کلاف سر در گم قطعی برق/ گاز، مازوت و بیت‌کوین؛ متهمان اصلی
تاریخ انتشار: ۲ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۷۵۷۸۶۷
اقتصاد آنلاین_محمدباقر طغیانی؛ قطعی مکرر برق در اولین ماه از فصل زمستان در تهران و برخی کلان شهرها صدای اعتراض شهروندان را درآورد. مسئله‌ای که شریان‌های اصلی زندگی شهری را با اخلال مواجه کرد و نبود آن حتی آبرسانی آپارتمان‌هایی که با پمپ آب انجام می‌شود و سیستم‌های گرمایش وابسته به برق را با چالش خاموشی مواجه کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در روزهای ابتدایی، افت فشار گاز ناشی از مصرف بالای خانگی و محدودیت زیست محیطی برای سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های حرارتی برق به عنوان دلیل خاموشی‌ها گفته می‌شد تا جایی که کلانتری، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این که مردم باید یا نبود برق را بپذیرند یا هوای آلوده ناشی از سوزاندن مازوت در نیروگاه‌های برق را تحمل کنند، گفت: برای نسوزاندن مازوت، مردم باید گاز کمتری مصرف کنند.
در میان بحبوحه این مباحث، انتشار توئیتی مبنی بر استخراج بیت‌کوین توسط چینی‌ها در رفسنجان، انگشت اتهام را در شبکه‌های مجازی و فضای عمومی‌جامعه به سمت استخراج کنندگان بیت‌کوین نشانه رفت. در ادامه با بررسی چالش‌های صنعت برق ایران تلاش می‌کنیم دلیل این خاموشی‌ها را بیابیم.
افت فشار گاز و محدودیت سوزاندن مازوتآلودگی هوا موضوعی است که این روزها به قطعی برق گره خورده است.اما ارتباط این دو چیست؟ با فرارسیدن فصل زمستان و سردی هوا، افزایش مصرف گاز باعث افت فشار و نرسیدن گاز به نیروگاه‌ها شده‌است. این اتفاق موجب شده نفت کوره یا همان مازوت جایگزین گاز طبیعی به عنوان سوخت نیروگاه شود که حاوی مقدار زیادی گوگرد است. این تغییر سوخت سال‌هاست در روزهای سرد اتفاق می‌افتد و باعث آلودگی هر ساله هوا می‌شود، اما علت خبر ساز شدن آن در این روزها چیست؟
غلامحسین حسن‌تاش، کارشناس و فعال حوزه نفت و گاز در این باره می‌گوید: «اصلی ترین عامل بحران اخیر تهران مصرف سوخت مایع در نیروگاه‌ها و از جمله نیروگاه ری است. البته این فقط اصلی ترین است و سایر سوخت‌ها نیز نقش دارند. ما در حال حاضر کمبود ظرفیت تولید گازطبیعی نداریم پس چرا به نیروگاه‌ها که اکثرا گازی شده اند سوخت مایع یعنی نفت کوره بسیار آلوده ساز تحویل داده می‌شود؟ توضیح این است که در تمام میادین گازطبیعی و از جمله میدان گازی پارس جنوبی که بیشترین گاز کشور را تولید می‌کند در کنار تولید گاز میعانات گازی تولید می‌شود، گفته می‌شود که از آنجا که ظاهرا به دلیل تحریم‌ها امکان صادرات میعانات گازی وجود ندارد مجبور شده اند تولید را پائین بیاورند که میعانات کمتری تولید شود و طبعا گاز هم کمتر تولید می‌شود.»
بنابراین ناتوانی در صادرات و یا ذخیره میعانات گازی باعث تولید کمتر گاز شده، کمبود گاز باعث سوزاندن مازوت در نیروگاه‌ها و از طرفی دیگر سوزاندن مازوت نیز آلودگی هوا را به بار آورده است. اداره محیط زیست و وزارت کشور هم برای جلوگیری از تشدید آلودگی هوا نیروگاه‌هایی که در اطراف کلان شهرها مازوت می‌سوزاندند را تعطیل کرده است. این زنجیره عوامل باعث قطعی‌های اخیر برق در کلان شهرها شده است. به طور خاص در تهران تعطیلی نیروگاه‌های شهر ری و طرشت به خاطر کمبود گاز و ممنوعیت سوزاندن مازوت را می‌توان عامل اصلی خاموشی‌های اخیر دانست.
