به نقل از «مهر»

«استبداد علم» اثر پل فایرابند به فارسی ترجمه شد

تاریخ انتشار: ۲۵ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۹۸۳۹۵۲

به گزارش خبرنگار مهر، پل فایرابند چهره شاخص و مشهور فلسفه علم است و او را به اثر معروفش یعنی «علیه روش» (یا ضد روش) می‌شناسند.

دیدگاه‌های جنجالی پل فایرابند معرف حضور دوست‌داران تاریخ علم و فلسفه علم هست. او معتقد بود که علم تجربی تنها یکی از مسیرهای شناخت بشر بوده و راه‌های دیگری نیز باقی‌مانده که بشر هنوز آن‌ها را امتحان نکرده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

انتخاب نام کتاب حاضر نیز به این ادعای مشهور فیلسوف اتریشی مرتبط است. از نظر فایرابند، استبداد علم به این معنا نیست که علم مستبد است و یا ربطی به استبدادهای سیاسی داشته باشد، بلکه منظور از استبداد علم به این خاطر است که علم تجربی راه‌ها و روش‌های جایگزین را طرد کرده و برتری را به خود داده است.

کتاب استبداد علم ترجمه کتاب «The Tyranny of Science» است. واژه Tyranny در عنوان را می‌توان به «براندازی یک استبداد برای استبداد دیگر» فهم کرد. کتاب حاضر دربردارنده چهار سخنرانی از فایرابند با عنوان «علم چیست؟ معرفت چیست؟» در سال ۱۹۹۲ است و موضوع کلی آنان با ادعای مذکور ربط و نسبت دارد. البته گفتنی است که فایرابند در سال‌های حضورش در دانشگاه برکلی این مباحث را با دانش‌جویانش به بحث و مداقه گذاشته بود.

فایرابند در مجموع این چهار سخنرانی، علم‌زدگی را مورد نقد خود قرار داده است و تاریخ علوم طبیعی را مد نظر دارد. علاوه بر این دیدگاه، فایرابند در طول کتاب و لابه‌لای سطور، دغدغه‌های خود را در باب علم و علوم دقیقه بیان می‌کند. نقطه قوت این کتاب نیز آن است که فایرابند برخلاف آثار اصلی خود، به دلیل اقتضای سخنرانی، زبان آسان‌فهم و راحتی را انتخاب کرده و مخاطب فارسی نیز در تخاطب قرار می‌گیرد و مشکلی در خوانش کتاب نخواهد داشت.

پل فایرابند در این کتاب آخرین نظرات شناختی خود را بیان می‌کند و به ظهور عقل‌گرایی و تثبیت جهان‌بینی علمی و ایدئولوژی‌های تجربی‌مآبانه توجه دارد. فایرابند در این چهار سخنرانی مدعی است که برخی از فرض‌های معمول و مشهور علوم دقیقه به کلی کاذب هستند و ایدئولوژی‌های بشری در آن دخیل بوده و خود علم به واسطه همین مفروضات تبدیل به ایدئولوژی شده است. از نظر فایرابند و بر اساس چهار سخنرانی این کتاب، علم نه تنها آسیب‌های بشری را حل نکرده بلکه خود را به تفلسف درباره امر کلی مشغول کرده است. چنان که از نظرات فایرابند در این کتاب برمی‌آید، علم و رویه‌های علمی خرافات‌هایی هستند که توسط دانشمندان صورت‌بندی شده‌اند.

اولین سخنرانی فایرابند در این کتاب، درباره تعارض و تطابق در علم جدید است. فایرابند همان ابتدا ذوق‌زدگی‌هایی را که درباره نظریه انفجار بزرگ وجود دارد، به سخره می‌گیرد. او معتقد است که در طول تاریخ علم می‌توان ردپاهایی را از دانشمندان پیدا کرد که مفروضات و انتزاعیات خود را به عنوان واقعیات عینی و حقایق این‌جهانی معرفی کرده‌اند و بیگ‌بنگ هم مثالی برای دوران ماست.

شاهد مثال دیگر فایرابند در این بخش، اصحاب فیثاغوری و معادلات ریاضی منتسب به آنان است که قصد داشتند جهان طبیعی و انسانی را با اعداد و ارقام بفهمند. فایرابند برای آشکارسازی این تعارضات، از برهان خلف استفاده می‌کند. ضمن این که او یادآوری می‌کند که نباید از ساختارهای پیچیده دستگاه‌های علمی ترسید، زیرا این ساختارهای انتزاعی در مجموعه‌ای از رویدادها مستور مانده‌اند و باید برملا شوند.

