دولت چه نقشی در ریزش بورس داشت؟

از ابتدای سال جاری تا 19 مرداد ماه، بورس بازدهی فوق العاده ای را نسبت به سایر بازارها داشت و تمامی مقامات دولتی، مردم را تشویق می کردند تا سرمایه های خود را به بورس بیاورند. از همین رو، پیشخوان ها از آغازین ساعات روز شاهد صف های طولانی مردمی بودند که به سودای کسب سود بیشتر به دنبال دریافت کد بورسی بودند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

به گزارش بورس تابناک، در 19 مرداد ماه سال جاری اختلاف دو وزیر بر سر دومین صندوق ETF به مثابه جرقه ای برای ریزش بازار سرمایه عمل کرد. در حالی که شاخص کل کانال دو میلیون واحد را رد کرده و به دو میلیون و 78 هزار واحد رسیده بود، به یکباره روند نزولی به خود گرفت و این روند تا هفته گذشته نیز ادامه داشت. با این ریزش بورس سهامداران به ضررهای سنگین فرو رفتند و دولتی ها نیز کم کم دیگر مصاحبه ای در مورد بورس انجام نمی دادند. حتی بسیاری از مسئولین دولتی، نقش دولت را در ریزش بورس به حداقل ممکن می رساندند.

با این تفاسیر پرسش این است که آیا دولت نقشی در ریزش اخیر بورس نداشت؟

عباس حاتمی استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه اصفهان در گفتگو با خبرنگار بورس تابناک گفت: از حیث تاریخی دولت در ایران همواره در اقتصاد دخالت گسترده ای داشته است. در مورد اینکه دخالت دولت یا دخالت سیاست در اقتصاد ایران چه پیامدهای مثبت و یا منفی داشته است، اجماع نظری میان محققان حوزه اقتصاد سیاسی وجود ندارد. با این وجود حداقل ریزش اخیر بورس ایران  نشان می دهد که این دخالت در بسیاری از موارد دخالت مناسبی نبوده است. گرچه در مورد علل ریزش اخیر بازار سرمایه در ایران، حرف و حدیث بسیاری وجود داشته است، اما تردیدی وجود ندارد که نقش دولت در ریزش بورس ایران نقش قابل مطالعه ای بوده است.

این کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به اینکه برای این داعیه چندین دلیل وجود دارد، ادامه داد: دلیل اول به ساختار نهاد اصلی تصمیم ساز در بورس ایران یعنی، شورای عالی بورس بر می گردد. چنانکه می دانیم اصلی ترین نهاد تصمیم ساز در بورس ایران شورای عالی بورس، اساساً یک نهاد سیاسی و حاکمیتی است. اگر به ترکیب شورای عالی بورس در ایران نگاه کنیم مشخص می شود که در حدود 90 درصد از اعضای این شورا از سوی دولت انتخاب می شوند و رئیس این شورا نیز وزیر اقتصاد است. نقش وزیر اقتصاد در شورا تا آنجا است که به تنهایی تصمیم رئیس پیشین سازمان بورس در خصوص اعمال محدودیت بر حد نوسان را بی اثر ساخت. این بدان معنا است که بدنه اصلی تصمیم ساز در بازار سرمایه ایران اساسا دولتی و حاکمیتی است.

وی ادامه داد: دلیل دوم به نقش تناقض گونه دولت اشاره دارد و تاکید می کند دولت به دلیل نقشی که در رشد بی محابای بورس ایفا کرد، باعث سقوط و ریزش آن نیز شد. در این میان یکی از مشخص ترین نمونه های ایفای چنین نقشی، تشویق بی محابای مردم برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه بوده است. تشویق های دولت باعث شد تا بازار سرمایه در ایران به عنوان یک بازار پرریسک در نزد سهامدارن یک بازار امن و کم ریسک تلقی شود. تحلیل محتوای سخنان رئیس جمهور نشان می دهد که او از ابتدای فروردین تا اوایل شهریور بیش از 200 بار به اشکال گوناگون به بورس اشاره نموده است. این شیوه تاکید کم سابقه و حتی بی سابقه این درک را میان سهامداران به وجود آورد که دولت رشد بورس را به شکلی بیمه کرده است. وقتی دولت تلاش کرد تا در قالب واگذاری صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله بخشی از سهام خود در بانک، بیمه ، پالایشی و خودرو را به فروش برساند این درک مضاعف به وجود آمد که حمایت دولت از بورس به این دلیل حمایتی پایدار است که دولت به  بازار سرمایه نیاز دارد.

