به نقل از «مهر»

نقد رفتار حاکمان حق شهروندان است/ضرورت مصونیت منتقد

تاریخ انتشار: ۷ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۸۰۴۹۱۳

به گزارش خبرنگار مهر، انتشارات دانشگاه مفید کتاب «انتقاد دینی و سیاسی در قرآن و سنت» نوشته حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن موحدی ساوجی را با شمارگان ۳۰۰ نسخه، ۲۴۶ صفحه و بهای ۴۵ هزار تومان منتشر کرد.

مفهوم نقد یا critique هرچند خاستگاهی مدرن دارد، اما در تمدن اسلامی و در منابع اصلی و اصیل اندیشه اسلامی بارها به آن اشاره و تاکید شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در کلام‌الله مجید می‌توان نشانه‌هایی از مفهوم و ضرورت انتقاد را یافت و سیره معصوم (ع) نیز از این امر مستثنا نیست. «انتقاد» به عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر آزادی بیان، محک مناسبی برای سنجش مردمی بودن نظام‌های سیاسی است. در نظام اسلامی که در دو مرحله حدوث و بقا، نیازمند رضایت عمومی است، «نقد حاکمان» یا «نقد رفتار حاکمان»، حق شهروندان یا به نوعی تکلیف آنان به شمار می‌آید.

این حق و تکلیف که مستفاد از آموزه‌های دینی است، به وسیله افراد به صورت مستقل یا در قالب تشکل‌های مدنی و احزاب سیاسی یا در ساختار نهادهای سیاسی قابل اعمال است و نظام اسلامی، به تأمین و تضمین به کارگیری این حق از سوی شهروندان موظف است. نویسنده در این کتاب سعی کرده تا با واکاوی آیات و روایات ضرورت نقد و ضرورت احترام و رعایت حقوق منتقد را تبیین کند. در کتاب اثبات شده که منتقد از نظر اسلام دارای مصونیت است.

کتاب سه فصل به ترتیب با این عناوین دارد: «مبانی و کلیات»، «انتقاد در حوزه الهیات» و «انتقاد سیاسی». فصل نخست کتاب شامل دو مبحث مبانی و کلیات است. در مبحث مبانی دو گفتار بدین شرح ارائه شده: «حجیت سیره معصوم» و «نقش عرف و زمان و مکان در استنباط قوانین». در مبحث دوم نیز سه گفتار «مفهوم انتقاد»، «اهمیت انتقاد» و «دلایل دینی حق انتقاد» ارائه شده است.

فصل دوم کتاب شامل سه مبحث است: «ادله جواز انتقاد دینی»، «حقوق منتقدان دینی» و «حدود انتقاد دینی». در مبحث اول سه گفتار ارائه شده است: «آزادی بیان»، «کرامت ذاتی و شناسایی حقوق بنیادین برای انسان‌ها» و «سیره پیشوایان معصوم در مواجهه با مخالفان دینی». مبحث دوم شامل پنج گفتار کوتاه است: «کرامت انسانی منتقدان دینی»، «بهره مندی از حقوق قضائی»، «حرمت تعهدات با غیرمسلمانان»، «مدارا در اخذ مالیات» و «اهتمام به حقوق غیرمسلمانان». مبحث سوم نیز شامل دو گفتار است: «آزادی‌ها و حقوق مشروع دیگران، تنها حد آزادی انتقاد دینی» و «انتقاد دینی و چند حکم دینی».

فصل سوم کتاب نیز شامل چهار مبحث است: «ادله حق انتقاد سیاسی»، «حقوق منتقدان سیاسی»، «سازوکارهای انتقاد سیاسی» و «حدود انتقاد سیاسی». مبحث اول شامل هفت گفتار است: «حق تعیین سرنوشت سیاسی»، «ادله امر به معروف و نهی از منکر»، «ادله نصیحت ائمه مسلمین»، «ادله مشورت»، «نهی از استبداد و تأیید انتقاد»، «سیره و توصیه پیشوایان معصوم» و «سیره عقلا».

مبحث دوم از فصل سوم نیز شامل این سرفصل‌هاست: «عدم الزام منتقدان به بیعت یا همراهی»، «حق اجتناب از اطاعت کورکورانه»، «حق نظارت بر حاکمیت»، «برخورداری از مصونیت، حتی در فرض تجاوز از حدود انتقاد»، «اولویت منتقد در تصدی مناصب»، «رعایت کرامت انسانی منتقد»، «حرمت حریم خصوصی و پرده پوشی بر خطاها» و «تضمین حقوق اجتماعی منتقد سیاسی».

مبحث سوم از فصل سوم نیز شامل این گفتارهاست: «پیش بینی در ساختار سیاسی حکومت»، «احزاب مستقل»، «اجتماعات قانونی»، «رسانه‌ها و مطبوعات آزاد»، «حقوق و آزادی‌های سیاسی، ضمانت اجرای نظارت بر حاکمیت» و «نظارت مردم در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران».

نویسنده در بخشی از مقدمه خود بر این کتاب نوشته است: «انتقاد گاه در حوزه‌های صرفاً نظری و به ویژه دینی تحقق می‌یابد و گاه در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی نمایان می‌شود که می‌تواند از سوی متدینان به یک دین یا یک مکتب و موافقان یک نظام سیاسی و حاکمان آن و یا منتقدان صورت پذیرد. همچنین منتقد گاه در چهارچوب پذیرفته شده گام برمی‌دارد و گاه از این چهارچوب فراتر رفته، به حقوق انتقاد شونده تعرض می‌کند. در همه شکل‌های فوق نگاه قرآن و سنت قابل بررسی است و حدود و محدودیت‌های انتقاد کنندگان و انتقاد شوندگان یا حقوق آنها نیازمند تعریف و تبیین است.

همچنین مباحث دیگری چون: مبانی حق یا تکلیف بودن انتقاد از منظر قرآن و سنت، نگاه قرآن و سنت درباره انتقاد در دو حوزه دین و سیاست، چگونگی سازوکارهای انتقاد و نیز تضمین‌ها و مصونیت‌های پیش بینی شده برای منتقد بر اساس قرآن و سنت در این کتاب بیان و فرضیه‌های زیر مطرح شده است:

یک: با توجه به مبانی کتاب و سنت، انتقاد با دو حیثیت، هم حق و هم تکلیف به شمار می‌آید.

دو: انتقاد حوزه‌های مختلف بشری را دربر می‌گیرد و به ویژه در دو حوزه دین و سیاست، مورد توجه قرآن و سنت معصومان (ع) قرار گرفته است.

سه: از آموزه‌های کتاب و سنت می‌توان استفاده کرد که اسلام در تعامل فعال با عقل و تجربه بشری، در حوزه‌های مختلف برای اصل انتقاد دارای برنامه است.

چهار: از منظر کتاب سنت به نظر می‌رسد، منتقد در مرحله اختیار، اجرا و عمل از مصونیت برخوردار است، هرچند در حوزه تشریع الهی در برابر خداوند مسئول است و نباید از مرزهای شریعت فراتر رود.»

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسن موحدی ساوجی، استادیار گروه الهیات دانشگاه مفید قم است. «دین و جمهوریت»، «امکان فقهی‌-‌حقوقی تبدیل مجازات‌های اسلامی»، «همگرایی اسلامی در قرآن کریم» و «مناسبات انسانی در قرآن کریم» از دیگر کتاب‌های منتشر شده اوست.

کد خبر 5131311 محمد آسیابانی

منبع: مهر

کلیدواژه: تازه های نشر حکومت اسلامی نمایشگاه مجازی کتاب معرفی کتاب تازه های نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نهاد کتابخانه های عمومی کشور کتاب موسسه خانه کتاب و ادبیات ایران ترجمه رایزنی فرهنگی قاسم سلیمانی صنعت نشر نقد کتاب پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی کتاب و کتابخوانی انتقاد سیاسی انتقاد دینی قرآن و سنت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۸۰۴۹۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضرورت همدلی بین شوراها برای رفع مشکلات مردم

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی گفت: همدلی و همراهی شوراها در کنار اختلاف نظرها، موجب امیدواری مردم و رفع مشکلات آن‌ها می‌شود.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از خراسان جنوبی، سید محمدرضا طالبی امروز _نهم اردیبهشت_در مراسم روز شوراها در شهرستان خوسف با بیان اینکه موضوع مشورت و شورا از جایگاه بسیار ارزنده‌ای در اسلام برخوردار است، اظهار کرد: از آیات و روایات، قانون اساسی و فرمان امام راحل و نقشی که شوراها به خوبی در سطوح مختلف روستا، بخش، شهر و استان ایفا می‌کنند می‌توان به جایگاه این نهاد پی برد.

وی با بیان اینکه در قرآن سوره‌ای تحت عنوان شوری داریم، افزود: در آیه ۳۸ سوره شوری، مشورت و شورا را هم‌زمان در کنار دعوت بندگان به اسلام داریم و در ادامه آیه مشورت و شورا در کنار اقامه نماز و انفاق آمده است.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی با ذکر این نکته که قانون اساسی ما برگرفته از آیات و روایات و شرع مقدس است، یادآور شد: اصل ۱۰۰ قانون اساسی بر این موضوع تأکید دارد که شوراها به منظور پیشبرد امورات اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی در روستا، بخش، شهر و استان شکل بگیرد تا مددکار مردم در پیگیری مشکلات باشند.

طالبی با اشاره به فرمان حضرت امام خمینی (ره) در نهم اردیبهشت سال ۱۳۵۸ مبنی بر تشکیل شوراها گفت: رهبر معظم انقلاب هم در راستای زنجیره دولت‌سازی، از شوراها نام می‌برند و شوراها را مکملی برای ساختن دولت اسلامی برای رفع مشکلات مردم و حاکمیت مردم بر سرنوشت خودشان معرفی می‌کنند.

وی با بیان اینکه ما انتخابات‌های زیادی از جمله ریاست جمهوری، خبرگان رهبری، مجلس شورای اسلامی و شوراهای شهر و روستا را داریم، افزود: برخلاف تبلیغات مسموم دشمن که می‌خواهند نظام ما را در دنیا استبدادی قلمداد کنند، ما به‌طور میانگین هر سال یک انتخابات مهم داریم که نشان از مردم سالاری دینی در نظام مقدس جمهوری اسلامی است.

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استاندار خراسان جنوبی به روحیه جهادی مسئولان در پاسخگویی به مردم اشاره کرد و گفت: مسئولان باید به‌صورت شبانه‌روزی پاسخگوی مردم باشند و محور عمل ما هم قانون باشد.

طالبی با بیان اینکه برخی قانون شکنان قانون را زیر پا می‌گذارند، افزود: قانون باید به نفع مردم تفسیر شود نه اینکه آن را زیر پا بگذاریم، بارها بر این موضوع در شورای اداری تأکید شده لذا مسئولان باید به آن اهتمام ویژه‌ای داشته باشند.

معاون استاندار خراسان جنوبی بر همراهی اعضای شوراهای اسلامی تأکید کرد و گفت: شوراها برای اینکه عملکرد بهتری داشته باشند و موجب امیدواری مردم شود باید همدل و همراه باشند، اختلاف نظرها طبیعی است اما نباید به بطن جامعه کشیده شود.

وی با بیان اینکه مسائل سیاسی و جناحی و یا حزبی نباید در امورات کاری شوراها و رفع مشکلات مردم تأثیر بگذارد، افزود: اعتبارات دولتی شوراها بسیار محدود است اما تهیه درآمد از هر طریقی درست نیست.

طالبی گریزی به انتخابات پیش رو در خراسان جنوبی زد و گفت: در مرحله اول انتخابات مجلس، اعضا به خوبی عمل کردند و ما تخلف خاصی را مشاهده نکردیم، در مرحله دوم هم همین انتظار است.

وی به چهار اصل مشارکت، سلامت، رقابت و امنیت انتخابات اشاره کرد و گفت: اظهار نظر بر له یا علیه هر کاندیدایی درست نیست و طبق ماده قانونی انتخابات، شوراهای اسلامی هم همانند سایر مسئولان نباید از کاندیدی طرفداری و یا دست به تخریب کاندیدی بزنند.

معاون استاندار خراسان جنوبی با اشاره به اقدامات دولت سیزدهم در ۲ سال گذشته گفت: اقدامات بزرگی در منطقه، استان و کشور انجام شده و وظیفه ما بررسی و حل مشکلات مردم است، در حوزه تصمیم‌گیری اجرایی در استان همیشه بر توزیع عدالت و نظارت بر آن تأکید شده است.

طالبی گفت: به شهرستان خوسف توجه خوبی شده اما در جاهایی که نارسایی و کمبود بیشتر است باید ویژه توجه کرد و با اولویت بندی، مسائل و مشکلات را رفع کرد.

کد خبر 748882