در سخنرانی دوم، پل فایرابند درباره عدم اتحاد علوم و علیه علم واحد سخن می‌راند. گالیله محور بررسی فایرابند برای نشان دادن این امر است. فایرابند قضایای گالیله را برمی‌شمارد و تناقضات را از دل آن بیرون می‌کشد. فایرابند پس از بررسی کثرت‌های روشی و موضوعی علوم طبیعی، که آن را کاربرد علم نامگذاری می‌کند، از ظرفیت‌های علم در مسائل معنوی و معنایی نیز سخن می‌گوید و نابسندگی‌های علوم تجربی در این زمینه را نیز نشان می‌دهد. البته مساله فایرابند در این بحث علوم طبیعی است و خود اذعان دارد که هنوز وارد علوم انسانی و جامعه‌شناسی نشده و می‌تواند این بحث را در آن علوم نیز نشان دهد.

فایرابند در سخنرانی سوم خود، که غنای طبیعت نام دارد، ادعای مشهوری را بررسی می‌کند، مبنی بر این که پدیده‌های طبیعی به خودی خود چیزی به ما نمی‌گویند و پی بردن به این که این پدیده‌ها بر چه چیزی دلالت دارند، نیاز به تأمل و تفکر دارد. از نظر فایرابند مشکل از همین جا آغاز می‌شود، زیرا دانشمند علوم طبیعی انتزاعیات خود را وارد می‌کند و همراه این تصورات فردی، مفروضات و مبناهای غیرمعرفتی نیز دخیل می‌شوند. فایرابند برای توضیح این امر، روابط منطقی و ریاضی فیثاغوریان را به عنوان موید بحث خود می‌آورد که چگونه طبیعت را به زبان در می‌آورند و آن را از غنای خود خارج می‌کنند.

در بخش چهارم کتاب که درباره انسان‌زدایی از انسان است، فایرابند باز هم به یونان رجوع می‌کند. از نظر فایرابند، دانشی که دانشمندان مدعی آن هستند، شبکه بسیار پیچیده‌ای از اصول نظری و توانایی‌های عملی و جسمی آن‌هاست که صرفاً نمی‌توان با بررسی نظریه‌ها به آن‌ها پی برد. بر این اساس فایرابند نتیجه می‌گیرد که اکثر تحلیل‌های فلسفی و تبیین‌های معروف درباره علم، خیالات و اوهام هستند. فایرابند ادعای خود را رادیکال‌تر کرده و با ارجاع غیرمستقیم به اثر قبلی خود، یعنی کتاب علیه روش، روش‌مندی علم را نیز زیر سوال می‌برد. فایرابند به این نوع استدلال و تلقی خود از فلسفه علم نیز بازسازی منطقی می‌گوید، به این معنا که دانشمندان بر اعمال خود وقوفی ندارند و به یک بازسازی نیاز است تا دستاورد آن‌ها زیر شکنجه‌های فیلسوفان علم تجزیه و تحلیل شود.

اگرچه تنها ترجمه فارسی موجود از کتاب علیه روش دقیق نیست و بیش از یک بار منتشر نشد، و سایر آثار این فیلسوف علم نیز مورد مداقه قرار نگرفته و شرح و توضیح نظریات فایرابند نیز با واسطه و بی‌واسطه محدود است، اما کتاب استبداد علم می‌تواند روزنه‌ای برای آشنایی با یکی مهم‌ترین نظریه‌پردازان و منتقدان تاریخ علم باشد. تأخیر زمانی این کتاب از حیث تألیف نیز دلیل دیگری بر اهمیت این کتاب است و می‌توان از طریق آن، با آخرین نظرات پل فایرابند آشنا شد.

کتاب «استبداد علم» اثر پل فایرابند، با ترجمه‌ی محسن خادمی است که در ۲۶۲ صفحه به بهای ۵۴ هزار تومان در تیراژ ۵۰۰ نسخه توسط انتشارات مؤسسه فرهنگی هنری پگاه روزگار نو منتشر شده و اینک در دسترس علاقه‌مندان و پژوهشگران قرار دارد.

کد خبر 5072176

منبع: مهر

کلیدواژه: فلسفه علم فایرابند معرفی کتاب هفته کتاب و کتاب خوانی هفته کتاب معرفی کتاب ترجمه علامه طباطبایی انتشارات سروش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان درگذشت چهره ها علامه جعفری ادبیات جهان کتاب کتاب و کتابخوانی تجدید چاپ جواد اژه ای چهار سخنرانی استبداد علم علوم طبیعی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۹۸۳۹۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

یک میلیون و 625 هزار دامنه فارسی ثبت شد!

