به نقل از «فرارو»

چرا نظام بودجه‌ریزی در ایران با عدالت میانه‌ایی ندارد؟

تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۲۴۵۹۹۱

فرارو- بسیاری از اقتصاددانان معتقد هستند که نظام بودجه ریزی تا حدود زیادی بر اساس چانه زنی سیاسی قرار می‌گیرد و کارشناسان اقتصادی با توجه به داده‌هایی که وجود دارد، نمی‌توانند به صورت متوازن و عادلانه بودجه سنواتی را در پهنه جغرافیایی ایران توزیع کنند.   به گزارش فرارو، یکی از مهم‌ترین مسائلی که همواره در مورد بودجه مورد انتقاد واقع شده، کسری شدید بودجه در سال‌های مختلف است، حال در این بین اگر اتفاقی غیر مترقبه مانند کرونا نیز رخ دهد، عملا این کسری بودجه تشدید شده و دولت برای جبران آن چاره‌ای جزء چاپ پول و استقراض از بانک مرکزی ندارد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بودجه سند عینی اقتصاد بیمار ایران است علی دینی ترکمانی کارشناس مسائل اقتصادی در گفتگو با فرارو با اشاره به اینکه بودجه سالیانه در هر اقتصادی همچون دماسنجی است که با آن می‌توان علایم بالینی اقتصاد سالم را از اقتصاد بیمار و درمانده تشخیص داد، گفت: بودجه سند مالی کوتاه‌مدت یک‌ساله‌ای است که از سویی عدم تحقق هدف اصلی آن، یعنی تراز دخل و خرج، معلول عملکرد ضعیف بلندمدت اقتصادی است و از سوی دیگر عدم تعادل زیاد میان این دخل و خرج، خود علت تشدید چالش‌های ساختاری توسعه‌ای است.
وی با بیان اینکه از بودجه انتظار می‌رود که سه اصل را برآورده کند، افرود: اول اینکه بودجه نباید کسری داشته باشد، یا اینکه حداقل گیری آن در حد معقول باشد، دوم هم اینکه تخصیص منابع در بودجه باید به‌سوی انباشت سرمایه مولد هدایت شود و در دست آخر نیز توزیع عادلانه منابع و امکانات، چه میان گروه‌های اجتماعی و چه میان مناطق مختلف یک کشور باید در دستور کار بودجه ریزان قرار گیرد.   علی دینی ترکمانی
دینی ترکمانی اظهارداشت: به بیانی دیگر، بودجه هم کارکرد تخصیصی دارد و هم کارکرد توزیعی، بنابراین انتظار می‌رود که از سویی در خدمت تخصیص منابع به اموری باشد که بیش‌ترین بازدهی اجتماعی را دارند و از سوی دیگر موجب کاهش نابرابری درآمدی و شکاف‌های منطقه‌آی شود.
این اقتصاددان نهادگرا اضافه کرد: با این اوصاف، بودجه سال ۱۴۰۰ تا چه حد به این اصول نزدیک خواهد بود؟ پاسخ بر مبنای تجربه‌ی زیست شده مشخص است. هر سال، بودجه به نحوی تنظیم می‌شود که منابع با مصارف تراز شود و کسری پیش نیاید. ولی عملا کسری افزایش می‌یابد. چون منابع درآمدی محقق نمی‌شوند و مصارف کاملا محقق می‌شوند. در برخی از سال‌ها به دلایلی، چون کرونا و حوادث طبیعی، چون سیل و موارد دیگر، هزینه‌ها بیش‌تر از آن‌چه پیش‌بینی شده رشد می‌کنند.
وی ادامه داد: تخصیص منابع به انباشت سرمایه که در بودجه با عنوان «هزینه‌های تملک سرمایه» ذکر می‌شود، رفته رفته ته کشیده و در برخی از سال‌ها مانند سال گذشته و جاری آن‌قدر نبوده که حتی جبران استهلاک سرمایه شود. یعنی سرمایه‌گذاری خالص، منفی شده است، به بیان دیگر ظرفیت‌های تولیدی به جای رشد کردن یا حتی ثابت ماندن، کاهش یافته است.
