کاوش در باستانی‌ترین سکونتگاه های ایران
تاریخ انتشار: ۹ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۵۲۱۹۲
تمدن باستانی جیرفت از تمدن‌های مهم جنوب‌شرق ایران است. این منطقه منابع عظیم و شگفت‌آوری از آثار باستانی متنوع را در خود جای داده‌است.
کشف اخیر این تمدن در اوایل دهه ۸۰شمسی، بسیاری از معادلات باستان‌شناسان را دچار تحول کرد و مسیر تاریخ تمدن‌کهن شرق را تغییر داد.
تمدن جیرفت، تمدن عصر اولیه برنز در استان کرمان است که قدمت آن مطابق با کمترین آمار، به حدود ۴۳۰۰سال پیش باز می‌گردد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
تحقیق در این تمدن، طرحی نسبتا جدید و یک پروژه باستان‌شناسی چندملیتی است که تمدنی از پیش ناشناخته را در مجموعه‌ای از مکان‌های تازه کشف‌شده در استانهای سیستان‌وبلوچستان و کرمان، به‌ویژه تپه کنارصندل نزدیک جیرفت در ناحیه هلیل‌رود، آشکار می‌سازد.
در دو دهه اخیر که این تمدن عظیم کشف شده‌است مطالعات باستان‌شناسی متعددی در محوطه تاریخی شهر قدیم جیرفت و تمدن هلیل رود از سوی باستان‌شناسان خارجی و داخلی مطرحی همچون دکتر یوسف مجیدزاده صورت گرفته‌است.
گفتنی است در حال حاضر یک تیم باستان‌شناسی به سرپرستی دکتر نصیر اسکندری در حال تعیین عرصه و حریم محوطه‌های باستانی کنار صندل جیرفت هستند.
آخرین خبرها پیش از انتشار این گزارش حاکی از این است که این روزها دوباره و بعد از وقفه ۱۳ ساله، کاوش در کنارصندل آغاز شده که قرار است دو ماه ادامه داشته‌باشد. به گزارش ایسنا، این از اولین اقدامات برای ثبت جهانی کنارصندل به شمار می‌رود.
در چندسال اخیر با تلاش‌های نادر علیدادی‌سلیمانی، کارشناس‌ارشد باستان‌شناسی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان، مطالعات مختلفی روی بخش های گوناگون حوزه باستانی هلیل رود صورت گرفته‌است.
وی درباره آخرین کاوش‌هایی که در این محوطه تاریخی انجام شده‌است به جام‌جم می‌گوید: شش فصل کاوش پیاپی در محوطه‌باستان‌شناسی کنارصندل جیرفت به‌سرپرستی دکتر مجیدزاده طی سال‌های ۸۱ تا ۸۶ صورت گرفت که نتایج بسیارخوبی دربرداشت و اخیرا نتایج این کاوش‌ها از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری منتشر شده‌است.
علیدادی سلیمانی با اشاره به اینکه یک‌فصل کاوش مشترک نیز در محوطه‌باستانی محطوط‌آباد به سرپرستی وی و ویداله، باستان‌شناس ایتالیایی صورت گرفته‌است، می‌افزاید: انجام چهارفصل کاوش باستان‌شناسی توسط دکتر حمیده چوبک در محوطه‌اسلامی شهرقدیم جیرفت، سه‌فصل کاوش باستان‌شناسی دوره نوسنگی توسط اینجانب در محوطه‌باستان‌شناسی گاوکش اسفندقه جیرفت، یک‌فصل کاوش در محوطه ورامین جیرفت، توسط دکتر اسکندری از دانشگاه جیرفت و همچنین یک‌فصل کاوش (دایر نگاری) در تپه تم‌گاوان جیرفت که در واقع آخرین کاوش ما در حوزه جنوب‌شرق است، از جمله اقدامات صورت‌گرفته در این محوطه‌بزرگ تاریخی است.
وی می‌افزاید: پیش از آن نیز کاوش‌هایی توسط بنده در محوطه‌هایی مثل قلعه منوجان در سال ۹۷ یا کاوش‌های محوطه‌باستان‌شناسی رمشک صورت گرفته‌بود.
