به نقل از «فارس»

آیین‌های قوم ترکمن خراسان شمالی در ماه رمضان/از مراسم «یا رمضان» تا نماز عیدفطر

تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۸۴۹۳۷۹

به گزارش خبرگزاری فارس از رازوجرگلان، در ماه رمضان، ماه مهمانی خدا ماهی که فضایل بسیاری دارد و هر آنچه در این ماه انجام شود سراسر خیر و ثواب است. در بین مسلمان اهل سنت نیز این ماه باشکوه قدر دانسته و اهتمام بیشتری جهت برگزاری عبادات آن صورت می‌گیرد. قبل از شروع این ماه به مدت سه روز و همچنین در زمان افطاری‌ها هر خانواده مخصوصاً در روستاها با پخت غذاهای سنتی و نان‌های محلی از مهمانان این ماه در مساجد پذیرایی می‌کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آیین «یا رمضان»

ترکمن‌ها در شب چهاردهم ماه مبارک رمضان مراسمی تحت عنوان «یا رمضان» دارند که به شکرانه نیمه شدن این ماه و نعمتی که از آن برخوردار بوده‌اند آن را برگزار می‌کنند.

این مراسم بدین ترتیب است که بعد از نماز عشاء و تراویح گروهی از جوانان و نوجوانان به رهبری پیش‌نماز مسجد بر در خانه‌ها رفته و رهبر این گروه اشعاری را در ستایش این ماه می‌خواند و دیگران «الله» می‌گویند صاحب‌خانه نیز مبلغی پول یا شیرینی می‌دهد که در پایان بین گروه این مراسم تقسیم می‌شود و پیام کلی یا رمضان این است که ماه نیمه شد و برای نیمه دیگر همت کنید.

همچنین در این ماه ادای فطریه با عنوان «باش پیطره» مرسوم است که تا قبل از فرارسیدن عید فطر مبلغی از قوت غالب از سوی بزرگان دین اعلام می‌شود که برای هر فرد از اعضای خانواده به یک نیازمند و یا به برگزارکنندگان نمازها و عبادات ماه مبارک پرداخت می‌شود.

شب قدر در بین مردم ترکمن

ازنظر اهل سنت شب قدر بعد از بیستمین روز از ماه مبارک رمضان است و همه بر این باورند که هر شبی از این شب‌های بعد بیستم، می‌تواند شب قدر باشد اما شب ۲۷ ماه رمضان از اهمیت و احترام خاصی در بین اهل سنت و ترکمن‌ها برخوردار است که در این شب با سفره‌های رنگارنگ از هم پذیرایی کرده و در شب‌زنده‌داری همت بیشتری می‌کنند.

در میان اهل سنت دو رسم مهم باهدف قیام داشتن یا شب‌زنده‌داری در این ماه پربرکت انجام می‌شود که برگزاری نماز تراویح و ختم قرآن است که به‌صورت تکی و یا به‌صورت دسته‌جمعی برگزارشده که این دو سنت از صدر اسلام به‌عنوان سنت پیامبر (ص) به‌جا آورده می‌شود.

نماز تراویح، نماز رایج در شب‌های ماه رمضان

خال محمد آخوند سرفراز، مدیر حوزه علمیه هدایتی روستای کلاته ابریشم و یکی از علمای برجسته اهل سنت شهرستان رازوجرگلان درباره برپایی «نماز تراویح» در بین مسلمانان اهل سنت در گفت‌وگو با خبرنگار فارس اظهار کرد: برپایی نماز  تراویح و ختم قرآن را پیامبر اسلام حضرت محمد (ص) از صدر اسلام آغاز کرده و در ماه رمضان سه شب نماز تروایح را به همراه مسلمانان برگزار کرده‌اند.

وی گفت: یاران پیامبر هر شب بیست رکعت نماز تراویح و ختم قرآن را به‌عنوان سنت پیامبر خدا شروع کردند و اکنون در بین اهل سنت ادامه دارد.

آخوند سرفراز ادامه داد: پیامبر اسلام حدیثی دارد که می‌فرماید، اگر آدمی روز ماه رمضان را روزه بدارد و شب‌ها را به قیام و شب‌زنده‌داری بگذراند مورد مغفرت خداوند قرار می‌گیرد که برپایی نماز تراویح و ختم قرآن نیز برای شب زنده نگه‌داشتن است.