دینی ترکمانی با اشاره به اینکه داستان سهم‌بری مناطق محروم از بودجه هم مشخص است، بیان داشت: شکاف میان تهران و چند کلان‌شهر بزرگ در یک‌طرف و مناطق محرومی، چون سیستان و بلوچستان، کهکیلویه و بویر احمد، خوزستان، چهار محال بختیاری، گلستان و کردستان در طرف دیگر، سال به سال افزایش یافته است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه در بودجه سال آینده توجه بیش‌تری به افزایش حقوق پرسنل دولت شده است که بخش عمده‌ی هزینه‌های جاری یا عملیاتی را تشکیل می‌دهد، یادآور شد: این توجه، از زاویه تلاش برای حفظ قدرت خرید کارکنان دولت قابل فهم است، ولی طبعا همراه با تشدید شکاف میان هزینه‌های عمرانی و جاری خواهد شد، بدین معنی که مشکل انباشت سرمایه کمافی‌السابق باقی خواهد ماند.
کسری بودجه همچنان پابرجا خواهد بود وی با اشاره به اینکه بعید است با آمدن جو بایدن امکان سریعی برای رفع تحریم‌ها و افزایش صادرات نفت و پوشش هزینه‌ها از این محل وجود داشته باشد، گفت: اگر درآمد‌ها از محل مالیات‌ها نیز چندان قابل افزایش نباشد، کسری بودجه بالا را باید همچنان شاهد بود، حتی اگر اقتصاد جهان و ایران از گردنه‌ی کرونا عبور کند و رشد اقتصادی مثبت شود، پایه تولید و درآمد‌های مالیاتی مرتبط با آن نمی‌تواند آنقدر افزایش یابد که مصارف افزایش یافته در حد ۴۰ درصد را پوشش دهد.
دینی ترکمانی گفت: داستان بودجه در اقتصاد ایران، داستانی تکراری است، تامین درآمد‌هایی برای مصارف مشخص، مصارفی که در چارچوب اصل «وابستگی به مسیر گدشته» خود را باز تولید می‌کنند، بدون این‌که بخشی از آن‌ها کارکرد تخصیصی و توزیعی مثبت داشته باشند. نهاد‌ها و دستگاه‌های زیادی از بودجه سهم می‌برند که نقشی در انباشت سرمایه ندارند. بازدهی اجتماعی فعالیت‌شان صفر یا حتی ممکن است منفی باشد، به همین دلیل، در سوی دیگر، امکان انباشت سرمایه قوی در جهت افزایش پایه تولید و جایگزین‌سازی درآمد‌های مالیاتی تولیدی به جای درآمد‌های نفتی وجود ندارد. خروجی چنین وضعیتی که ترسیم شد این است بروز اجتناب‌ناپذیر مشکل ساختار، وابستگی به درآمد‌های نفتی با سهم حدود ۴۰ درصدی از درآمد‌ها و ناتوانی از رهایی از مصارف نامولد.
این کارشناس مسائل اقتصادی افزود: مادامی که بودجه و بودجه‌ریزی چنین قاعده‌ای دارد، نمی‌توان انتظار تحقق بودجه‌ای متعادل، با کارکرد‌های تخصیصی و توزیعی توسعه‌گرا داشت، کسری بودجه افزایش خواهد یافت و شکاف‌های منطقه‌ای بیش‌تر خواهد شد. ریشه‌های مشکلات بودجه، ساختاری و مرتبط با ساخت قدرت مبتنی بر «تو در تویی نهادی» است. یعنی، بودجه، برخلاف تصور رایج، امری صرفا فنی نیست که با رعایت ملاحظات آن، چالش‌ها، رفع و رجوع شود.
این استاد دانشگاه اذعان داشت: بودجه، در اصل، امری سیاسی است، اینکه ترکیب منابع و مصارف چگونه باشد را ویژگی‌های ساخت قدرت تعیین می‌کند نه کارشناسانی که حکم ابزار فنی در بودجه‌ریزی را دارند، بنابراین مادامی که این ساخت ویژگی‌های ماهوی خود را حفظ کند، بودجه نمی‌تواند از نظر کارکرد‌های تخصیصی و توزیعی خوب عمل کند و در خدمت پیشبرد اهداف توسعه‌گرایانه باشد.