این باستان‌شناس ادامه می‌دهد: از آخرین مطالعات صورت‌گرفته باستان‌شناسی در حوزه جنوب استان کرمان می‌توان به پنج‌فصل بررسی مشترک باستان‌شناسی ایران و آلمان به سرپرستی بنده و فلزنر، سرپرست هیات آلمانی اشاره کرد.
وی می‌افزاید: این بررسی‌ها یک کار مشترک در جنوب استان کرمان شامل شهرستان‌های جیرفت، عنبرآباد، فاریاب و بخشی از شهرستان کهنوج بود. مرحله‌پنجم این پروژه فروردین امسال به‌پایان رسید که خوشبختانه کار بسیار ارزنده‌ای در حوزه باستان‌شناسی جنوب‌شرق ایران بود و امیدواریم مرحله‌دوم این پروژه نیز با برچیده‌شدن ویروس کرونا در شهرستان‌های جنوبی ادامه یابد. این کارشناس‌ارشد باستان‌شناسی می‌گوید: امسال همچنین کاوش‌های لایه‌نگاری محوطه تم گاوان جیرفت که آخرین پژوهش‌های باستان‌شناسی جنوب کرمان به‌شمار می‌رود و دو دوره هزاره‌چهارم پیش از میلاد و دوره تاریخی منطقه را دربر می‌گیرد، منابع ارزنده‌ای را به جامعه باستان‌شناسی ارائه می‌کند.
در مسیر کامل کردن جدول کرونولوژی باستان شناسی
علیدادی سلیمانی تأکید می‌کند: خوشبختانه باید بگویم در سه‌فصل کاوش باستان‌شناسی که در محوطه گاوکشی اسفندقه صورت گرفت، مشخص شد این محوطه‌باستانی قدیمی‌ترین استقرارهای دائم انسانی در جنوب‌شرق ایران بوده‌است و دربردارنده مجموعه معماری بسیار زیبا و کم‌نظیری است که می‌توان با قطعیت گفت این استقرارها مربوط به هزاره هشتم پیش از میلاد و نزدیک به ۱۰هزار سال قبل بوده که تا هزاره‌هفتم پس از میلاد تداوم داشته‌است. همچنین با مطالعاتی که در محوطه ورامین شهرستان جیرفت صورت‌گرفته و با بررسی‌های مشترک یادشده به یک جدول زمانی دست پیدا کرده‌ایم که می‌توانیم بگوییم این جدول، دوره‌های استقرارهای انسانی در جنوب‌شرق ایران را ترسیم می‌کند. هر چند هنوز نیازمند بررسی و پژوهش باستان‌شناسی هستیم، اما نسبت به چند سال قبل خوشبختانه بخش‌های خالی این جدول زمانی را پر کرده‌ایم.
وی در ادامه می‌افزاید: آنچه اهمیت دارد این است که پروژه‌های باستان‌شناسی که تعریف می‌شود حتما باید برای مطالعه دوره‌های خلأ باشد و باید ببینیم این دوره‌های ناشناخته مانده کدام است و مطالعات خود را روی آنها متمرکز کنیم.
علیدادی سلیمانی امیدوار است این اتفاق صورت بگیرد تا بتوانند جدول کرونولوژی باستان‌شناسی جنوب‌شرق کشور را کامل کنند.
حفظ آثار و فصل‌جدید کاوش در انتظار تخصیص اعتبار
لزوم حفاظت مناسب از آثار و بناهای تاریخی که در کاوش‌های باستان‌شناسی از دل خاک این محوطه‌تاریخی بیرون آورده‌شده در برابر عوامل‌طبیعی و انسانی، همیشه از دغدغه‌های جدی باستان‌شناسان و دوستداران میراث‌فرهنگی است.موضوعی که نیازمند تخصیص اعتبار جداگانه و کافی از سوی سازمان میراث فرهنگی است.
سرپرست کاوش‌های باستان‌شناسی جیرفت با اشاره به اینکه پس از کاوش‌هایی که صورت می‌گیرد باید اعتباری برای حفاظت آثار معماری که طی کاوش‌ها نمایان می‌شود، اختصاص یابد می‌گوید: خوشبختانه طی سال‌هایی که من در پایگاه باستان‌شناسی جیرفت بودم با اعتباراتی که وجود داشت این اقدامات صورت گرفت و محوطه‌شهرقدیم جیرفت و کنارصندل حفاظت شد. اما همچنان از کمبود اعتبار رنج می‌بریم که امیدوارم با تخصیص‌اعتبار به‌وضعیت حفاظت از آن به بخشی از آثار معماری که بر اثر عوامل‌طبیعی آسیب دیده‌اند، رسیدگی شود.