آخوند سرفراز در خصوص ختم قرآن نیز گفت: در قالب نماز تراویح ختم نیز یک سنت دیگر پیامبر است که پیامبر (ص) مسلمانان را به تلاوت و ختم کردن قرآن بخصوص در ماه مبارک رمضان بسیار توصیه کرده‌اند که اهل سنت در قالب نماز تراویح ختم قرآن دارندوی گفت: نماز تروایح همان‌طور که گفته شد بیست رکعت است که بعد از نماز عشا بجا آورده می‌شود که اکثراً در بین مردان وزنان مسن به‌صورت جماعت در مساجد خوانده می‌شود و در بین بانوان جوان به‌صورت تک‌نفره در منازل خوانده می‌شود .

مدیر حوزه علمیه هدایتی افزود: ختم  قرآن همراه نماز تراویح در بین مسلمانان اهل سنت با تعیین زمان‌های خاص در مساجدی که فضای آن بزرگ‌تر باشد و همه اهالی روستا را در خود جای دهد برگزار می‌شود و بعد از تعیین زمان ختم قرآن برخی افراد هر شب یک جزء قرآن همراه با نماز تروایح و به مدت سی شب برگزار می‌کنند و یا برخی امامان جماعت آن را به ۱۰، ۸ یا ۶ شب تقسیم می‌کنند.

این عالم دینی اهل تسنن در ادامه بیان کرد: به‌عنوان‌مثال برای کسانی که ۸ شب را برای ختم قرآن تعیین کرده‌اند هر شب ۴ جز از قرآن کریم، توسط قاری روستا و امام جماعت خوانده می‌شود.

وی گفت: در زمان‌های گذشته به جهت کم بودن حافظ قرآن در سه یا چهار شب ختم قرآن انجام می‌شد و حافظان و قاری قرآن در ماه مبارک رمضان در پنج الی ۶ مسجد و محل به ختم قرآن می‌پرداختند که به شکر خداوند امروزه حافظان کلام خدا زیاد هستند و هر روستا و محل، خود حافظان قرآن دارد لذا سنت ختم قرآن به شب‌های زیادتری تقسیم می‌شود.

آخوند سرفراز اظهار داشت : در بین مسلمانان اهل سنت بخصوص اهل سنت خراسان شمالی این دو عمل در ماه رمضان در حال اجرا است و مدت ۵ سال است که در مسجد  روستای گرکز نماز تراویح همراه با ختم قرآن برگزار می‌شود.

آخوند رحیم استوان یکی از علمای روستای گرکز و برگزارکننده نماز تراویح و ختم قرآن در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در رازوجرگلان گفت: به مدت پنج سال است که به‌صورت گسترده در این روستا نماز تراویح همراه با ختم قرآن برگزار می‌کنیم.

وی افزود:در این مسجد هرسال در ماه رمضان به مدت ۶ شب ختم قرآن در قالب نماز تراویح انجام می‌شد که در وقت نماز عشا مردم از روستاهای مختلف ازجمله دویدخ و یکه سعود و گرکز و روستاهای اطراف حضور پیدا می‌کردند و بعد از آغاز نماز عشا و بعد از خواندن ده رکعت از نماز تراویح همراه با تلاوت قرآن دراین‌بین پذیرایی مختصری توسط خادمین مسجد صورت می‌گرفت.

وی ادامه داد: هر شب ۱۲ صف ۱۵ نفره در بین آقایان و ۴ الی ۵ صف ۱۵  نفره در بین بانوان شکل می‌گرفت و در آخرین روز این تعداد صف‌ها و نفرات افزایش پیدا می‌کرد و آخرین روز با دعا و سخنرانی علما و مهمانی مفصل به پایان می‌رسید امسال به دلیل کرونا با تعداد افراد محدود این مراسم برگزار می‌شود و دعای امسال ما ریشه‌کنی این ویروس است تا دوباره شاهد همدلی و کنار هم بودن مردم در مساجد و محافل باشیم.

عید سعید فطر با نو نوار کردن لباس و خانه 

در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان  مردم تلاش می‌کنند زودتر از دیگران هلال ماه شوال را رؤیت کنند و به‌نوعی هر کس که هلال ماه شوال را رؤیت می‌کند، آن را به اطلاع دیگر روزه‌داران نیز می‌رساند تا بنا بر اعتقادات مذهبی با پیشوازی در اعلام ماه شوال ثواب بیشتری ببرد.

ترکمن‌ها در چند روز آخر ماه مبارک رمضان با انجام خانه‌تکانی و خرید لباس نو به استقبال عید فطر می‌روند و  در روز عید فطر، مردم صبح زود از خواب بیدار می‌شوند، لباس‌های جدید و پاک می‌پوشند و به مسجد می‌روند و در آنجا همه به امامت امام مسجد نماز عید می‌خوانند.