حاتمی افزود: دولت در حمایت از رشد بورس تا آنجا پیش رفت که وزیر کشور حتی برخی از رسانه های داخلی را به طور ضمنی به این موضوع متهم ساخت که آنها در حوزه اطلاع رسانی و آگاهی بخشی هماهنگی لازم را با سازمان بورس و وزارت امور اقتصادی و دارایی ندارند و متناسب با سیاستها اقدام نمی‌کنند. همین طور رئیس جمهور پا را از این نیز فراتر نهاد و به صراحت از مردم خواست بازار ارز و سکه را رها نمایند و به جای آن در بورس سرمایه گذاری کنند. این وضعیت چنانکه عضو ناظر مجلس در شورای عالی بورس نیز باور دارد تصویری را برای سهامداران خلق کرد که دولت حمایت مطلقی از بورس خواهد داشت و حتی ضرر و زیان احتمالی آن ها را نیز پرداخت خواهد نمود. بدین سان دولت از این طریق، بورس را از بازاری ماهیتاً ریسک آمیز به بازاری ماهیتاً کم ریسک و حتی بدون ریسک تبدیل نمود.

 استاد اقتصاد سیاسی دانشگاه اصفهان اظهار داشت: دلیل سوم، سلب استقلال سازمان بورس از سوی دولت و تبدیل آن از یک سازمان حرفه ای به سازمانی  سیاسی وابسته بود. گرچه در ایران پس از انقلاب ساختار شورای عالی بورس، ساختاری اساساً سیاسی داشته است، اما چیزی که این موضوع را در ماه های اخیر تشدید نمود این بود که دخالت های غیرمستقیم دولت در بازار سرمایه، شکل مستقیم تری یافت. این تا آنجا بود که همان گونه که اشاره شد وزیر اقتصاد به عنوان رئیس شورای عالی بورس، تصمیم رئیس پیشین سازمان بورس در خصوص اعمال محدودیت بیشتر بر دامنه نوسان را ابطال کرد. زمانی که جدال در این خصوص میان سازمان بورس و دولت بالا گرفت، این جدال نهایتا با استعفای رئیس سابق سازمان بورس به نفع دولت پایان یافت. زمانی که رئیس جدید سازمان بورس معرفی شد، این سیگنال مشخص به بازار سرمایه ایران ارسال شد که دولت به صورت جدی مصمم به رشد بورس به هر طریقی است و برای تضمین این رشد هر نوع مداخله ای را انجام خواهد داد. این مداخله به این درک دامن زد که سازمان بورس تا حد زیادی مجری دستورات دولتی است که این دولت نیز خواهان رشد پیوسته بورس است.

حاتمی گفت: دلیل چهارم سیاست اشتباه دولت در خصوص نحوه آزاد سازی سهام عدالت بود. این اشتباه هم برای کل سهامداران و هم برای سهامداران سهام عدالت تبعات نامطلوبی به همراه داشت. در حالیکه ابتدا قرار بود تنها 30 درصد از سهام عدالت آزاد شود، دولت ناگهان اعلام کرد 30 درصد دیگر را تا مردادماه و 40 درصد باقی مانده را نیز تا پایان سال آزاد خواهد کرد. این تصمیم به یک شوک عرضه در بازار دامن زد و به افت شاخص کل کمک زیادی کرد. در حالیکه دولت و سازمان های حقوقی وابسته به دولت در حال عرضه گسترده سهام بودند، سیاست آزاد سازی سهام عدالت، عرضه سهام را بیش از پیش تشدید کرد. بازار به این درک رسید که قرار است چیزی بین 300 تا 400 هزار میلیارد تومان سهام عدالت وارد بازار شود و این حجم یک شوک عرضه مرگبار تصور شد. تصور این شوک نه تنها باعث افت بیش از 40 درصدی شاخص کل گردید، بلکه دامن سهامداران عدالت را نیز گرفت و باعث کاهش حدود 50 درصدی ارزش سهام آنان گردید.

این تحلیلگر مسائل اقتصاد سیاسی ادامه داد: این حوادث نشان داد که نه سازمان بورس و نه دولت درک درستی از میزان تقاضا در بورس ایران نداشته اند. هنوز مشخص نیست دولت بر اساس چه محاسبه ای تصمیم به آزاد سازی این حجم از سهام عدالت گرفت. همچنانکه مشخص نیست چرا زمانی که بورس در حال رشد بود مقامات سیاسی به طور روزانه در مورد آن صحبت می کردند اما در دوره ریزش بورس سکوت  کرده اند. بالطبع دولت نمی تواند رشد بورس را به خود منتسب نماید، اما در خصوص ریزش آن از خود سلب مسئولیت کند. دولت باید متوجه این موضوع باشد که پیامدهای فقیرسازی طبقه متوسط ممکن است گریبان دولتی را بگیرد که روزی بخش عمده ای از پایگاه اجتماعی اش را بر آن بنا نهاده بود.

