی و با توجه به ارائه نکردن مدارک گمرکی، اتهام انتسابی را محرز و علاوه بر ضبط کالا، متهم را به پرداخت 90 میلیارد و 882 میلیون ریال جریمه نقدی معادل 2 برابر ارزش ریالی کالای کشف شده محکوم کرد.

مدیر کل تعزیرات حکومتی شهرستان‌های استان تهران در ادامه گفت: شعبه همچنین حکم به پرداخت 30 میلیارد ریال برای ارزش ریالی ماشین حامل صادر و در مجموع متهم را به پرداخت 120 میلیارد و 882 میلیون ریال جزای نقدی محکوم کرد.

کشف 250 هزار لیتر سوخت قاچاق در خراسان جنوبی

القاصی مهر در پایان خاطرنشان کرد: با گزارش پلیس امنیت اقتصادی شهرستان ری در خصوص کشف قاچاق پارچه از یک خودرو، پرونده این تخلف را برای رسیدگی به تعزیرات حکومتی ارسال کردند.

انتهای پیام/