حلاوت نوروز با شیرینی‌های محلی رنگ می‌گیرد/ از تجگی و قتلمه سیستان تا حلوای مَدَر و دانکوک بلوچستان
تاریخ انتشار: ۲۹ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۳۶۰۸۲۸
عید نوروز در هر خطه ای از کشور آیین و آداب و رسوم ویژه ای دارد که یکی از مهم ترین آن ها تهیه شیرینی های محلی است و در سیستان و بلوچستان نیز شیرینی های سنتی نوروزی با همکاری گروهی بانوان تهیه می شود.
به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از عصرهامون؛ در سیستان و بلوچستان نیز از دیرباز این کهن آیین ایرانیان گرامی داشته می شد و شیرینی های محلی بر پایه محصولاتی که در طبیعت این خطه از کشور کشت می شود در این استان پخت و مورد استفاده قرار می گیرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پایه این شیرینی ها را گندم خطه سیستان و خرمای بلوچستان تشکیل می دهد و در کنار آن از روغ ها و دانه های محلی نیز استفاده می شود.
تهیه شیرینی عید در سیستان با نام آیین آرزیکه شناخته می شود و در سیستان و بلوچستان این کار به صورت گروهی و با همکاری بیشتر اعضای خانواده و حتی همسایگان صورت می گیرد و لحظات خوشی را برای بانوان و دست اندرکاران رقم می زند.
آیین آرزیکه؛تهیه شیرینی عید در سیستان
محمدعلی ابراهیمی، پژوهشگر میراث فرهنگی و کارشناس مردم شناسی در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: در سیستان بیشتر کارها به صورت گروهی انجام می‌شود و روحیه تعاون و همکاری در روح مردم سیستان عجین شده است، سیستان به دلیل داشتن غله زیاد و تنوع غلات در یک دوره انبار غله ایران نام گرفته بود.
وی ادامه داد: زیادی گندم باعث شده بود تا خانم های سیستانی بهترین نان ها و شیرینی‌های محلی را بپزند، همچنین زیادی غله باعث تنوع و کیفیت نان سیستانی شده و چون کلوچه هم از آرد گندم تهیه می‌شود کلوچه سیستانی (شیرینی مخصوص نوروز) هم از تنوع و کیفیت مطلوبی برخوردار است.
ابراهیمی بیان کرد: نان سال و کلوچه از واجبات سفره سیستانی هاست، مردم سیستان با هر وضعیت مالی نان و کلوچه را هنگام تحویل سال داخل سفره‌های خود می‌گذاشتند زیرا اعتقـاد مـردم سیستان در صبح روز عید این بود که بی‌بی‌نوروز به تمام خانه‌ها سر زده و سفره را بازدید می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: نان سال، نماد برکت و روزی صاحب خانه بود و کسی که نان سال را بزرگ‌تر و بهتر در سفره داشت به اعتقاد مردم سیستان به همان نسبت در طول سال، برکت به خانه‌اش خواهد آمد.
شیرینی های نوروزی در سیستان
کارشناس مردم شناسی بیان کرد: نان دیگری که پخت آن در شب عید مرسوم بود و مردم سیستان در همه اوقات از آن استفاده می‌کنند، قتلمه نام دارد، در گذشته مردم سیستان انواع قتلمه و سمنو را در روزهای عید با خود به زیارتگاه‌ها می‌بردند و از آن به جای ناهار ظهر استفاده می‌کردند که از سنت های نورروزی مردم سیستان برخی هنوز برجای مانده است.
ابراهیمی بیان کرد: تَجگی یا سمنو یکی از خوردنی های ویژه نوروز و نیز به دلیل ارزشمندی در خلال روزهای دیگر سال نیز پخته می شود، در سیستان این جشن فرخنده با جلوه هایی خاص برپا و بازار تجگی درست کردن داغ می شود.
وی عنوان کرد: تَجگ با واژه جوانه های تازه درآمده در گفتار سیستانی ها برابر است، برپایی این یادگار کهن عملاً در بهمن ماه شروع می شود، در سرمای شدید این ماه، سیستانی ها بنا به رسمی کهن، مقداری گندم «سفیچه» (گندم سفید دانه درشت) را تمیز و پس از شستن در کیسه ای می ریزند و تا زمانی که کاملاً جوانه بزند بر روی آن کیسه آب می ریزند.
