آلاچیق سنتی ترکمن‌ها چگونه ساخته می‌شود؟
تاریخ انتشار: ۳۰ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۲۹۵۱۵۵
ایسنا/گلستان یکی از آثار فرهنگی استان گلستان که در حوزه صنایع‌دستی و هنرهای سنتی خودنمایی می‌کند، آلاچیق ترکمن است که در سال ۱۳۹۶ در فهرست آثار میراث ناملموس کشور به شماره ۱۴۰۲ ثبت شد.
آلاچیق ترکمن "اوی" نامیده می‌شود که به معنی مسکن و محل زیست است. آلاچیق یک اسکلت متحرک و قابل‌حمل و نقل است که با نمد و حصیر پوشانده می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
آلاچیق دارای اجزایی چون اسکلت چوبی، حصیر، نمد، نوارهای دستباف است که شامل موارد زیر می‌شود:
- "توی‌نوک": حلقه‌ای چوبی در بالای قسمت گنبدی آلاچیق که به‌عنوان نورگیر عمل می‌کند.
- "اوق": چوب‌های کمانی شکل که بخش گنبدی اسکلت را تشکیل می‌دهد.
- "تاریم": بخش پایینی اوی که چوب‌های آن به‌صورت آکاردئونی و ضربدری درهم‌تنیده شدند.
- "قامیش": سه قطعه حصیر از جنس نی است که به دور تاریم کشیده می‌شود. تکه سوم، پشت اوی قرار می‌گیرد که "گت قامیش " نامیده می‌شود.
- "کچه": نمدهای که با آن آلاچیق را می‌پوشانند و به سه نوع تقسیم می‌شوند.
الف- چهار قطعه نمد به شکل مستطیل که آن را "دورلیق" می‌نامند و به دور تارم می‌پیچند.
ب- دو قطعه نمد به شکل ذوزنقه و آن را "اوروک " می‌نامند که روی اسکلت گنبدی آلاچیق قرار می‌گیرد.
ج- نمدی به شکل دایره که در قسمت بالای گنبد قرار می‌گیرد.
"دور لق" یا "خا": نواری از جاجیم که به‌وسیله آن تارم را به هم محکم می‌بندند.
"بیل یوب ": نواری کم عرض تر از دورلق است که با آن قسمت بالای تارم را جهت استحکام بیشتر و مقاومت در برابر بادهای شدید می‌بندند.
"دوزی ": نوار باریکی از جاجیم هستند که اوق را با آن بسته تا جابجا نشود.
"ارقن": طناب ضخیمی است که به میخ‌های چوبی اطراف اوی بسته می‌شود و غالبا از پشم شتر یا گوسفند تهیه می‌شود.
میخ چوبی: در فضای بیرونی آلاچیق به فاصله یک تا دو متر میخ چوبی دوشاخه را به زمین می‌کوبند و بندهایی را به آن‌ها وصل می‌کنند تا باد آلاچیق را جمع نکند.
جهت ساخت اسکلت آلاچیق از چوب درخت عرعر استفاده می‌شود و قطعات بریده را روی خرکِ تراش برده و با داس، پوست آن را جدا کرده و تراش می‌دهند. آنگاه چوب‌ها را ۲ الی ۳ روز در معرض آفتاب قرار داده، سپس داخل کوره به مدت نیم ساعت می‌گذارند. پس از بیرون آوردن از کوره به آن‌ها فرم می‌دهند. بعضی از چوب‌ها همچون توی‌نک را وقتی از کوره درمی‌آورند داخل گیره‌های چوبی که در زمین کاشته شده است به مدت ۲ الی ۳ روز قرار می‌دهند تا فرم بگیرد.
برای ساخت اوق چوب تراشیده شده را روی خرک فرم دهی گذارده تا انحنای لازم را به خود بگیرد. در بخش گنبدی اسکلت توی‌نک نیز همچون اوق به همان شکل ساخته‌شده، با این تفاوت که توی نوک به شکل دایره درمی‌آید و روی آن سوراخ‌هایی جهت قرارگیری اوق‌ها تعبیه می‌شود. تارم نیز به شیوه قبل آماده و با انحنایی کم به شکل ضربدر روی هم قرار گرفته و در محل اتصال سوراخی تعبیه‌شده تا به کمک بند پوستی (پوست شتر)، دو قطعه به هم وصل شود.
