نقش کانون‌های مذهبی در تحولات اجتماعی-سیاسی ایران
تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۴۵۹۵۷۹
«کانون‌های مذهبی» مختلف با تلفیقی از دیدگاه‌های «سنتی» و «نواندیشی» در تحولات سیاسی- اجتماعی ایران فعالیت می‌کردند. گروه‌های مذهبی فعال در این کانون‌ها به‌صورت یکپارچه و یکدست عمل نکرده و با وجود مذهبی بودن تمامی این گروه‌ها اختلاف نظرهایی با یکدیگر داشته‌اند. این موضوع بویژه در چند دهه گذشته نمود بسیار بیشتری یافته است به گونه‌ای که با جریانی چون «روشنفکری دینی» یا «نواندیشی دینی» مواجه شده‌ایم که با طیف سنتی تفاوت‌های فکری و نظری فراوان داشته و دارند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
1. واکاوی تحولات یکصد سال گذشته ایران از انقلاب مشروطه تا کنون نشان از این موضوع مهم دارد که سهم گروه‌ها و نیروهای مذهبی در این تحولات برجستگی قابل‌توجهی داشته است به گونه‌ای که این گروه‌ها همواره یک طرف جدی ماجرا بوده‌اند. استدلالی که می‌توان برای این موضوع اقامه کرد همانا دینی بودن جامعه و رسوخ باورها و ارزش‌های دینی در ذهن و ضمیر بیشتر افراد و در لایه‌های گوناگون فکری و فرهنگی است. به‌عبارت دیگر، «گروه‌های مذهبی» به‌عنوان یکی از مهم‌ترین و پایه‌ای‌ترین نیروهای اجتماعی و «کانون‌های مذهبی» همچون حسینیه‌ارشاد و مسجدالجواد در تحولات اجتماعی و سیاسی همواره حضوری فعال و همه جانبه و صد البته تأثیرگذار داشته‌اند و در جامعه‌ای با درصد بالای دینی بودن مگر می‌توان انتظاری جز این داشت؟
بیان این نکته مهم ضرورت دارد که گروه‌های مذهبی در تمامی تحولات و جنبش‌های اجتماعی و سیاسی از مشروطه تاکنون به‌صورت یکپارچه و یکدست عمل نکرده و با وجود مذهبی بودن تمامی این گروه‌ها اختلاف نظرهایی با یکدیگر داشته‌اند. این موضوع بویژه در چند دهه گذشته نمود بسیار بیشتری یافته است به‌گونه‌ای که با جریانی چون «روشنفکری دینی» یا «نواندیشی دینی» مواجه شده‌ایم که با طیف سنتی تفاوت‌های فکری و نظری فراوان داشته و دارند. اگرچه اختلافات موجود بین این گروه‌های مذهبی از آغاز تحولات یعنی از مشروطه کم رنگ‌تر بوده است اما هر قدر جامعه به‌سمت و سوی مدرنیته سوق داده شد این اختلاف‌نظرها شدت و عمق بیشتری یافته‌اند. برای نمونه در انقلاب مشروطه علمای دینی در قالب دو گروه «مشروطه‌خواهان» با نمایندگان فکری‌ای چون عبدالله بهبهانی و محمد طباطبایی و با حمایت علمای بزرگی چون آخوند خراسانی، عبدالله مازندرانی و میرزا حسین خلیلی تهرانی (مشهور به آیات ثلاث نجف که به حمایت از مشروطه‌خواهان برخاسته بودند- البته سهم میرزای نائینی با نوشتن رساله تنبیه‌الامة و تنزیه‌الملة را نیز نباید نادیده گرفت) از یک طرف و «مشروعه‌خواهان» با نمایندگی فکری کسی چون شیخ فضل‌الله نوری از سوی دیگر دچار نزاع‌ها و مجادلات جدی با یکدیگر شده بودند که شرح مفصل آن در کتاب‌های تاریخی مربوط به این واقعه آمده است.
2. تردیدی نیست که حضور و تأثیرگذاری نیروهای مذهبی در تحولات و جنبش‌های اجتماعی و سیاسی پس از مشروطه مانند ملی شدن صنعت نفت، کودتای 28 مرداد 1332، انقلاب اسلامی و برخی تحولات دیگر ادامه یافت. ضرورت دارد توجه داشته باشیم که فعالیتهای گروه‌ها و کانون‌های مذهبی در تحولات مورد نظر محدود به روحانیون نبوده و افراد غیرروحانی نیز در این زمینه سهم عمده‌ای داشته‌اند. به‌طور مشخص می‌توان از شخصیت‌های برجسته‌ای چون محمدتقی شریعتی، مهدی بازرگان، یدالله سحابی، محمد نخشب، علی شریعتی، ابراهیم یزدی، احمد صدر حاج سید جوادی، مصطفی چمران و دیگرانی نام برد که در «کانون‌های مذهبی» مختلف با تلفیقی از دیدگاه‌های «سنتی» و «نواندیشی» فعالیت می‌کردند. برای مثال اوج این فعالیت‌ها را می‌توان در «کانون نشر حقایق اسلامی» پایه‌گذاری شده در مشهد توسط محمدتقی شریعتی و «حسینیه ارشاد» در تهران توسط کسانی چون کاظم میناچی دانست.