پژوهشگر میراث فرهنگی عنوان کرد: هر چه هوا سردتر باشد «تجگی یا سمنو» شیرین تر و خوشمزه تر می شود، هنگامی که گونی از جوانه های گندم پوشیده شود آن را از آب می گیرند و در حیاط یک شبانه روز می گذارند تا آب آن کاملاً بچکد.
ابراهیمی بیان کرد: سپس سر گونی را باز می کنند و گندمهای ریشه زده و جوانه زده را روی پارچه ای می ریزند و آنها را که به هم پیچیده اند از هم باز می کنند و روی همان پارچه در مقابل آفتاب خشک می کنند و کار واکندن و از هم جدا کردن همه روز ادامه دارد.
وی اظهار کرد: پس از خشک شدن گندم جوانه زده را با دست آس که معمولاً در همه خانه های سیستانی پیدا می شود و یا آسیاب بلغور می کنند و آنها را در کیسه ای می ریزند و منتظر نوروز می مانند، تجگی از واجبات سفره هر سیستانی است.
کارشناس مردم شناسی بیان کرد: اگر چه در ماه های دیگر هم تجگی می پزند چون ماده غذایی بسیار مقوی و نماد سرزندگی، نیرو، شادی و سپاسگزاری از نعمات خداوندی است، تجگی در دیگ های مسی درب دار و در زیر گرمای خاکستر داغ بدون آتش پخته می شود.
ابراهیمی عنوان کرد: پس از گذاشتن خمیر تجگی در دیگ مسی درب آن محکم بسته می شود و زیر و روی آن را با خاکستر پر می کنند و در یک گرمای آرام پس از گذشت زمانی آنچه بدست می آید نانی کلفت و خوش خور است که با چاقو برای خوردن به تکه های کوچکتر بریده می شود.
سفره عید و اعتقادات مردم در سیستان
وی بیان کرد: در سیستان در سفره عید باید قرآن، نان سال، قتلمه، تجگی یا سمنو، آینه ای که بر روی آن تخم مرغ خام می گذارند و انواع کلوچه باید قرار گیرد.
پژوهشگر میراث فرهنگی اظهار کرد: مردم سیستان بر این باور بودند که کره زمین روی شاخ های گاو قرار دارد و گاو هم روی نهنگ و موقع تحویل سال گاو زمین را روی شاخ دیگرش میبرد بنابراین زمین تکان می خورد و این حرکت باعث می شود تا تخم مرغ روی آینه بچرخد.
ابراهیمی افزود: قبل از تحویل سال دخترکان سیستانی معتقدند که (بی بی نوروز ) سرش را می شوید اگر باران آمد آب باران را جمع می کنند و با آنها موها را می شویند و اعتقاد دارند موهایشان رشد می کند.
وی گفت: مردم سیستان سعی دارند صبح عید به سیاهی نظر نکنند، صبح عید نگاه کردن به سبزه و صورت کودکی خوشرو میمنت دارد. پس از بیدار شدن اهل خانه، بعد از دست و رو شستن روبوسی می کنند و قبل از اینکه اهل منزل از خواب برخیزند مادر لباس های نو هر کدام از فرزندان را در کنار رختخواب گذاشته تا بپوشند و از هر نظر پاک تمیز و نو باشند.
شیرینی های سنتی در بلوچستان
عبدالسلام بزرگزاده، نویسنده، شاعر و پژوهشگر سیستان و بلوچستان نیز در تحقیقات خود آورده است: مردم بلوچستان روز اول بهار تمام کره و خامه هایی را که به روش سنتی تهیه کرده اند به روش محلی با آتش و سه پایه و دیگ مخصوص به روغن حیوانی تبدیل کرده و تفاله و ته مانده خامه و کره را با آرد گندم و ذرت خرد شده و خرمایی که از طرف دوستان وآشنایان مکرانی به عنوان هدیه نوروزی و بهاری عیدی فرستاده شده مخلوط وحلوای مخصوص به نام حلوای مَدَر درست می کنند.
وی اظهار کرد: مقداری از این حلوای مَدَر را به عنوان عیدی نوروزی برای دوستان و آشنایان مکرانی خود می فرستند، در ایام نوروز مردم سرحد بلوچستان از گوسفندانی که در همان سال برای اولین بار زائیده و پس از اولین شیردهی شیر آنها را جمع آوری و از آن کشک ویژه ای که مخصوص بهار است و کشک نوروزی می گویند برای آشنایان و عزیزان خاص ازجمله به تازه عروس ها و تازه داماد ه و به زنانی که برای اولین بارحامله هستند و به افرادی از طایفه که قهر بوده اند و تازه آشتی کرده اند هدیه می دهند.