عدم گسترش ظرفیت تولید برق در زمینه‌های مختلفبا وجود افزایش سالانه مصرف برق در کشور، لزوم ایجاد ظرفیت‌های جدید وجود دارد. سیاست وزارت نیرو گسترش ظرفیت تولید با استفاده از نیروگاه‌های تجدید پذیر برای جلو گیری از افزایش گازهای گلخانه‌ای و احداث نیروگاه‌های حرارتی کوچک مقیاس است. با بررسی آمار تولید و مصرف از سال 84 تا96 می‌توان فهمید که ظرفیت تولید متناسب با مصرف افزایش نیافته است.
همانگونه که از نمودار فوق مشخص است طی سال‌های گذشته مصرف برق در کشور با رشد بیشتری نسبت به افزایش ظرفیت تولید همراه بوده‌است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت ظرفیت‌سازی تولید برق نتوانسته متناسب با مصرف رشد کند. شاید مهم دلیل این شرایط را مربوط به قیمت دانست! قیمت‌گذاری دستوری و پایین بودن قیمت برق در ایران از یکسو موجب رشد غیر بهینه مصرف چه در بخش خانگی و چه در بخش صنعتی شده و خانوار و تولیدکنندگان با توجه به هزینه پایین برق مصرفی هیچ انگیزه‌ای در بهینه‌سازی مصرف خود ندارند. از سوی دیگر، پایین بودن قیمت به معنای نبود انگیزه برای سرمایه‌گذاری در تولید است.
با بررسی جزئی تر نمودار نسبت مصرف به تولید شاهد کاهش شدید مصرف در سال90 هستیم که عمدتاً ناشی از افزایش قیمت‌ها در اثر هدفمند سازی یارانه‌ها در آن سال بوده است. اما بعد از آن چون قیمت برق متناسب با تورم سالانه افزایش پیدا نکرده شاهد افزایش روزافزون مصرف بوده ایم تا جایی که با داشتن تعرفه ای ارزان تر از 200 کشور دنیا، مصرفمان سه برابر میانگین مصرف جهانی یا به عبارتی برابر با مصرف 200 میلیون نفر شده‌است. از سمت دیگر، پایین بودن نرخ خرید تضمینی برق توسط دولت و بدهی بیش از2000 میلیارد تومانی آن به نیروگاه‌ها، سرمایه گذاری برای احداث نیروگاه جدید را خالی از جذابیت کرده به نحوی که ظرفیت‌های اضافه شده جدید هم پروژه‌هایی هستند که شش یا هفت سال پیش کلید خورده‌اند و انگیزه برای کلنگ‌زنی پروژه جدید وجود ندارد. چنانکه رئیس انجمن نیروگاه‌های برق مقیاس کوچک می‌گوید: «قرارداد خرید تضمینی وزارت نیرو تنها 5 ساله است و پس از آن برق نیروگاه‌های ما را در بازه زمانی چهار ماهه پیک مصرف خریداری کرده و در هشت ماه دیگر نسبت به خرید برق اقدام نمی‌کند. وزارت نیرو نه تنها نسبت به خرید برق نیروگاه‌های مقیاس کوچک اقدام نمی‌کند، بلکه اجازه فروش برق مستقیم، صادرات برق و یا تامین برق رمز ارزها را هم به ما نمی‌دهد.»
در حال حاضر مدیریت مصرف و حفظ تناسب آن با تولید همواره یکی از چالش‌های مهم مصرف برق در سال‌های گذشته بوده است که سیاستگذاری دقیق و به موقع را در این حوزه می‌طلبد. در غیر اینصورت در آینده ای نزدیک شاهد مشکلات بیشتر و خاموشی‌های متعدد خواهیم بود.