بر اساس آخرین اعلام مرکز ثبت دامنه کشوری تاکنون یک میلیون و ۶۲۵ هزار و۵۷۶ دامنه فعال فارسی به ثبت رسیده که در این میان پسوند دات‌آی‌آر (ir.) بیشترین دامنه‌ فعال را دارد.

به گزارش ایسنا، نام دامنه بخشی است که گویای نام برند یا فعالیت کاربر بوده و آن را به دلخواه خود انتخاب می‌کند. پسوندهای مجاز و معتبر در واقع پسوندهایی هستند که توسط کمیته مخصوص تأیید و تصویب پسوندها یعنی آیکن (ICANN) تأیید شده باشند. نمونه‌های پسوندهای متداول  com، org و ir هستند و انتخاب نام دامنه مناسب و ساده بسیار مهم بوده و همچنین در رتبه‌بندی (Ranking) نتایج جست‌وجوی گوگل نیز تأثیرگذار است.

در واقع دامنه یا دامین همان آدرس اینترنتی است که شما با آن شناخته می‌شوید. این آدرس هر چقدر ساده‌تر و سرراست‌تر باشد بهتر بوده و کاربران بیشتری شما را خواهند یافت. دامنه از دو بخش اصلی تشکیل‌شده است؛ نام دامنه و پسوند دامنه، نام دامنه را شما تعیین می‌کنید و در صورتی‌ که این نام آزاد باشد می‌توانید آن را در اختیار بگیرید. البته پسوند دامنه هم‌بستگی به نوع کار شما و گاهی به کشوری که در آن هستید، بستگی دارد.

در ایران، پژوهشگاه دانش‌های بنیادی از جمله مراکز اصلی برای ثبت دامنه‌های اینترنتی به شمار می‌رود و هر کاربری که تمایل به ثبت دامنه‌ای برای بازگشایی سایت خود داشته باشد، باید به سایت این مرکز یا یکی از نمایندگان فعال آن در سطح کشور مراجعه کند.  

این پژوهشگاه همچنین آماری دقیق از دامنه‌های ایرانی را به دست می‌دهد. مرکز ثبت دامنه کشوری ایران زیرمجموعه پژوهشگاه دانش‌های بنیادی است و وظیفه ثبت دامنه‌ها در ایران را برعهده دارد. شاید گستره‌ دامنه‌های سطح بالایی مانند Com، Net، Org و Info که در سراسر وب وجود دارند و زمینه درخواست برای این دامنه‌ها در تمامی کشورها باز است، بسیار گسترده باشد که برآورد آماری دقیق از آن‌ها کمی مشکل شود، اما مرکز ثبت دامنه آمار آخرین دامنه‌های ثبت‌شده را به دست می‌دهد.

طبق آخرین آمار موجود در مرکز ثبت دامنه کشوری ایران، از ابتدای ثبت دامنه‌های فارسی در کشور تاکنون یک میلیون و ۶۲۵ هزار و ۵۷۶ دامنه ثبت شده است و از بین پسوندهای ثبت‌شده‌ فارسی، پسوند ir با یک میلیون و ۶۱۷ هزار و  ۲۹۴ دامنه‌ فعال در صدر قرار دارد. در واقع بیش‌ترین سهم متعلق به همین پسوند است؛ به‌طوری که از میان دیگر پسوندهای فارسی، هر کدام کمتر از ۵۰۰۰ دامنه را ثبت کرده‌اند.

دامنه‌هایی که بیشتر از ۱۰۰۰ مورد ثبت‌شده دارند، co.ir با ۴۳۲۹ مورد، دامنه ایران با ۱۴۸۷ مورد و دامنه ac.ir با ۱۱۱۰ دامنه فعال هستند. هم‌چنین دامنه‌های دیگری وجود دارند که کمتر از ۱۰۰۰ مورد به نام آن‌ها ثبت شده است.

دامنه id.ir با ۷۲۱ مورد، دامنه org.ir  با ۲۳۰ مورد، دامنه sch.ir  با ۲۱۲ مورد و دامنه gov.ir با ۱۶۸ مورد نیز در رتبه‌های بعدی لیست قرار دارند. کمترین دامنه ثبت‌شده نیز متعلق به دامنه net.ir با ۲۵ دامنه فعال است.

کانال عصر ایران در تلگرام