به نقل از «قدس آنلاین»

کشتی بی ناخدای ترجمه آثار ایرانی

تاریخ انتشار: ۳۰ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۶۳۷۴۳۷

در سال‌های اخیر، تا دلتان بخواهد می‌توان تماشاگر آثار ادبی روز جهان در پیشخوان کتاب‌فروشی‌ها بود اما با مرور یکی دو کتاب از این تعداد پرشمار، می‌توان به میزان کیفیت و سطح ترجمه این آثار پی برد.

علاقه‌مندان آثار ادبی که با سبک نویسنده مورد نظر خود از طریق زبان اصلی یا خواندن ترجمه‌هایی از مترجمان صاحب‌نام آشنا هستند، به این نکته اذعان دارند که «تب ترجمه» بدجوری در عرصه ادبیات روز جهان بالا گرفته است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در حالی که برخی از آثار ادبیات فارسی برای چاپ و انتشار باید هفت‌خان ممیزی و دریافت مجوز چاپ را پشت سر بگذارند، آثار ادبی کلاسیک و روز جهان را روی هوا می‌زنند. تا بدان جا که برخی مترجمان در بدست آوردن امتیاز ترجمه جدیدترین آثار ادبی جهان، تمام تلاش خود را به کار می‌گیرند تا مبادا میدان به رقیبان تازه‌کار واگذار شود.

راه‌اندازی بنگاه‌های ترجمه

با توجه به آشفته‌بازار نشر آثار ادبی، متأسفانه راهکارهای مسئولان، کارشناسان و منتقدان ادبی برای بهبود این شرایط راه به جایی نمی‌برد حتی بسیاری افراد هم که در عرصه ادبیات و ترجمه آثار ادبی، دستی بر آتش دارند، در مواجهه با این شرایط نابسامان، سیاست سکوت انتخاب کرده‌اند. متأسفانه امروزه برخی مترجمان در حوزه ادبیات، شناخت و تخصص کافی ندارند تا با مراجعه به متن اصلی و تطبیق با آنچه ترجمه شده است، به ارزیابی و نقد ترجمه این آثار ادبی بپردازند. بدین مفهوم که با واکاوی ترجمه‌های ادبی، میزان موفقیت مترجم را در برگردان اثر، با توجه به حفظ زبان و فضای آن بسنجند.

بی‌شک مقابله و نقد ترجمه، نقش بسزایی در اعتلای سطح ترجمه آثار ادبی دارد. به همین دلیل اساسی‌ترین اقدام برای بهبود کیفی ترجمه ادبی، ایجاد و راه‌اندازی بنگاه‌های ترجمه و انتشار نشریات تخصصی در زمینه نقد و ترجمه ادبی است. متأسفانه نهاد مشخصی در کشور بر نحوه ترجمه این گونه آثار نظارت ندارد. از سویی نقد ترجمه نیز چندان مورد توجه و ارزیابی منتقدان ادبی کشور قرار نمی‌گیرد. اگر حساب برخی مترجمان کهنه‌کار، آگاه، پیشکسوت و صاحبنظر را از دیگران جدا کرد، می‌توان گفت بیشتر مترجمان آثار روز و کلاسیک ادبیات جهان، ذوق ادبی لازم و شناخت کافی از گونه‌های ادبی را ندارند.

فقط شناخت زبان کافی نیست

شاید این انتظار که مترجم ادبی باید ۱۰۰درصد با نویسنده اثر هم‌فکر و هم‌عقیده باشد، چندان منطقی به نظر نرسد اما دست‌کم می‌توان توقع داشت که مترجم، کارشناس و مفسر مناسبی برای اثر نویسنده باشد. بی‌گمان اگر شخصی بخواهد آثار نویسندگانی چون «کافکا»، «گونترگراس» «نیچه»، «سالینجر»، «پائولو کوئیلو»، «مارگریت دوراس» و... را ترجمه کند، صرف آگاهی وی از زبان مادری این نویسندگان کافی نیست بلکه باید با اندیشه، نظرات و ایده‌های ادبی آن‌ها نیز آشنا باشد. متأسفانه ما هنوز ضرورت تخصص در ترجمه آثار ادبی را جدی نگرفته‌ایم. در حقیقت مشکل اصلی امروز ترجمه آثار ادبی این است که مترجمان در به‌روز کردن ترجمه ادبی، تلاش بایسته و شایسته‌ای نشان نمی‌دهند در حالی که امروزه یکی از امتیازات مهم ادبیات، جهانی بودن آن است. «گوته» عقیده دارد ترجمه با خودش فقط ریسک نمی‌آورد بلکه یک شانس بزرگ است زیرا واسطه‌ای برای خلق و آفرینشی دیگرباره می‌شود. ترجمه آثار ادبی در ایران آن هم با توجه به شرایط نابسامان نشر و عرضه انبوه رمان‌ها، داستان‌های کوتاه، نمایش‌نامه‌های خارجی و... حکم یک کشتی بی‌ناخدا را دارد. تجربه ثابت کرده است مترجم ادبی نخست باید ادبیات کشور و زبان مادری خود را به درستی بشناسد و سپس، به سمت ترجمه آثار ادبی برود.  به نظر بسیاری از کارشناسان و منتقدان ادبی، ترجمه فقط «زبان‌دانی» نیست بلکه انتقال متنی بیگانه به زبان مقصد، آن هم به بهترین نحو ممکن و لحاظ کردن مفهوم و مضمون اثر ادبی خارجی است. ما با بسیاری از بزرگان ادب، هنر و فرهنگ سایر ملل، از طریق ترجمه آشنا شده‌ایم.

راهی هموار برای جهانی شدن ادبیات

اهمیت ترجمه زمانی بیشتر جلوه می‌کند که بدانیم از رهگذر ترجمه می‌توان راه را برای جهانی شدن ادبیات هموار کرد. برخی شاعران و داستان‌نویسان کلاسیک ایرانی، به مدد کوشش فردی یا به همت گروهی برخی مترجمان به جهان ادبیات معرفی شده‌اند اما هنوز ادبیات معاصر ایران برای بسیاری از مخاطبان آن سوی مرزهای کشور ناشناخته است. ادبیات امروز ایران هنگامی می‌تواند گام از محدوده‌های جغرافیایی کشور فراتر بگذارد که خط مشی‌ها، سیاست‌ها و راهکارهای اصولی از سوی دولت، مسئولان و دست‌اندرکاران ادبیات کشور برای بهبود ترجمه آثار ادبی و ساماندهی آن مدنظر جدی قرار گیرد. در غیر این صورت متأسفانه باید گفت به بیراهه می‌رویم زیرا تنها راه را برای ترجمه‌های پرشمار اما بی‌کیفیت آثار ادبی جهان هموار کرده‌ایم.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: ترجمه کتابفروشی ها ادبیات ترجمه آثار ادبی برخی مترجمان

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۶۳۷۴۳۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

عاشق شعر عالمگیر ایران هستم/ بهترین سوغاتی از نمایشگاه کتاب تهران

طالب آذرخش گفت: عاشق شعر عالمگیر ایران هستم و همچنین ادبیات معاصر فارسی را نیز دوست دارم. من از نمایشگاه کتاب تهران بازدید کرده و کتاب‌های شعر شاعران معاصر ایرانی را برای دوستانم سوغاتی بردم.

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، طالب آذرخش شاعر ملی تاجیکستان (با تخلص آذرخش) و سردبیر نشریه «پیام سغد» است. تاکنون به قلم او کتاب‌های بسیاری به خط سیریلیک در تاجیکستان منتشر شده است. اثری هم به نام «دیوان عشق» به خط فارسی و سیریلیک دارد که گلچینی از آن توسط انتشارات خردگان در تهران با عنوان «چشم، جانم، چشم...» منتشر شده است.

او بسیار تاکید دارد که آثارش به خط سیریلیک و فارسی منتشر شوند تا کسانی که در تاجیکستان با خط فارسی آشنایی ندارند با آن آشنا شوند و فرصتی برای مقایسه پیدا کنند. همچنین برخی اشعارش نیز در چند نشریه در تهران منتشر شده است. در چندین کنگره و همایش در تهران، تبریز، اصفهان و شیراز شرکت کرده و به قول خودش این «شهر‌های عزیز» را دوست داشته است.

طالب آذرخش سابقه حضور در محافل ادبی بسیاری در ایران را دارد و کتاب شعر را بهترین سوغات از ایران می‌داند. آذرخش درباره سابقه حضورش در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران گفت: خوشبختانه تجربه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را دارم که برایم بسیار جالب بود. همچنین در چندین محفل فرهنگی از جمله محفل جشنواره فضولی نیز شرکت داشته‌ام.

وی افزود: نمایشگاه کتاب تهران یک بازار بزرگ کتاب است. یکباری که حضور داشتم از صبح تا عصر نتوانستیم حتی نصف نمایشگاه را هم ببینیم. من از حضور در این نمایشگاه که به عنوان یک فروشگاه بزرگ کتاب به نظر می‌رسد بسیار شاد و مسرور شدم. کتاب‌های جالبی در این نمایشگاه دیدم.

آذرخش ادامه داد: در نمایشگاه کتاب تهران، کتاب‌های ادبیات کلاسیک را که سال‌ها آرزوی دست‌یابی و مطالعه‌شان را داشتم پیدا کردم. با ناشران گوناگونی که آثار شعرای بزرگ مثل حافظ، سعدی، فردوسی و ... را منتشر کرده‌اند، گفتگو کردم. وقتی هم که به تاجیکستان بازگشتم کتاب‌های جیبی این شاعران را به عنوان سوغات برای دوستانم آوردم.

این شاعر فارسی‌سرا در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به این نکته که به ادبیات معاصر ایران بسیار علاقه‌مند است، گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، محل آشنایی من با آثار معاصر ادبیات ایران بود. من عاشق شعر و خصوصا شعر عالمگیر ایران هستم. با شعر معاصر ایران هم آشنایی دارم. آثار شاعرانی همچون شهریار، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، نادر نادرپور، هوشنگ ابتهاج (ه. ا. سایه)، شاملو و ... در تاجیکستان شناخته شده است. از اینکه در نمایشگاه کتاب تهران بدون واسطه و به راحتی به این کتاب‌ها دسترسی داشتم موجب خشنودی‌ام بود.