منبع: فرارو

کلیدواژه: ویروس کرونا بودجه 1400 کسری بودجه دولت انباشت سرمایه دینی ترکمانی کسری بودجه بودجه ریزی هزینه ها درآمد ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۲۴۵۹۹۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

رئیسی: بانک هایی که مقررات را رعایت نکنند منحل خواهند شد | مطلقا به فساد و مفسد رحم نمی‌کنیم

به گزارش جام جم آنلاین، حجت الاسلام سید ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور در جمع مردم جنوب غرب تهران با اشاره به ساخت دو میلیون‌و ۴۰۰ هزار مسکن تصریح کرد: اگر سالی یک‌میلیون مسکن در ادوار قبل ایجاد می‌شد امروز با مشکل مسکن در استان ها مواجه نبودیم ولی این اتفاق رقم نخورد.طبق قانون و نیاز کشور اگر یک میلیون مسکن در سال ایجاد شود، نیاز ها در این زمینه برطرف می‌شود.   رئیس جمهور بیان کرد: میزان اراضی که در دولت سیزدهم به محدوده شهری در سراسر کشور متصل کردیم با گذشته قابل قیاس نیست.دومیلیون‌و ۴۰۰ هزار مسکن در حال ساخت است و شبانه روز وزارتخانه ها و دستگاه ها در این زمینه مشغول فعالیت هستند.   دولت از هدفگذاری ایجاد اشتغال به هیچ وجه عقب نیست   رییس جمهور خاطر نشان کرد: رفع تنش آبی ۱۰ هزار روستا از ضرورت‌هایی است که آغاز شده و نیمی از میزانی که هدف گذاری شده انجام شده است.در تهران خاموشی‌های زیادی داشتیم و در مجموع ۲۲ هزار مگاوات کسری و ناترازی برق داشتیم امروز در خدمت شما خانواده معظم و معزز شهیدان این منطقه عرض می‌کنم که با تولید برق ۸۰۰۰ مگاوات ناترازی رفع شده است و مابقی نیز به سرعت در حال پیگیری است.   وی بیان کرد: از مشکلات این منطقه و بسیاری از مناطق و جوانان تهران، مشهد و سایر نقاط کشور بیکاری بود در برنامه‌ریزی دولت اعلام کردیم که هر سال باید یک میلیون شغل ایجاد شود اگر پیش از این ایجاد می‌شد در حال حاضر با این مشکل مواجه نبودیم.   رئیس جمهور با بیان اینکه از وعده ایجاد اشتغال به هیچ عنوان عقب نیستیم، اظهار کرد: در بسیاری از استان‌ها آمار بیکاری کاهش جدی را نشان می‌دهد و بعضاً به ۵ درصد رسیده است.حتماً می‌توان با اتکا به داشته‌های کشور کاری کرد که خانواده‌های عزیز ما دغدغه بیکاری فرزندان خود را نداشته باشند.   هرآنچه به نفع مردم باشد انجام می‌دهیم   رئیس جمهور در جمع مردم جنوب غرب تهران بیان کرد: اینطور نیست که ندانم در زندگی‌مردم چه می‌گذرد قبل از اینکه به جمع شما بیایم برای حل مسائل تشکیل جلسه دادیم و مسائل بهداشتی که از موضوعات این منطقه است برایش زمان‌بندی شد تا مشکلات مرتفع شود. بافت فرسوده از دیگر نکاتی بود که مطرح شد و باید بسته تشویقی در این زمینه قرار داد.   وی گفت:دولت از کنارچاله ها نمی‌گذرد مگر اینکه برای آنها چاره اندیشی کند. هرآنچه به نفع مردم باشد انجام میدهیم.   همانطور که وعده دادیم، مطلقا به فساد و مفسد رحم نمی‌کنیم   رئیس‌جمهور بیان کرد:بنای بنده طلبه خدمتگزار صداقت با مردم است آنچه را تشخیص می‌دهیم اگر در جایی به هر دلیلی نشد، در کنار کارهای انجام شده، آن را نیز به مردم اعلام خواهیم کرد.   ابراهیم رییسی تاکید کرد: ما وعده‌های خود را از یاد نمی‌بریم این دولت بنا دارد که صادق الوعد باشد، بدانید و آگاه باشید که به همه مسئولان اعلام کرده‌ام، نه فقط اعلام بلکه اقدام کرده‌ام که مطلقا به فساد و مفسد رحم نخواهد شد.بدانید در این دولت همانطور که بارها اعلام کردیم در تمام استان‌ها در تمام شوراهای اداری، ما مخالف هرگونه رابطه ناسالم، تبعیض، پارتی‌بازی و رشوه در تمام ادارات و سازمان‌های کشور هستیم.   