روایت کتابی از روابط سیاسی و اقتصادی ایران و آلمان در دوره رضاشاه

کتاب سیاست خارجی آلمان و ایران دوره رضاشاه نوشته رشید آرمین خطیب شهیدی، ترجمه شهلا طهماسبی که به تازگی از سوی انتشارات ققنوس منتشر و راهی بازار نشر شده، به قول یکی از استادان دانشگاه آکسفورد (استفانی کرونین): پژوهشی عالی درباره موضوعی مهم است که تا به حال به آن توجه نشده بود.

این کتاب براساس بررسی آرشیوهای آلمان نوشته شده که به تازگی در دسترس قرار گرفته و بر روابط آلمان به رهبری آدولف هیتلر و ایران به رهبری رضاشاه پرتو می‌افکند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

گزارش این کتاب از بانک ملی ایران بسیار خاص و در عین حال حاوی گنجینه‌ای از اطلاعات مربوط به تاریخ سیاسی و اقتصادی ایران بین دو جنگ جهانی است که برای خواننده تازگی دارد.

در یادداشت مترجم کتاب آمده است: در سفر اول ناصرالدین‌شاه به اروپا ۱۲۵۲ ه.ش در برلین بین دو دولت معاهده دوستی و کشتیرانی امضا شد. در این زمان دولت ایران به سبب اعطای امتیاز رویتر انگلیسی تحت فشار روسیه قرار گرفته بود و به ارتباط با یک دولت سوم نیاز داشت. از این رو در قرارداد مزبور ماده‌ای گنجانده شد که اگر ایران دچار اختلاف و مناقشه با دولتی شد، آلمان در صورت تقاضای کمک ایران از آن حمایت خواهد کرد. اما انتظارات ایران به سبب برقراری روابط دوستانه بین روسیه و آلمان محقق نشد. قرارداد اتحاد دو جانبه سال ۱۲۵۸ ه.ش دو دولت نیز تغییری در اوضاع  به وجود نیاورد. در بهار ۱۲۶۴ ه.ش آلمان و ایران در تهران و برلین وزارت مختار تاسیس کردند. در پاییز محسن‌هان معین‌الملک برای درخواست چند مربی نظامی و یک مشاور اداری از بیسمارک به آلمان اعزام شد و دو افسر بازنشسته به صورت غیردولتی استخدام کرد. در سال ۱۲۷۵ ه.ش در ابتدای دوره سلطنت مظفرالدین‌شاه دولت ایران از آلمان تقاضای وام کرد و برای جلب توجه آن پیشنهاد احداث راه‌آهن تهران-خانقین را داد، اما آلمان به سبب اعتراض شدید روسیه توجهی نشان نداد و ایران را به سرمایه‌گذاران و بانک‌های خصوص ارجاع داد.
 
محوریت بحث و تمرکز این کتاب ارائه تصویری از سیاست خارجی آلمان و کنش‌های اقتصادی این کشور در مواجهه با ایران در فاصله جنگ اول و دوم جهانی است؛ این بررسی به مدد تجزیه و تحلیل وقایعی ممکن شده است که در منابع دست‌اول آلمانی ثبت و بخش اعظم آن چندی پیش پس از اتحاد آلمان طبقه بندی شده و در دسترس قرار گرفته‌اند.

این پژوهش نشان می‌دهد که پس از جنگ جهانی اول، بانک ملی ایران به مثابه وسیله‌ای مطلوب برای تامین هدف استراتژیک آلمان که ایجاد پایگاه در ایران بود به کار گرفته شد. انگیزه اصلی آلمان از فعالیت در بانک ملی استفاده از آن به مثابه ابزاری برای گسترش منافع ملی خود در ایران بود، چون آلمان برای نفوذ اقتصادی در ایران می‌بایست روابط تجاری مستحکم و سودآوری با آن برقرار می‌کرد. در عین حال روشن می‌شود که بانک ملی ایران، آلمان را به ابزار توسعه مشارکت سیاسی و کسب اقتدار در حوزه منافع قدرت‌های مسلط در منطقه یعنی بریتانیا و روسیه مجهز کرد.