برای ساخت درب ورودیِ آلاچیق، به نجار سفارش داده تا در بخش جلویی آن نصب شود. در فصل تابستان درب را برداشته و چهارچوب آن بر جای می‌ماند تا حصیر و نمد به‌صورت کرکره‌ای در جلوی چهارچوب آویزان شود.
یکی از نقاط قوت در طراحی آلاچیق، نورگیری است که در سقف آن قرار دارد. این نورگیر علاوه بر اینکه نور موردنیاز چادر را تامین می‌کند، محلی برای خروج دودهای حاصل از اجاقی است که دقیقاً در مرکز چادر برپاشده است. از دیگر نکات حائز اهمیت که می‌توان برای دیگر کارکردهای نورگیر به آن اشاره کرد تشخیص زمان در طول روز و فصول سال بر اساس نوری است که از سقف به درون می‌تابد و با سایه‌های ایجادشده توسط شعله‌های آتش درون اجاق نقش عقربه‌های ساعت را ایفا می‌کند و هر زمان از روز را به صاحب اوی اعلام می‌کند.
امروزه آلاچیق برای دامداران مرزنشین که مجبور به مهاجرت موقت ییلاق و قشلاق هستند و یا در مراسمی چون عروسی یا عزا در کنار خانه کاربرد دارد. درگذشته ترکمن‌ها اغلب کوچ‌نشین بودند و مانند عشایر کنونی از سرزمینی به سرزمین دیگر برای جستجوی مراتع جدید مهاجرت می‌کردند و به همین خاطر در عصر حاضر حفظ و صیانت از چنین آثار فرهنگی ارزشمند می‌بایست بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری گلستان تركمن میراث فرهنگی گلستان صنایع دستی چوب ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۲۹۵۱۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
بوی نامطبوع شهرستان بندرترکمن را فراگرفت/ فرماندار: علت حادثه در حال بررسی است
انتشار بوی نامطبوع و آزار دهنده از ساعات پایانی شامگاه پنجشنبه در محدوده شهر‌های بندرترکمن و سیجوال و ده‌ها روستای مناطق غرب استان گلستان، موجب نگرانی شهروندان و ساکنین این منطقه شده است.
به گزارش خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو از ساعات پایانی شامگاه پنجشنبه (۱۳ اردیبهشت)، انتشار بوی نامطبوع و آزاردهنده در حوالی شهرستان بندر ترکمن در غرب گلستان زمینه ساز ایجاد نگرانی بین اهالی منطقه شد.
در زمان تنظیم این خبر (۲ بامداد) شدت این بوی آزاردهنده در سطح شهر‌های سیجوال و بندر ترکمن و ده‌ها روستای منطقه رو به افزایش است.
نورمحمد جعفری، فرماندار شهرستان بندر ترکمن بامداد جمعه در گفتگو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری دانشجو اظهار کرد: با توجه به شرایط پیش آمده همه دستگاه‌های متولی و خدمات رسان و انتظامی در حال آماده باش هستند.
وی ادامه داد: تیم‌های عملیاتی و میدانی شرکت گاز در حال رصد و پایش خطوط انتقال گاز منطقه هستند، ولی تاکنون موردی خاصی حاصل نشده است.
جعفری ادامه داد: تمامی جایگاه‌های عرضه گاز طبیعی و cng پایش شده است، ولی مشکلی مشاهده نشد.
فرماندار بندر ترکمن گفت: بنا به گزارشات واصله از برخی مناطق روستایی شدت انتشار گاز در این مناطق کاهش یافته است لیکن برای اظهار نظر رسمی در این خصوص نیاز به مستندات و نظرات کارشناسی داریم.
شهرستان بندرترکمن با دارا بودن دو شهر و حدود ۳۵ روستا حدود ۸۰ هزار نفر جمعیت دارد و در ۳۵ کیلومتری غرب شهرستان گرگان واقع شده است
حقوق کدام یک از ایثارگران در سال ۱۴۰۳ افزایش داشت؟