به نقل از «ایرنا»

درباره جعفر شهری

تاریخ انتشار: ۶ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۱۰۹۵۲۳

گاهی یک شخص، بسیاری از آداب و رسوم زیبای ایرانیان را که در چرخه زندگی ماشینی به بوته فراموشی سپرده شده و می رفته تا برای همیشه از یادها برود با قلم توانای خود در قالب رمان، سفرنامه و دیگر کتاب ها به تصویر می کشد و حیاتی دوباره به آنها می بخشد که یکی از این افراد جعفر شهری است؛ نویسنده ای که همه آن چیزی را که برای ما به یادگار گذاشت، خوب یا بد تاریخ ما و تاریخ پدران ماست، تاریخی که ما آن را دوست داریم و چون هویت ماست آن را می پرستیم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

تولد و خانواده

جعفر شهری در ۱۲۹۳ خورشیدی در شب تاجگذاری احمدشاه قاجار در محله عودلاجان تهران دیده به جهان گشود. او پدری نامهربان به نام میرزا و مادری بسیار فداکار به نام کبرا داشت و در نهایت فقر و مستمندی زندگی می‌کرد و به همین دلیل، بیشتر از چند کلاس به مدرسه نرفت. شهری درباره مادرش می‌گوید: مادرم بیش از هر چیز به سواددار شدنم توجه داشت و در ناامیدی و کوتاه شدن دستش در تلاش زندگی با پدرم که مرا از او گرفته... عطف نظر به جانب پیشه و کسب و کار کرده کار را ترغیب می نمود، با تکیه زیادتر به کار بازویی. می گفت سرمایه مرد زر کلاه و جهاز و پشتوانه زن باید زیر چارقدش باشد؛ یعنی دانش فکری و مغز کارآمد برای مرد که با یک ارایه فکر و بروز اندیشه افراد و موسسه و جماعتی را بتوانند اداره نموده به اختیار آورده و رهنمون بشود.

در همان کودکی پدر و مادرش از هم جدا شدند. شهری خاطرات بسیار بد و رنج آوری از پدر و شوهر مادرش که پس از پدر اسیر او شد در برخی آثارش نقل می‌کند و درباره پدرش می‌نویسد: پهلوان پنبه‌ای بود که فقط زورش به ضعیف می‌رسید. پدری که از بزرگی و سرپرستی فقط تنبیه، توبیخ، زجر و شکنجه را آموخته بود.

اشتغال و علم‌آموزی

شهری به دلیل فقر و تنگدستی خانواده مجبور بود که از همان دوران کودکی و نوجوانی وارد بازار کار شود و در محیط بیرون از خانه و در میان توده مردم اجتماع پرورش یافت. پس آنچه از خواندن و نوشتن و فرهنگ و معارف آموخت از مدرسه مردم در کوچه و بازار بود.

جعفر شهری هنگام که در یک دکان ریخته‌گری قاشق و چنگال شاگردی می کرد، پسر مالک دکانشان را در رفت‌وآمد به مدرسه در خیابان لُختی (سعدی) که در آن زمان خیابانی ناامن بود، همراهی می‌کرد و پسر صاحب مغازه هم کتاب هایش به او داد و شهری همراه با سوهان زدن و رنده کاری، کتاب می‌خواند و لغات دشوار را می‌نوشت و معانی آنها را از او می‌پرسید.

شهری سپس به صورت شاگرد در یک دکان دلاکی که استادش در آن به کارهای سلمانی، جراحی، سنت‌گری و طبابت مشغول بود، برخی از معارف ادبی و علوم را آموخت و اطلاعات پیشین خود را تکمیل کرد.

آموخته‌هایی از زندگی مردم

شهری به دلیل اینکه در شغل های مختلف وارد شد، توانست مطالب و اصطلاحات زیادی از زندگی مردم و کوچه و بازار یاد بگیرد که بعداً در تالیف کتاب هایش، بسیار از آنها استفاده کرد. بنا بر نوشته احمد اشرف نویسنده، شهری در دوران زندگی با جماعت بزرگی از مردمان اداری و بازاری و صنف‌های مختلف شهر آشنا شد و با بسیاری از آنان دوستی و رفت‌وآمد برقرار کرد. ‌این نوع زندگی اجتماعی و داشتن روابط نزدیک و گسترده با هر گروه و قشر از مردم و تامل در اجتماعات و آداب و رسوم و شیوه زندگی و روابط اجتماعی آنان، جملگی مجموعه دانسته‌ها و عقاید و آراء شهری را شکل داد.

به هر ترتیب آثار شهری از داستان و سفرنامه گرفته تا پژوهش‌های تاریخی- اجتماعی، جملگی گنجینه‌ای از اطلاعات درباره تاریخ و فرهنگ جامعه تهران سنتی در گذار به تجدد بود.