بانک هایی که مقررات را رعایت نکنند منحل خواهند شد   رئیسی بیان کرد: موسسات بانکی که اضافه برداشت از بانک‌دارند موجب تورم‌می شوند، در سال گذشته سه موسسه متخلف را بدلیل رعایت نکردن مقررات منحل کردیم. بانک هایی که مقررات را رعایت نکنند حتما منحل خواهند شد.   وی تاکید کرد: تمام توان دولت این است که با استفاده از ظرفیت هایی که در کشور وجود دارد نسبت به وضعیت اقتصادی اقداماتی انجام دهد تا شرایط اقتصادی برای زندگی مردم بهبود بخشیده شود.   رییس جمهور خاطر نشان کرد: نمی خواهم به گذشته نگاه کنم که چه کردند و نمی خواهم بگویم دولت چه چیزی را تحویل گرفت چون این روش را در این جمع باصفای شما مردم نمی پسندم که بگویم اما در جلسات کارشناسی ممکن است بگوییم که چه وضعیتی تحویل شد و ما کجا بودیم.شهریور ۱۴۰۰ که دولت آغاز شد با کسری بودجه مواجه بودیم یکی از نگرانی های مردم تورم است که نگرانی درستی است و باید تورم را کاهشی کنیم.   وی تصریح کرد: با کمک مردم و فعالان اقتصادی در حال حاضر تورم کاهشی شده اما بدانیم عامل تورم چیست؟ چون برخی موارد معلول است و باید علت را بررسی کرد و از بین برد.یکی از علت های تورم کسری بودجه است به این معنا که دولت بیش از توان و درآمد، هزینه داشته باشد و هزینه بر دولت بار کنیم که فشار آن بر مردم می آید.   رییس جمهور گفت:دولت سیزدهم تلاش کرد اولا کسری بودجه باقی مانده از دولت قبل که قریب به ۴۸۰ هزار میلیارد تومان را بتواند به نحوی پشت سر بگذارد که روی زندگی مردم فشار نیاید.تنها راه آن افزایش تولید بود که با ایجاد درآمد، مسأله را حل کنیم وگرنه اگر قرار بود از بانک مرکزی استقراض شود یا پول چاپ کنیم، باز هم فشار نهایی بر مردم تحمیل می شد.نتیجه این شد که ۱۴۰۰ را پشت سر گذاشتیم و کسری بودجه با تولید و ایجاد درآمد حل شد.در ۱۴۰۱ تلاش شد که منابع و مصارف ما همخوانی داشه باشد که کار جدیدی بود.   وی خطاب به نمایندگان بیان کرد: بارها از دوستان مجلس خواسته ایم که به لایحه بودجه ای که به مجلس داده می شود، هزینه جدید افزوده نشود و هزینه ها را کاهش دهند نه افزایش.اول باید به منابع‌مان نگاه کنیم چه چه میزان پول داریم بعد به مصارف‌مان بنگریم که چه قدر هزینه داریم.همیشه قرارمان این بود که در لایحه بودجه ای که ما تنظیم می کنیم کسری بودجه که به بیان رهبر انقلاب ام الخبائث است و مشکلات را ایجاد می کند، نباشد.   بنای ما تعامل با کشورهایی است که می خواهند با جمهوری اسلامی روابط سالم و سازنده داشته باشند   رئیس جمهور گفت:بنای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران مقاومت و ایستادگی در برابر همه دشمنان است.به مردم پاکستان به نمایندگی از شما مردم گفتم که پیام ما به دشمنان ایستادگی ‌ومقاومت است.همچنین پیام‌ما برای دوستانمان همبستگی و پیوند اخوت است، بارها اعلام‌کردیم هرکس در دنیا دست به طرف ما دراز کند با محبت دستای اورا میفشاریم و بنای ما تعامل و همکاری با همه کشورهایی است که می خواهند با جمهوری اسلامی روابط سالم و سازنده داشته باشند.   رفتار با دانشجویان چهره واقعی آمریکا را به جهان نشان داد   سید ابراهیم رئیسی افزود:غزه تابلویی در جلوی چشم‌جهان ترسیم کرده که در آن نورانیت، ایستادگی و مقاومت و جانفشانی در راه خدا به تصویر کشید همچنین کودک‌کشی ونسل کشی وجنایت علیه بشریت هم در غزه به نمایش گذاشته شد. اینها جنایتکاران در تاریخ و بزرگترین ناقضان حقوق انسان هستند.   وی گفت: مگر تا دیروز نمی‌گفتند به دانش و دانشگاه احترام میگذاریم دیدیم که چگونه پلیس به مراکز دانشگاهی حمله کرد و دانشجویانی که از غزه و فلسطین حمایت کردند را مورد آزار و اذیت قرار دادند. رفتار با دانشجویان چهره واقعی آمریکا را به جهان نشان داد.