این باستان‌شناس به مطالعات در دیگر شهرهای‌تاریخی کرمان اشاره‌می‌کند و می‌افزاید: امسال پنج‌فصل بررسی باستان‌شناسی در شهرستان‌های انار، قلعه‌گنج، کوهبنان، فهرج و راور انجام‌شده و منتظر تخصیص اعتبار برای آغاز دوره جدید پژوهش‌های باستان‌شناسی جنوب کرمان در سال آینده هستیم.
حکمت قاسم خانی - جام جم کرمان / روزنامه جام جم
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: تمدن جیرفت تپه کنارصندل باستان شناسی جنوب باستان شناسی جنوب شرق ایران محوطه باستان فصل کاوش
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۵۲۱۹۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آثار عیلامی در خطر تعرض است؟
پس از انتشار گسترده‌ٔ این ویدئو، اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان واکنش نشان داد و طی بیانیه‌ای اعلام کرد این ویدئو مربوط به کاوش‌های فصل پنجم در سال ۱۳۹۸ است و این بازنشر شیطنتی از سوی برخی افراد نامشخص بود.
آستانه‌ٔ حساسیت
آنچه دربارهٔ این خبر و واکنش‌های مربوط به آن نگاه‌ها را به خود جلب می‌کند، حساسیت و واکنش تند مردم نسبت به آثار تاریخی و هویتی بود که نشان می‌دهد میزان حساسیت مردم نسبت به این آثار در خوزستان بالاست. اما چرا منطقهٔ «جوبجی» در رامهرمز از توابع استان خوزستان مهم است؟
«جوبجی» منطقه‌ای است که از نیمه‌ٔ دوم سال ۱۳۹۷ فعالیت کاوش و نجات‌بخشی در آن توسط پژوهشگاه میراث‌فرهنگی شروع شد و بعداً با کشف چند تابوت در این منطقهٔ تاریخی در صدر اخبار قرار گرفت و هر روز دربارهٔ این منطقهٔ تاریخی و تابوت‌هایی که کشف شد، اخبار جدیدتری به گوش می‌رسید.
البته که شهرت جوبجی فقط به‌خاطر کشف این چند تابوت نبود، بلکه «جوبجی» همان محوطه‌ای است که گنجینهٔ معروفی از دل آن توسط باستان شناسان بیرون آمد.
گنجینهٔ طلایی و مفرغی حاکم عیلامی رامهرمز در روستایی به‌نام «جوبجی» است که در عملیات لوله‌کشی سازمان آب و برق خوزستان در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۶ کشف شد، متعلق به ۶۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد در تپهٔ باستانی «جوبجی» است.
بازار شایعات
هرچند در این میان برخی از خبرها حکایت از وجود مومیایی در این تابوت‌ها داشت، اما «میثم حسین‌زاده»، سرپرست هیئت کاوش نجات‌بخشی وقت محوطهٔ تاریخی «جوبجی»، وجود مومیایی را از اساس تکذیب کرد.
اما اخبار منطقهٔ «جوبجی» چگونه برجسته شد؟ ماجرا از این قرار بود که بیل مکانیکی کارگران لوله‌گذاری به دو تابوت عیلامی خورد و تاریخ ناشناخته با ۵۰۰ شیء طلایی و مفرغی پیش چشم همه گشوده شد.
البته این محوطه بارها مورد تهدید و تعرض قرار می‌گرفت؛ مدتی از سوی لوله‌ٔ انتقال آب و بعدها از طریق جاده‌سازی مورد تهدید قرار گرفته بود. پس از مدتی سکوت خبری دربارهٔ منطقهٔ «جوبجی» رامهرمز، این‌بار بازنشر ویدئویی قدیمی دوباره «جوبجی» را به بورس اخبار کشاند.