تالیفات

کتاب «طهران قدیم» و کتاب «تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم»، ۲ اثر برجسته جعفر شهری در تاریخ اجتماعی و فرهنگ عامه مردم در جامعه سنتی تهران به شمار می رفت. کتاب تهران در سده سیزدهم، بیش از یک هزار و ۱۰۰ شغل منقرض شده، در حال انقراض یا تغییر شکل داده را برای ما بازگو می‌کند و به گونه‌ای می‌توان گفت که این مجموعه، تاریخ و فرهنگ مشاغل در ایران است.

کتاب طهران قدیم را شهری به تشویق سید ابوالقاسم انجوی شیرازی در ۵ جلد نوشت. ظاهرا شهری از ۱۳۲۹ به فراهم آوردن مطالب تاریخ تهران سرگرم بوده است. او اطلاعات کتاب را از «دیده‌ها، شنیده‌ها، محفوظات و ملموسات خویش از طهران دوره طفولیت، طهران قبل از ظهور پهلوی» و دانسته‌هایی که «تنها قائم به ذات خود» او بوده‌اند و بدون کمک دیگران جمع آوری کرد.

کتاب «قند و نمک» دیگر اثر قابل‌توجه شهری، مجموعه‌ای از اصطلاحات اصیل تهرانی با توضیحات و پیشینه‌یابی آنها است. همچنین از دیگر کتاب های او باید به شکر تلخ، حاجی در فرنگ، کتاب علی (ع)، حاجی دوباره، انسیه خانم، گزنه و قلم سرنوشت اشاره کرد.

خدمت به فرهنگ و ادب

شهری با کتاب هایی که از خود به یادگار گذاشت خدمت بزرگی به فرهنگ و ادب این سرزمین کرد. او زندگی روزمره مردم در تهران را به جزییات آورده است. سنت‌ها، آیین‌ها، رفتارها، مَثل‌ها، رخدادها و دگرگونی‌های تهران و مردم آن به زبانی روایی و همه‌فهم در نوشته‌هایش مشهود است.

 این نویسنده به روشی که می‌توان آن را «عریان‌نویسی» نامید، هر آنچه را از تهران و ساکنان آن در دوره‌های قاجار و پهلوی اول می‌دانسته یا گرد آورده بوده به شیوه‌ای از تاریخ‌نگاری که در ایران ویژه خود او به شمار می‌آید، در ۲ مجموعه بزرگ نگاشت.

علی بلوک‌باشی، آثار او را از داستان و سفرنامه گرفته تا پژوهش‌های تاریخی- اجتماعی، گنجینه‌ای از اطلاعات درباره تاریخ و فرهنگ جامعه تهران سنتیِ در گذار به تجدد برمی‌شمرد. عباس میلانی در نوشتار «تجدد و تجدد ستیزی در ایران» در معرفی و نقد ۲ اثر شهری یعنی شکر تلخ و طهران قدیم، کم‌تر کتابی را در میان کتاب‌های خاطرات و اسناد هم‌سنگ آن‌ها می‌داند. به تعبیر میلانی، این ۲ کتاب، دانشنامه فرهنگ و زبان عامیانه مردم تهران و چیزی در حد امثال و حکم دهخدا است. بنابراین بسیاری از دانسته‌های امروز ما از تهران در یک سده اخیر به ویژه در دوره قاجار از نوشته‌های جعفر شهری برآمده است.

سرانجام

شهری این انسان مهربان و دوست داشتنی در اواخر عمر پربارش از ضعف بینایی رنج می برد تا اینکه سرانجام در سحرگاه ۶ آذر ۱۳۷۸ خورشیدی در تهران پس از یک عمر تلاش و کوشش برای فرهنگ و ادب ایران چشم از جهان فروبست.

منابع

۱-اشرف، احمد، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم»، کلک، ش۶۱-۶۴، فروردین و تیر ۱۳۷۴.

۲-حدادی، نصرالله، «راوی «تهران قدیم» هم رفت»، جهان کتاب، س ۴، ش ۱۹-۲۲، آذر و دی ۱۳۷۸ ش.

۳-شهری، جعفر، گزنه، تهران، ۱۳۵۲.

۴-شهری، جعفر، شکر تلخ، تهران، بی‌تا.

۵-شهری، جعفر، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، تهران، ۱۳۶۹.