استخراج بیتکویناین روزها استخراج بیت‌کوین یکی از متهمین ردیف اول قطعی برق در کشور شناخته می شود. اما ماجرا از کجا شروع شد؟ بعد از انتشار توئیت یک فعال اقتصادی مبنی بر استخراج بیت‌کوین توسط چینی‌ها در منطقه آزاد رفسنجان به همراه ارائه مختصات جغرافیایی، شایعه دیگری نیز در فضای مجازی با عنوان استخراج بیت‌کوین توسط دولت دست به دست شد. اما مسئول دفتر رئیس جمهور شایعه استخراج بیت‌کوین را تکذیب کرد. از طرف دیگر گروه سرمایه‌گذاری مشترک ایران و چین که مالک پروژه رفسنجان است، اقدام به انتشار جزئیات و قبض برق این مزرعه کرد. بر این اساس پروژه دارای مجوز قانونی است و قرار است فقط در هشت ماه از سال که نیروگاه‌های برق ظرفیت خالی دارند مورد استفاده قرار گیرد. برق مصرفی آن هم در حدود 10 برابر نرخ برق صنعتی یعنی تقریباً 400 تومان بر کیلووات ساعت محاسبه می‌شود. در چهار ماه پیک مصرف هم این نرخ به حدود 1600 تومان بر کیلووات ساعت می‌رسد که به علت به صرفه نبودن تولید، مزرعه در این مدت تعطیل می‌شود.
نگاهی به قبض برق ماهانه این مزرعه استخراج بیت کوین نشان می‌دهد که مصرفی حدود 60 مگاوات ساعت دارد. بر اساس آمار منتشر شده دانشگاه کمبریج در آذر99، با توجه به استخراج 3.8 درصد بیت‌کوین جهان در ایران و با در نظر گرفتن میانگین مصرف برق دستگاه‌های ماینر، میزان برق مصرفی برای استخراخ این مقدار بیت‌کوین در کشور حدود 600 مگاوات برآورد می شود. البته تا قبل از سخت‌گیری‌های وزارت نیرو ایران با استخراج هشت درصد از بیت‌کوین جهان رتبه سوم استخراج بیت‌کوین در جهان را به خود اختصاص داده بود.
در نقطه مقابل بر اساس آخرین ترازنامه انرژی که مربوط به سال 96 است ظرفیت اسمی کل نیروگاه‌های برق کشور در حدود 79 هزار مگاوات می‌باشد. از سوی دیگر بنابر آخرین اظهارات مدیرعامل شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق حرارتی، ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های کشور تا پایان سال 99 به حدود ۸۵ هزار مگاوات خواهد رسید. به گفته علیرضا کلاهی رئیس سابق سندیکای صنعت برق ایران استخراج بیت‌کوین می‌تواند به یک فرصت تلقی شود. با استخراج بیت‌کوین از برق مازاد در ساعت‌های غیر پیک مصرفی، می توان استفاده بهینه‌ای از این ظرفیت‌خالی در جهت منافع ملی کرد. در نقطه مقابل برخی معتقدند هرچند که میزان مصرف برق استخراج بیت کوین در مقابل ظرفیت اسمی کشور کم است اما این میزان مصرف در حالی که حداکثر فشار بر شبکه برق کشور وجود دارد خود عامل خاموشی‌ها است.
اما جدا از اینکه عامل قطعی‌های برق چند وقت اخیر، استخراج بیت کوین باشد یا نه، پرسش اساسی این است که چرا این صنعت در کشور بسیار مورد توجه است که حتی کشورهای خارجی برای آن سرمایه‌گذاری می‌کنند. قطعاً پاسخ به قیمت پایین برق در کشور باز می‌گردد. قیمت‌گذاری دستوری و پرداخت یارانه به برق موجب شده که این نهاده نسبت به سایر کشورها ارزان باشد. به ویژه با جهش ارزی سه سال اخیر، قیمت دلاری مصرف برق در ایران عملاً برای سرمایه‌گذار خارجی صفر است. بنابراین یارانه‌ای که قرار بود باری از دوش دهک‌های پایین درآمدی بردارد حالا به عنوان عاملی برای سود بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی که ارزش افزوده پایینی برای اقتصاد کشور ایجاد می‌کنند شده‌است.
اتلاف در شبکه توزیعمسعود صادقی، مدیرکل نظارت بر توزیع شرکت توانیر در آذر ماه امسال اظهار داشته‌است که بررسی آمارهای موجود نشان می‌دهد حداقل ۳۰ درصد از شبکه توزیع برق کشور فرسوده شده و در برخی نقاط عمری ۳۰ تا ۴۰ ساله دارند. علاوه بر این بیش از 90 درصد از شبکه توزیع کشور به صورت هوایی است. این در حالی است که شبکه انتقال هوایی به دلیل نداشتن محافط در معرض مستقیم تخریب‌های ناشی از شرایط جوی و محیطی قرار دارند. از سوی دیگر در شبکه‌های زیرزمینی هم شرایط تخریبی متناسب با خاک منطقه، حفاری‌های متعدد و بروز آسیب‌های جدی منجر به آسیب و فرسودگی شبکه شده است. به گفته کارشناسان میزان تلفات در شبکه توزیع برق در کشورهای پیشرفته حدود پنج درصد است درحالی که این عدد در ایران دو برابر کشورهای پیشرفته و برابر10 درصد است. فرسودگی و برق دزدی دو عامل اصلی تلفات توزیع برق در ایران است.
صادرات برقچراغی که به خانه رواست به مسجد حرام است، ضرب المثلی است که بارها به گوشمان خورده است. اخیراً نیز این موضوع برای صادرات برق به کشورهای عراق، افغانستان،پاکستان،آذربایجان و ارمنستان مطرح شده است. اما باید توجه شود که کل صادرات ما به این کشورها در سال98 نزدیک به هشت هزار گیگاوات ساعت بوده که کمتر از 2 از درصد از تولید برق کشور در سال را شامل می‌شود و در برابر ظرفیت تولید عملی کشور میزان چشمگیری نیست. مسئله مهم دیگر تبادل برق بین ایران با ارمنستان و آذربایجان است یعنی کمبود و نوسان در برق هر طرف، با استفاده از برق مازاد طرف دیگر برطرف می‌شود و این بدان معناست که فقط برق اضافی شبکه به ارمنستان و آذربایجان صادر می‌شود. ازطرفی هم به خاطر وجود نوسانات در داخل کشور ما نیازمند اتصال با شبکه توزیع کشورهای دیگر برای متعادل سازی شبکه خود هستیم.
همانطور که بررسی شد عوامل متعددی بر صنعت برق و انرژی کشور اثر گذار است و موفقیت در این زمینه سیاستی دقیق و بلند مدت، با در نظر گرفتن همه متغیرهای اثر گذار بر آن را می‌طلبد. عدم توجه و برنامه‌ریزی برای هرکدام از این موارد در کنار سیاست‌های دستوری و قیمت‌گذاری ممکن است مانند چند روز اخیر مشکلاتی به بار آورد.
پربیننده ترین تاثیر آغاز کار بایدن بر فروش نفت ایران کاهش قیمت نفت به دنبال افزایش غافلگیر کننده ذخایر آمریکا/ بسته محرک بایدن از سقوط بیشتر جلوگیری کرد پایداری شبکه و ارزآوری با ذخیره‌سازی گاز ایران از لحاظ منابع گاز در جهان اول است/ اگر برجام نبود صندوق توسعه پولی نداشت رشد خیره کننده سود شرکت نفت ایرانول/ بیش از ۲۵۰درصد رشد در ۹ماهمنبع: اقتصاد آنلاین
کلیدواژه: گاز قطع برق بیت کوین استخراج بیت کوین نیروگاه های برق سوزاندن مازوت نیروگاه ها سرمایه گذاری ظرفیت تولید برق در کشور مصرف برق وزارت نیرو شبکه توزیع خاموشی ها برق کشور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.eghtesadonline.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «اقتصاد آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۷۵۷۸۶۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
رشد اقتصادی پایدار در صنعت نفت با بهینه‌سازی مصرف انرژی
صنعت نفت همواره بیشترین نقش را در تحقق رشد اقتصادی ایران داشته است. بااین‌حال، برای آنکه این رشد بتواند مستمر و پایدار باشد، باید افزون بر افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز، طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی و بهره‌وری در این صنعت با تکیه بر توان مردمی و بخش خصوصی در اولویت قرار گیرد.
به گزارش شانا، صنعت نفت یکی از گران‌ترین صنایع در جهان به شمار می‌رود و انجام طرح‌های توسعه‌ای در این صنعت پرهزینه است، تا آنجا که اجرای یک طرح متوسط در بالادستی به سرمایه‌گذاری بیش از ۵ میلیارد دلار نیاز دارد. بنابراین اغلب کشورهای نفتی برای اجرای پروژه‌های خود استفاده از سرمایه‌های خارجی یا ظرفیت بخش خصوصی و مردمی را در دستور کار می‌گذارند و با توجه به آنکه بازگشت سرمایه در صنعت نفت مطلوب است، در اغلب موارد نیز موفق می‌شوند.
در ایران نیز با وجود ادامه تحریم‌های نفتی، مزیت صنعت نفت آن‌چنان بالاست که این صنعت توانسته است بیشترین جذب سرمایه خارجی در دولت سیزدهم را به خود اختصاص دهد.
درواقع، وزارت نفت در دولت سیزدهم با فعال‌کردن دیپلماسی انرژی با کشورهای همسو، از شرق آسیا گرفته تا سواحل دریای کارائیب، توانسته است ظرفیت تولید نفت را احیا کند و صادرات و درآمدهای نفتی را توسعه دهد.
مهدی هاشم‌زاده، کارشناس انرژی، در گفت‌وگو با شانا با اشاره به اینکه در دولت سیزدهم شاهد تحول دیپلماسی انرژی بوده‌ایم، گفت: با فعال‌شدن دیپلماسی انرژی در وزارت نفت، شاهد افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، بازارسازی‌های جدید نفتی، مشارکت در اجرای طرح‌های صنعت نفت، جلوگیری از خام‌فروشی و... هستیم.
وی تأکید کرد: افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در کشور، افزون بر تأمین مالی اجرای پروژه‌های نفتی، به ورود تکنولوژی نیز کمک خواهد کرد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه به دلیل محدودبودن بودجه دولت، استفاده از سرمایه‌های مردمی نیز در کنار توان بخش خصوصی می‌تواند به کار گرفته شود، افزود: توسعه طرح‌های اقتصادی در کشور بدون تکیه بر بودجه دولتی، مدل موفقی است و این اقدام‌ها نقشی جدی در رشد اقتصادی و جهش تولید کشور خواهد داشت.
هاشم‌زاده تحقق رشد بخش نفت و گاز در سال گذشته را شامل دو عامل رشد تولید و رشد بهره‌وری دانست و ادامه داد: افزون بر رشد تولید نفت خام، سال گذشته شاهد رشد بهینه‌سازی و بهره‌وری در این صنعت بودیم که به تحقق رشد اقتصادی کمک کرده است. درمجموع، نتیجه این اقدام‌ها خود را در افزایش درآمدهای ارزی و توسعه صادرات نمایان می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اکنون ۱.۵ میلیون بشکه ظرفیت برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کشور وجود دارد، گفت: اگر با بازارسازی‌های بین‌المللی ظرفیت تولید نفت به ۴.۵ میلیون بشکه در روز برسد، با تکمیل طرح ساخت پتروپالایشگاه‌ها، امکان تولید نفت خام و میعانات گازی تا ۶ میلیون بشکه در روز وجود خواهد داشت.
مشروح گفت‌وگو با مهدی هاشم‌زاده، کارشناس انرژی را در ادامه می‌خوانید.
مهم‌ترین تحول در حوزه انرژی با روی کار آمدن دولت سیزدهم از نگاه شما چه بوده است؟
یکی از مسائل مهم در دولت سیزدهم، تحولات در حوزه انرژی بوده و دیپلماسی انرژی به سمت‌وسویی حرکت کرده است که بازارسازی‌های تازه در صنعت نفت محقق شده و مشارکت‌های خوبی در طرح‌های صنعت نفت جذب شده است.
در این زمینه، توسعه پالایشگاه‌های فراسرزمینی و صادرات خدمات فنی و مهندسی در کشورهای آمریکای جنوبی فعال شده است و نیز توسعه این اقدام‌ها در کشورهای ازبکستان و سوریه در حال پیگیری است تا با ظرفیت‌سازی‌های جدید، فروش و صادرات نفت ایران افزایش یابد. این یک نوع بازارسازی است که ابتکار انجام آن در دولت سیزدهم مورد توجه قرار گرفت.
اگر با بازارسازی‌های بین‌المللی ظرفیت تولید نفت به ۴.۵ میلیون بشکه در روز برسد، با اتمام ساخت پتروپالایشگاه‌ها امکان تولید نفت خام و میعانات گازی تا ۶ میلیون بشکه در روز وجود خواهد داشتاقدام مهم دیگر در حوزه انرژی که در دولت سیزدهم انجام شد، جذب مشارکت بخش خصوصی داخلی و خارجی در توسعه میدان‌های نفت و گاز، انجام پروژه‌های بالادست این صنعت و توسعه زنجیره ارزش است؛ به‌ویژه طرح پتروپالایشگاه شهید سلیمانی و دیگر طرح‌های پالایشی که افزون بر جلوگیری از خام‌فروشی، به تأمین امنیت انرژی و سوخت مورد نیاز کشور کمک خواهد کرد.
دولت سیزدهم در جذب سرمایه‌گذار خارجی نیز پیشگام بوده و در این میان صنعت نفت بخش قابل ملاحظه‌ای از سرمایه خارجی را به خود اختصاص داده است. آیا این دولت در جذب سرمایه‌های داخل کشور نیز موفق عمل کرده است؟
در دولت سیزدهم، در جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت نفت ایران، شاهد سرمایه‌گذاری کشورهای همسو به‌ویژه در بخش بالادست بودیم. از جمله آن کشورها می‌توان به چین و روسیه اشاره کرد که در بالادست صنعت نفت ایران ورود کردند. افزون بر تأمین مالی اجرای پروژه‌های نفتی، افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در کشور به ورود تکنولوژی نیز کمک خواهد کرد.
نکته مهم آن است که تمرکز در اجرای طرح‌های نفتی، توسعه میدان‌های مشترک نفت و گاز است و جذب این سرمایه‌ها به افزایش تولید نفت و گاز ایران از این میدان‌ها منجر خواهد شد.
با توجه به اهمیت بهره‌برداری از مخازن مشترک نفت و گاز ایران با کشورهای همسایه، به‌طور مشخص در میدان مشترک آزادگان افزون بر سرمایه‌گذاری خارجی، سرمایه‌گذاری داخلی نیز در دستور کار است و از اعتبارات بانک‌های داخلی در قالب یک کنسرسیوم استفاده خواهد شد.
استفاده از سرمایه‌های مردمی نیز در کنار توان بخش خصوصی می‌تواند به کار گرفته شود؛ زیرا بودجه دولت محدود است و توسعه طرح‌های اقتصادی در کشور بدون تکیه بر بودجه دولتی، مدل موفقی است و این اقدام‌ها نقشی جدی در رشد اقتصادی و جهش تولید کشور خواهد داشت.
رشد بخش نفت در سال گذشته بیشترین تأثیر را بر رشد اقتصادی کشور داشته است. این رشد در کدام بخش‌های صنعت نفت محقق شده است؟
رشد بخش نفت در سال ۱۴۰۲ در دو بخش محقق شده است: در بخش اول رشد تولید را در صنعت نفت داشتیم که به افزایش صادرات نفت و درآمدهای حاصل از آن انجامید. از آن جمله می‌توان به کاهش سوزاندن گازهای همراه، بهبود وضع تولید نفت و گاز در کشور و توسعه میدان‌های مشترک و مستقل اشاره کرد. اکنون ظرفیت روزانه تولید نفت خام به مرز ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه رسیده است. میزان تولید گاز طبیعی نیز یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز برآورد می‌شود.
دربخش دوم نیز شاهد رشد بهینه‌سازی و بهره‌وری در این صنعت بودیم که به تحقق رشد اقتصادی کمک کرده است. درمجموع نتیجه این اقدام‌ها در افزایش درآمدهای ارزی و توسعه صادرات نمایان می‌شود.
نکته مهم آن است که افزایش تولید نفت اگر با جذب سرمایه‌گذاری بیشتر باشد، پایدار خواهد بود؛ زیرا از ظرفیت ایجادشده در زمان غیر اوج مصرف می‌توان برای توسعه صادرات و بازارهای صادراتی استفاده کرد و در زمستان برای حل ناترازی انرژی کشور از آن بهره برد.
از سوی دیگر، بازارسازی‌های انجام‌شده برای صادرات نفت خام نشان می‌دهد ایران می‌تواند تولید خود را تا ۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهد؛ زیرا افزون بر بازارسازی‌های بین‌المللی، با توجه به اجرای طرح‌های جدید پالایشگاهی و پتروپالایشگاهی در کشور، نیاز داخلی به نفت و گاز در حال افزایش است.
با توجه به شرایط فعلی، آیا رشد اقتصادی بخش نفت در سال‌های آینده نیز می‌تواند ادامه‌دار باشد؟
سقف تولید نفت ایران در زمان اجرای برجام ۳ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز بود، اما این ظرفیت در دولت قبل، با خروج آمریکا از برجام به‌شدت کاهش یافت و صادرات نفت خام و میعانات گازی ایران محدود شد.
با هدف بازیابی ظرفیت تولید نفت در کشور، بازارسازی در دولت سیزدهم فراتر از بازارهای سنتی ایران بوده و بازارسازی‌های جدیدی نیز صورت گرفته است. از آن جمله می‌توان به حضور ایران در پالایشگاه‌های فراسرزمینی مانند پالایشگاه الپالیتو در ونزوئلا و یک پالایشگاه دیگر در این کشور اشاره کرد که ظرفیت ۵ برابری نسبت به پالایشگاه الپالیتو دارد. با احیای این پالایشگاه در کشور ونزوئلا در سال جاری، ایران می‌تواند روزانه تا ۵۰۰ هزار بشکه نفت بیشتری صادر کند که به استمرار رشد تولید نفت خام و درنتیجه رشد اقتصادی این بخش کمک خواهد کرد.
اکنون ظرفیت روزانه تولید نفت خام به مرز ۳ میلیون و ۵۰۰ هزار بشکه رسیده است. مقدار تولید گاز طبیعی نیز یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون مترمکعب در روز برآورد می‌شوداکنون امکان تولید نفت به همان اندازه زمان برجام در کشور وجود دارد و اگر بازار لازم برای فروش و صادرات ایجاد شود، به‌سرعت تولید افزایش می‌یابد؛ زیرا جذب سرمایه برای افزایش ظرفیت تولید در حال انجام است، بنابراین پیش‌شرط مهم در تحقق و ادامه رشد اقتصادی بخش نفت و گاز، احیای بازارهای سنتی و بازاریابی‌های جدید است.
شما به موضوع افزایش بهره‌وری در تحقق رشد اقتصادی اشاره کردید. این موضوع چگونه در رشد بخش نفت و گاز ایران اثرگذار است؟
رشد بهره‌وری این امکان را فراهم می‌کند که با وجود ثابت‌ماندن ظرفیت تولید، و از محل صرفه‌جویی در مصرف انرژی، صادرات و درآمدهای ارزی افزایش یابد که اثر مستقیمی بر رشد اقتصادی کشور دارد.
بااین‌حال، در بهره‌وری انرژی در کشور مشکل داریم و امسال تمرکز دولت، به‌ویژه وزارت نفت، در بحث بهره‌وری انرژی باید مشارکت مردم باشد.
همچنین می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی به‌ویژه در بهینه‌سازی مصرف انرژی و افزایش بهره‌وری تولید با هدف ازدیاد برداشت، و جلوگیری از هدررفت گاز در خطوط انتقال، جلوگیری از سوزاندن گازهای همراه و... استفاده کرد که همه این موارد می‌تواند به رشد بهره‌وری کمک کند.
با توجه به اهمیت بهینه‌سازی مصرف انرژی، دولت باید محور اصلی برای ادامه‌داربودن رشد اقتصادی نفت و گاز را تقویت و افزایش بهره‌وری قرار دهد تا رشد اقتصادی پارسال در این بخش تکرار شود. البته وزارت نفت دولت سیزدهم اقدام‌های مثبتی برای ایجاد بازار بهینه‌سازی انجام داده است که می‌توان به عرضه گواهی صرفه‌جویی گاز در بورس انرژی اشاره کرد.
نکته مهم آن است که در صورت مشارکت بیشتر مردم درجهت جذب سرمایه‌گذاری و حضور بخش خصوصی، با کاهش هدررفت انرژی، رشد اقتصادی بخش نفت و گاز محقق خواهد شد. درواقع تکرار رشدهای درخشان نفت و گاز در ایران قابل دسترسی است، اما بستگی به سیاست‌گذاری‌ها در این بخش دارد.
برای جلوگیری از خام‌فروشی و تکمیل زنجیره ارزش در این صنعت با هدف افزایش بهره‌وری، کدام اقدام را مؤثر می‌دانید؟
استفاده از ظرفیت مینی‌ریفاینری‌ها (واحدهای کوچک پالایشی) می‌تواند به کاهش خام‌فروشی در کشور کمک کند.
موضوع دیگر، بهره‌برداری از پتروپالایشگاه‌ها در کشور است. قانون احداث پتروپالایشگاه‌ها از سال ۱۳۹۸با قانون تنفس خوراک و با هدف توسعه زنجیره ارزش صنعت نفت وارد مرحله‌ای تازه شد.
البته درعمل تا دولت سیزدهم اقدامی عملی در این زمینه نشد و اکنون نیز احداث این واحدها باید شتاب بیشتری بگیرد. نکته مهم آن است که عمده فناوری پتروپالایشگاه‌ها در اختیار کشور چین است و می‌توانیم با تهاتر نفت با فناوری، توسعه پتروپالایشگاه‌ها را سرعت دهیم؛ زیرا براساس قانون برنامه هفتم توسعه، امکان تهاتر ۱۵۰ هزار بشکه نفت با تجهیزات و فناوری پتروپالایشگاه‌ها وجود دارد.
اهمیت این موضوع آنجاست که احداث پتروپالایشگاه‌ها مهم‌ترین راهکار برای رسیدن به زنجیره کامل ارزش در صنعت نفت است تا افزون بر تولید فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی را نیز تولید و وارد بازار مصرف کنند و از این راه سود بیشتری به دست آورند.
اکنون سهم محصولات پالایشی و سوختی از نفت خام و میعانات گازی در کشور بسیار بیشتر از محصولات پتروشیمی است و این در حالی است که محصولات شیمیایی و پتروشیمیایی شاخه بزرگ‌تر، جدی‌تر، متنوع‌تر و غیرقابل تحریم‌تری در صنعت نفت هستند و ساخت پتروپالایشگاه می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد.
۱.۵ میلیون بشکه ظرفیت برای ساخت پتروپالایشگاه‌ها در کشور وجود دارد؛ بنابراین اگر با بازارسازی‌های بین‌المللی ظرفیت تولید نفت به ۴.۵ میلیون بشکه در روز برسد، با تکمیل ساخت پتروپالایشگاه‌ها، امکان تولید نفت خام و میعانات گازی تا ۶ میلیون بشکه در روز وجود خواهد داشت.
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