خراسان شمالی با جمعیتی قریب به نهصدهزار نفر، دارای قومیت‌های مختلف مانند کرمانج، ترک، تات و ترکمن و... است. قوم ترکمن در خراسان شمالی بیشتر در منطقه رازوجرگلان ساکن‌اند. اقوام مختلف در این استان در کنار هم با اتحادی غیرقابل‌توصیف زندگی کرده و به فرهنگ یکدیگر احترام می‌گذارند و حقیقت این است که تنوع فرهنگ‌ها در خراسان شمالی رنگین‌کمانی از زیبایی‌ خلق کرده است.

انتهای پیام/ر/ی

منبع: فارس

کلیدواژه: ترکمن اهل تسنن خراسان شمالی رازوجرگلان یا رمضان شب قدر نماز تراویح نماز تراویح و ختم قرآن ماه مبارک رمضان خراسان شمالی ماه رمضان عید فطر اهل سنت شب زنده

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.farsnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فارس» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۸۴۹۳۷۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هر صبح و شام در آستانه مقدسه رضوی قرآن تلاوت نمایند / نگاهی به شواهد تاریخی درباره پیشینه قرائت قرآن در حرم مطهر امام رضا(ع)

پنجشنبه گذشته به رسم دیرینه، جلسات سنتی قرآن کریم در یکی از شبستان‌های مسجد گوهرشاد در قالب برنامه دارالحفاظ آغاز شد. در این جلسه که ساعت 4 صبح پنجشنبه 6اردیبهشت در مسجد گوهرشاد برگزار شد استاد سیدمرتضی سادات فاطمی به عنوان پیشکسوت و صدرالحفاظ آستان قدس رضوی دعوت شد تا استاد این جلسه سنتی قرآنی در حرم مطهر رضوی باشد. قرار زیبایی که بناست با حضور سایر اساتید پیشکسوت تکرار شود. به این بهانه مروری بر پیشینه برنامه‌های قرآنی حرم مطهر رضوی داریم.

قرائت قرآن در جوار بارگاه علی بن موسی‌الرضا(ع) سنتی به قدمت این صحن و سراست. نشان آن، قدیمی‌ترین قرآن وقفی این آستان است. سنتی که طی قرن‌ها به مرور شکل گرفت و به شکل مراسمی آیینی قد کشید. نشان به این نشان که در دوره صفوی حفاظ حرم مطهر دارای جایگاه ویژه‌ای بودند و واقفان برای پایداری سنت تلاوت در حرم علی بن موسی الرضا(ع) وقف‌های متعدد داشتند. یکی از این وقف‌ها مربوط به خواجه علاءالدین حاجی در عهد شاه طهماسب اول صفوی است که به تاریخ 993 قمری وقف  و بخشی از درآمد آن صرف تأمین هزینه تلاوت قرآن در حرم مطهر شده تا حفاظ هر صبح و شام در روضه متبرکه، قرآن تلاوت کنند. سنتی دیرین که تا امروز ادامه دارد. کافی است سحرگاه به نیت زیارت به حرم مطهر رفته و پس از عرض ارادت، سری به مسجد گوهرشاد بزنید تا قاریان را نشسته به احترام ببینید و نوای ملکوتی قرآن را بشنوید که بر بال‌های ملائک تا آسمان می‌رود.

سنتی که از آغاز بود

قرائت قرآن در اماکن مقدس توصیه پسندیده‌ای است که در مزارات سرزمین‌های اسلامی از آغاز اسلام برقرار بوده است. با شکل‌گیری مشهدالرضا(ع) در قرن سوم هجری و حضور زائران بر گرد مرقد مطهر علی بن موسی‌الرضا(ع) قرائت قرآن نیز رایج بوده است. به نوشته مؤلف عیون اخبارالرضا(ع)، در قرن چهارم هجری زائران در کنار مرقد امام رضا(ع) قرآن تلاوت می‌کردند. ابن‌بابویه با واسطه از ابوعلی محمد بن معاذ و به نقل از ابوعمر و محمد بن عبدالله حاکم نوغان می‌نویسد: «مسافری از ری که نامه‌ای از بعضی سلاطین حمیر برای نصربن احمد امیر بخارا داشت، به زیارت حرم آمده، شب را در حرم به سر برد و بعد از نماز شروع به خواندن قرآن کرد».