برچسب‌ها دانشنامه شهر تهران دوره قاجار نویسنده تاریخ ایران ایران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: دانشنامه شهر تهران دوره قاجار نویسنده تاریخ ایران ایران دانشنامه شهر تهران دوره قاجار نویسنده تاریخ ایران ایران اخبار کنکور تاریخ اجتماعی جعفر شهری کتاب ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۱۰۹۵۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رئیس شورای شهر: سال آینده نمایشگاه کتاب به «شهر آفتاب» منتقل می‌شود

به گزارش گروه فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، مهدی چمران امروز پیش از آغاز دویست و سی‌ویکمین جلسه شورای شهر تهران در جمع خبرنگاران در پاسخ به این سؤال که با توجه به اینکه یک سال بیشتر به اتمام دوره پنجم مدیریت شهری نمانده و اگر بخواهید وعده‌ای به شهروندان در خصوص نیاز شهر تهران و تحقق آن بدهد، اظهار کرد: ابتدا روز شوراها را به شورایی‌ها تبریک می‌گویم، ان‌شاءالله همه شورائیان در سراسر کشور بتوانند خدمتگزاران و خادمین خوبی برای مردم خودشان باشند.

وی با تاکید بر اینکه بنده هیچ وقت وعده‌ای نمی‌دهم و بنابراین این بار هم وعده‌ای نخواهم داد، افزود: آنچه که در مسیر اجراست پروژه‌های عمرانی ما هستند. پروژه‌های بزرگی در شهر تهران وجود دارد که به سرعت جلو می‌روند و امیدواریم به سرعت آماده و تحویل شوند و مردم از آنها استفاده کنند.

رئیس شورای شهر تهران گفت: برنامه‌هایی در ارتباط با خریدها به‌ویژه در حوزه حمل و نقل عمومی داریم که آنها هم با شدت و حدت هر چه تمام‌تر به‌رغم همه کارشکنی‌ها و کم‌کاری‌هایی که در بعضی‌ جاها ممکن است وجود داشته باشد انجام می‌شود.

چمران در پاسخ به این سؤال که آیا مشکل واگن‌ها حل شده است، گفت: هنوز این مسئله حل نشده است البته دوستان وزارت کشور لطف کردند و گام‌هایی در این خصوص برداشته شده است. دوستان نامه دیگری دادند تا مبلغ تامین و به اعتبار سازنده واریز شود و آنها شروع به ساختن کنند، البته طبق قولی که از سازنده گرفتیم آنها کار ساخت را شروع کردند و این مایه امیدواری است. ان‌شاءالله بتوانند حدود 14 ماهی که قول دادند این کار را به سرانجام برسانند.

وی ادامه داد: دیدگاهی که من دارم جهادی است. چون همیشه در چنین مسیری حرکت می‌کردم. اینکه این پروژه‌ها و خریدها یک ساعت زودتر به نتیجه برسد به نفع مردم و برای من واقعا مهم است. تلاش از سوی اعضای شورا صورت می‌گیرد هر کس به میزان توانش تلاش می‌کند که بتواند این مشکلات را حل بکند البته  مشکلات هم فراوان است.

رئیس شورای شهر تهران تاخیر در این مسیر باعث از دست رفتن زمان می‌شود، تصریح کرد: سعی می‌کنیم این مسائل را انجام بدهیم. نه این دوره دوره‌های قبل هم اینچنین بوده. مثلا در دوره‌های قبل برای تاسیس بانک شهر نیاز به 200،300 امضا بود شبانه کسانی را مامور کردیم که از افراد امضاهایشان را بگیرند. با چنین حرکات جهادی باید کارها را انجام داد. اگر غیر از این باشد به نتیجه نمی‌رسیم.

چمران درباره مافیای خودروهای برقی انتقاد کرده است، گفت: چون در این باره اطلاعاتم دقیق و صددرصدی نیست نمی‌توانم اظهارنظر بکنم.

وی در پاسخ به این سؤال که نمایشگاه کتاب باز هم در بین‌المللی برگزار خواهد شد، گفت: خوشخبختانه تعدادی از رسانه‌ها به این موضوع اشاره کرده بودند. برگزاری چنین نمایشگاه‌های رفت و آمد را مختل می‌کند البته مسئولان اعلام کرده‌اند سال آینده نمایشگاه کتاب به «شهر آفتاب» منتقل می‌شود.

رئیس شورای شهر تهران در پاسخ به این سؤال که اخیراً در سکوهای مترو تبلیغاتی در ارتباط با برگزاری نمایشگاه صنعت، حمل و نقل ریلی در محل نمایشگاه بین‌المللی تهران مشاهده می‌شود، گفت: اگر این تبلیغات را شرکت‌هایی که اجاره کرده باشند انجام داده باشند آنها هر تبلیغی که مجاز باشد می‌گذارند اما اگر این تبلیغ را خود مترو گذاشته باشد قطعاً ما برخورد می‌کنیم. اگر شرکت‌هایی که اجاره کرده باشند دیگر دست مترو نبوده است.

انتهای پیام/