آذرخش همچنین با اشاره به این نکته که گویش تاجیکستانی‌ها و ایرانی‌ها باهم تفاوتی ندارد، ادامه داد: ما یک زبان داریم. شعر معاصر ایران و شعر معاصر تاجیکستان یک زبان دارد که همان زبان رودکی، خیام و حکیم فردوسی است. ما همان چیزی را که شما می‌خوانید، می‌خوانیم. البته در حوزه شعر معاصر ایران شعر‌هایی هم هست که به لهجه تهرانی یا شیوه‌های متفاوت است. اما همه این‌ها به زبان فردوسی و حافظ است. ما امروز شعری که در شاهنامه می‌خوانیم در شعر معاصر تاجیک هم می‌بینیم.

وی اضافه کرد: وقتی از ادبیات ایران حرف می‌زنیم، تفاوتی بین ایران و تاجیکستان نمی‌بینیم. فقط یک ادبیات فارسی در میان است. حتی ادبیات معاصر ایران هم در تاجیکستان شناخته شده است. بسیاری از آثار رمان‌نویسان معاصر در تاجیکستان منتشر شده است. اما در تاجیکستان شاعران ایرانی بیشتر مورد اقبال عموم قرار گرفته‌اند. من در اخبار دیده بودم که یکی از کتاب‌های فاضل نظری در یک فروشگاه در تهران، فروش چند هزار جلدی داشته است. این کتاب در تاجیکستان هم به زبان سیریلیک برگردانده شده است و غزل‌های او علاقمندان خاص خودش را دارد. من سردبیر مجله «پیام سغد» در تاجیکستان هستم. ما در هر شماره از مجله شعری از هم‌زبانان ایرانی یا افغانستانی را چاپ می‌کنیم. من تاکید می‌کنم که شعر هم‌زبان خود را منتشر می‌کنیم نه شعر ادبیات ایران یا افغانستان را.

آذرخش در بخش دیگری از این گفتگو به نقش نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در بهبود دیپلماسی فرهنگی میان دو کشور ایران و تاجیکستان اشاره کرد و ادامه داد: خیلی خوب می‌شد اگر نمایشگاهی مانند نمایشگاه کتاب تهران در کشور‌های فارسی‌زبان یعنی افغانستان و تاجیکستان هم می‌داشتیم. چون در افغانستان و تاجیکستان نمایشگاه‌های صنعتی و اقتصادی مشترک و غیرمشترک بسیاری برگزار می‌شود، اما نمایشگاه کتاب نداریم. نکته دیگر این است که خیلی خوب می‌شد اگر در نمایشگاه کتاب تهران مکان معینی وجود داشت تا خوانندگان با ادیبان، نویسندگان و ناشران گفتگو و دیدار داشته باشند. من خیلی علاقه‌مندم که آثار شاعران تاجیکستانی در نمایشگاه کتاب تهران معرفی شود و در معرض دید و خرید عموم قرار گیرد. ما می‌توانیم کتاب‌هایی منتشر کنیم که یک طرف آن خط فارسی و طرف دیگر آن خط سیریلیک باشد. این موضوع به آموزش زبان فارسی کمک خواهد کرد، چون تاجیکستانی‌ها حتما باید خط فارسی را یاد بگیرند. آشنایی با خط فارسی باعث می‌شود که از گذشته خود آگاه شوند و آینده خود را ببینند. البته اگر خوانندگان ایرانی هم با خط سیریلیک آشنا شوند خیلی خوب می‌شود.

وی در پایان در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود پیوند‌های فرهنگی و زبان مشترک میان ایران و تاجیکستان، ارتباطات فرهنگی محدودی میان دو کشور وجود دارد؟» گفت: فکر می‌کنم سرحدات و مرز‌های جغرافیایی دلیل این موضوع باشد. اخیرا قابلیتی ایجاد شد و در فضای مجازی صفحاتی پدید آمد که خوانندگان، ادیبان و شاعران ایرانی و تاجیکی با یکدیگر در تعامل باشند و مثلا یک شاعر تاجیکستانی بتواند با خواننده ایرانی طرف گفتگو قرار گیرد. چون تاجیکستانی‌ها هم به زبان فارسی سخن می‌گویند. فقط لازم است که با زبان فارسی آشنایی داشته باشند تا بتوانند از آثار شاعران ایرانی استفاده کنند. اگر رفت‌وآمد این محافل ادبی بیشتر شود شاهد نتایج بهتری هم خواهیم بود. همچنین ارسال کتاب‌های تاجیکستانی به ایران و بالعکس می‌تواند عامل مهمی برای تقویت این پیوند‌ها باشد.

سی‌وپنجمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با شعار «بخوانیم و بسازیم» از ۱۹ تا ۲۹ اردیبهشت (۱۴۰۳) در محل مصلی امام خمینی (ره) به شکل حضوری و در سامانه ketab.ir به صورت مجازی برگزار می‌شود.