سیاست خارجی آلمان و ایران دوره رضاشاه در هشت سرفصل به شکل زیر تدوین شده است: «ایران، فضای بین‌المللی، و رویکرد اقتصادی آلمانی‌ها»، «سیاست خارجی آلمان در مورد ایران»، «روابط خارجی و اقتصادی آلمان در ایران: بسط این‌روابط و نقش بانک ملی»، «چالش‌های سیاست خارجی آلمان در مورد ایران و بانک ملی»، «مناقشه درباره بانک ملی ایران و پایان دوره تیمورتاش»، «قضیه لیندنبلات و بانک ملی»، «تقدم روابط سیاسی آلمان بر نفوذ اقتصادی در ایران» و «نتیجه‌گیری».

رشید آرمین خطیب‌شهیدی نویسنده کتاب سیاست خارجی آلمان و ایران دوره رضاشاه، دارای مدرک دکترای فلسفه از دانشگاه آکسفورد است و در نگارش این‌اثر از هم‌کلاسی‌ها و هم‌دوره‌ای‌های خود در این‌دانشگاه بهره برده است. او این‌کتاب را براساس تحقیقات تز دکترای خود (۱۹۹۹_۱۹۹۳) نوشته و برای این‌کار از حدود ۱۲۰ هزار صفحه سند آلمانی استفاده کرده است.

به گفته وی، موضوع این‌کتاب، بررسی سیاست خارجی آلمان در مورد ایران و نفوذ اقتصادی آن بر این‌کشور در فاصله دو جنگ جهانی، و تجزیه و تحلیل وقایعی است که در منابع دست‌اول آلمانی ثبت‌ شده‌اند و بخش اعظم آن‌ها، چندی پیش، پس از اتحاد آلمان طبقه‌بندی شده و در دسترس عموم قرار گرفتند.

در بخشی از این کتاب با عنوان سیاست خارجی آلمان در مورد ایران تا پیش از جنگ جهانی دوم (ص۱۹۴) می خوانیم:

مبالغه نیست اگر بگوییم سیاست خارجی آلمان در مورد ایران در دوره مورد بحث راه درازی طی کرده است. به نظر می آم که تتا پیش از جنگ جهانی دوم هر دو کشور از نظر سیاسی همفکری می کردند و روابطشان بر احترام و اعتماد متقابل استوار بود. در سال ۱۹۳۸م/۱۳۱۷ ه.ش اسمند، وزیر مختار آلمان در ایران، دو علت موثر سیاسی برای این پیشرفت برشمرد. اول، آلمان شریک مقبولی برای ایراان بود و احساس می کرد با آن تاریخ و فرهنگ مشترک دارد.

دوم، تمجید و تحسین رضاشاه از سیاست‌های هیتلر که آن را الگویی می دانست برای کارهایی که در ایران و جامعۀ آن پیش رو داشت. برخورد کاملا دوستدانه ای که رجال آلمانی ماانند شاخت در ایران دیدند گواه انکارناپذیر روابط خوب دو کشور بود.

کتاب سیاست خارجی آلمان و ایران دوره رضاشاه نوشته رشید آرمین خطیب شهیدی با ترجمه شهلا طهماسبی در ۲۳۹ صفحه، شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه و بهای ۴۸ هزار تومان از سوی انتشارات ققنوس منتشر شد.

برچسب‌ها کتابخانه ایرنا نهاد كتابخانه های عمومی کشور رضا خان آلمان کتاب کتابخوانی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: کتابخانه ایرنا نهاد كتابخانه های عمومی کشور رضا خان کتابخانه ایرنا نهاد كتابخانه های عمومی کشور رضا خان آلمان کتاب کتابخوانی اخبار کنکور بانک ملی ایران جنگ جهانی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۲۹۵۵۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ایران و عراق در مبادلات اقتصادی از ارز ملی استفاده کنند

معاون اول رئیس جمهور در دیدار با وزیر تجارت عراق گفت: روابط دوستانه،‌ عمیق و تاریخی دو کشور ایجاب می‌کند که در تبادلات تجاری و اقتصادی، به جای استفاده از ارز کشور ثالث، از پول ملی خود استفاده کنیم. - اخبار سیاسی -

به گزارش حوزه دولت خبرگزاری تسنیم، محمد مخبر معاون اول رئیس‌جمهور ظهر امروز دوشنبه در دیدار سلمان الغریری وزیر تجارت عراق، با بیان اینکه توفیقات دولت و ملت عراق همواره برای جمهوری اسلامی ایران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است اظهار امیدواری کرد روز به روز شاهد افزایش توفیقات و رفاه مردم دو کشور باشیم.

مخبر: ایران به دنبال روابط برد برد با کشورهاست مخبر با تاکید بر لزوم گسترش مناسبات اقتصادی و ارتقاء سطح همکاری‌های تجاری جمهوری اسلامی ایران و عراق گفت: روابط تهران و بغداد نزدیک، مستحکم و صمیمانه است و اتحاد دو کشور مایه ضرر و زیان و ترس دشمنان و نقطه امیدواری و رفاه دو ملت است و مردم دو کشور طعم شیرین این اتحاد را در گسترش مناسبات اقتصادی فیمابین خواهند چشید.

وی همچنین لازمه توسعه مناسبات اقتصادی ایران و عراق را تسهیل همکاری بخش خصوصی دو کشور دانست و افزود: بخش خصوصی ایران به دلیل روابط صمیمانه دو کشور و همچنین وجود عتبات عالیات، انگیزه بالایی برای فعالیت در عراق دارند که لازم است کمیسیون همکاری‌های مشترک، موانع پیش روی توسعه مراودات تجاری فی مابین را شناسایی و نسبت به رفع این مشکلات اقدام کند.

معاون اول رئیس‌جمهور با تاکید بر اینکه ایران و عراق باید در مبادلات اقتصادی از ارز ملی خود استفاده کنند تصریح کرد: روابط دوستانه،‌ عمیق و تاریخی دو کشور ایجاب می‌کند که در تبادلات تجاری و اقتصادی، به جای استفاده از ارز کشور ثالث، از پول ملی خود استفاده کنیم.

مخبر در بخش دیگری از سخنان خود از وعده صادق و پاسخ محکم جمهوری اسلامی ایران به رژیم اشغالگر قدس بعنوان یک نقطه تاریخی یاد کرد و اظهار داشت: امروز هیمنه آمریکا و اسرائیل با ایستادگی محور مقاومت کاملا در هم شکسته و علی رغم اینکه آنها تمامی امکانات خود را بسیج کرده‌اند نتوانسته‌اند به اهداف خود دست پیدا کنند به همین دلیل به کشتار زنان و کودکان در غزه روی آوردند.

وزیر تجارت عراق نیز در این دیدار ایران را سرزمین تاریخ،‌ تمدن و اندیشه توصیف کرد و گفت: بغداد به دنبال تقویت جدی در مناسبات تجاری با تهران است و این موضوعی است که نخست وزیر عراق نیز آن را به‌عنوان یک اولویت دنبال می‌کند.

سلمان الغریری با اشاره به وجود کالاها و محصولات ایرانی در عراق خاطر نشان کرد: عراق بازار خوبی برای کالاهای ایرانی است و ما همواره خواهان تقویت واردات محصولات ایرانی به عراق هستیم.

وزیر تجارت عراق از ایران بعنوان یکی از مهمترین شرکای تجاری خود یاد کرد و افزود: به‌عنوان وزیر تجارت عراق و رئیس طرف عراقی کمیسیون همکاری‌های مشترک دو کشور آمادگی دارم موانع و مشکلات پیش روی تجار ایرانی را برای توسعه فعالیت‌های خود در عراق مرتفع کنم.

انتهای پیام/