3. اینکه بخواهیم سهم این «کانون‌های مذهبی» را در تحولات گوناگون روی داده در کشور طی یکصد سال گذشته مورد واکاوی قرار دهیم روشن است که نیازمند پژوهش‌های دقیق و همه جانبه‌ای است که در نوشته کوتاه حاضر به هیچ وجه شدنی نیست. تمام سخن در این است که هر یک از «کانون‌های مذهبی» دارای سرگذشت خاص خودشان بوده‌اند و فراز و نشیب‌هایی را در تحولات پیش گفته طی کرده‌اند که نیازمند بررسی‌های دقیق و عمیق و البته بدون جانبداری است.
به‌طور خلاصه و بنابر احتمال می‌توان تمامی نیروهای مذهبی فعال در تحولات اجتماعی- سیاسی یکصد سال گذشته ایران را در قالب دو طیف وسیع «سنتی» و «نواندیشانه» تقسیم‌بندی کرد که البته سهم و نقش هر کدام از این طیف‌ها نیازمند غور و واکاوی همه جانبه‌اند. در پاره‌ای از دوره‌ها و تحولات اجتماعی- سیاسی یکصد سال گذشته نیروهای مذهبی- سنتی نقش و سهمی بیشتر از نیروهای نواندیش دینی و در دوره‌ای دیگر نیروهای نواندیش دینی سهم بیشتری از نیروهای سنتی داشته‌اند.
آگاهی از اینکه هر یک از دو طیف نیروهای مذهبی سهم بیشتر یا کمتری در تحولات اجتماعی- سیاسی ایران داشته‌اند مستلزم واکاوی‌های دقیقی است که بررسی تمامی آنها مجال و فرصت مناسبی می‌طلبد. برای مثال بسته به اینکه مخاطبان هر یک از این دو طیف در تحولات اجتماعی و سیاسی به لحاظ کمی و کیفی در چه وضعیتی بوده باشند تا حدودی تعیین‌کننده میزان عمق نفوذ و تأثیرگذاری‌شان است. همچنین برخی همکاری‌ها و هماهنگی‌های این دو طیف از نیروهای مذهبی از یک سو و برخی کشمکش‌ها و نزاع‌هایی که از دیگر سو با یکدیگر داشته‌اند موضوع مهمی است که ضرورت دارد در تعیین میزان سهم و نقش آنان لحاظ شود.
منبع: ایران آنلاین
کلیدواژه: تحولات اجتماعی اجتماعی و سیاسی کانون های مذهبی گروه های مذهبی یکصد سال گذشته نیروهای مذهبی گروه ها داشته اند کانون ها دو طیف
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۴۵۹۵۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
شورای اسلامی شهر و روستا مصداق مردم سالاری دینی است
به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مرکز البرز؛ ولی پوری در مراسم روز ملی شورا‌ها گفت: اعضای شورا‌های اسلامی شهر و روستا امروز مشاوران مسئولان اجرایی استان هستند امروز نقش شورا‌ها در تصمیم گیری‌ها بسیار مشخص است. او ادامه داد: شورا‌های اسلامی شهر و روستا مصداق مردم سالاری دینی هستند، زیرا به نقش مردم در تصمیم گیری برای تمامی نقاط کشور حتی روستا‌ها اشاره دارند. ولی پوری اضافه کرد: نقش شورا‌ها در مسائل سیاسی هم بسیار مهم است. حدود یکسال دیگر قرار است انتخابات شورا‌ها و ریاست جمهوری در کشور برگزار شود و تا کمتر از دو هفته دیگر هم مرحله دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در استان برگزار می‌شود و ما در ستاد انتخابات استان به کمک شورا‌های اسلامی برای برگزاری انتخاباتی سالم و پرشور نیاز داریم. معاون سیاسی اجتماعی استاندار البرز گفت: دور دوم انتخابات با حضور ۱۷ هزار نیروی آموزش دیده انجام می‌شود و به عنوان یک رویداد بزرگ سیاسی اجتماعی همه ما برای برگزاری هرچه بهتر آن وظیفه داریم. ولی پوری گفت: انتخابات در نظام جمهوری اسلامی متعلق به گروه خاصی نیست و صاحب اصلی آن مردم هستند. در انتخابات مردمی ایران دولت نقش مجری را دارد و برگزاری آن به عهده مردم است.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»