دولت آینده در زمینه آب با چه چالش هایی مواجه خواهد بود؟

دکتر هدایت الله فهمی روز دوشنبه در گفت و گو با ایرنا، با بیان اینکه، بطور کلی وضعیت منابع آب کشور در وضعیت بسیار وخیمی قرار دارد، تصریح کرد: اکثر رودخانه های کشور خشک شده اند و از ذخایر آب زیرمینی بیش از ظرفیت تغذیه منابع آب زیرزمینی یعنی سالانه بیش از ۶ میلیارد مترمکعب اضافه برداشت صورت می گیرد.

وی با بیان اینکه، متاسفانه در حال حاضر بیش از ۸۶ درصد منابع آب تجدیدپذیر کشور مصرف می شود، افزود: با افزایش نسبی جمعیت، توسعه کشاورزی در نتیجه افزایش بهره برداری و مصارف آب بسیار فراتر از الگوهای مصرف بهینه، تاب آوری منابع آبی کشور دچار تزلزل جدی شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

اصلی ترین مشکلات حوزه آب کشور کدامند؟

این کارشناس حوزه آب، یکی از مشکلات فعلی کشور در حوزه منابع آبی را بهره وری فیزیکی و اقتصادی پایین و حجم عظیم تلفات آب در همه بخش ­های مصرف کننده آب عنوان کرد.

فهمی، خشکی بخش عمده ای از سرزمین ایران، وجود دوره های حدود ۱۱ ساله خشکسالی، رخداد تغییر اقلیم و فقدان برنامه جامع مدیریت خشکسالی، سیل و سازگاری با اقلیم و ورود آلاینده های مختلف شیمیایی، بیولوژیکی، آلی، فاضلاب ها و زهاب های کشاورزی به محیط های آبی که منابع آب سالم را با محدودیت بیشتر همراه می کند و همچنین ساختار معیوب اقتصاد آب کشور را از جمله معضلات حوزه آب کشور برشمرد.

وی گفت: ضعف ساختاری در بخش های منابع طبیعی، محیط زیست، کشاورزی و آب و به تبع آن عدم توفیق در حفاظت کمی و کیفی منابع زیستی، آب و خاک و ناتوانی در استقرار نظام های بهره برداری جدید با مشارکت ذینفعان و بهره برداران منطبق بر شرایط و ویژگی های مناطق مختلف از دیگر مشکلات حوزه آب در کشور است.

رییس مرکز پژوهشی پژوه آب گستر افزود: به این مسائل باید ضعف مدیریت و حکمرانی ناپایدار در تمام بخش ­های منابع طبیعی، کشاورزی، محیط زیست و آب و عدم هماهنگی و پیوستگی برنامه ها، فعالیت ها و رویکردها در امر توسعه، حفاظت و بهره برداری از منابع آب، خاک، گیاه و منابع زیستی و عدم کفایت سیاست های ملی آب و برنامه جامع آمایش سرزمین را اضافه کرد.

وی همچنین اظهار کرد: تحمیل بار سیاست های خودکفایی (نه خوداتکایی در محصولات استراتژیک) غذایی و اشتغال زایی به بخش آب و کشاورزی و همچنین عدم توجه به امنیت آبی از دیگر مشکلات فعلی حوزه آب در کشور است.

فهمی می گوید: تشدید تخریب سرزمین با افزایش فقر، نابرابری، فساد گسترده، عدم وجود استراتژی مشخص و مستمر در خصوص توسعه روستایی و روند فزاینده منازعات بر سر آب و همچنین عدم وجود دکترین روشن و شفاف در خصوص توسعه کشور و جهت گیری های نادرست توسعه ای منجر به بروز مشکلات فعلی در حوزه آب شده است.

توقف مشکلات سرزمینی نیازمند حداقل ۲۵ سال

این کارشناس حوزه آب با اشاره به اینکه، مشکلات به وجود آمده در مدیریت سرزمینی بیش از  ۵۰ سال گذشته به صورت فزاینده ای انباشت شده است، افزود: متوقف کردن این روند تخریب سرزمینی و به تعادل نسبی رساندن آن، بدون تردید نیازمند حداقل ۲۵ سال یعنی طی ۵ برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در کشور است.

فهمی، فرسایش خاک به میزان بیش از ۲ و نیم میلیارد تن در سال (بیش از ۱۵ تن در هکتار) را از مشکلات فعلی سرزمینی ایران عنوان و تصریح کرد: ایران در این زمینه رتبه یک جهان را داراست، ضمن اینکه نابودی جنگل ها و جنگل تراشی که در ۵۰ سال اخیر از ۱۸ و نیم میلیون هکتار به کمتر از ۱۲ میلیون هکتار رسیده است.

وی، کاهش سطح مراتع و از دست رفتن خاک حاصل خیز، کاهش منابع آب هم از نظر کمی و کیفی، پیامدهای خشکسالی ها و سیلاب های مخرب، خشک شدن تالاب، افزایش ریزگرده، تخریب فزاینده محیط زیست و منابع طبیعی و زیستی و نابودی خاک های حاصل خیز به دلیل توسعه شهرها را از جمله مشکلات حوزه سرزمینی برشمرد.

فهمی، سهم مسوولانی که در طول دهه های گذشته مسوولیت اصلی مدیریت سرزمینی را داشته اند در بوجود آمدن وضعیت فعلی بسیار تاثیرگذار دانست و افزود: جای تعجب است که برخی از آنها امروز کارشناسان را متهم به سکوت می کنند و هشدارهای جدی می دهند.

وی گفت: کسانی که مسوولیتی در ایجاد وضعیت فعلی در حوزه سرزمینی و آب داشته اند باید صادقانه به اشتباهات خود اعتراف کنند نه اینکه از خود سلب مسوولیت کرده و فرار به جلو داشته باشند.

این کارشناس آب با بیان اینکه، در طول دهه های گذشته همواره بسیاری از کارشناسان حوزه آب به موقع هشدار لازم را به مسوولان و متولیان امر داده اند، افزود: متاسفانه کارشناسان توسط همین مسوولان مورد بی مهری و بی توجهی قرار گرفته اند و با روش های مختلف بایکوت و از فرآیند تصمیم گیری حذف می شوند.

تغییر رویکرد در مدیریت آب کشور و اعمال حکمرانی پایدار آب

این کارشناس حوزه آب در کشور که سال گذشته به افتخار بازنشستگی نائل شده است، در خصوص اینکه در شرایط فعلی چه باید کرد تاکید کرد: تغییر رویکرد در مدیریت آب کشور نه یک انتخاب بلکه یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.

فهمی، مهمترین محورهای تغییر رویکرد در مدیریت آب کشور را در درجه نخست اعمال حکمرانی پایدار آب و استقرار مدیریت به هم‌ پیوسته منابع آب مبتنی بر مدیریت تقاضا در سطح ملی، حوضه‌های آبریز و محلی با رعایت اصول توسعه پایدار، آمایش سرزمین و هماهنگی متقابل بین سرمایه‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی عنوان کرد.

حذف معاونت امور آب و ادغام وظایف آن در شرکت های مادرتخصصی

این کارشناس آب همچنین اصلاح ساختار در بخش های منابع طبیعی، محیط زیست، کشاورزی و آب را بسیار مهم خواند و گفت: به منظور احتراز از موازی کاری و تسهیل امور، بهتر است معاونت امور آب به شکل فعلی حذف و وظایف آن در شرکت های مادرتخصصی ادغام شود.

فهمی افزود: به جای معاونت امور آب باید امور تنظیم ­گری آب و آبفا به عنوان واحد حاکمیتی ستادی آب کشور در وزارت نیرو تشکیل شود.

وی افزود: باید ساختار جدید شرکت مدیریت منابع آب ایران با مشارکت فراگیر کارشناشان و مدیران آب مورد بازنگری قرار گیرد تا به طور واقعی به صورت حوضه ای مدیریت شود.

ضرورت تدوین و تهیه سند سیاست های ملی آب در کشور

فهمی یکی از راهکارهای خروج از وضعیت فعلی در حوزه مشکلات آب در کشور را تدوین و تهیه گزارش ملی آب کشور در بالاترین مرجع تصمیم گیری عنوان کرد و تاکید کرد: این سند باید مبتنی بر داده های قابل اعتماد و شامل آسیب شناسی وضعیت فعلی و برنامه های توسعه کشور که منجر به بروز بحران آب شده است، آینده پژوهی و سناریونگاری، چشم انداز آینده و راهکارهای تعدیل مشکلات و فعالیت های اصلاحی باشد.

این کارشناس حوزه آب افزود: در این راستا داده ها و اطلاعات منابع و مصارف آب و همچنین سناریوی مطلوب برای آینده آب کشور باید مورد وفاق کلیه بخش های کشور و یکی از مبانی طرح جامع آمایش سرزمین باشد.   

وی با بیان اینکه، بازبینی آخرین ویرایش قانون جامع آب تهیه شده است و پس از اجماع نسبی به صورت لایحه از طرف دولت به مجلس جهت تصویب ارایه شود، افزود: روند تدوین قانون جامع آب به شکل فعلی باید تغییر کند.

فهمی تاکید کرد: باید با مشارکت فراگیر و حداکثری ذینفعان آب در فرآیندی شفاف و عمومی، در خصوص مفاد متن پیشنهادی، بحث و بررسی صورت گیرد.

پیگیری طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی

رییس مرکز پژوهشی پژوه آب گستر یکی دیگر از راهکارهای پیش رو برای رفع مشکلات حوزه آب در کشور را پیگیری طرح تعادل بخشی آب های زیرزمینی و اجرایی کردن برنامه ملی کارگروه ملی سازگاری با کم آبی ذکر کرد.

فهمی همچنین ضمن تاکید بر تمرکززدایی در مدیریت آب کشور، تدوین و اجرای برنامه جامع مدیریت خشکسالی، سیل و سازگاری با قلیم را از دیگر راهکاری مدیریت صحیح حوزه آب در کشور عنوان کرد.

وی با تاکید بر اینکه پیشگیری از خشک و بیابانی شدن کشور نیازمند ایجاد تعادل پایدار بین منابع و مصارف آب و بوم سامانه (اکوسیستم) و کاهش نسبت حجم آب مصرفی کل کشور در آب های زیرزمینی به ۷۵ درصد حجم آب تجدیدشونده است، افزود: این کاهش آب در آب های سطحی نیز باید به ۶۰ درصد حجم آب تجدیدشونده تقلیل پیدا کند.

این کارشناس حوزه آب، حفظ و صیانت از منابع آب در برابر آلودگی برای حفاظت از سلامتی انسان و چرخه زیستی و اعمال مدیریت جامع کیفی منابع آب را نیز در کنترل منابع آبی کشور بسیار مهم خواند.

به گفته وی، ایجاد سازوکارهای قانونی، نهادی و ساختاری (در مقیاس ملی، حوضه‌ای و محلی) به منظور شفافیت، پاسخگویی، مسئولیت‌پذیری، حل مناقشات و تنازعات، کارآیی و اثربخشی حاکمیت قانون و اجماع‌سازی در مدیریت آب مسئله ای بسیار مهم برای کشور محسوب می شود.

لحاظ کردن پیوند و اثرات متقابل آب، انرژی و غذا در برنامه‌ریزی توسعه کشور

رییس مرکز پژوهشی پژوه آب گستر، تدوین برنامه جامع به‌ منظور رعایت تناسب و اجرای هماهنگ طرح‌های تأمین آب، سدسازی، تأمین آب شرب، آبخیزداری و آبخوان‌داری، شبکه‌های آبیاری و زهکشی، تجهیز و تسطیح اراضی، جمع‌آوری و تصفیه فاضلاب و زهاب‌های کشاورزی، بازچرخانی آب و استفاده از آب‌های غیرمتعارف را برای کنترل بهینه منابع آبی در کشور را ضروری خواند.

فهمی تاکید کرد: بهره برداری از آب‌های غیرمتعارف با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی و استفاده از منابع آب دریا برای مصارف صنعتی باید مورد توجه مسوولان امر باشد.

وی با اشاره به درنظرگرفتن آب به عنوان کالای اقتصادی- اجتماعی و اصلاح ساختار اقتصاد آب کشور و ساماندهی و توسعه بازارهای محلی آب، بر ارتقای مشارکت ذینفعان در فرآیند برنامه‌ریزی، اجرا، بهره‌برداری و حفاظت از منابع و تأسیسات آبی با تأکید بر ایجاد و توسعه نهادها و تشکل‌های مردمی از سوی سازمان های مربوطه تاکید کرد.

برچسب‌ها تغییرات اقلیمی بارندگی خشکسالی پروندهٔ خبری بحران خشکسالی در ایران

منبع: ایرنا

کلیدواژه: تغییرات اقلیمی بارندگی خشکسالی تغییرات اقلیمی بارندگی خشکسالی اخبار کنکور کارشناس حوزه آب مدیریت آب کشور حوزه آب در کشور منابع طبیعی مشکلات فعلی بهره برداری مشکلات حوزه برنامه جامع وضعیت فعلی محیط زیست منابع آبی منابع آب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۱۴۵۱۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیا « راه حل دو کشوری » میان فلسطین و اسرائیل ممکن است؟/ چالش های پیش روی کشور مستقل فلسطین چیست؟

به گزارش جماران، از زمان آغاز جنگ غزه در اکتبر 2023 مسئله ضرورت تشکیل کشور مستقل فلسطین بیش از پیش در محافل سیاسی و البته رسانه ای مطرح شده است. نشریه آنلاین و مکتوب «هیل» که نزدیک به کنگره ایالات متحده محسوب می شود، در تازه ترین نوشتار به چالش های پیش روی راهکار تشکیل دو کشور مستقل اسرائیل و فلسطین پرداخته و می نویسد:

در حال حاضر هر کسی که می‌خواهد در جریان اصلی بحث خاورمیانه در نظر گرفته شود، باید حمایت جدی خود را از «راه‌حل دو کشوری» برای درگیری بین اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها اعلام کند. راه حل دو کشوری یعنی وجود دولت اسرائیل که در ماه مه 1949 در سازمان ملل پذیرفته شده در کنار یک کشور فلسطین که یک دولت ناظر غیرعضو در سازمان ملل متحد شناخته می شود. اما علامت سوال بزرگ این است: کشور فلسطین چگونه خواهد بود؟

با به راه افتادن موجی از احساس های ضداسرائیلی در سطح بین المللی، حماس هم درباره راه حل دو دولتی موضع گیری کم سابقه ای داشته است.

خلیل الحیه که نماینده شهر غزه در شورای قانونگذاری فلسطینی و یکی از اعضای دفتر سیاسی حماس مستقر در قطر است، در یکی از تازه ترین اظهار نظرها در این باره گفته بود که حماس حاضر است با یک آتش‌بس پنج ساله یا بیشتر با اسرائیل موافقت کند و در صورت ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی، سلاح‌های خود را روی زمین گذاشته و به یک حزب سیاسی تبدیل خواهد شد. او همچنین تاکید کرد که حماس آمادگی دارد به سازمان آزادی‌بخش فلسطین بپیوندد تا یک دولت واحد برای غزه و کرانه باختری تشکیل شود. او در بخش دیگری از این مصاحبه تاکید کرد که «حماس آمادگی دارد حدود کشور فلسطینی را بر اساس قطعنامه‌های بین‌المللی که تاکید دارد باید در امتداد مرزهای پیش از جنگ ۱۹۶۷ تشکیل شود، بپذیرد.»

با این حال، الحیه به طور جداگانه به یک روزنامه عربی مستقر در لندن گفت که هرگونه توافق با اسرائیل صرفاً یک اقدام موقت خواهد بود و بر تعهد به «حق تاریخی بر تمام سرزمین های فلسطینی» تاکید کرد. منظور او از سرزمین تاریخی فلسطین منطقه ای است که شامل کشور کنونی اسرائیل هم می شود.

این چندان تعجب آور نیست: منشور تأسیس حماس در سال 1988، ادعای «هر وجب از فلسطین» را دارد، که آن را به عنوان «سرزمین وقف اسلامی که تا روز قیامت برای نسل‌های مسلمان وقف شده است» توصیف می‌کند.

منشور در سال 2017 به روز شد، اما تجدید نظر این سند در این بخش عمیقاً مبهم ماند و ادبیات آن به گونه ای بود که می توانستیم مفهوم «دولت فلسطین در مرزهای قبل از جنگ شش روزه 1967» را از آن به دست آوریم. اما خالد مشعل، رئیس وقت دفتر سیاسی حماس، در آن زمان به الجزیره گفت: «اصول ملی ما بدون تغییر باقی مانده است. هیچ تناقضی وجود ندارد.»

بنابراین، احتمال دستیابی حماس و دولت اسرائیل به یک درک متقابل قابل درک از «راه حل دو کشور» اندک است. حتی اگر ایده دو کشور را در سناریویی بپذیریم که در آن حماس تمایل خود را برای نابودی کشور اسرائیل رد کند، یک کشور مستقل فلسطینی چگونه خواهد بود؟

اولین مانع بزرگ این است که دو مرکز جمعیت فلسطین، کرانه باختری و نوار غزه، به هم پیوسته نیستند. حتی در باریک ترین حالت، فاصله بین این دو منطقه 25 مایل است، با قلمروی بین آنها که مطلقاً هیچ چشم اندازی برای رها کردن این منطقه توسط اسرائیل وجود ندارد. یک کشور فلسطینی از دو منطقه مجزا تشکیل خواهد شد که بیش از دو میلیون نفر در غزه و نزدیک به سه میلیون نفر در کرانه باختری باشند.

به جز کشورهایی با مناطق بسیار کوچکتر، مانند استان محصور روسیه کالینینگراد، و کشورهای جزیره ای، به سختی می توان به یک کشور موفق و پایدار متشکل از دو نهاد «کمابیش مساوی اما از نظر جغرافیایی مجزا» فکر کرد. از سال 1947 تا 1971، پاکستان شامل سرزمینی بود که ما اکنون به عنوان پاکستان و بنگلادش مدرن می شناسیم (بنگال شرقی 1947-55، پاکستان شرقی 1955-71)، اما این ترتیب کمتر از 25 سال پس از یک جنگ خونین برای استقلال از هم پاشید و میلیون ها غیرنظامی کشته شدند.

در مرحله بعد اگر این گسست جغرافیایی را هم بپذیریم، خود کرانه باختری یک واحد همگن نیست. این منطقه در سال 1967 توسط اسرائیل تصرف شد و دولت فلسطین، در زمان محمود عباس، رئیس جمهور 88 ساله - که اکنون در نوزدهمین سال از دوره چهار ساله ریاست جمهوری خود است - تنها حدود دو سوم کرانه باختری را در اختیار دارد. صدها منطقه انفرادی حدود 400000 نفر از جمعیت را مهاجران یهودی تشکیل می دهند.

واقعیت بی‌رحمانه این است که در هر یک از بخش‌های کشور فعلی فلسطین، حکومت محدودی وجود دارد و در حالی که می‌توان دیدگاه‌های متفاوتی در مورد دلایل آن داشت، هیچ دولت منسجم و یکپارچه‌ای وجود ندارد تا در صورت به رسمیت شناختن بین‌المللی کنترل را به دست بگیرد. حماس از سال 2007 نوار غزه را تحت کنترل دارد، در حالی که فتح، بزرگترین جناح سازمان آزادیبخش فلسطین، در کرانه باختری تسلط دارد و این دو رقیب سرسختی هستند که رابطه پرتنشی را با هم تجربه می کنند.

تعدادی از عوامل پیچیده دیگر نیز وجود دارد. اقتصاد غزه که همیشه درهم و برهم بوده، پس از تهاجم اسرائیل ویران شده است. فساد در هر دو بخش از دولت فلسطین رایج است. نقض حقوق بشر گسترده است. بدهی ملی بیش از 8 میلیارد دلار، حدود یک پنجم تولید ناخالص داخلی وجود دارد. جمعیت «پناهنده» 5.9 میلیون نفری وجود دارد که برخی از آنها در اردن، لبنان و سوریه زندگی می کنند و  تشکیلات خودگردان ملی فلسطین بر حق بازگشت همه آنها تاکید دارد.

حمایت از «راه حل دو دولتی» برای پایان دادن به درگیری بین اسرائیل و فلسطینی ها به عنوان یک شعار خوب است. اما واقعیت این است که این اتفاق نمی تواند به زودی رخ دهد. اجرای این طرح آهسته و پرهزینه خواهد بود و نیاز به سرمایه گذاری خارجی هنگفت دارد و اصلاً مشخص نیست که آیا یک سیاست حتی در درازمدت جواب می دهد یا خیر.

گزارش‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد ایالات متحده «امیدوار» است که حماس شرایط جدید آتش‌بس پیشنهادی اسرائیل را بپذیرد، که اولین گام در مسیری طولانی خواهد بود.

ما می توانیم برخی از عناصر ضروری در این مرحله را بپذیریم:

-اسرائیل باید به طور منطقی بتواند احساس کند که امنیت آن تضمین شده است.

-نمایندگان فلسطین باید متقاعد شوند که روندی وجود دارد که می تواند به حاکمیت پایدار فلسطین منجر شود.

-حماس در شکل کنونی اش نمی تواند بخشی از معماری پس از جنگ باشد.

-فلسطینی ها به تعهدات واقعی و جدی سایر کشورهای عربی نیاز خواهند داشت.

-راه حل دو کشوری باید از یک فکر ایده آل گرایانه خارج شده و و الهام بخش روشی عملی برای تغییر وضعیت شود.