قرآن‌های موجود در موزه آستان قدس رضوی با قدمت هزارساله خود شاهدی دیگر بر این ماجرا هستند. قدیمی‌ترین قرآن وقفی به شماره 3004 که به خط کوفی بر پوست آهو نوشته شده، متعلق به ابوالقاسم علی بن ناصرالدوله ابی‌الحسن محمد بن ابراهیم سیمجور است که به سال 363 وقف شده است. به جز این، دو قرآن دیگر نیز یکی وقف سلطان محمود غزنوی به تاریخ 393 قمری و دیگری مربوط به ابوالبرکات که در رمضان 421 قمری وقف شده است. غیر از تاریخ، نکته دیگری که در وقف‌نامه این قرآن آمده و از نظر اثبات تلاوت قرآن در این آستان دارای اهمیت است، تصریح به عدم خروج قرآن از حرم است. گفته می‌شود  با گسترش این صحن و سرا و رونق مشهدالرضا(ع) به موازات توجه به خدمات رفاهی برای زائران، در خصوص نیازهای عبادی و زیارتی آن‌ها نیز اندیشه می‌شده است. اما در این مورد تا قرن نهم هجری سندی در دست نیست و نخستین و قدیمی‌ترین خبر در این خصوص متعلق به برگزاری آیین قرائت قرآن در حرم  مطهر به گزارش فضل‌االله روزبهان خنجی است که در شرح سفر زیارتی محمد خان شیبانی به مشهد، در وصف مراسم قرائت قرآن حفاظ نوشته است: «...و اشارت علیه سانح شد که حفاظ در بیرون قبه قرائت قرآن نمایند و فرمودند مکروه است در پایین قبر قرآن خوانند و تأکید نمودند که «... باید بعد از این، حفاظ مرقد مقدس رضوی در بیرون قبه تلاوت نمایند؛ به رعایت ادب اقرب است». سپس مولانا حافظ جامی، غزلی ترکی در هشت بیت در منقبت امام رضا(ع) با رخصت همایونی قرائت کرد و آن گاه حدیثی قدسی به اسناد مسلسل، به روایت حضرت رضا(ع) قرائت و ترجمه شد و همگان فیض بردند».

با مرور این شرح به جزئیات مهمی در خصوص مراسم قرائت در حرم مطهر رضوی می‌رسیم. نخست اینکه مراسمی اینچنین دارای سابقه بوده‌ و در پایین پای حضرت اجرا می‌شده‌ و پس از این زمان به مکانی دیگری منتقل شده‌است. جز این می‌توان درباره تشریفات مراسم نتایجی گرفت، مانند اینکه در پایان تلاوت قرآن، برنامه‌های دیگری مانند سخنرانی و شعرسرایی برقرار بوده و همچنین شرح احادیث انجام می‌شده است. اشعار و احادیثی که بعدها منشآت خواجه نصیر طوسی و مدایح دوازده امام جای آن را گرفت.

دارالحفاظ، رواقی برای حفاظ حرم مطهر

دیگر خبری که از قرن نهم می‌تواند در خصوص سنت تلاوت قرآن در حرم مطهر رضوی ذکر کرد، وجود رواق دارالحفاظ در حرم مطهر است. رواقی که گفته می‌شود به دست گوهرشاد بیگم در اوایل قرن نهم هجری ساخته شده و نامش را از حفاظ قرآن کریم حرم مطهر دارد. گفته می‌شود وجود این رواق و نامش نشان‌دهنده این است که مراسمی اینچنینی در عهد تیموریان و حتی در قرن هشتم نیز مرسوم بوده و به همین دلیل مکانی ویژه برای آن ساخته و تدارک دیده‌اند. دیگر شاهد و سند ماجرا نشان مصدری حافظ مسجد جامع گوهرشاد است که سلطان حسین میرزای بایقرا به نام خواجه حافظ حسینعلی (که از حافظان و قاریان بزرگ آن دوره خوراسان بوده) صادر کرده است و به موجب این حکم، او ریاست حفاظ بیت‌المغفره و مسجد جامع گوهرشاد را عهده‌دار شده است. برای فهم بیشتر از این سنت باید در تاریخ جلوتر بیاییم تا به عهد صفوی برسیم. در این دوره به خاطر وقف‌نامه‌هایی که عواید آن به این مراسم اختصاص یافته و همچنین اسنادی که درزمینه مواجب حفاظ و شرح هزینه برگزاری مراسم وجود دارد می‌توان به اصطلاحات مربوط به این مراسم رسید. اصطلاحاتی مانند صدرالحفاظ، حافظ، سلطان القراء و صدر القراء که به جایگاه و اهمیت حافظان قرآن و این مراسم در عهد صفوی اشاره دارد. گفته می‌شود حفاظ در عهد صفوی زیر نظر خادم‌باشی و همچنین سرکشیک که متولی این مراسم بود، خدمت می‌کردند. براساس این وقف‌نامه‌ها حفاظ در دو دسته «حفاظ بالاسرمبارک» و «حفاظ حرم مطهر» زیر نظر مسئولان به تلاوت قرآن و ادعیه می‌پرداختند. شرح این وقف‌نامه‌ها مفصل است و در مجالی دیگر به آن خواهیم پرداخت.

آزاده خلیلی