شیطنت درکار است
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان دراین‌باره با اشاره به ویدئویی که چندروز اخیر در چند کانال خبری منتشر شده است، به «پیام ما» گفت: «این ویدئو مربوط به مراحل کاوش‌های فصل پنجم در سال ۱۳۹۸ است.»
«سیدمحسن حسینی» اظهار کرد: «با صدور مجوز فصل پنجم کاوش از سوی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی کشور، هیئت باستان‌شناسی به‌منظور کاوش علمی و نجات‌بخشی در محل محوطهٔ تاریخی جوبجی حضور یافت که به‌دنبال آن، کاوش کاملاً علمی با حضور کارشناسان متخصص باستان‌شناس و مرمتگر انجام شد که حاصل این کاوش‌ها کشف تعدادی تابوت بود که در بعضی از آنها بقایای اسکلت انسانی وجود داشت.»
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان ادامه داد: «ازهمین‌رو، با حضور کارشناس مرمتگر در هیئت، اقدامات علمی و مرمتی اولیه روی تابوت‌ها و اسکلت‌ها انجام شد و سپس با ساماندهی اصولی، همهٔ تابوت‌ها به‌منظور اقدامات بعدی از جمله مستندنگاری و مرمت، به کارگاه و آزمایشگاه پایگاه میراث‌جهانی منتقل شدند که در محیط آزمایشگاهی و کاملاً علمی مطالعات و اقدامات حفاظتی انجام شد و در حال حاضر نیز این تابوت‌ها در انبار قرار دارند و به‌محض راه‌اندازی موزه باستان‌شناسی رامهرمز، همهٔ اشیا و تابوت‌ها به موزهٔ رامهرمز انتقال خواهند یافت.»
او افزود: «از آغاز کار دولت سیزدهم، حفظ و حراست از اموال و اشیای ملی در اولویت کار میراث‌فرهنگی قرار گرفته است و در سال جدید هم به‌منظور ساماندهی این تابوت‌ها و نیز اشیا و اموال فرهنگی پنج شهرستان دیگر، تأمین اعتبار انجام داده‌ایم.»
حسینی با اشاره به ویدئوی منتشرشده دربارهٔ نابودی اسکلت‌های کشف‌شده در جوبجی گفت: «بعد از گذشت پنج سال دوباره این فیلم که در زمان خود پاسخ داده شده بود، بازپخش شده است.»
او افزود: «در هر هیئت کاوش باستان‌شناسی حداقل یک نفر مرمتگر و یک نفر استخوان‌شناس وجود دارد که اقدامات و موارد حفاظتی اولیه را روی اشیای مکشوف انجام می‌دهند.»
معاون میراث‌فرهنگی خوزستان بیان کرد: «اشیا و اموال حاصل از کاوش‌های جوبجی در محل استاندارد و مخزن امن قرار دارند. بخشی از کشفیات هم در مجهزترین آزمایشگاه‌های میراث‌فرهنگی کشور توسط کارشناسان مرتبط و مجرب در دست بررسی هستند.»
«جوبجی» اردیبهشت سال گذشته هم در صدر اخبار قرار گرفته بود؛ هجوم کامیون‌ها و تریلرهای معدن‌کاوان به جادۀ ممنوعۀ جوبجی، مشهور به جادۀ رودخانه که البته همان زمان «فاطمه داوری»، مدیر اداره‌کل حفظ و احیای بناها، بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی کشور، به «پیام ما» گفته بود رفت‌وآمد کامیون‌ها در محوطۀ تاریخی جوبجی ممنوع شده است. حالا هم گرچه ویدئوی منتشرشده مربوط به سال‌ها قبل بود، اما همچنان بسیاری از محوطه‌های باستانی در خوزستان مورد تعرض سوداگران قرار می‌گیرند و این مسئله بسیاری از دوستداران میراث فرهنگی را آزرده‌خاطر کرده است. فعالان میراث‌فرهنگی از اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری می‌خواهند نسبت به حفظ و امنیت محوطه و آثار تاریخی اقدامات شایسته و درخوری اتخاذ کند تا شهروندان و خصوصاً علاقه‌مندان، کمتر شاهد تعرض و تخریب محوطه‌های تاریخی باشند.
۴۶
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1902374
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان