به نقل از «رویداد24»

مناسبت روز جهاني خط بريل/ دستان خوانا

تاریخ انتشار: ۱۵ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۵۶۴۸۹۸

رویداد۲۴ مسعود نوری- چهارم ژانویه، سالروز تولد لوئیس بریل (Louis Braille) روز جهانی خط بریل نامگذاری شده، خطی که خواندن و نوشتن را برای هزاران نابینا ممکن کرده است. این جستار در چند پاره ابتدا درنگی دارد در تاریخچه تلاش‌ها برای فراهم آوردن امکان خواندن و نوشتن برای نابینایان؛ آنگاه نقش لوئیس بریل را در این روند می‌کاود، سپس با ارایه آمار‌ها و اشاره به نتایج برخی پژوهش‌ها گستردگی ابعاد مشکلات و ضرورت یافتن راه‌حل‌های فراگیر و پایدار را خاطرنشان می‌کند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نهایتا برخی تجارب کامیاب کشور‌ها در این زمینه و موارد مرتبط را در میان می‌نهد.
۱- مروری تاریخی: شهره آن است که لوئیس بریل (زاده۴ ژانویه ۱۸۰۹ دهکده‌ای در نزدیکی پاریس- درگذشته ۶ ژانویه ۱۸۵۲) مخترع روشی برای خواندن و نوشتن نابینایان بوده که از آن به نام خود او به خط بریل یاد می‌شود، اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد سده‌ها پیش از او نیز تلاش‌های موفقی در این زمینه انجام شده است.
پژوهشگری به نام هیلتراود بووم بر آن است نخستین بار در قرن چهاردهم میلادی خط قابل لمس برای نابینایان در ایران اختراع شد. به گمان قوی اشاره او اسنادی تاریخی است که دلالت دارند نخستین بار علی بن احمد مشهور به علامه شیخ زین‌الدین حنبلی آمده است. او اوایل عمرش کاملا نابینا شد و به کتابفروشی و نیز تدریس، تحقیق و تالیف اشتغال داشت. آمدی حدودا سال ۷۰۰ قمری (یعنی حدود ۵۵۰ سال پیش از لوئیس بریل)، خط برجسته را اختراع و کتاب‌هایی را به این روش مطالعه می‌کرده است. این گزارش تاریخی را می‌توان در نوشته‌های صلاح‌الدین خلیل بن ایبک صفدی (درگذشته ۷۶۷ ق) خواند. او در حکومت مملوکیان مصر مشاغل دیوانی در شهر‌های قاهره و دمشق داشته است. از این‌رو اطلاعات وسیعی از گروه‌های مختلف اجتماع داشت. صفدی اطلاعاتش از نابینایان را در کتاب «نکت الهمیان فی نکت العمیان» تدوین کرد. این کتاب بانک اطلاعات نابینایان تا حدود سال ۷۶۵ ق شامل اطلاعات مهمی است که در منابع دیگر یافت نمی‌شود.
علت اینکه هیلتراود بووم خط برجسته را اختراعی ایرانی می‌داند، آن است که شهر «آمد» (Amida)، زادگاه و اقامتگاه شیخ زین‌الدین در آن روزگاران در قلمرو ایران بود؛ شهری در شمال میان‌رودان (بین‌النهرین) و مشهور و مهم در دوره عباسیان، سلجوقیان و تیموریان، در قلمرو ایران صفویان. اما در جنگ چالدران عثمانیان آن را به تصرف درآوردند و به سرزمین‌های خود افزودند و نامش را دیار بکر نهادند. آن منطقه اکنون به نام استان «ایل» شناخته می‌شود.
تاریخ آموزش به نابینایان نیز خواندنی است. در جهان اسلام اولین بار جامع‌الازهر مصر در ۹۷۰ م آموزش نابینایان را شروع شد. الازهر را - به تقریب هزار سال پیش- دولت فاطمیان مصر برپا نهاد و بعد از خواجه نظام الملک مدارس نظامیه را در شهر‌های مهم دولت سلجوقی مانند بغداد و نیشابور و مرو تاسیس کرد. الازهر با حمایت دولت شیعی فاطمی و نظامیه‌ها با پشتیبانی دولت شافعی سلجوقی تاثیرات علمی و اجتماعی شگرفی بر جهان اسلام نهادند، از جمله در زمینه تامین هزینه‌های زندگانی آموزش به طالبان علم نابینا.
اکنون که در بخش تاریخی این جستاریم، بجاست این نکته نیز گفته آید که صفدی در «نکت الهمیان فی نکت العمیان» از چهارصد نابینا نام برده که در قرون اول تا هشتم قمری در جهان اسلام می‌زیسته‌اند. از این کتاب ارزشمند ولی کمتر شناخته شده آشکار می‌شود افراد دارای معلولیت، به ویژه نابینایان، افرادی ناتوان، متکدی و منزوی نبوده‌اند، بلکه شمار قابل توجهی از آنان دارای مشاغل عالی و اغلب فرهنگی مثل کتابفروشی بوده‌اند. برخی از آنان در شمار دانشمندان و فقیهان و صالحان نامدار زمانه خود بوده‌اند.
آشکار است منظور از این مرور مختصر تاریخی به هیچ روی کاستن از ارزش ابتکار لوئیس بریل نیست؛ بلکه مقصود آن است که یادآوری شود تمدن بشری چونان کاخی است که خشت‌های آن را اقوام و ملل مختلف در گذر زمان بر هم نهاده‌اند. کمتر اختراع و اکتشاف و ایده‌ای را می‌توان نشان داد که از افکار و تلاش‌های پیشینیان بهره نگرفته باشد. فهم و توجه به این نکته ملت‌ها را از برتری‌جویی و برترانگاری ستیزه‌جویانه مصون و روحیه تعاون و همکاری میان تمدن‌ها را تقویت می‌کند.
۲- نگاهی گذرا به آمار و مشکلات نابینایان: نتیجه تحقیقی (منتشره در ۳ آگوست ۲۰۱۷) آن است که با روند کنونی افزایش جمعیت جهان و پیرتر شدن افراد، جمعیت نابینایان جهان از حدود ۳۶ میلیون نفر کنونی در سال ۲۰۵۰ به ۱۱۵ میلیون نفر خواهد رسید. برابر برآورد‌های همان پژوهش شمار مبتلایان به اختلال بینایی متوسط تا شدید هستند؛ یعنی افرادی که با عینک، لنز‌های طبی یا جراحی درمان نمی‌شوند نیز در همان بازه زمانی تقریبا سه برابر خواهد شد، از ۲۱۷ میلیون کنونی به ۵۸۸ میلیون تا ۲۰۵۰. تخمین دیگر آن است که در هر ثانیه ۵ نفر و در هر دقیقه یک کودک در دنیا نابینا می‌شود.
پژوهش‌های سازمان بهداشت جهانی بعد دیگری از مشکل را آشکار می‌کند: شیوع اختلالات بینایی با میزان فقر و توسعه نیافتگی رابطه مستقیم دارد. مثلا نزدیک‌بینی در مناطق با درآمد کم و متوسط چهار برابر بیشتر از مناطق با درآمد بالا تخمین زده می‌شود. برآورد می‌شود که میزان اختلال بینایی نزدیک به۸۰ درصد در غرب، شرق و مرکز جنوب صحرای آفریقا بیش از ۸۰ درصد باشد، اما در مناطق ثروتمند امریکای شمالی، استرالیا و اروپای غربی ۱۰ درصد است. شمار نابینایان در جنوب آسیا ۱۱.۷ میلیون، در شرق آسیا ۶.۲ میلیون و ۳.۵ میلیون نفر در جنوب شرقی آسیاست. بر اساس داده‌های اداره سلامت چشم و پیشگیری از نابینایی وزارت بهداشت، حدود ۳۰ هزار کودک کم‌بینا و ۷هزار و ۵۰۰ کودک نابینا در ایران می‌زیند.
بنا بر آمار یونسکو، متاسفانه فقط حدود ۵ درصد جمعیت نابینایان جهان با خط بریل آشنایی دارند. آموزش و ابزار آن برای کودکان نابینا اهمیت ده چندانی دارد، زیرا آنان در فراگیری رفتار‌های اجتماعی از طریق بینایی، الگوگیری، حالت‌های چهره‌ای، ارتباط از طریق نگاه، دریافت بازخورد و نظایر آن دچار مشکل هستند. به همین دلیل ممکن است مهارت‌های اجتماعی را از بن یا در حد کافی نیاموزند. برابر برخی پژوهش‌ها افراد با آسیب بینایی در مهارت‌های اجتماعی دچار کاستی می‌شوند مانند جرات‌ورزی، همدلی، استقلال، خودمختاری، کسب شغل و تجربیات شغلی، روابط اجتماعی و دوستی، استفاده مناسب از اوقات فراغت و ارتباطات غیرکلامی.
بنابراین ضروری است برای آموزش عمومی و حرفه‌ای، از جمله مهارت‌های اجتماعی به آنان اقدامات همه‌جانبه شود؛ مثلا استفاده از ابزار و روش‌های روزآمد سوادآموزی، کتاب‌های بریل و صوتی. اما مشکلاتی مانند گرانی این‌گونه کتاب‌ها و در دسترس نبودن کتابفروشی‌های عرضه‌کننده آن‌ها همواره سبب شده در حوزه آموزش برای نابینایان مشکلاتی پیش آید.
به دلیل اهمیت و گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات به ویژه دربـاره کـم‌بینایـان و نابینایـان، پژوهش‌های متعددی در ایـران و جهـان در ایـن خصـوص انجـام شـده اسـت. مثلا در سال ۲۰۱۱ در مطالعــه‌ای پیمایشی بــا عنــوان «ســنجش رضــایت نابینایــان از خــدمات کتابخانه‌های نابینایان در آذربایجان شرقی»، به این نتیجه رسیدنـد که رضایت نابینایان ۶۵ درصد بوده است. بیشترین رضایت آنان از رفتار کتابـداران و کمترین رضایت از دسترسی به کتابخانه بـوده اسـت. مطالعه دیگری با عنوان «نیاز‌های اطلاعاتی کاربران نابینـا و کـم‌بینـای شـهر کرمان و میزان بهره‌گیری آن‌ها از خدمات کتابخانه‌ای» نشان داده است، بیشـترین منبـع مورد استفاده کاربران نابینا و کم‌بینا، منابع گویا ۶۴ درصد و منـابع بریـل ۴۲ درصد بوده است. شمار اندکی از کاربران از منابع الکترونیکی استفاده می‌کرده‌اند و ۷۸درصد کاربران نابینا و کـم‌بینا اظهار داشته‌اند که از راهنمایی کتابداران در دسترسی به اطلاعات مـورد نیـاز برخـوردار بوده‌اند. تحقیقی انجام شده در۲۰۱۰ با عنوان «بررسـی وضعیت کتابخانه‌های تخصصی نابینایان و کم‌بینایان-کتابخانه ملی ایران و ارایـه راهکارهـایی بـرای بهبود وضعیت آن» نشان می‌دهد بـیش از ۵۰ درصد از مراجعـان نابینـا و کم‌بینای کتابخانه ملی از ارایه خدمات این بخش رضایت دارند و مجموعه کتابخانه از نظر کیفی و محتوایی تا حدودی تـامین‌کننـده نیازهـای اطلاعـاتی اعضـاسـت، ولـی خـدمات اطـلاع‌رسـانی رضایت‌بخش نیست. همچنین، از نظر آن‌ها تجهیزات دیداری- شنیداری و تجهیزات ساختمانی از وضـعیت مطلـوبی برخـوردار بـوده است.
پژوهش‌های میدانی دیگر در همان بازه زمانی نتایج مشابهی داشته است. از نتایج مشترک آن تحقیقات آن بوده است که خوشبختانه کتابداران نوعا از دانش و مهارت و خوش‌رفتاری کافی برخوردار بوده‌اند، اما از لحاظ تنوع و شمار منابع لازم برای نابینایان و کم‌بینایان مشکلاتی وجود دارد.
۳- نمونه‌هایی از تجارب جهانی: برای رفع مشکلات توجه به تجارب جهانی بسیار کارآمد است. می‌توان نمونه‌های موفق را متناسب با شرایط و امکانات کشور بازتعریف و اجرا کرد. از سوی دیگر با شناسایی تجارب ناموفق از تکرار آن‌ها و اتلاف منابع و سرمایه‌های انسانی پیشگیری کرد.
الف- ایجاد کتابخانه‌ها و گنجینه‌های تخصصی: کتابخانه «دکتر میلان بودیمیر» بزرگ‌ترین کتابخانه ویژه نابینایان صربستان است که برابر گزارش‌های ۲۰۱۹ نزدیک به ۸۰ هزار کتاب، (از جمله کتاب‌های ویژه کودکان و آموزشی، انواع مجلات و کتاب‌های دیگر در شاخه‌های مختلف علمی- تخیلی، آموزشی، فلسفی و دینی) با خط بریل دارد. برای هر کدام از آنان کتاب گویا نیز تهیه شده است.
این کتابخانه را اتحادیه نابینایان صربستان در سال ۱۹۷۱ تاسیس و به نام دکتر میلان بودیمیر که یک استاد دانشگاه نابیناست، نامگذاری کرد. افزون بر مردم صربستان به اهالی کشور‌های مجاور نیز خدمت‌رسانی می‌کند و از این رهگذر هم در آموزش و هم در انطباق نابینایان با زندگی اجتماعی نقش دارد. به گفته میلان استوسیج، رییس اتحادیه نابینایان صربستان این کتابخانه برای نابینایان در اقصی نقاط کشور کتاب ارسال می‌کند. آنان پس از خواندن می‌توانند کتاب‌های امانت گرفته را به صورت رایگان با پست به کتابخانه باز پس فرستند. او با اشاره به وجود ۱۲ هزار نابینا در صربستان تصریح می‌کند: افزون به خدمت‌رسانی به آنان برای نابینایان صرب ساکن در کشور‌های دوردست از جمله امریکا و استرالیا نیز کتاب ارسال می‌شود. میلان استوسیج، رییس اتحادیه نابینایان صربستان ضمن سخنانش درباره این کتابخانه به نکته مهمی توجه داده است: این کتاب‌ها و منابع برای نابینایان فقط جنبه آموزشی ندارند، بلکه آنان را درمان می‌کنند. نابینایان می‌کوشند با خواندن کتاب محرومیت‌شان از حس بینایی را تا حد ممکن جبران کنند. بدین شکل با زندگی اجتماعی نیز آسان‌تر وفق پیدا می‌کنند. اینجا یک کتابخانه معمولی نیست.
افزودن سالانه ۲۰۰ کتاب بریل، تهیه فرمت دیجیتال کتاب‌ها و راه‌اندازی کتابخانه اینترنتی در ۲ سال، گسترش همکاری با کتابخانه‌های ویژه نابینایان در بوسنی و هرزگوین، کرواسی و مونته نگرو، از جمله اهدای متقابل کتاب و دیگر منابع از برنامه‌های «کتابخانه دکتر میلان بودیمیر» است. تجاربی که میان کتابخانه‌های ایران و افغانستان نیز قابل انجام است.
ب- همکاری منطقه‌ای برای چاپ متون مقدس مذهبی با خط بریل: صلاح‌الدین آیدین، رییس «اتحادیه بین‌المللی برجسته‌نگاری قرآن» با اشاره به چاپ کتاب قرآن با الفبای بریل (Braille) می‌گوید: از سال ۲۰۱۴ فعالیت‌های خود را آغاز کردیم و هم‌اکنون با همکاران خود در ۱۷ کشور در چاپ قرآن با الفبای بریل مشارکت داریم. او می‌گوید که یکی از اهداف این اتحادیه ایجاد زمینه‌ای آکادمیک برای علاقه‌مندان نابینا به آموزش قرآن است و در همین راستا تاکنون سه کنفرانس برگزار کرده‌اند. کشور‌های زیادی مثل ترکیه، مالزی، اردن و مصر قرآن را با حروف برجسته چاپ می‌کنند.
ج- مسابقات شطرنج نابینایان در مکزیک: فراهم کردن حضور نابینایان در فعالیت‌های جمعی، از جمله ورزش‌های فکری، همچنین تفریحات سالم و داشتن اوقات فراغتی شاد موضوع مهمی است. از بهار ۲۰۱۱ دولت مکزیک در پارک‌های کشور میز‌هایی را به مسابقه شطرنج برای نابینایان اختصاص داده است. گلوریا پرز، دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد در رشته ترویج فرهنگی و توسعه علوم اجتماعی، این میز را به عنوان بخشی از پروژه مطالعاتی‌اش طراحی کرده است. این ابتکار با استقبال جامعه نابینایان آن کشور همراه شده. آنان معتقدند این ابتکار باعث می‌شود تا مردم با تماشای این بازی‌ها به ظرفیت‌ها و توانایی‌های نابینایان پی ببرند؛ همچنین به رشد مناسبات و روابط اجتماعی نابینایان کمک می‌کند.
د- برنامه‌های دسترس‌پذیر کردن فناوری‌های نو برای نابینایان: فناوری و فرآورده‌هایش، مثلا تلفن‌های همراه هر روز هوشمندتر، سریع‌تر و پیچیده‌تر می‌شوند. اما این برای همه لزوما خبر خوشی نیست. گروه بزرگی از سالمندان، همچنین کسانی که دچار مشکلات بینایی هستند اگر نتوانند از تلفن‌های امروزی استفاده کنند احساس انزوا می‌کنند. برای پیشگیری از این مشکلات، شرکتی در مرکز لندن پروژه ساخت تلفن‌های همراه ساده را اجرایی کرده است، ابزاری کاملا مناسب استفاده سالخوردگان و ناتوانان. گوشی‌ها برای هر گروه از کاربران با منو‌های ساده ساخته شده و برای نابینایان هم خط بریل دارد.
ه - موزه مناسب نابینایان: در همه موزه‌ها هشدار می‌دهند: «به آثار دست نزنید». اما سال ۲۰۱۵ موزه‌ای افتتاح شده که باید به شاهکارهایش دست زد. موزه «دل پرادو» در شهر مادرید، نمایشگاه ویژه‌ای برای بازدیدکنندگانی که مشکل بینایی دارند، راه‌اندازی کرده است. در این نمایشگاه ۶ تابلوی هنری به کمک تکنولوژی چاپ سه‌بعدی تهیه شده که با لمس می‌توان آن‌ها را درک کرد و به پیچیدگی‌های خلق آن‌ها پی برد.   حقوقدان و استاد مهمان دانشکده
حقوق دانشگاه نیویورک منبع: روزنامه اعتماد لینک کوتاه: کپی در کلیپ بورد کپی لینک خبر های مرتبط

منبع: رویداد24

کلیدواژه: رویداد24 نابینایان نابینایی ویروس کرونا در ایران برای نابینایان کتابخانه ها بوده اند پژوهش ها کشور ها خط بریل کتاب ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.rouydad24.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «رویداد24» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۵۶۴۸۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

اختتامیه دومین جشنواره ملی «دوست من کتاب» در همدان

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان با بیان اینکه استان همدان با توجه به ظرفیت‌های ادبی، گهواره ادبیات کودک و نوجوان ایران به حساب می‌آید، گفت: دومین دوره جشنواره ملی شعر و داستان کودک و نوجوان «دوست من کتاب» از آبان ماه سال ۱۴۰۱ آغاز شد و آثار بسیاری از سراسر استان‌های کشور به دبیرخانه رسید.

عاطفه زارعی گفت: هیئت داوران این جشنواره از استادان برجسته ادبیات کودکان و نوجوان، مانند مصطفی رحماندوست، محمدرضا یوسفی، افسانه شعبانژاد، بابک نیک طلب، غلامرضا بکتاش، حامد محقق، محمود پوروهاب تشکیل شده که از افتخارات ایران اسلامی به حساب می‌آیند.

او گفت: مراسماختتامیه این جشنواره روز چهارشنبه ۱۲ اردیبهشت ماه ساعت ۱۰ صبح در محل سالن ابن‌سینا همدان واقع در بلوار مفتح با حضور برگزیدگان، علاقمندان و چهره‌های شاخص ادبی برگزار می‌شود. 

مدیرکل کتابخانه‌های عمومی استان همدان با اشاره به اینکه روز سه‌شنبه نیز دو کارگاه آموزشی شعر و داستان در محل کتابخانه مرکزی همدان برگزار می‌شود، گفت: کارگاه آموزشی شعر با حضور مصطفی رحماندوست، غلامرضا بکتاش و کمال شفیعی و کارگاه آموزشی داستان با حضور محمدرضا یوسفی، بهناز ضرابی‌زاده و مونا اسکندری ساعت ۱۵ روز سه‌شنبه ۱۱ اردیبهشت ماه برگزار می‌شود.

باشگاه خبرنگاران جوان همدان همدان