این نویسنده بیان کرد: یکی دیگر از مراسم نوروز در منطقه سرحد بلوچستان سوختن و دود کردن اسپند در روز اول بهار و لحظه تحویل سال به اعتقاد دفع بلا در طول سال و سرودن آواهای بهار گاهی وجشن بهار چرانی است.
بزرگزاده خاطرنشان کرد: عشایر بلوچ برای تهیه و تدارک آجیل نوروزی از امکانات اطراف خود استفاده می کنند، خوشه های یک نوع گندم محلی را که دانه های چاق و درشتی نسبت به گندم های معمولی دارد و به آن پشمک می گویند را به همراه پودر زردچوبه یا گیاه مخصوص محلی به نام هِچک که شبیه زعفران است و رنگ زرد دارد و با شیر گوسفند می جوشانند و روی تابه محلی به نام تین تفت می دهند تا خشک شود و به آن دانکوک می گویند رنگ آن زرد پررنگ است.
وی بیان کرد: دانکوک خوش طعم، نرم و شکننده است و مغز درختی کوهی به نام گواتام که شبیه بادام اما هسته آن کوچکتر است را با شیر گوسفند می جوشانند تا طعم خام و تلخ آن از بین برود و روی آفتاب پهن می کنند پس از خشک شدن همانند دانکوک نرم و شکننده و قابل خوردن است به آن وَشّک می گویند و خواص دارویی زیادی دارد.
این پژوهشگر سیستان و بلوچستان بیان کرد: اگر هسته گواتام را به جای شیر گوسفند با دوغ ترش محلی بجوشانند خوش طعم و کمی ترش می شود و به آن تُرُپشَک می گویند و همانند وَشَک پس از خشک شدن نرم و شکننده است و طعم لذیذ و ترشی دارد.
بزرگزاده بیان کرد: عشایر بلوچ برای تهیه آجیل نوروزی دانکوک، وَشَک و تُرُپشَک را مخلوط کرده و از مهمانان نوروزی خود پذیرایی می کنند برای تدارک شیرینی نوروزی نیز علاوه بر تهیه انواع حلواهای محلی به نام حلوا مَدَر، چنگال و حلوا خرما یک نوع حلوای مخصوص نوروزی که از مخلوط خرما با دانکوک و به صورت گرد به اندازه توپ تنیس تهیه می شود استفاده می کنند.
وی خاطرنشان کرد: مراسم ویژه بهار و جشن های بهارگاه و عید نوروز در منطقه مکران بلوچستان بیشتر مرتبط با نخل خرما و نخلستان است که به نشانی شروع فصل بهار از اول بهار و قبل از تحویل سال همه منازل روستایی که اغلب از خشت و گل بنا شده اند و درب منازل در قدیم درب های چوبی و جای مخصوص در بالای درب تعبیه شده که با شاخه های دارای برگ سبز درخت خرم مزین می شود.
نویسنده، شاعر و پژوهشگر سیستان و بلوچستان گفت: بنابراین چنانچه فرد غریبه ای به این روستا وارد شود بدون اینکه از کسی سوال کند می داند که این علامت سبز برگ درختان خرما که روی سر در تمام منازل تعبیه شده پیام خاصی دارد و آن شروع فصل بهار و عید نوروز است.
انتهای پیام/
منبع: دانا
کلیدواژه: سیستان و بلوچستان شیرینی های محلی مردم سیستان ک می گویند شیرینی ها تحویل سال نان سال حلوای م
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۳۶۰۸۲۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سیستان و بلوچستان بعد از سیل (عکس)
به گزارش صدای ایران از ایسنا،پس از باران‌های سیل‌آسا چند هفته اخیر در استان سیستان و بلوچستان و فروکش کردن آب در بیشتر مناطق، ساکنان روستا‌های آسیب دیده با خسارات پس از سیل از جمله بسته بودن راه‌های ارتباطی، آب گرفتگی منازل و غیر قابل استفاده شدن وسایل خانه دست و پنجه نرم می‌کنند؛ روستای پزم تیاب از توابع بخش مرکزی کنارک این استان، یکی از مناطقی است که هنوز با تبعات سیل دست و پنجه نرم می‌کند.
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان