به نقل از «قدس آنلاین»

عصر امام رضا (ع) دوران شکوفایی تمدن اسلامی است

تاریخ انتشار: ۵ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۰۷۱۳۶

در قرن چهارم هجری عصر امامت امام رضا(ع)، تمدن و فرهنگ اسلامی به اوج خود رسید. هر چند این دوره حساسیت ویژه‌ای داشت، از یک سو عباسیان با هدف بی‌اعتبار کردن علویان شبهاتی را به دین و فرهنگ اسلامی وارد می‌کردند و از سوی دیگر فرقه‌های کلامی مختلف پا به عرصه فرهنگ اسلامی گذاشته بودند.

در چنین شرایطی امام رضا(ع) با شیوه‌های جدید، نبرد با این انحرافات را دنبال می‌کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

برای بررسی این مبحث مهم به سراغ حجت‌الاسلام محمدرضا رنجبر رفتیم تا دیدگاه‌های این استاد حوزه و دانشگاه را در این مورد جویا شویم.

عصر امام رضا(ع) را دوران طلایی تمدن اسلامی می‌دانیم؛ در این مورد چه نظری دارید؟

بله، در تاریخ ثبت شده که بهترین دوران گسترش فرهنگ و تمدن اسلامی، عصر حضرت رضا(ع) است. در بررسی شرایط قرون پیش می‌بینیم خلافت امویان مبتنی بر جمعیت عربی بود، یعنی بیشتر جنبه سخت‌افزاری فتوحات اسلامی را در نظر داشت. بنابراین شاید بتوان گفت امویان به نحوی مانع گسترش تمدن اسلامی بودند. اما بیشتر عناصر عباسیان مبتنی بر افراد غیرعرب و ایران بود. بنابراین قرن چهارم، یعنی زمان حکومت مأمون عباسی بیشتر فتوحات نرم‌افزاری بود و اسلام بر تمدن و اندیشه ملل مفتوحه تأثیر گذاشت. نکته دیگر اینکه مأمون بیشتر از خلفای پیش از خود به مسائل عقلی و فلسفی علاقه داشت و علما را از نقاط مختلف گرد می‌آورد و حتی در بیت‌الحکمه کتاب‌هایی را از علوم مختلف ترجمه می‌کرد.

  مأمون از ایجاد این نهضت علمی چه اهدافی را دنبال می‌کرد؟

از مهم‌ترین دلایل این مسئله گسترش زندیقی‌گری در دوران عباسی بود، به طوری که مهدی عباسی بیشترین کشتار را در مورد زنادقه انجام داد. اما خلفای عباسی دریافتند با کشتار به جایی نمی‌رسند، بنابراین به عقل‌گرایی رو آوردند، زیرا تصور می‌کردند معتزله می‌تواند پاسخگوی زنادقه باشد. همچنین مأمون با حمایت از معتزله در پی مقابله با امام هشتم(ع) بود تا با تشکیل جلسات در مناظره به نوعی برای حضرت رضا(ع) رقیب‌تراشی کند. حتی نقل شده یکی از علل تشکیل نهضت ترجمه، منحرف کردن اذهان مردم از ائمه(ع) بوده است.

  حضرت رضا(ع) در این نهضت چه نقشی داشت؟

حضرت در شکوفایی عقل‌گرایانه معارف و عقاید اسلامی نقش بسیار مهمی داشت به طوری که با توجه به کم شدن تعداد بزرگان و علما و جوان بودن این اسلام در مقابل سایر ادیان، اگر حضور پربرکت ایشان نبود معلوم نبود با این هجمه‌ای که به جهان اسلام وارد می‌شد، چه بر سر اسلام و مسلمین می‌آمد.

بنابراین امام(ع) از یک سو با ارائه دلایل متقن و عقلی، معارف اسلامی را توجیه و اثبات و از سوی دیگر معتزله را که دارای افکار عقل‌گرایی افراطی بودند با بیان عقل‌گرایانه کنترل می‌کرد.

  مناظره‌های امام رضا(ع) چه نقشی در تعدیل فرقه‌های فکری آن زمان داشت؟

مناظره‌های امام(ع) به دو دسته تقسیم می‌شد. مناظره با گروه داخلی که همان فرقه‌های اسلامی بود و گروه خارجی که با علمای سایر ادیان صورت گرفت.

مهم‌ترین مباحث مناظره‌های امام رضا(ع) در مواجهه با دانشمندان غیرمسلمان اثبات توحید خدا، نفی شبهه، جبر و اثبات نبوت پیامبر اکرم(ص) و در مواجهه با فرقه‌های اهل سنت، اثبات امامت امیرالمؤمنین(ع) و الهی بودن امامت ایشان بود. امام با فرقه‌های گوناگون شیعه، به‌ویژه واقفی‌ها که فقط معتقد به هفت امام بودند مناظرات بسیاری داشت تا جایی که شیعه را به دو گروه واقفیه و اثنی‌عشریه تقسیم کرده و می‌گویند: شیعیانی که به امامت حضرت رضا(ع) معتقدند اثنی عشریه و قطعیه هستند زیرا فردی که امامت ثامن الحجج(ع) را بپذیرد در واقع ۱۲ امام را پذیرفته است. همچنین در مناظره‌های امام جلو فرقه‌گرایی در آیین تشیع گرفته شد. 

نقش آزادی بیان را در فضای حاکم بر عصر امام رضا(ع) چطور ارزیابی می‌کنید؟

هر چند آزادی بیان در فرهنگ آن‌ها بود، اما به هر حال اوضاع جامعه نیز در فعالیت‌های آن‌ها تأثیر داشت. در دوران امام رضا(ع) تا حدی از فشارها کاسته شده بود زیرا هارون، خلیفه عباسی که امام کاظم(ع) را به شهادت رسانده بود تصمیم نداشت فرزند ایشان را هم در تنگنا قرار دهد.

 پس از هارون و در دوران پنج ساله حکومت امین، جنگ‌های او و برادرش مأمون بر سر خلافت فرصت خوبی برای فعالیت حضرت رضا(ع) ایجاد کرد و پس از حضور امام رضا(ع) در ایران هنگام خلافت مأمون، تمدن اسلامی پیشرفت بسیاری پیدا کرد.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: امام رضا ع تمدن اسلامی مناظره های امام تمدن اسلامی حضرت رضا ع امام رضا ع عصر امام

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۰۷۱۳۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حمیدی‌فر: در نسل چهارم دانشگاه‌ها دنبال تمدن‌سازی هستیم

به گزارش خبرنگار خبرگزاری علم و فناوری آنا، فاطمه حمیدی‌فر رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی در جمع مدیران گروه رشته‌های علوم تربیتی، تکنولوژی آموزشی، آموزش مجازی کشور که در دانشگاه آزاد اصفهان برگزار شد، دانشگاه مطلوب در نسل چهارم را دانشگاه جامعه‌محور و تمدن‌ساز توصیف کرد.

وی عنوان کرد: جامعه دانشگاه آزاد اسلامی سراسر از نظراتی است که اتفاقات ویژه‌ای را رقم خواهد زد و این نشست‌ها به نظارت و بازبینی شرایط محیطی و ارائه نظرات موثر کمک خواهد کرد.

رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: امام راحل توجه بسیاری به بحث تربیت و آموزش همراه با تربیت در جامعه داشتند و افرادی در مقام معلمی و استادی باید باشند که در کنار آموزش، مسائل اعتقادی و ارزشی را به نسل جوان ما انتقال دهند.

حمیدی‌فر ادامه داد: ما در جامعه‌ای که دچار شرایط بین نسلی و سیاسی و اطلاعاتی است، قرار داریم و با خانواده‌هایی نوین و مدرن مواجه هستیم که نسبت به گذشته تغییرات بنیادین داشته زیرا جایگاه پدر و مادر به مهد کودک‌ها داده شده است و در این مقطع باید نهادهای آموزشی رویکرد قوی‌تر و محکم‌تری داشته باشند.

وی بیان کرد: نظام‌های ما در دانشگاه آزاد از قبیل نظام‌های علمی، فرهنگی و فناوری است که همه حول نظام تربیتی بوده و متصدی جریانات قوه عاقله است و اگر ما هدف‌های دانشگاه را دنبال کنیم، باید بتوانیم جریانی در حوزه علم بسازیم و انتظار می‌رود که این نظام به جامعه کارآمد و دانا منتج شود.

رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی ابراز کرد: در نظام فرهنگی ما نیز با توجه به جریانات ارزشی و اعتقادی، جامعه فرهیخته را تربیت کنیم و در نظام فناوری دانایی، متربیان دانشجو و دانش‌آموز را به توانایی آنها در جامعه تبدیل کنیم.

حمیدی‌فر تبیین کرد: راهبردهای اصلی دانشگاه برای تربیت شهروند متخصص، متعهد و خلاق، ایجاد نوآوری‌ها در راستای نیازهای جامعه است و تربیتی را ایجاد کند که دانشجوی فارغ‌التحصیل ما موثر در جامعه باشد و دانشگاه سرآمدی باشد که از انسان‌سازی به جامعه‌پردازی برسد.

وی خاطرنشان کرد: دانشگاهی که می‌خواهد محیط تعلیم و تربیت باشد، باید بسترهای این مسئله را بسازد و فرهنگ این جریان را ایجاد کند و از این طریق، پیاده سازی کند و این نیازمند همراهی متولیان امر تربیت از جمله شما مدیران گروه است.

 رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: ما در گذشته با دانشگاه آموزش‌محور همراه بودیم، اما در نسل دوم دانشگاه‌ها، واحد‌ها وارد دانشگاه آموزشی و پژوهشی شدند و در نسل سوم، شرکت‌های دانش‌بنیان ایجاد شد و دانشگاه در ارتباط با صنعت جریان‌ساز شد که عرضه دانش مهم بود اما در نسل چهارم دانشگاه ها، به دنبال دانشگاه جامعه محور هستیم تا از این جامعه‌پروری به یک جریان تمدن‌ساز و تربیت افراد متعهد و اخلاق مدار و ارزشی برسیم.

حمیدی‌فر عنوان کرد: دانشکده‌های تعلیم و تربیت باید در حوزه‌های آموزش، پژوهش و تربیت در چارچوب‌های اسلامی باشد تا جریانات دانشی و عملیاتی را در زیست بوم ایرانی و اسلامی برده و به همه ذی‌نفعان جهت دهد برای اینکه جریان‌ساز باورهای‌مان باشد.

وی تشریح کرد: ما امروز با چهار چالش در جریان تعلیم و تربیت مواجه هستیم؛ نخست آنکه فقر نگاه جامعه به نظام تعلیم و تربیتی است، چرا که تاکنون تاکید ویژه‌ای بر این مبنا نبوده است و هنوز در رشته‌های تربیتی شاهد کرسی نظریه‌پردازی نیستیم.

رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی افزود: چالش دیگر، ضعف نظام منسجم بومی و اسلامی به مسائل تربیتی و آموزشی است و جنس دروس نظام‌های آموزشی ما در کشور، متناسب با تعلیم و تربیت نیست و سیاست واحدی در این زمینه برای اقدام وجود ندارد.

حمیدی‌فر تشریح کرد: چالش بعدی، نیاز مبرم به ظرفیت‌های کاربردی در تربیت حرفه‌های مرتبط با حوزه تعلیم و تربیت است و گاهی دانش آموختگان ما تنها به صورت نظری با این حوزه آشنا هستند و فضای آموزش و تربیت را تجربه نکرده اند؛ چالش چهارم هم فقدان مدل‌سازی و شاخص‌سازی برای ارزیابی فعالیت‌های آموزشی و تربیتی است و جریانات آموزشی و پژوهشی هر کدام روال خود را پیش می‌برد و شاخصی برای ارزیابی در این زمینه وجود ندارد.

وی افزود: رسالت ما این است که زمینه‌های لازم برای ارتقای دانش، تولید علم و نظریه‌پردازی در حوزه تعلیم و تربیت را فراهم کرده، سپس الگوی مناسب برای تربیت، توانمندسازی و ارتقای شایستگی‌های عمومی، تخصصی و حرفه‌ای منابع انسانی مورد نیاز را طراحی و اشاعه دهیم.

 رئیس امور دانشکدگان تعلیم و تربیت اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: رسالت دیگر ما، توسعه زمینه پژوهندگی و تقویت روحیه پژوهشی و گسترش دانش، بینش و مهارت‌های منابع انسانی در مدارس و دیگر محیط‌های آموزشی و سپس پایش و رصد مستمر تحولات علمی و فرآیندها در نظام تربیتی و آموزش و پرورش است.

حمیدی‌فر یادآور شد: آخرین رسالت ما، فراهم کردن زمینه‌های لازم برای تولید، گسترش و توسعه فناوری‌ها، نوآوری‌ها و خدمات آموزشی و تربیتی مبتنی بر آموزه‌ها و تعالیم قرآن کریم و اهل بیت(علیهم‌السلام) است.

انتهای پیام/