منبع: تابناک

کلیدواژه: داود فیرحی ایمن الظواهری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا 2020 احمد دادبین جواد اژه ای بورس شاخص کل بورس دولت سهام عدالت شورای عالی بورس داود فیرحی ایمن الظواهری انتخابات ریاست جمهوری آمریکا 2020 احمد دادبین جواد اژه ای شورای عالی بورس اقتصاد سیاسی بازار سرمایه سازمان بورس سهام عدالت بورس ایران ریزش بورس رشد بورس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۹۷۸۹۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

بررسی عملکرد نماگر‌های بازار سرمایه در هفته‌ای که گذشت

هفته کاری که به اتمام رسید، شاخص کل بورس ۱‌.۷۲ درصد کاهش یافت و در ارتفاع ۲ میلیون و ۲۶۴ هزار واحدی قرار گرفت و شاخص کل هم‌وزن با کاهش ۱.۶۸ درصدی در پله ۷۵۰ هزار و ۸۴۳ واحدی قرار گرفت و شاخص کل فرابورس نیز با کاهش ۱.۶۱ درصدی در ارتفاع ۲۵ هزار و ۱۹۳ واحدی ایستاد.

کوروش آسایش، کارشناس بازار سرمایه در خصوص روند بازار سرمایه به باشگاه خبرنگاران جوان گفت: در این هفته کاری، شاخص صنعت حمل و نقل با افزایش ۴.۴ درصدی بیشترین رشد را در بین صنایع بورسی تجربه کرد و بعد از آن صنعت انتشار و چاپ در جایگاه دوم قرار گرفت. صنعت استخراج نفت به جز کشف هم با افت ۱۰.۷۷ درصدی بیشترین کاهش را تجربه کرد.

او اظهار کرد: مجموع ارزش معاملات خرد و حق تقدم‌ها در این هفته کاری ۱۵ هزار و ۶۸ میلیارد تومان بود. جزئیات ارزش معاملات خرد روزانه به این شکل بود که شنبه ۳ هزار و ۷۸۴ میلیارد تومان، یکشنبه ۳ هزار و ۹۵ میلیارد تومان، دوشنبه ۳ هزار و ۵۳ میلیارد تومان، سه شنبه ۲ هزار و ۸۶۸ میلیارد تومان و چهارشنبه ۲ هزار و ۸۰۸ میلیارد تومان ارزش معاملات بر روی تابلو ثبت شد.

خروج هزار و ۳۴۴ میلیارد تومان نقدینگی حقیقی‌ها از بازار سهام 

او گفت: میانگین سرانه خرید افراد حقیقی در این هفته کاری ۲۱ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان و میانگین سرانه فروش آن‌ها ۲۳ میلیون و ۷۰۰ هزار تومان بوده است. همچنین در این هفته هزار و ۳۴۴ میلیارد تومان نقدینگی افراد حقیقی از بازار سهام خارج شد. 

فراهم شدن مجالی برای رشد سهام بازار محور در کوتاه مدت 

در ادامه هم رباب وفایی کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان گفت: اوایل هفته کاری با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها شاهد شروع متعادلی بودیم، اما در جدال عرضه و تقاضا، فروشندگان برنده بودند و دوباره یک هفته‌ اصلاحی و خسته کننده را سپری کردیم. فقط شاهد نوساناتی در محدوه‌های حمایتی سهام بودیم، تعداد محدود، سهام بازیگر محور هم مجالی برای نوسان و رشد کوتاه مدتی داشتند.

این کارشناس بازار سرمایه افزود: افزایش نرخ انرژی و افزایش مالیات ستانی در کنار افزایش نرخ بهره شرکت‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد و عدم تعدیل نرخ دلار نیما از بعد درآمدی را دچار مشکل می‌کند و حاشیه سود‌ها کاهش می‌یابد. برای جلوگیری از افت تولید، با افزایش نرخ‌های منطقی در صنایع برای پوشش رشد هزینه‌ها موافقت می‌شود.

او افزود: انتشار اوراق سنگین توسط دولت و بالا ماندن نرخ بهره، ابهام سقف معافیت مالیاتی و ... خریدار را یک قدم عقب‌تر در انتظار نگه می دارد. هر بار با نزدیک شدن به محدوده‌ حمایتی شاخص و سهام شرکت‌های بزرگ تر، شاهد سفارش‌های حمایتی بازارساز و نوسانات مثبت هستیم منتهی تا زمانی که این دور باطل ادامه دارد حرف خاصی برای گفتن نمی‌ماند.

باشگاه خبرنگاران جوان اقتصادی بورس